tutaj - FERTI CARE® personal

Seksuologia Polska 2011, 9, 2, 69–75
Copyright © 2012 Via Medica, ISSN 1731–6677
PRACA
ORYGINALNA
Jakub Grzegorz Adamczyk i wsp., Fizjoterapeuci w rehabilitacji seksualnej
Ocena wiedzy fizjoterapeutów
na temat rehabilitacji seksualnej
osób niepełnosprawnych
Evaluation of the physiotherapists knowledge
about sexual rehabilitation of disabled persons
Jakub Grzegorz Adamczyk1, 3, Sylwia Kocyk2, Dariusz Boguszewski1
2
1
Zakład Rehabilitacji Oddziału Fizjoterapii II WL Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Sekcja Kultury Fizycznej SKN Fizjoterapii przy Zakładzie Rehabilitacji II WL Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
3
Zakład Teorii Sportu Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie
Streszczenie
Wstęp. Do kompetencji fizjoterapeuty należy także prowadzenie rehabilitacji seksualnej. Celem pracy była
ocena znajomości zagadnień dotyczących rehabilitacji seksualnej w grupie młodych fizjoterapeutów.
Materiał i metody. W badaniach ankietowych wzięło udział 100 fizjoterapeutów (77 K i 23 M) oraz 66 osób
niepełnosprawnych (39 K i 27 M), z uszkodzeniem narządu ruchu. W ankiecie zadano pytania dotyczące
znajomości terminu rehabilitacja seksualna oraz oczekiwania wobec niej grupy fizjoterapeutów i osób niepełnosprawnych.
Wyniki. Aż 45% ogółu ankietowanych nie czuje się przygotowana do pracy z niepełnosprawnymi ruchowo.
Co trzeci (34%) badany ocenia swój stan wiedzy jako umiarkowany. Nikt z fizjoterapeutów nie określił swojej
wiedzy jako bardzo dobrej. W badanej grupie 2/3 ankietowanych przyznaje, że nie zostały poruszone w trakcie nauki/studiów treści dotyczące życia seksualnego osób niepełnosprawnych. W grupie 34% osób, którzy
otrzymali informacje w tym temacie wszyscy wskazali, iż zdobyta wiedza nie przygotowała ich w pełni do
pracy w tym zakresie.
Badani fizjoterapeuci w większości (83%) czuli potrzebę dokształcania. Chcą uczestniczyć w szkoleniach
dotyczących problematyki związanej z życiem seksualnym osób niepełnosprawnych. Ankietowani z obu
grup badanych podkreślali rolę fizjoterapeuty w procesie rehabilitacji seksualnej. Fizjoterapeuci wskazali,
iż w hierarchii ważności widziałoby swoją osobę tuż za seksuologiem i ginekologiem, natomiast 39% niepełnosprawnych przyznało, że oprócz seksuologa (71%), ginekologa (44%), psychologa (39%), wiedzę z zakresu tej tematyki chciałoby otrzymywać właśnie od fizjoterapeuty.
Wnioski:
1. Brak realizacji w trakcie nauki/studiów treści dotyczących seksualności osób niepełnosprawnych powoduje
niekompletne przygotowanie absolwenta studiów do kompleksowej realizacji holistycznego modelu rehabilitacji.
2. Zarówno osoby niepełnosprawne, jak i fizjoterapeuci wskazują na istotne znaczenie fizjoterapeuty w procesie rehabilitacji seksualnej. Wobec niedostatecznego przygotowania tych drugich do realizacji tych zadań, należałoby wprowadzić odpowiednią specjalizację z zakresu rehabilitacji seksualnej.
Słowa kluczowe: rehabilitacja seksualna, niepełnosprawność, fizjoterapeuci, ocena wiedzy
Seksuologia Polska 2011; 9 (2): 69–75
Abstract
Introduction. Conducting the sexual rehabilitation (SR) is included in competence of the physiotherapist. An
evaluation of young physiotherapists knowledge about issues concerning the sexual rehabilitation was
a purpose of the work.
Adres do korespondencji: dr Jakub Adamczyk, Zakład Rehabilitacji
Oddziału Fizjoterapii, II Wydział Lekarski WUM
ul. Solec 57, 00–424 Warszawa, tel.: (22) 629 46 65
e-mail: [email protected]
Nadesłano: 14.12.2011
Przyjęto do druku: 28.02.2012
www.seksuologia.med.pl
69
Seksuologia Polska 2011, tom 9, nr 2
Material and methods. 100 physiotherapists took part in the questionnaire examination (77 female and 23
male) and 66 persons (39 female and 27 male) with motor disability. In the questionnaire form the questions
concerning the knowledge about sexual rehabilitation were asked as well as expectations connected with
SR in groups of physiotherapists and disabled persons.
