badania panelowe. - Instytut Rozwoju

Wykład - Badania panelowe.
Determinanty działalności
eksportowej
polskich firm produkcyjnych
Analiza logitowa
dr Tomasz Brodzicki
Uniwersytet Gdański, Wydział Ekonomiczny
Instytut Rozwoju
dr Dorota Ciołek
Uniwersytet Gdański, Katedra Ekonometrii
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Kraków, 16 listopad 2015
 Artykuł jest wynikiem realizacji projektu badawczego Instytutu Rozwoju
finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (NCN)
(2012/05/B/HS4/04209)
"Analiza wymiany zagranicznej Polski w świetle nowych teorii handlu.
Implikacje dla polityki gospodarczej w czasie kryzysu"
 Kierownikiem Projektu jest prof. Krystyna Gawlikowska-Hueckel
 CEL badawczy
 ekonometryczna identyfikacja czynników zwiększających
prawdopodobieństwo eksportu polskich firm produkcyjnych z dużej bazy
danych ilościowo-jakościowych pozyskanych z połączenia danych
finansowych z InfoCredit oraz przeprowadzonego przez zespół Instytutu
Rozwoju dużego badania ankietowego wykonanego metodą bezpośrednią
przez wyspecjalizowaną agencję ankietową
1
Wykład - Badania panelowe.
 Dostęp do danych statystycznych na poziomie mikro – indywidualnych
przedsiębiorstw, wskazał na ich ogromne zróżnicowanie (WTO 2008)
 Tylko niewielka liczba przedsiębiorstw (ok. 20 proc.) wychodzi poza rynki krajowe,
rozpoczynając eksport na jeden bądź kilka rynków zagranicznych
 Potencjał eksportowy jest silnie skoncentrowany w poszczególnych państwach w
grupie największych podmiotów przy czym stopień koncentracji eksportu różni się
między państwami (Ottavianio, Mayer 2008)
 Nowe wyniki badań empirycznych wymusiły odrzucenie założenia firmy
reprezentatywnej charakterystycznego dla modeli NTH (Krugmana 1980,, Helpmana i
Krugmana 1985) na rzecz uwzględnienia realnej heterogeniczności podmiotów)
 Melitz (2003) - Jedynie podmioty, które są wstanie przekroczyć pewien progowy
poziom produktywności są wstanie wejść na rynki zagraniczne. Występuje naturalny
efekt selekcji firm do eksportu. Większość firm działa tym samym wyłącznie na rynku
krajowym, a te o za niskim poziomie produktywności są eliminowane nawet z rynku
krajowego (tzw. efekt wypychania rynkowego)
 Jednocześnie Bernard i Jensen (2007) wykazali, iż samo rozpoczęcie eksportu nie
podnosi produktywności firm (wyższa produktywność poprzedza wejście na rynki
zagraniczne, brak efektu uczenia się przez eksport). Eksport na rynki zagraniczne
często poprzedza import z zagranicy – proces ten określa się jako uczeniem się przez
import (patrz np. Vogel i Wagner 2010)
 NNTH podkreśla szczególną rolę firm w wyjaśnieniu intensywności i struktury
międzynarodowej wymiany handlowej
 Badanie przeprowadzone w NBP przez Hagemejera i Kolasę (2010) na temat poziomu
internacjonalizacji polskich średnich i dużych firm w okresie 1996-2005 przy użyciu
danych jednostkowych GUS wskazało na wyraźną koncentrację eksportu wśród
największych firm przemysłowych oraz potwierdziło najważniejsze fakty z raportu
WTO
 Polscy eksporterzy w stosunku do ogółu firm polskich okazali się być więksi (pod
względem zatrudnienia i poziomu sprzedaży), dysponują większymi zasobami
kapitału i większą wartość dodaną, oferują wyższe płace na jednego zatrudnionego
oraz charakteryzują się wyższą produktywnością
2
Wykład - Badania panelowe.
