pRzyDAtNośĆ tRADyCyjNyCh MEtoD ELEKtRoDiAgNoStyCzNyCh

Transkrypt

Zamojskie Studia i Materiały
Rok wyd. XIV, zeszyt 1(35) ZAMOŚĆ 2012
Fizjoterapia
Jolanta Zwolińska, Andrzej Kwolek
Instytut Fizjoterapii Uniwersytetu Rzeszowskiego
Przydatność tradycyjnych
metod elektrodiagnostycznych
w diagnostyce i ocenie efektów
leczenia pacjentów z zespołem
cieśni kanału nadgarstka.
doniesienie wstępne
Streszczenie
Wprowadzenie. Tradycyjne metody elektrodiagnostyczne nie są w pełni wykorzystywane w diagnostyce i monitorowaniu efektów rehabilitacji. Metody te, jako nieinwazyjne i powszechnie dostępne w każdej pracowni fizjoterapii mogą być pomocne
w podejmowaniu decyzji terapeutycznych.
Celem pracy była ocena przydatności parametrów elektrodiagnostycznych w monitorowaniu procesu usprawniania pacjentów z zespołem cieśni kanału nadgarstka.
Materiał i metoda. W badaniu wzięło udział 6 osób skierowanych na zabiegi
fizjoterapeutyczne z powodu zespołu cieśni kanału nadgarstka. Analizie poddano
osiem rąk — 6 prawych i 2 lewe. W badaniach zastosowano ilościowe metody elektrodiagnostyczne. Oceniano pobudliwość nerwową mięśni kłębu kciuka. Wyznaczano
wartość reobazy, chronaksji, progu akomodacji oraz współczynnika akomodacji. Oceniano też subiektywne objawy kliniczne a metodą komputerową mierzony był zakres
ruchu w stawach ręki i siła ścisku ręki. Badania wykonywano przed wdrożeniem
programu rehabilitacyjnego i po jego zakończeniu. Program obejmował: sonoterapię,
masaż wirowy oraz neuromobilizacje nerwu pośrodkowego.
Wyniki. Wykazano istotną statystycznie zależność pomiędzy oceną zdolności do samoobsługi a wartością współczynnika akomodacji (mniejszej sprawności odpowiadała niższa wartość współczynnika akomodacji). Żaden z uwzględnionych parametrów
elektrodiagnostycznych nie uległ w wyniku terapii istotnej statystycznie zmianie.
Wnioski. Z uwagi na niewielką liczność badanej grupy, na tym etapie badań, ocena
wynikówodnośnie przydatności tradycyjnych metod elektrodiagnostycznych musi być
ostrożna.
Słowa kluczowe: zespół cieśni kanału nadgarstka, elektrodiagnostyka, przewodnictwo
nerwowe, reobaza, chronaksja.
Wstęp
Tradycyjne metody elektrodiagnostyczne nie są w pełni wykorzystywane do oceny
zaburzeń pobudliwości nerwowo-mięśniowej. Ich przydatność w praktyce klinicznej
wynika z tego, że pozwalają one ocenić „odpowiedź” pobudliwej tkanki na bodźce
elektryczne [1]. Do ilościowych metod elektrodiagnostycznych zalicza się chronaksymetrię, wykreślenie krzywej i/t oraz oznaczenie współczynnika akomodacji [2].
Metody te polegają na wyznaczaniu progowego natężenia prądu i czasu trwania
bodźca niezbędnego do wywołania widocznej reakcji jednostki nerwowo mięśniowej
[3]. Te proste i ogólnie dostępne metody dostarczają przydatnych informacji o stopniu uszkodzenia nerwu obwodowego i efektach leczenia w różnego rodzaju neuropatiach, w tym także zespołach cieśni. Zespół cieśni kanału nadgarstka (zckn) jest
najczęściej występującą neuropatią obwodową, spowodowaną uwięźnięciem nerwu
pośrodkowego na poziomie nadgarstka [4, 5]. Najczęstszymi przyczynami występowania zespołu są przebyty uraz bądź długotrwałe i powtarzalne przeciążanie ręki
w trakcie wykonywania czynności zawodowych [6, 7]. Zckn stanowi istotny problem
terapeutyczny. Uciążliwe objawy wpływają negatywnie na sprawność ręki i obniżają jakość życia pacjentów [8]. Wielu z nich wybiera zachowawcze metody leczenia
zarówno z powodów osobistych jak i innych uwarunkowań zdrowotnych. Zdarza się,
że wyniki zachowawczego leczenia tego zespołu są mało zadowalające, co powoduje,
że zagadnienia skutecznego postępowania w takich przypadkach są wciąż aktualne.