Results. Almost half (45%) of the whole of respondents didn’t felt prepared to the work with motor disabled
people. Every third (34%) examined is assessing his/her state of the knowledge as moderate. None of physiotherapists determined his knowledge as very good. In examined group 2/3 of respondents is admitting
that knowledge brought during learning/studies weren’t concerning information about sexual life of disabled persons. Even those (34%) persons who were informed about SR claims that the gathered knowledge
hadn’t prepared them fully to the work in that matter. Most of examined physiotherapists (83%) felt the need
of improve their knowledge and to be involved in courses concerning issues associated with the sexual life
of disabled persons. Respondents from both examined groups emphasized the role of the physiotherapist in
the process of the sexual rehabilitation. Physiotherapists showed that in a hierarchy of importance they see
themselves right behind the sexuologist and the gynaecologist. In the other group 39% of disabled persons
admitted that apart from the sexuologist (71%), of gynaecologist (44%) and psychologist (39%), would like to
receive the knowledge about SR from the physiotherapists.
Conclusions. Lack of information about sexual rehabilitation of disabled persons given during studies cauConclusions
ses incomplete preparing graduates realization of to the holistic model of the rehabilitation. 2. Both disabled
and physiotherapists group, are pointing at the significant value of the physiotherapist in the process of the
sexual rehabilitation. Towards the insufficient preparation of physiotherapists to the accomplishment of
these tasks, specialization of the sexual rehabilitation should be launched.
Key words: sexual rehabilitation, disability, physiotherapists, knowledge evaluation
Polish Sexology 2011; 9 (2): 69–75
Wstęp
Informacje z zakresu rehabilitacji seksualnej
w sposób rzetelny powinny być wdrażane w procesie
leczniczym. Wymaga to współpracy licznego zespołu terapeutycznego, który powinien posiadać ugruntowaną wiedzę w tym zakresie. Skuteczność rehabilitacji seksualnej zależy bowiem od holistycznego
podejścia do pacjenta [1, 2].
Prawidłowy rozwój seksualności pozwala na osiągnięcie dobrostanu w aspekcie indywidualnym, interpersonalnym, jak i społecznym. Seksualność uwarunkowana jest więc wspólnym oddziaływaniem czynników biologicznych, społeczno-kulturowych oraz psychicznych [3].
Rozpatrując biologiczne przyczyny problemów
seksualnych, należy uwzględnić ograniczenia anatomiczne, jak i fizjologiczne. Pierwsza grupa ograniczeń
stanowi przeszkodę do realizacji potrzeb seksualnych
oraz utrudnia znalezienie dogodnych pozycji do realizacji zbliżenia. Fizjologiczne aspekty dotyczą
w głównej mierze problemów z osiągnięciem erekcji
oraz orgazmu [4–6].
Do głównych celów rehabilitacji seksualnej zalicza się m.in. indywidualne dostosowywanie odpowiednich pozycji seksualnych, informowanie o przeciwwskazaniach do podjęcia współżycia, naukę stref
erogennych, poprawę/budowę relacji partnerskich,
przełamywanie mitów, lęków, stereotypów, możliwości stosowania akcesoriów seksualnych (np. wibra-
70
tory, łóżka wodne) [7, 8]. Jednocześnie zauważa się,
że system kształcenia fizjoterapeutów zakłada, że
absolwent studiów licencjackich, jak i magisterskich
powinien otrzymać wykształcenie oraz przygotowanie zawodowe do pracy z osobami chorymi oraz niepełnosprawnymi [9].
Celem pracy była ocena wiedzy fizjoterapeutów na
temat problematyki związanej z życiem seksualnym
osób niepełnosprawnych fizycznie oraz zwrócenie
uwagi na poziom znajomości zagadnień dotyczących
rehabilitacji seksualnej. Podobne zagadnienia poruszono w odniesieniu do osób niepełnosprawnych.
Materiał i metody
W pracy dokonano konfrontacji stopnia przygotowania fizjoterapeutów do prowadzenia rehabilitacji
seksualnej z oczekiwaniami w tym względzie ze strony osób niepełnosprawnych.