 Jednocześnie z badań grupy badawczej EFIGE (2010) wynika, iż prawdopodobieństwo
rozpoczęcia eksportu i wzrostu jego intensywności skorelowane jest z
innowacyjnością firm.
 Michałek (2010) eksporterzy z innych krajów europejskich charakteryzują się
większymi wydatkami na działalność badawczo-rozwojową, większą innowacyjnością
produktową oraz większym odsetkiem zatrudnionych z wyższym wykształceniem
 Cassiman i Golovko (2011) wskazują, że innowacje produktowe, a w mniejszym
stopniu innowacje procesowe, napędzają eksport
 Altomonte i in. (2013) wskazują, że istnieje pozytywna, silna i odporna korelacja
pomiędzy zakresem internacjonalizacji działalności przedsiębiorstw i zakresem
działalności innowacyjnej w dużej grupie europejskich firm produkcyjnych (panel
danych EFIGE)
 Wyniki uzyskane przez Cieślika i in. (2014) potwierdzają znaczenie cech
przedsiębiorstwa dla wyników eksportu w krajach EŚW, w tym Polski
 Brak bądź utrudniony dostęp do mikro danych skłonił zespół IR do połączenia dwóch źródeł
danych.
 Pierwsze źródło to informacje pochodzące z baz InfoCredit, który jest dostarczycielem danych z
Polski do ogólnoeuropejskiej bazy Amadeusa, a drugie to dane pozyskane z badania
ankietowego, przeprowadzone na grupie firm, dla których w bazie InfoCredit występował co
najmniej pięcioletni okres sprawozdawczości finansowej
 Procedura wyboru podmiotów do badania ankietowego objęła następujące kroki:
 w bazie danych InfoCredit zidentyfikowano podmioty głównie przemysłowe z pięcioletnim
okresem ciągłości sprawozdawczej,
 przychody ze sprzedaży przekraczały w każdym roku 2 mln PLN,
 wartość eksportu w każdym roku, dla eksporterów, przekraczała 1 mln PLN,
 W ten sposób powstał zbiór 3467 eksporterów, z których poprzez losowanie wybrano podmioty
do przeprowadzenia ankiet metodą wywiadu bezpośredniego. Ankiety zrealizowano na grupie
498 eksporterów
 Następnie pozyskano dane teleadresowe dla nie-eksporterów, przy czym warunkiem ich selekcji
była struktura podobna do eksporterów pod względem lokalizacji w poszczególnych
województwach.
 Baza danych teleadresowych objęła 1654 podmioty, z których ostatecznie w badaniu udział
wzięło 211
 Badanie ankietowe objęło w sumie 709 podmiotów
 Dla celów niniejszego artykułu wyciągnięto z bazy 470 obserwacji odnoszących się do
FIRM PRODUKCYJNYCH
3
Wykład - Badania panelowe.
120
100
Liczba
firm
80
produktywność pracy
60
VA na pracujacego
produktywność kapitału
całkowita produktywność
40
20
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
Przedział
produktywności
 Zmienna objaśniana:
 Eksport – zmienna binarna (0,1)
 Logit
logit  pi   ln
pi
1  pi
gdzie pi oznacza prawdopodobieństwo sukcesu
Jeżeli szanse pozyskania statutu eksportera lub pozostania firmą działającą
wyłącznie na rynku krajowym byłyby jednakowe (pi = 0,5) logit równałby się
zeru. Dla pi < 0,5 logit przyjmuje wartość ujemną, a dla pi > 0,5 jest dodatnią.
 Postać modelu strukturalna
logit( pi )  Z i   0  1 X 1i   2 X 2i  ...   k X ki  i
4
Wykład - Badania panelowe.
5
Wykład - Badania panelowe.
6
Wykład - Badania panelowe.