Specjalistyczną metodą badania czynności bioelektrycznej mięśnia jest elektromiografia kliniczna wykorzystywana powszechnie w diagnostyce pacjentów z różnorodnymi zaburzeniami neuromięśniowymi [9]. Ze względu na koszty i utrudniony,
w przypadku niektórych pacjentów, dostęp do takiego badania w ocenie skuteczności terapii pacjentów z zckn mogą okazać się pomocne ilościowe metody diagnostyczne [10]. Celem pracy była ocena przydatności ilościowych metod elektrodiagnostycznych w monitorowaniu stanu pacjentów z zespołem cieśni kanału nadgarstka.
Materiał i metoda
Do badań wstępnie zakwalifikowano 8 osób (7 kobiet i 1 mężczyznę). W grupie tej
były 3 osoby z zespołem obustronnym i 5 osób z zespołem jednostronnym. W badaniu kontrolnym wzięło udział 6 osób i ostatecznej analizie poddano osiem rąk
— 6 prawych i 2 lewe. Wiek badanych wynosił od 33 do 59 lat (średnia: 50). Czas
trwania dolegliwości mieścił się w przedziale od 12 miesięcy do 12 lat (średnia: 41
miesięcy). U wszystkich pacjentów przyczyną dolegliwości była praca zawodowa.
Leczenie zachowawcze stosowano wcześniej u dwu osób i dotyczyło ono trzech rąk.
Metody kinezyterapeutyczne stosowano u jednej osoby, natomiast zabiegi fizykalne
u dwu osób. Kryteria włączenia do badań stanowiły: jedno lub obustronny zespół
cieśni kanału nadgarstka potwierdzony badaniem eng, aktualne skierowanie lekarskie do pracowni fizjoterapii, niestosowanie w okresie pomiędzy badaniem wstępnym
a badaniem kontrolnym żadnych innych metod leczniczych, świadoma i dobrowolna
pisemna zgoda pacjenta na udział w badaniach i ukończenie programu badawczego.
Kryteria wyłączenia związane były z przeciwwskazaniami do aplikacji zabiegów
ultradźwiękowych i obejmowały: stany po leczeniu chorób nowotworowych, ciążę,
ostre procesy zapalne i stany gorączkowe, skazy krwotoczne, czynną gruźlicę płuc,
10
Jolanta Zwolińska, Andrzej Kwolek Przydatność
tradycyjnych metod elektrodiagnostycznych…
ostrą niewydolność krążenia, zaburzenia rytmu serca, ciężki stan ogólny chorego
i nerwobóle niewyjaśnionego pochodzenia.
W rękach objętych badaniem oceniano obecność dodatnich testów prowokacyjnych (test Tinela, test Phalena, test Phalena odwrócony oraz test opaski uciskowej),
obiektywne objawy kliniczne (zaburzenia czucia, objaw butelki Litt’ego, jakość chwytu zgrubnego i zaburzenia wegetatywne) oraz subiektywne objawy kliniczne (ból,
drętwienie, mrowienie, sztywność poranna, trudności w samoobsłudze). Utrudnienia w samoobsłudze i wykonywaniu czynności codziennych oceniano przy wykorzystaniu wizualno-analogowej skali VAS. Wykonywano komputerowy pomiar zakresu
ruchu w stawach ręki i siły chwytu globalnego ręki. Wykonywano tradycyjne badanie elektrodiagnostyczne i oceniano pobudliwość nerwową mięśni kłębu kciuka.
Wyznaczano wartość reobazy, chronaksji, progu akomodacji i współczynnika akomodacji. Dokonywano dwukrotnej oceny stanu ręki: przed terapią i po terapii.