Badania przeprowadzono w dwóch odrębnych
grupach:
• fizjoterapeutów;
• niepełnosprawnych z uszkodzeniem narządu
ruchu.
W przypadku grupy fizjoterapeutów w badaniu
wzięło udział 77 kobiet i 23 mężczyzn. Zdecydowaną
większość badanej grupy (89%) stanowiły osoby młode, których wiek mieścił się w przedziale 21–25 lat.
Pozostałą część (11%) stanowili respondenci w wie-
www.seksuologia.med.pl
Jakub Grzegorz Adamczyk i wsp., Fizjoterapeuci w rehabilitacji seksualnej
ku 26–30 lat. Spośród badanych 65% osób było studentami studiów II stopnia, z kolei pozostałe 35%
stanowili licencjonowani fizjoterapeuci. Respondenci swoje wykształcenie zdobyli głównie za pośrednictwem szkół państwowych: akademii i uniwersytetów medycznych (49%), akademii wychowania fizycznego (29%) oraz w mniejszym stopniu szkół niepublicznych.
Drugą grupę badaną stanowiły osoby niepełnosprawne z uszkodzeniem narządu ruchu. Analizie
poddano 66 wypełnionych ankiet, a w badaniu wzięło udział 39 kobiet i 27 mężczyzn w różnym wieku.
Dane zgromadzono przy użyciu dwóch autorskich
ankiet. Pierwsza przeprowadzona wśród fizjoterapeutów składała się z dwóch części i zawierała 26 pytań.
Pierwsza część zawierała informacje o płci, wieku,
miejscu zamieszkania oraz wykształceniu respondenta. W kolejnej części skupiono się na zagadnieniach
dotyczących przygotowania fizjoterapeutów do pracy z osobami niepełnosprawnymi, jak również znajomości terminu „rehabilitacja seksualna”.
Drugą ankietę skierowano do osób niepełnosprawnych fizycznie. Składała się ona z 28 pytań ankietowych podzielonych na trzy części. Pierwsza
część ankiety dotyczyła struktury grupy (wiek, płeć,
miejsce zamieszkania, wykształcenie). Druga dotyczyła czasu, przyczyny powstania i stopnia niepełnosprawności. Trzecia poświęcona była zagadnieniom
związanym z życiem seksualnym osób niepełnosprawnych, jak również zwracała uwagę na rolę
i miejsce rehabilitacji seksualnej w procesie usprawniania.
Do oceny statystycznej wyników użyto programu
pakietu Statistica wer. 9.1PL. Do analizy zależności
między licznościami odpowiedzi na pytania ankietowe zastosowano test niezależności Chi-kwadrat. Za
próg istotności przyjęto poziom p ≥ 0,05.
Wyniki
Wśród badanych zdecydowana większość osób
(99%) oświadczyło, że podczas pracy/praktyk zawodowych spotkała osoby z dysfunkcją motoryczną.
Przygotowanie do pracy z tymi pacjentami deklarowały 24 kobiety (31%) i 10 mężczyzn (44%). Zauważalny jest fakt, że aż 45% ogółu ankietowanych nie
czuje się przygotowana do pracy z niepełnosprawnymi ruchowo. Nie wykazano natomiast istotnej statystycznie różnicy (p > 0,05) między typem szkoły/
/uczelni ukończonej przez respondentów, a ich oceną
przygotowania do pracy z niepełnosprawnymi.
Porównano subiektywną ocenę wiedzy fizjoterapeutów z zakresu seksualności osób niepełnosprawnych. Co trzeci (34%) badany ocenia swój stan wiedzy jako umiarkowany. Nikt z fizjoterapeutów nie określił swojej wiedzy jako bardzo dobrej (ryc. 1).
W badanej grupie 2/3 ankietowanych przyznaje, że
w trakcie nauki/studiów nie zostały poruszone treści
dotyczące życia seksualnego osób niepełnosprawnych. Niekorzystny jest fakt, że nawet w grupie 34%
osób, którzy otrzymali informacje w tym temacie,
wszyscy wskazali, iż zdobyta wiedza nie przygotowała ich w pełni do pracy w tym zakresie.
