Krótko o energii w Szwecji 140,73 KB

Informacje ogólne
2009-08-24
Warszawa
Radca Ambasady
Gunnar Haglund
+48-606 28 89 57
Krótko o energii w Szwecji
Wstęp
Szwecja jest krajem o najbardziej rozwiniętym na świecie miksie
energetycznym. Jest równieŜ jedynym krajem, który równolegle rozwinął
zarówno energię nuklearną, jak i energię odnawialną. Udział paliw
niekopalnych w bilansie energii pierwotnej wynosi dzisiaj w Szwecji 41%,
a w ramach unijnej polityki klimatycznej - tak zwanym 3x20 - zdecydowała się
na podniesienie tej wartości do poziomu 50% do roku 2020, mimo Ŝe Unia
Europejska Ŝądała 49%.
Punkt przełomowy - kryzys naftowy
Punktem przełomowym, który wpłynął na rozwój szwedzkiego rynku
produkcji energii były lata 70-te XX wieku i dwa kryzysy naftowe, które
doprowadziły do gwałtownego wzrostu cen ropy naftowej. W ciągu
4 miesięcy cena za ropę wzrosła aŜ 8 razy. W tym czasie Szwecja była tak
samo uzaleŜniona od ropy naftowej, jak obecnie Polska od węgla.
Dywersyfikacja dostaw i wieloraki rodzaj paliw - najlepiej własnych - to było
jedno z najwaŜniejszch do spełnienia zadań dla ówczesnych polityków.
Przedkryzysowe źródło energii, jakim była głównie ropa naftowa zastąpiono
wstępnie węglem, a następnie, dzięki pakietowi ustaw przygotowanych przez
Parlament, doprowadzono do stworzenia rynku alternatywnych źródeł energii.
Pakiet ten wprowadzał między innymi system podatkowy, system dotacji oraz
zobowiązał gminy do przygotowania i wprowadzenia planów gospodarki
regionalnymi zasobami paliw.
Zmiany te umoŜliwiły nowe podejście do definicji paliwa i realizację zadania
polegającego na dywersyfikacji szwedzkich źródeł energii. Obecnie Szwecja jest
prawie zupełnie niezaleŜna od zagranicznych dostaw paliw kopalnych tzn.
ropy, gazu i węgla do produkcji energii elektrycznej i ciepła z wyłączeniem
transportu.
2(12)
Ambasada Szwecji
Warszawa
2009-08-
Zmiany zostały wprowadzone z uwzględnieniem potrzeb energetycznych.
Równocześnie zaostrzono normy ochrony środowiska, mając jednak na
uwadze zachowanie konkurencyjności bardzo energochłonnego szwedzkiego
przemysłu tzn. kopalnie, huty stali, fabryki papieru i przemysł chemiczny.
W ten sposób zmniejszono uzaleŜnienie od importu energii i fluktuacji na
międzynarodowych rynkach energii oraz zredukowano – co nie było tak
waŜnym czynnikiem w tamtych latach jak dzisiaj – emisje kopalnego CO2.
Dzisiaj, dodatkowym aspektem wynikającym z przynaleŜności do Unii
Europejskiej jest konieczność wypełnienia Dyrektyw Klimatycznych i
Odpadowych, które mają duŜy wpływ na politykę energetyczno-paliwową.
Według szwedzkich ekspertów Polska jest jednym z krajów, który dzięki duŜej
populacji i przywiązaniu do rolnictwa ma najlepsze w UE przesłanki, aby
powtórzyć tak zwany szwedzki cud energetyczny.
Oszczędzanie i szanowanie energii oraz efektywizacja energetyczna
NajwaŜniejszym celem polityki energetycznej Szwecji ostatnich lat była
energooszczędność i efektywizacja energetyczna, co miało olbrzymie znaczenie
dla zmniejszenia kosztów funkcjonowania całej gospodarki. ZuŜycie energii w
Szwecji od około 25 lat pozostaje na mniej więcej tym samym poziomie - przy
wzroście PKB o około 80 % w tym samym czasie. - Najtańsza energia to ta
energia, która nigdy nie została wyprodukowana i nigdy nie została zuŜyta. Warto
oszczędzać energię. Efektywność wzmacnia konkurencyjność.