Analizę miar sprawności ręki i dolegliwości mających charakter liczbowy przeprowadzono z wykorzystaniem statystyk opisowych. Do oceny zależności pomiędzy
wynikami badań elektrodiagnostycznych i innymi miarami stanu ręki zastosowano
analizę korelacji rang Spearmana.
Program terapeutyczny obejmował: masaż wirowy, nadźwiękawianie okolicy kanału nadgarstka falą ultradźwiękową o natężeniu 0,6 W/cm2 oraz neuromobilizacje
nerwu pośrodkowego i splotu ramiennego.
Wyniki
Tylko jedna korelacja okazała się być istotna statystycznie; jest to zależność pomiędzy subiektywną oceną zdolności do samoobsługi a współczynnikiem akomodacji
oznaczonym w badaniu pierwszym. Ujemny znak współczynnika korelacji (−0,73)
pozwala stwierdzić, że wyższa wartość punktowa samoobsługi (czyli większe utrudnienia odczuwane przez pacjenta przy wykonywaniu czynności dnia codziennego) odpowiada niższej wartości współczynnika akomodacji. W celu ułatwienia interpretacji
wyników korelacje przeciętne i silne zostały zobrazowane na wykresach rozrzutu.
Współczynnik korelacji rang Spearmana wykorzystano również do zbadania
zależności pomiędzy zmianami parametrów elektrodiagnostycznych a zmianami
Tab. 1. Wartości współczynnika korelacji rang Spearmana dla porównań pomiędzy
poszczególnymi miarami sprawności oraz wynikami tradycyjnych metod
elektrodiagnostycznych w badaniu pierwszym
Korelacje przed
leczeniem
Reobaza
[mA]
Chronaksja Próg akomodacji Współczynnik
[ms]
[mA]
akomodacji
Ból dzienny
−0,40
−0,16
−0,29
−0,01
Ból nocny
−0,49
0,02
−0,62
−0,70
Samoobsługa
−0,49
−0,18
−0,68
−0,73*
Zakres ruchu [mm]
−0,17
0,17
−0,12
0,14
Siła mięśniowa [kPa]
−0,08
−0,10
0,07
0,43
|R| < 0,3 — brak korelacji; 0,3 ≤ |R| < 0,5 — słaba korelacja; 0,5 ≤ |R| < 0,7 — przeciętna
korelacja; 0,7 ≤ |R| < 0,9 — silna korelacja; 0,9 ≤ |R| < 1 — bardzo silna korelacja
symbolem * oznaczono korelacje istotne statystycznie (p < 0,05)
11
Rys. 1. Zależność pomiędzy nasileniem bólu nocnego w ocenie subiektywnej pacjenta
a wartościami progu akomodacji w badaniu pierwszym
Rys. 2. Zależność pomiędzy zdolnością do samoobsługi w ocenie subiektywnej pacjenta
a wartościami progu akomodacji w badaniu pierwszym
pozostałych miar sprawności ręki uzyskanymi po przeprowadzeniu leczenia. Najwyraźniejsze korelacje zanotowano pomiędzy zmianami poziomu bólu dziennego
i wartości reobazy oraz zmianami wartości siły mięśniowej i progu akomodacji. Kierunek tych zmian jest jednak przeciwny do oczekiwanego. Osoby, u których wartość
reobazy wzrosła notują większy spadek poziomu bólu dziennego. Osoby, u których
próg akomodacji wzrósł, notują większy wzrost siły mięśniowej. Zależności istotne
statystycznie pomiędzy zmianami analizowanych wskaźników zostały zilustrowane
na wykresach rozrzutu.
12
Rys. 3. Zależność pomiędzy nasileniem bólu nocnego w ocenie subiektywnej pacjenta
a wartościami współczynnika akomodacji w badaniu pierwszym
Rys. 4. Zależność pomiędzy zdolnością do samoobsługi w ocenie subiektywnej pacjenta
a wartościami współczynnika akomodacji w badaniu pierwszym
Istotne statystycznie zmiany dotyczyły siły mięśniowej ręki oraz zdolności do samoobsługi i wykonywania czynności codziennych. W wyniku leczenia uzyskano
znaczący wzrost siły mięśniowej oraz poprawę zdolności do samoobsługi (znaczący
spadek wyniku punktowego oceny). Żaden z parametrów elektrodiagnostycznych nie
zmienił się w sposób znamienny statystycznie (tab. 3). Wyniki zilustrowano odpowiednimi wykresami. Jak wynika z wykresów, u niemal wszystkich osób po leczeniu uzyskano wzrost siły mięśniowej i poprawę zdolności do samoobsługi wyrażona
niższą oceną punktową pacjenta.