Zaobserwowano, że osoby, które w trakcie edukacji spotkały się z tematyką seksualności osób niepełnosprawnych oceniały swój poziom wiedzy w tej
kwestii jako dość dobry. Ankietowani, którzy nie otrzymali w trakcie nauki owych informacji wskazywali na
Rycina 1. Subiektywna ocena wiedzy ankietowanych fizjoterapeutów dotycząca seksualności osób niepełnosprawnych
www.seksuologia.med.pl
71
Seksuologia Polska 2011, tom 9, nr 2
Tabela 1. Subiektywna ocena wiedzy osób badanych a styczność w trakcie studiów z informacjami dotyczącymi seksualności niepełnosprawnych (p < 0,05)
Czy w trakcie nauki/studiów poruszone były treści dotyczące
życia seksualnego osób niepełnosprawnych?
Na jakim poziomie oceniłby (-aby) Pan/Pani swoją
wiedzę dotyczącą seksualności osób niepełnosprawnych?
TAK
NIE
Bardzo dobra
0
0
Dość dobra
11
3
Dobra
3
3
Umiarkowana
14
20
Niewystarczająca
5
27
Brak wiedzy
1
13
Rycina 2. Rehabilitacja seksualna — źródła zdobytej wiedzy
brak wiedzy oraz wiedzę niewystarczającą. Badane
zależności okazały się istotne statystycznie (p < 0,05)
(tab. 1).
Źródła zdobytej wiedzy przez fizjoterapeutów zaprezentowano na rycinie 2. Niepokojący jest fakt, że
dosyć często źródłem tym jest Internet czy telewizja,
które trudno uznać za fachowe odniesienie.
Badana grupa fizjoterapeutów uznała (określając
rangę od 1 do 5), że pierwszą osobą, która powinna
prowadzić rehabilitację seksualną jest seksuolog.
Najmniejsze znaczenie w procesie rehabilitacji seksualnej przypisano pielęgniarkom i niższemu personelowi medycznemu, natomiast fizjoterapeuta, według ogółu badanych, znalazł się na miejscu czwartym (tab. 2).
Wykazano, że osoby o mniejszej (niewystarczającej) wiedzy istotnie statystycznie częściej (p = 0,03)
były skłonne przypisywać większą rolę fizjoterapeutom. Wraz ze wzrostem (deklarowanej) wiedzy znaczenie fizjoterapeutów w procesie rehabilitacji seksualnej było mniejsze.
72
Badani fizjoterapeuci w 83% czują potrzebę dokształcania, chcą brać udział w szkoleniach dotyczących problematyki związanej z życiem seksualnym
osób niepełnosprawnych.
Według 82% ankietowanych tematyka dotycząca
rehabilitacji seksualnej osób niepełnosprawnych powinna być szeroko poruszana w trakcie edukacji przyszłych fizjoterapeutów. Ponadto 68% z nich podkreśla, że powinna zostać utworzona odpowiednia specjalizacja z zakresu rehabilitacji seksualnej. Wskazuje
to z jednej strony na wagę tej problematyki, z drugiej
zaś na szeroki zakres oddziaływania fizjoterapii i koniecznej specjalizacji, w celu bardziej szczegółowego i skutecznego działania.
Próbie weryfikacji w obu grupach ankietowanych
poddano także znajomość samego pojęcia „rehabilitacja seksualna”. Jak można, zauważyć w grupie niepełnosprawnych aż 70% badanych nie spotkało się
z zagadnieniami dotyczącymi rehabilitacji seksualnej,
co gorsza, swoją niewiedzę w tym zakresie zadeklarowało aż 40% fizjoterapeutów (ryc. 3).
www.seksuologia.med.pl
Jakub Grzegorz Adamczyk i wsp., Fizjoterapeuci w rehabilitacji seksualnej
Tabela 2. Odpowiedzialność za prowadzenie rehabilitacji seksualnej w opinii respondentów, w skali 1–5 (1 — najważniejsza; 5 — najmniej ważna)
Fizjoterapeuta
Pielęgniarka
Psycholog
Ginekolog
Seksuolog
Średnia
2,9
4,7
3,1
2,7
1,5
Odchylenie standardowe
1,08
0,70
1,09
1,07
0,85
Rycina 3. Porównanie znajomości terminu „rehabilitacja seksualna” w obu grupach badanych
Rycina 4. Samodzielne poszerzanie wiedzy z zakresu seksualności osób
niepełnosprawnych przez grupę fizjotereapeutów i niepełnosprawnych
Ankietowani z obu grup badanych podkreślali
rolę fizjoterapeuty w procesie rehabilitacji seksualnej. Fizjoterapeuci wskazali, iż w hierarchii ważności widziałoby swoją osobę tuż za seksuologiem
i ginekologiem, natomiast 39% niepełnosprawnych
przyznało, że oprócz seksuologa (71%), ginekologa (44%), psychologa (39%), wiedzę z zakresu tej
tematyki chciałoby otrzymywać właśnie od fizjoterapeuty.