VARIABLES
eksport01
eksport01
eksport01
eksport01
eksport01
eksport01
eksport01
eksport01
zatrudnienie
0.0102***
0.0103***
0.0103***
0.0103***
0.0103***
0.0103***
0.0104***
0.0105***
(0.00376)
(0.00373)
(0.00373)
(0.00373)
(0.00374)
(0.00375)
(0.00373)
(0.00376)
l_tpprod
0.381***
(0.0860)
0.385***
(0.0863)
0.387***
(0.0866)
0.391***
(0.0862)
0.379***
(0.0860)
0.385***
(0.0869)
0.387***
(0.0878)
0.392***
(0.0855)
fdi
0.0214***
0.0211***
0.0214***
0.0218***
0.0215***
0.0212***
0.0214***
0.0217***
(0.00450)
(0.00453)
(0.00452)
(0.00453)
(0.00447)
(0.00454)
(0.00451)
(0.00449)
aktyw_fdi
3.534***
(0.986)
3.547***
(0.994)
3.541***
(0.996)
3.553***
(0.989)
3.566***
(0.993)
3.544***
(0.995)
3.543***
(0.995)
3.565***
(0.992)
fst_p
-0.471**
(0.204)
fst_r
0.434
(0.468)
fst_s
0.0360
(0.350)
fst_k
0.478**
(0.236)
mst_p
-0.499*
(0.269)
mst_r
0.244
(0.606)
mst_s
0.0122
(0.576)
mst_k
Constant
Observations
0.627*
(0.321)
-1.229***
(0.441)
-1.558***
(0.418)
-1.552***
(0.416)
-1.678***
(0.418)
-1.106**
(0.490)
-1.546***
(0.418)
-1.550***
(0.418)
-1.649***
(0.419)
612
612
612
612
612
612
612
612
 Przeprowadzona analiza przyniosła zasadnicze potwierdzenie tez stawianych
przez współczesną literaturę teoretyczną nurtu NNTH czy tzw. teorii
heterogenicznych firm
 Eksporterzy różnią się od nie eksporterów m.in. wielkością,
produktywnością, innowacyjnością a tym samym potencjałem
konkurencyjnym
 Prawdopodobieństwo eksportu przez polską firmę zależy od obszaru
działalności firmy – dla firm produkcyjnych jest ono niższe niż dla
handlowych, ale wyższe niż dla usługowych
 W rozpatrywanej próbie polskich firm produkcyjnych, prawdopodobieństwo
eksportu zależy:
 w pierwszej kolejności od obecności kapitału zagranicznego
 wielkości firmy
 wyższej produktywność podmiotu (mierzona produktywnością całkowitą
TPROD) (patrz Melitz 2003)
7
Wykład - Badania panelowe.
 Nie stwierdzono natomiast istotnego znaczenia:
 wieku firmy,
 poziomu kapitału ludzkiego,
 wielości oferowanych produktów.
 Inne formy internacjonalizacji działalności podmiotu również znacząco
przekładają się na działalność eksportową
 Zarówno import z zagranicy jak i posiadanie oddziałów zagranicznych (BIZ)
wyraźnie zwiększa prawdopodobieństwo eksportu
 wyniki potwierdzają pośrednio tezę m.in. Vogela i Wagnera o learning by
importing
 Wyraźnie widać również wpływ innowacyjności na prawdopodobieństwo
pozyskania przez firmę statusu eksportera
 Szczególne znaczenie odgrywają innowacje procesowe i organizacyjne, przy
dodatnim lecz nieistotnym statystycznie wpływie innowacji produktowych.
 Pozyskanie patentu znacząco zwiększa szanse na eksport i z tego względu
wydaje się być korzystne
 Strategia innowacyjna firmy i postawy innowacyjne mają statystycznie
istotny wpływ zwiększając istotnie prawdopodobieństwo eksportu
Dziękuję serdecznie za uwagę
dr Tomasz Brodzicki
[email protected]
[email protected]
8