13
Tab. 2. Wartości współczynnika korelacji rang Spearmana dla porównań zmian poszczególnych
miar sprawności ręki i wartości parametrów elektrodiagnostycznych
Korelacje przed
leczeniem
Reobaza
[mA]
Chronaksja Próg akomodacji Współczynnik
[ms]
[mA]
akomodacji
Ból dzienny
−0,72*
0,49
−0,16
0,48
Ból nocny
−0,50
0,07
−0,48
−0,14
Samoobsługa
−0,34
0,10
−0,27
−0,12
Zakres ruchu [mm]
−0,36
−0,24
−0,29
−0,02
0,40
0,39
0,74*
0,67
|R| < 0,3 — brak korelacji; 0,3 ≤ |R| < 0,5 — słaba korelacja; 0,5 ≤ |R| < 0,7 — przeciętna
korelacja; 0,7 ≤ |R| < 0,9 — silna korelacja; 0,9 ≤ |R| < 1 — bardzo silna korelacja
symbolem * oznaczono korelacje istotne statystycznie (p < 0,05)
Tab. 3. Wartości statystyk opisowych i prawdopodobieństwa testowego (p) dla zmian
poszczególnych parametrów uzyskanych w wyniku leczenia
Zmiana w wyniku leczenia
Średnia
Min
Max
Me
p
Reobaza [mA]
0,01
−3,1
2,5
1,10
0,7237
Chronaksja [ms]
0,11
−0,2
1,5
−0,10
0,7237
Próg akomodacji [mA]
−0,81
−14,1
8,5
0,50
0,7237
Współczynnik akomodacji
−0,05
−0,5
0,8
−0,25
0,2888
Ból dzienny
−1,75
−8,0
2,0
0,00
0,6171
Ból nocny
−2,88
−10,0
5,0
−1,50
0,4497
Samoobsługa
−2,75
−7,0
0,0
−1,50
0,0233*
Zakres ruchu [mm]
−2,66
−10,6
1,0
−1,72
0,2888
4,58
0,4
12,4
3,18
0,0133*
Dyskusja
Celem pracy była wstępna ocena przydatności ilościowych metod elektrodiagnostycznych w ocenie stanu pacjentów z zespołem cieśni kanału nadgarstka. Badanie
elektroneurofizjologiczne w połączeniu z badaniem przedmiotowym jest uznawane
za złoty standard w diagnostyce zckn, co pozwala przypuszczać, że tradycyjne
badanie elektrodiagnostyczne może być pomocne w ocenia stopnia uszkodzenia nerwu [11]. Różne nasilenie objawów zespołu i różne tempo procesów degeneracyjnych
toczących się w obrębie nerwu pośrodkowego uzasadniają potrzebę przeprowadzania badań mających na celu ocenę pobudliwości nerwu.