Porównując obie grupy badanych, można odnieść wrażenie, że w grupie fizjoterapeutów niedoceniona została rola rehabilitacji seksualnej. Sami
ankietowani uznali ją bowiem za najmniej istotny
element wchodzący w skład kompleksowego modelu rehabilitacji. Jednocześnie znaczny odsetek
niepełnosprawnych podkreśla ważną (27%),
a wręcz bardzo ważną (41%) rolę rehabilitacji seksualnej w procesie usprawniania osób z dysfunkcjami motorycznymi.
Optymizmem nie napawa również fakt, że co trzeci niepełnosprawny (67%) zmuszony jest do samodzielnego poszukiwania informacji dotyczących swojej seksualności. Z kolei fizjoterapeuci, którzy stanowią jeden z filarów zespołu terapeutycznego, wbrew
deklaracjom nie podejmują działań poszerzenia wiedzy w tym zakresie (ryc. 4).
Dyskusja
W dostępnym piśmiennictwie nie odnaleziono
publikacji dotyczących oceny stanu wiedzy fizjoterapeutów na temat rehabilitacji seksualnej osób niepełnosprawnych. Nieliczne publikacja krajowe, jak i zagraniczne dotyczą z reguły problematyki związanej
z seksualnością osób niepełnosprawnych fizycznie.
Taki stan rzeczy sprawia, że wszelkie dociekania naukowe w tym obszarze są szczególnie cenne, przyczyniają się do poszerzania wiedzy, optymalizacji
procesu nauczania i szkolenia fizjoterapeutów,
a w efekcie finalnym dają pacjentom większą szansę
na kompleksową i kompetentną pomoc.
Należy oczywiście zdać sobie sprawę ze słabości przedstawionej pracy. Ma to związek z małą
liczebnością, jak i różnorodnością obu grup badanych. Dlatego poszukując dalszych kierunków eksploracji naukowej badania należałoby przeprowadzić
wśród większej liczby ankietowanych. Formą badania była anonimowa ankieta, tak więc ankietowani
mogli udzielić nie do końca szczerych odpowiedzi.
Z kolei taka forma badania niekiedy wydaje się
łatwiejsza dla respondentów, szczególnie gdy dotyczy pytań ich sfery intymnej. W badaniach z 1994 roku,
dotyczących zaburzeń seksualnych u mężczyzn
z paraplegią, Lew-Starowicz zauważył, że badana gru-
www.seksuologia.med.pl
73
Seksuologia Polska 2011, tom 9, nr 2
pa pacjentów udziela szczerszych wypowiedzi w trakcie bezpośredniej rozmowy niż w przeprowadzonej
uprzednio ankiecie [10].
Okazuje się, że co drugi badany członek personelu
medycznego (lekarz, rehabilitant, fizjoterapeuta, pielęgniarka, położna) przyznaje, iż nie posiada odpowiednich kwalifikacji do pracy z osobami niepełnosprawnymi [11]. Należy także zakładać, że wszędzie tam, gdzie
zbierane są dane deklaratywne (ankietowe), odsetek
ten może być zaniżony, gdyż części osób po prostu „nie
wypada” przyznać się do niewiedzy czy braku umiejętności. W badaniach wykazano, że prawie co drugi ankietowany swoją wiedzę dotyczącą seksualności osób
niepełnosprawnych oceniał na poziomie umiarkowanym, a co trzeci — niewystarczającym.
W badaniach Skłodowskiej-Strzeżek i wsp. [11]
zaledwie 25% biorących udział w badaniach lekarzy,
rehabilitantów, fizjoterapeutów, pielęgniarek i położnych widziała konieczność włączenia zabiegów
z zakresu rehabilitacji seksualnej w proces terapeutyczny. W przeprowadzonych badaniach ankietowani podkreślają rolę fizjoterapeuty w procesie rehabilitacji seksualnej. Ci z kolei we własnej opinii nie posiadają odpowiedniej wiedzy w tym zakresie. Budzi
to spore obawy na przyszłość, dotyczące informacji,
jakie mogą zostać udzielone niepełnosprawnym
przez „niedoinformowanych” fizjoterapeutów.
