Fotouczulacze w stomatologii – raport użytkownika

Fotouczulacze w stomatologii – raport użytkownika

I Opinie _ Terapia fotodynamiczna
Fotouczulacze
w stomatologii –
raport użytkownika
Autor _ dr D. Koteeswaran, C. Pravda, Ekta Ingle, Indie
_Terapia fotodynamiczna (PDT), nazywana
również fototerapią, fotoradioterapią lub fotochemioterapią polega na zastosowaniu specjalnych światłoczułych substancji (fotouczulaczy), aktywowanych w obecności tlenu w kontakcie ze światłem o konkretnej długości fali
(Konopka i inni).
Przepływ energii z aktywowanego fotouczulacza do dostępnego tlenu powoduje powstanie
toksycznych form tlenu, tj. tlen singletowy lub
wolne rodniki. Ze względu na wysoką reaktywność mogą one uszkadzać białka, lipidy, kwasy
nukleinowe i inne składniki komórek. W zależności od rodzaju substancji czynnej, fotouczulacze mogą być wstrzykiwane dożylnie, podawane doustnie lub stosowane miejscowo.
Choć wiele różnych substancji, np. błękit metylenowy, róż bengalski czy akrydyna, wykazuje
wysoką zdolność do tworzenia cząsteczek tlenu
singletowego (będąc potencjalnymi substancjami czynnymi w terapii fotodynamicznej),
znaczna liczba fotouczulaczy jest cyklicznymi
tetrapirolami lub pochodnymi strukturalnymi
tego chromoforu (w szczególności pochodnymi
porfiryny, chloryny, bakteriochloryny, rozszerzonej porfiryny lub ftalocyjaniny). Jest tak
prawdopodobnie dlatego, że pochodne cyklicznych tatrapiroli, jako strukturalnie zbliżone do
porfiryn naturalnie występujących w materii
organicznej, charakteryzują się niską lub zerową toksycznością w warunkach braku światła
(Leanne i inni).
Fotouczulacze można skategoryzować na
podstawie ich struktury chemicznej lub pochodzenia. Można je podzielić na 3 szerokie grupy:
22 I cosmetic
dentistry 3+4_ 2011
_fotouczulacze oparte na porfirynie (np. Photofrin, ALA/PplX, BPD-MA),
_fotouczulacze oparte na chlorofilu (np. chloryny, puprpurynym bakteriochloryny),
_barwniki (np. ftalocyjanina, naftalocyjanina),
(Zheng Huan i inni),
_Rodziny fotoluczulaczy
(Allison i inni).
Grupa porfirynowa
_HpD (pochodna hematoporfiryny)
_związki oparte na HpD
_BPD (pochodna benzoporfiryny)
_ALA (kwas 5-aminolewulinowy)
_teksafiryny
Grupa chlorofilowa
_chloryny
_purpuryny
_bakteriochloryny
Barwniki
_ftalocyjanina
_naftalocyjanynia
_Generacje fotouczulaczy
Większość z fotouczulaczy obecnie zatwierdzonych do użytku klinicznego należy do grupy porfirynowej. Porfiryny i oparte na nich fotouczulacze
stworzone w latach 70. i 80. XX w. tradycyjnie (np.
Photofrin) nazywane są fotouczulaczami pierwszej generacji. Dostępny komercyjnie od 30 lat Photofrin® (eter dihematoporfirynowy), najlepiej zbadany i najczęściej stosowany w leczeniu fotouczulacz oraz pochodne hematoporfiryny (HPD) określa się jako uczulacze pierwszej generacji.
Opinie _ Terapia fotodynamiczna
I
zacja, choć wciąż stosowana nie jest uniwersalnie akceptowana i może prowadzić do nieporozumień. W wielu przypadkach twierdzenie, że
nowe środki są lepsze od starych jest nieuzasadnione. Wyciąganie przedwczesnych wniosków
dotyczących nowych lub eksperymentalnych
fotouczulaczy może wysłać lekarzom i naukowcom błędny komunikat sugerujący, że starsze
leki powinny być zastąpione nowszymi lub
wywoływać u pacjentów przeświadczenie, że
nowsze fotouczulacze są bardziej skuteczne.
Obecnie w sprzedaży dostępne są 4 fotouczulacze: Photofrin, ALA, VisudyneTM (BPD,
Verteporfin) i Foscan. Pierwsze 3 zostały zatwierdzone przez Amerykańską Agencję
ds. Żywności i Leków (FDA), w Europie stosowane są wszystkie wymienione.
_Wskazania dla stosowania
fotouczulaczy
Stosowanie fotouczulaczy zalecane jest w
następujących przypadkach:
Pochodne porifryny i związki tworzone od
drugiej połowy lat 80. (np. ALA) nazywa się
fotouczulaczami drugiej generacji. Obejmują
one kwas 5-aminolewulinowy (ALA), pochodne
benzofiryy (BPD), teksafirynę lutetu, temoporfinę (mTHPC), etiopurpuryny etylu cyny
(SnET2) oraz talaporfinę sodu (LS11). Wyniki
badań na zwierzętach wykazują, że Foscan®
(mTHPC), najsilniejszy z fotouczulaczy drugiej
generacji jest 100 razy bardziej czynny niż Photofrin®. Fotouczulacze z tej grupy mają większą
zdolność tworzenia tlenu singletowego. Mogą
jednak wywoływać znaczący ból podczas terapii, a ponadto ze względu na ich wysoką aktywność nawet słabe światło (np. 60-watowa żarówka) może wywołać istotną światłoczułość
skóry (Dougherty i inni).
Trzecia substancja czynna – ALA jest endogennym fotouczulaczem przekształcanym in
situ w fotouczulacz protoporfiryna IX. Miejscowo stosowane ALA i jego estry wykorzystywane są w leczeniu stanów przedrakowych oraz
raka podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego skóry.
Do fotouczulaczy trzeciej generacji zalicza
się modyfikacje, takie jak koniugaty biologiczne
(np. koniugaty przeciwciał i liposomów) i ich
naturalne właściwości zmniejszające poziom
światła i wybielające. Fotouczulacze trzeciej generacji obejmują dostępne obecnie środki modyfikowane przy użyciu przeciwciał monoklonalnych. Należy zauważyć, że opisana kategory-
_fotoradioterapia oparta na ALA – niezłośliwe
wewnątrzustne zmiany chorobowe,
_terapia pomocnicza w leczeniu chronicznej parodontozy i zapalenia tkanek okołoimplantowych,
_dezynfekcja kanałów korzeniowych w leczeniu endodontycznym,
_wczesne leczenie nowotworów głowy i szyi,
_jako środek łagodzący w nowotworach głowy
i szyi odpornych na leczenie,
_międzyoperacyjna terapia pomocnicza w nawracających nowotworach głowy i szyi.
Piśmiennictwo dostępne u wydawcy.
Niniejszy artykuł pochodzi z międzynarodowego
magazynu „Laser” Nr 4/2010.
_kontakt
cosmetic
dentistry
Dr D. Koteeswaran MDS, FICD
(członek Mi´dzynarodowej Akademii Dentystów)
Wydział Medycyny Jamy Ustnej i Radiologii
Meenakshi Ammal Dental College
Alapakkam Main Road
Maduravoyal
Channai 600095, Indie
Tel.: +91 9840145918
Faks: +91 4423781631
[email protected]
cosmetic
dentistry 3+4
_ 2011
I 23