Uzyskane w badaniach parametry elektrodiagnostyczne porównane zostały z subiektywnymi i obiektywnymi objawami klinicznymi ocenianymi zarówno przed jak
i po zakończeniu serii zabiegów fizjoterapeutycznych. Reobaza, chronaksja i współczynnik akomodacji to wskaźniki najczęściej wykorzystywane do pomiaru zmian
pobudliwości nerwowo-mięśniowej [12, 13]. Najczęściej zaburzenia unerwienia mięśni
szkieletowych skutkują spadkiem pobudliwości połączonym ze znacznym wzrostem
wartości chronaksji [14]. Wzrost ten stanowi miarę zaburzeń przewodnictwa nerwowego. Pomiar wartości chronaksji wykorzystywany był też do śródoperacyjnej
14
Rys. 5. Zależność pomiędzy zmianami poziomu bólu dziennego a zmianami wartości reobazy
Rys. 6. Zależność pomiędzy zmianami siły mięśniowej ręki a zmianami wartości
progu akomodacji
oceny struktur wzgórza. Śródoperacyjna implantacja głęboko stymulujących mikroelektrod (DBS) w obrębie mózgu umożliwiła pobudzanie kolejno istoty szarej i białej przy wykorzystaniu oznaczonych wcześniej wartości chronaksji [15]. Oznaczanie
współczynnika akomodacji umożliwia ocenę stopnia zaburzeń, rokowanie dotyczące
stopnia i czasu trwania restytucji, a także ocenę skuteczności różnych metod leczenia Wartość tego współczynnika dla prawidłowo unerwionych mięśni wynosi od 3
do 6, zaś niższe wartości współczynnika świadczą o częściowym odnerwieniu mięśnia [13]. Obserwacja dokonana przed zabiegami wykazała, że w rękach z wyższą
15
Rys. 7. Ocena zdolności do samoobsługi w badaniu pierwszym i drugim
Rys. 8. Wartości siły mięśniowej ręki w badaniu pierwszym i drugim
zdolnością do samoobsługi i czynności codziennych wartość współczynnika akomodacji była wyższa w porównaniu z rękami o mniejszej zdolności do samoobsługi
(tab. 1). Odnotowana, istotna statystycznie, korelacja pomiędzy zmianami wartości
progu akomodacji i siły mięśniowej uzyskanymi po leczeniu (tab. 2) może sugerować, że obniżenie pobudliwości badanych mięśni na eksponencjalnie narastające natężenie prądu wyrażone wyższą wartością progu akomodacji skutkuje znaczniejszym
wzrostem siły mięśniowej w ocenianych rękach, natomiast w rękach, w których
po leczeniu uzyskano obniżenie progu pobudliwości na impuls trójkątny wzrost siły
mięśniowej był nieznaczny (rys. 6). Mając na uwadze fakt, że wyższa wartość progu
16
akomodacji skutkuje wyższą wartością współczynnika akomodacji (przy założeniu
o nierosnącej wartości reobazy) można wnioskować o poprawie siły mięśniowej
w tych rękach, w których wzrasta wartość współczynnika akomodacji. Taka obserwacja stanowi bodziec do kontynuowania badań, tym bardziej, że niektórzy autorzy
podkreślają iż zmiany wartości tego współczynnika w trakcie procesu reinerwacji
wyprzedzają zarówno zmiany czynności bioelektrycznej w zapisie emg, jak też zmiany w zakresie siły i funkcji odnerwionych mięśni [13, 16]. Badania przeprowadzone
przez Krukowską i wsp. [13] potwierdziły przydatność współczynnika akomodacji
w ocenie uszkodzeń i rokowaniu w obwodowym uszkodzeniu nerwu twarzowego.
Przed leczeniem wykazano najniższe wartości współczynnika u pacjentów wykazujących najwyższy stopień uszkodzenia nerwu (w skali House'a i Brackmanna) oraz
najmniejszą sprawność (w skali Pietruskiego), natomiast najwyższe wartości współczynnika odnotowano w grupie osób z najniższym stopniem uszkodzenia nerwu oraz
największą sprawnością mięśni. Wraz z powrotem pobudliwości nerwu tj. po czterech i sześciu tygodniach po leczeniu zaobserwowano ponowny wzrost wartości
współczynnika akomodacji [13].
W badaniach własnych wykazano też istotną statystycznie korelację (tab. 2) pomiędzy zmianami nasilenia bólu dziennego i wartości reobazy, jednak kierunek tych
zmian wskazuje na zależność odwrotną do oczekiwanej. Interpretacja takiego wyniku pozwala jedynie wnioskować, iż wzrost wartości reobazy wynikający z obniżenia
pobudliwości nerwowo-mięśniowej mięśni kłębu kciuka nie musi skutkować pogorszeniem stanu ręku wyrażonym nasileniem dolegliwości bólowych w badanej ręce.