Dużym problem wydaje się fakt, iż fizjoterapeuci
nie podejmowali działań mających na celu poszerzenie wiedzy z zakresu rehabilitacji seksualnej. Na podstawie przeprowadzonych badań ciężko jednoznacznie stwierdzić, czy jest to wina braku chęci, czy też
może obrania innej specjalizacji w pracy fizjoterapeuty i w związku z tym brakiem dostrzegania potrzeby
edukacji w tym zakresie.
Dokonana analiza potwierdza wyniki Radomskiego
[12] oraz Jarząbek i Radomskiego [13], przekonujących
co do istotnej roli seksualności w życiu człowieka. Deklarowana przez 67% badanych aktywność seksualna
jest na nieznacznie niższym poziomie w stosunku do
badań Dahlberg i wsp. [14] oraz Kreuter i wsp. [15] (odpowiednio 80% kobiet oraz 68% mężczyzn po uszkodzeniu rdzenia kręgowego przyznaje się do aktywnego
uczestnictwa w seksualnej sferze swojego życia), a jest
wyższa niż w badaniach Othman i Engkasan (40%) [16].
Tematyka dotycząca rehabilitacji seksualnej nie
jest znana respondentom. Deklarowane przez badanych uczestnictwo w działaniach z zakresu fizjoterapii nie obejmowało tematyki seksualności i problemów z nią związanych. Ankietowani, podkreślając
ważną rolę rehabilitacji seksualnej w procesie terapeutycznym, zmuszeni byli do samodzielnego poszerzania wiedzy w tym zakresie. Może mieć to związek
74
z tym, iż jak wskazują badania Andersona i wsp. [17]
oraz Kreuter i wsp. [18] aktywność seksualna pozwala
niepełnosprawnym przeżywać bliskość oraz utrzymać intymną więź z partnerem, co z kolei wpływa na
podniesienie własnej samooceny. Jest to bardzo istotny aspekt, gdyż jak dowodzą badania Długołęckiej
[19], osoby niepełnosprawne fizycznie posiadają
znacznie podwyższony poziom leku oraz niezaspokojenia psychoseksualnego.
Opisany problem dotyczący braku edukacji pacjentów z zakresu rehabilitacji seksualnej nie jest odosobniony, gdyż jak wskazują wyniki badań przeprowadzonych w 1992 roku przez Charlifue i wsp.,
ponad połowa kobiet po uszkodzeniu rdzenia kręgowego powikłanego zaburzeniami neurologicznymi nie
otrzymała od pracowników służby zdrowia oczekiwanych informacji dotyczących swoich możliwości seksualnych [20]. Rzetelna informacja jest zaś podstawą
odpowiedniej rehabilitacji seksualnej [21].
Według Tederko i Radomskiego [22] szczegółowy
model rehabilitacji seksualnej powinien powstać przy
współpracy specjalistów z dziedziny seksuologii, neurologii, ortopedii, rehabilitacji medycznej, psychologii,
epidemiologii reprodukcyjnej oraz czynnym udziale
przedstawicieli. osób niepełnosprawnych. Tasiemski
uważa, że [23]: „terapia zaburzeń seksualno-prokreacyjnych powinna być stałym elementem kompleksowej rehabilitacji osób po uszkodzeniu rdzenia kręgowego”. Z kolei Kennedy i wsp. [24] podkreślają, iż osoby
niepełnosprawne, obok pomocy. w zatrudnieniu. i leczeniu bólu, oczekują zapewnienia dostępu do rehabilitacji seksualnej. W tym kontekście przyczyn tego stanu można by upatrywać w społecznym podejściu do
tematu niepełnosprawności. Z badań opinii publicznej
[25] wynika, że 48% polskiego społeczeństwa posiada
negatywny stosunek do osób niepełnosprawnych. Co
gorsza, Skłodowska-Strzeżek i wsp. [11] zwracają uwagę, że sam personel medyczny, przez swą niewiedzę
z zakresu rehabilitacji seksualnej, odbiera niepełnosprawnym możliwość realizacji potrzeby bliskości.
Analiza badań własnych przeprowadzonych
w grupie niepełnosprawnych wykazała istotną rolę
fizjoterapeuty w procesie rehabilitacji seksualnej. Ankietowani oczekują od całości personelu medycznego przede wszystkim działań mających na celu przełamywanie mitów, lęków i stereotypów. Subiektywna
ocena własnej wiedzy na poziomie umiarkowanym
i niewystarczającym dyskwalifikuje takie osoby z pracy w owym zakresie, gdyż jak podają Bering-Sorensen i Somksen [26] w wyniku nieprawidłowego leczenia zaburzeń seksualnych może dojść do obniżenia
jakości życia oraz pogorszenia adaptacji społecznej
niepełnosprawnych.
www.seksuologia.med.pl
Jakub Grzegorz Adamczyk i wsp., Fizjoterapeuci w rehabilitacji seksualnej
Skala wiedzy prezentowana przez respondentów
nie miała związku z rodzajem ukończonej szkoły/
/uczelni. Daje to obraz problemu dotyczącego wielu
szkół kształcących na kierunku fizjoterapii. Okazuje
się, że co roku dopuszczają one do pracy w zawodzie nie w pełni wykwalifikowaną kadrę.
Rozwiązaniem może być realizowany wśród personelu medycznego cykl szkoleń dotyczących problematyki seksualności osób niepełnosprawnych. Fizjoterapia jest dziedziną o szeroko pojętym zakresie
działań, w trakcie których spotyka się pacjentów z różnorodnym wachlarzem schorzeń. Tak więc niemożliwe jest posiadanie rzetelnej wiedzy w każdym aspekcie pracy z pacjentem. Dlatego też na wzór specjalizacji lekarskich, należałoby zastanowić się nad wprowadzeniem ich odpowiedników wśród fizjoterapeutów.
Specjalizacja w zakresie pracy z dziećmi, sportowcami czy w tematyce związanej z rehabilitacja seksualną,
pozwoliłaby na wykształcenie kompetentnej w danej
dziedzinie kadry [27]. Ta mogłaby służyć pomocą m.in.
w tak intymnych i trudnych dla pacjenta tematach, jak
te związane z seksualnością [28, 29].
Piśmiennictwo
1.
Forsythe E., Horsewell J.E. Sexual rehabilitation of women with a spinal cord injury. Spinal Cord 2006; 44: 234–241.
2.
Lombardi G., Del Popolo G., Macchiarella A., Mencarini M., Celso M.
Sexual rehabilitation in women with spinal cord injury: a critical review
of the literature. Spinal Cord 2010; 48: 842–849. Epub 2010 Apr 13.
3.
Lew-Starowicz Z. Seksualność, a jakość życia człowieka. Przegląd Seksuologiczny 2005; 5: 21–26.
4.
Ostrowska A. (red.). O seksualności osób niepełnosprawnych. Instytut
Rozwoju Służb Społecznych, Warszawa 2007.
5.
Radomski D., Jarząbek G. Niepełnosprawność a seksualność — aspekty etyczne i ginekologiczne. Ginekologia Praktyczna 2008; 2: 38–41.
6.
Gorajewska D. (red.). Fakty i mity o osobach z niepełnosprawnością.
Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Warszawa 2006.
7.
Lew-Starowicz Z. Życie intymne osób niepełnosprawnych. Wydawnictwo SEVERUS, Warszawa 1999.
8.
Bassam A. Seksualność osób niepełnosprawnych. Aktualne zadania
i wyzwania. Przegląd Terapeutyczny 2008; 5.
9.
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 października 2009 r. Załącznik 2. Dziennik Ustaw z 2009 r. Nr 180 poz.
1407.
10. Lew-Starowicz Z., Biłko A., Rybak D. Zaburzenia seksualne u mężczyzn
z paraplegią. Postępy Rehabilitacji 1992, tom VI, z. 2: 43–48.
11. Skłodowska-Strzeżek J., Krychowska-Ćwikła A., Cholewicka D. Rehabilitacja seksualna osób niepełnosprawnych fizycznie — założenia a rzeczywistość. Położna. Nauka i Praktyka 2010; 2: 14–20.
12. Radomski D. Czynniki utrudniające realizację życia erotycznego osób
niepełnosprawnych fizycznie. Seksuologia Polska 2005; 3: 8–12.
13. Jarząbek G., Radomski D. Medyczne i etyczne aspekty opieki seksuologicznej i ginekologicznej nad kobietami niepełnosprawnymi. Ginekologia Praktyczna 2008; 1: 46–49.
14. Dahlberg A., Alaranta H.T., Kautiainen H., Kotila M. Sexual activity and
satisfaction in men with traumatic spinal cord lesion. J. Rehabil. Med.
2007; 39: 152–155.