W badaniach dotyczących zmian pobudliwości mięśnia piszczelowego przedniego
u królików wykazano istotny statystycznie wzrost wartości reobazy bezpośrednio
po odnerwieniu mięśnia. Wzrost ten był jednak przejściowy, wartość reobazy wróciła po wartości wyjściowej po okresie 14 dni, a następnie w ciągu 24-tygodniowego
okresu obserwacji utrzymywała się na niezmienionym poziomie [14]. Obserwacje
tych badaczy uzasadniają przyjęte w analizie wyników badań własnych założenia
o niezmienności wartości reobazy w okresie pomiędzy badaniem pierwszym i drugim. Niewielkie wzrosty wartości reobazy dotyczyły czterech rąk objętych badaniem
i należy przypuszczać, że są wynikiem błędu pomiarowego. Błędem tym obarczony
jest w szczególności pomiar reobazy. Dla bardziej precyzyjnego określenia reobazy
i chronaksji pożądane jest ujednolicenie warunków badania oraz zachowanie istotnych elementów metodologii elektrodiagnostyki. Przydatnym narzędziem do oceny jakościowej i ilościowej skurczu mięśnia jest elektromiografia powierzchniowa.
Przy wykorzystaniu tej metody wykazano, że stymulacja zmiennym prądem elektrycznym o ściśle ustalonym czasie trwania impulsów i ich częstotliwości pozwala
uzyskać większą aktywność dowolną badanych mięśni podczas stymulacji dwóch
mięśni synergistycznych w porównaniu ze stymulacją pojedynczego mięśnia [17].
Elektromiografia powierzchniowa jest wykorzystywana do badania mięśni leżących
bezpośrednio pod skórą o odpowiednio dużej powierzchni, co umożliwia właściwe
ułożenie elektrod. Przed badaniem konieczne jest oczyszczenie i przygotowanie skóry mające na celu zminimalizowanie jej oporu [18]. Podobne elementy metodologii zdają się być istotne w przypadku tradycyjnych badań elektrodiagnostycznych,
a ich zastosowanie winno zminimalizować błąd pomiaru.
17
Zaobserwowany kierunek i charakter zmian wartości parametrów elektrodiagnostycznych na tym etapie badań nie pozwala na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków dotyczących przydatności tradycyjnych metod elektrodiagnostycznych w diagnostyce i ocenie efektów leczenia pacjentów z zespołem cieśni kanału nadgarstka.
Procesy niedokrwienne zachodzące w obrębie nerwu pośrodkowego dotyczą początkowo włókien czuciowych, które przebiegają najbardziej powierzchownie i stanowią około 70% wszystkich włókien [19]. Huber i Kaczmarek [20] po przeprowadzeniu
porównawczych testów neurofizjologicznych także wnioskują, iż proces patologiczny związany z zaburzeniami przewodnictwa w obrębie splotu ramiennego dotyczy
w większym stopniu włókien czuciowych [20]. W badaniach Szczechowicza i wsp.
(2008) uzyskano istotną statystycznie poprawę kategorii statycznego rozróżnienia
dwupunktowego u pacjentów po operacyjnym leczeniu z powodu zckn [21]. Podobnie w badaniach Kwolka i Zwolińskiej [22] po zachowawczym leczeniu pacjentów
z tym zespołem wykazano istotną statystycznie poprawę w zakresie jakości czucia
powierzchniowego [22]. Takie wyniki zachęcają do podjęcia prób oceny przewodnictwa zarówno ruchowego jak i czuciowego u pacjentów z zckn przy wykorzystaniu
tradycyjnej elektrodiagnostyki jak też innych, stosowanych we współczesnej praktyce klinicznej, badań neurofizjologicznych. Huber i Kaczmarek [20] przeprowadzili badania mające na celu ocenę przydatności wybranych testów neurofizjologicznych do oceny przewodnictwa aferentnego i eferentnego w diagnostyce pacjentów
po urazach splotu ramiennego. Prawidłowość przewodnictwa eferentnego weryfikowano poprzez rejestrację ruchowych potencjałów wywołanych (MEP) z odprowadzeniami z mięśni ręki, badania elektroneurograficzne fal M po stymulacji nerwów
kończyn górnych oraz testy elektromiografii globalnej. Za najbardziej użyteczną
metodę uznano metodę MEP, umożliwiającą ocenę przewodnictwa we wszystkich
strukturach ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego [20]. Spostrzeżenia
autorów pozwalają przypuszczać, że zmiany parametrów zmierzonych w trakcie
tradycyjnych badań elektrodiagnostycznych mogą być pomocne w programowaniu
rodzaju, intensywności i liczby wybranych zabiegów fizjoterapeutycznych szczególnie z zakresu elektroterapii. Precyzyjna modyfikacja tych zabiegów dokonywana
w oparciu o wyniki badań z zakresu neurofizjologii klinicznej bądź tradycyjnej
elektrodiagnostyki może poprawić skuteczność i skrócić czas terapii zmierzającej
do odzyskania sprawności czuciowej i ruchowej pacjenta. Badania mają charakter
pilotażowy i będą kontynuowane na bardziej licznej grupie pacjentów.