Wnioski
1. Badana grupa fizjoterapeutów deklarowała brak
przygotowania do pracy z osobami niepełnosprawnymi fizycznie, podkreślając niewystarczającą wiedzę z zakresu rehabilitacji seksualnej osób z dysfunkcjami motorycznymi. Sugeruje to niewystarczającą
jakość nauczania wśród uczelni (prywatnych, jak
i państwowych) kształcących na kierunku fizjoterapii.
2. Brak realizacji w trakcie nauki/studiów treści dotyczących seksualności osób niepełnosprawnych
powoduje niekompletne przygotowanie absolwenta studiów do kompleksowej realizacji holistycznego modelu rehabilitacji.
3. Wobec faktu, że badana grupa w zdecydowanej
większości wykazywała chęci pogłębiania swojej
wiedzy w zakresie rehabilitacji seksualnej, należy
zastanowić się nad wprowadzeniem dodatkowych
szkoleń w tym temacie.
4. Mimo iż fizjoterapeuci uznają, że bliskość seksualna stanowi istotny element związku partnerskiego, wskazują rehabilitację seksualną jako ostatni
element kompleksowego modelu rehabilitacji.
Taka hierarchizacja może wynikać z niedostatecznej wiedzy na ten temat.
5. Zarówno osoby niepełnosprawne, jak i fizjoterapeuci, wskazują na istotne znaczenie fizjoterapeuty
w procesie rehabilitacji seksualnej. Wobec niedostatecznego przygotowania tych drugich do realizacji
tych zadań, należałoby wprowadzić odpowiednią
specjalizację z zakresu rehabilitacji seksualnej.
15. Kreuter M., Siösteen A., Biering-Sørensen F. Sexuality and sexual life in
women with spinal cord injury: a controlled study. J. Rehabil. Med.
2008; 40: 61–69.
16. Othman A.S., Engkasan J.P. Sexual dysfunction following spinal cord
injury: the experiences of Malaysian women. Sex Disabil. DOI 10.1007/
/s11195-011-9207-7.
17. Anderson K.D., Boristoff S.L., Johnson R.D., Stiens S.A., Elliott S.L. The
impactof spinal cord injury on sexual function: concerns of the general population. Spinal Cord 2006; 44: 95–105.
18. Kreuter M., Sullivan M., Siosteen A. Sexual adjustment after spinal cord
injury (SCI) focusing on partner experiences. Paraplegia 1994; 32:
225–235.
19. Długołęcka A. Seksualność osób niepełnosprawnych fizycznie — wstępna diagnoza problemów. Postępy Rehabilitacji 2007; 1: 29–39.
20. Charlifue S.W., Gerhart K.A, Menter R.R., Whiteneck G.G., Manley M.S.
Sexual issues of women with spinal cord injures. Paraplegia 1992; 30:
192–199.
21. Wiegerink D., Roebroeck M., Bender J., Stam H., Cohen-Kettenis P.
Sexuality of young adults with cerebral palsy: experienced limitations
and needs. Sex Disabil. 2011; 29: 119–128.
22. Tederko P., Radomski D. Zdrowie seksualne osób po urazie kręgosłupa
powikłanym zaburzeniami neurologicznymi. Seksuologia Polska 2009;
7: 65–72.
23. Tasiemski T. Zaburzenia seksualno-prokreacyjne u mężczyzn po urazach rdzenia kręgowego. Postępy Rehabilitacji 2010; supl. 8: 37–42.
24. Kennedy P., Lude P., Taylor N. Quality of life social participation, appraisals and coping post spinal cord injury: a review of four community samples. Spinal Cord 2006; 44: 95–105.
25. Centrum Badania Opinii Publicznej. Postawy wobec osób niepełnosprawnych. Komunikat z badań. Warszawa, Listopad 2007.
26. Bering-Sorensen F., Somksen J. Sexual function In spinal cord lesioned
men. Spinal Cord 2001; 39: 455–470.
27. Adamczyk J., Boguszewski D., Debrzak-Adamczyk I., Ochal A. Wymogi
pracy w zawodzie a kształcenie fizjoterapeutów. Postępy Rehabilitacji
2010; supl. 8: 152–153.
28. Leibowitz R.Q. Sexual rehabilitation services after spinal cord injury:
what do women want? Sex Disabil. 2005; 23: 81–107.
29. Parker M.G., Yau M.K. Sexuality, identity and women with spinal cord
injury. Sex Disabil. DOI 10.1007/s11195-011-9222-8.
www.seksuologia.med.pl
75