Literatura
1. Łukasik A., Krukowska J., Krekora K., Czernicki J., Podstawy elektrodiagnostyki w porażeniach nerwów obwodowych, Acta Balneol., 2010, 53(3), s. 193–200.
2. Kuliński W., Fizykoterapia, [w:] Kwolek A. (red), Rehabilitacja Medyczna, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2003.
3. Zwolińska J., Kwolek A., Majka M., Przygoda Ł., Czy tradycyjne metody elektrodiagnostyczne można wykorzystać do diagnozy i oceny efektów postępowania rehabilitacyjnego w uszkodzeniach obwodowego układu nerwowego?, Przegląd Medyczny UR,
2004, 1, s. 43–49.
4. Wiącek R., Pielka S., Rutowski R., Evaluation of the dynamics of sensory improvement in the hand after surgical treatment of carpal tunnel syndrome. Adv. Clin. Exp.
Med., 2007, 16(1), s. 57–63.
18
5. Sulewski A., Nawrot P., Nowakowski A., Współczesne poglądy dotyczące leczenia neuropatii uciskowych w obrębie nerwów kończyny górnej, Ort. Traum. Reh. 2008, 6(10),
s. 626–631.
6. Coert H.J., Meek M.F., Gibeault D., Dellon L., Documentation of Posttraumatic Nerve
Compression in Patients with Normal Electrodiagnostic Studies, J Trauma 2004, 56,
s. 339–344.
7. Dakowicz A., Kuryliszyn-Moskal A., Latosiewicz R., Kita J., Pogorzelski R., Ocena
skuteczności dwóch różnych procedur terapeutycznych w leczeniu zachowawczym zespołu cieśni nadgarstka, Reumatologia, 2010, 48(4), s. 225–229.
8. Kmieciak Ł., Krekora K., Etiologia i patofizjologia uszkodzenia nerwu pośrodkowego
w zespole cieśni nadgarstka, Kwart. Ortop., 2007, 2, s. 128–137.
9. Gilchrist J., M., Sachs G.M., Elektrodiagnostic studies in the management and prognosis of neuromuscular disorders, Muscle&Nerve, 2004, 29, s. 165–190.
10. Gilchrist J., Sachs G., Elektrodiagnostic studies in the management and prognosis of
neuromuscular disorders. Muscle&Nerve, 2004, 29, s. 165.
11. Nowak M., Jethon J. Zespół kanału nadgarstka — przegląd literatury i doświadczenia
własne. Postępy Nauk Medycznych, 2009, 22(9), s. 665–72.
12. Halski T., Konieczny G., Rusinowska A., Rieger L., Psalmister E., Elektryczna pobudliwość nerwowo-mięśniowa po dozowanym wysiłku fizycznym, Fizjoterapia, 1999,
7(4), s. 24–27.
13. Krukowska J., Woldańska-Okońska M., Czernicki J., Wpływ fizjoterapii na regenerację nerwu twarzowego, Fizjoterapia, 2010, 18(3), s. 3–14.
14. Ashley Z., Sutherland H., Lanmuller H. i inni, Determination of the Chronaxie and
Rheobase of Denervated Limb Muscles in Conscious Rabbits, Artificial Organs, 2005,
29(3), s. 212–215.
15. Kiss Zelma H.T., Anderson T., Hansen T., Kirstein D., Suchowersky O., Hu B., Neural
substrates of microstimulation — evoked tingling: a chronaxie study in human somatosensory thalamus, European Journal of Neuroscience, 2003, 18, s. 728–732.
16. Kwolek A., Snela S., Rehabilitacja w chorobach i uszkodzeniach obwodowego układu
nerwowego, Przegląd Medyczny UR, Rzeszów, 2008, 1, s. 6–13.
17. Williams D.M., Bilodeau M., Assessment of voluntary activation by stimulation of one
muscle or two synergistic muscles, Muscle&Nerve, 2004, 29, s. 112–119.
18. Bartuzi P., Roman-Liu D., Ocena obciążenia i zmęczenia układu mięśniowo-szkiele
towego z zastosowaniem elektromiografii, Bezpieczeństwo pracy, 2007, 4, s. 7–10.
19. Georgiew F., Otfinowska E., Adamczyk T., Testy diagnostyczne stosowane w rozpoznawaniu zespołu kanału nadgarstka, Reh. Med., 2008, 12(3), s. 24–35.
20. Huber J., Kaczmarek M., Neurofizjologiczna diagnostyka różnicowa w przypadkach
uszkodzeń włókien nerwowych splotu ramiennego, Nowiny Lekarskie, 2004, 73(2)
s. 110–118.
21. Szczechowicz J., Pieniążek M., Pelczar-Pieniążek M., Wątroba J., Restytucja czucia
i możliwości codziennego funkcjonowania u pacjentów leczonych operacyjnie z powodu zespołu kanału nadgarstka, Reh. Med., 2008, 12(1), s. 16–24.
22. Kwolek A., Zwolińska J., Skuteczność wybranych parametrów fali ultradźwiękowej
w leczeniu zachowawczym zespołu cieśni kanału nadgarstku, Przegląd Medyczny UR,
2009, 3, s. 260–268.
19
The usefulness of the traditional
electrodiagnostic methods in the
diagnosis and assessing the effects
of treatment of patients with carpal
tunnel syndrome. Preliminary report
Abstract
Introduction. Traditional electrodiagnostic methods are not fully used in diagnosing and monitoring the outcomes of rehabilitation. These are non-invasive methods
which are commonly available in all physiotherapy rooms and may be helpful in
taking decisions related to therapy.
Purpose. The study aimed at accessing the usefulness of electrodiagnostic parameters in monitoring the process of rehabilitation in patients with carpal tunnel
syndrome.
Material and method. The study group included 6 patients referred for physiotherapy due to carpal tunnel syndrome. Altogether 8 hands were analysed: 6 right and
2 left hands. The study applied quantity-based electrodiagnostic methods. Nervous
excitability of thenar muscles was assessed. The following values were measured:
rheobase, chronaxie, accommodation threshold, and accommodation index. The assessment also included subjective clinical symptoms, and a computer method was
used to measure the range of motion in hand joints, and hand grip strength. Examinations were performed before the rehabilitation programme was initiated and
after it was concluded. The rehabilitation programme included sonication, whirlpool
massage, and neuromobilization of the median nerve.
Results. The study showed statistically significant correlation between the assessment of self-care ability and the value of accommodation index (lower ability coincided with a lower value of accommodation index). None of the electrodiagnostic
parameters were significantly changed as a result of the therapy.
Conclusions. Due to the small size of the study group, at this stage of the research
the obtained results did not confirm the usefulness of the traditional electrodiagnostic methods.
Keywords: Carpal tunnel syndrome, elektrodiagnostics, nerve conduction, rheobase,
chronaxie.
20

pRzyDAtNośĆ tRADyCyjNyCh MEtoD ELEKtRoDiAgNoStyCzNyCh

Transkrypt

Podobne dokumenty

Łokieć tenisisty

INSTRUKCJA DO BADANIA AKOMODACJI I KONWERGENCJI

Próbne pompowanie. - Piotr Jermołowicz | Inżynieria Środowiska

Kliknij aby pobrać dokument w formacie PDF - Med

opto-dysleksja - Poradnia.piaseczno.pl