Oszczędność i efektywizacja wypełniły w 75 % wzrostu zapotrzebowania
na energię w Szwecji od roku 1970 do dnia dzisiejszego, a tylko 25 % to nowe
moce wytwórcze, głównie energia nuklearna, spalarnie odpadów komunalnych i
kotłownie opalane biomasą. MoŜna zatem stwierdzić, Ŝe gdyby nie zwiększenie
efektywności energetycznej konieczna byłaby budowa trzykrotnie więcej
jednostek energetycznych aniŜeli wybudowano.
Jest wiele sposobów na oszczędzanie energii. Zawsze przy wyborze metody jest to
sprawa optymalizacji dla danych warunków. Oto jeden przykład oszczędności w
gminie zuŜycia energii elektrycznej do oświetlenia ulic przy uŜyciu lamp
energooszczędnych: Ogromny zysk w zmniejszeniu zuŜycia energii oświetleniowej
nastąpił tylko dlatego, Ŝe właścicielem słupa i lampy jest ten, który płaci za energię,
czyli gmina, a nie dystrybutor energii. Dlatego opłacalne stało się inwestowanie w
Ŝarówki energooszczędne, przyciemniacze oświetlenia. Drugą inicjatywą było
zainstalowanie czujek ruchu, które miały doprowadzić do automatycznej
oszczędności energii elektrycznej uŜywanej do oświetlania gminnych pomieszczeń
biurowych. Okazało się, Ŝe nikt nie odczuł niedogodności, Ŝe oświetlano tylko
pomieszczenia, w których znajdują się ludzie. Efektem była oszczędność zuŜycia
energii o 85%. Czas spłaty inwestycji to 3,5 roku.
3(12)
Ambasada Szwecji
Warszawa
2009-08-
W Szwecji mówi się, Ŝe trzeba znaleźć te miejsca, gdzie najłatwiej zbierać
owoce, czyli tam gdzie owoce wiszą najbliŜej ziemi.
Sieć ciepłownicza
Zarówno w Szwecji, jak i w Polsce sieć ciepłownicza odgrywa waŜną rolę.
Zapewne większość rzeczy w czasach komunistycznych była zła, ale istnieje
jeden wyjątek: sieć ciepłownicza, która umoŜliwia pewną, przewidywalną
i efektywną dystrybucję ciepła oraz zagospodarowanie róŜnych rodzajów
ciepła odpadowego. Sieć ciepłownicza oszczędza więc i szanuje energię.
Około 50% ciepła w Szwecji dystrybuowane jest przy pomocy sieci
ciepłowniczej, która posiada zbliŜone do polskiej parametry techniczne,
chociaŜ szwedzkie firmy z branŜy twierdzą, Ŝe moŜna zefektywizować polską
sieć ciepłowniczą o jakieś 20-40%, szczególnie jeśli chodzi o akumulację
ciepła i regulację sieci.
Zaopatrzenie w ciepło poza siecią ciepłowniczą (wieś, gospodarstwa, wille,
letniska itp.) odbywa się poprzez grzejniki elektryczne, płytką geotermię wraz
z pompą ciepła oraz spalanie peletów i drewna. Ciepłą wodę uŜytkową
produkuje się coraz częściej w instalcjach solarnych.
Odpady komunalne
W Szwecji na cele produkcji energii cieplnej i elektrycznej spalano ok. 50 %
odpadów komunalnych, które zawsze są sortowane u źródła – w bardziej lub
mniej efektywny sposób. PowyŜej 45 % odpadów jest odzyskane i poddane
recyklingowi (papier, karton, metal, szkło, opakowania plastikowe, frakcja
biologiczna itd.). Zaledwie 4 % jest składowane, przede wszystkim jako
popioły lotne ze spalarni odpadów. Przychody ze sprzedaŜy energii ze
spalania odpadów dają przesłanki ekonomiczne do zbierania, sortowania i
odzyskiwania odpadów i materiałów do ponownego uŜycia.
Odzysk materiałów nie powinien być celem samym w sobie, ale musi mieć
przesłanki ekonomiczne. Odzyskiwane materiały to przede wszystkim: metale,
szkło, opakowania plastykowe i papierowe, makultura itd. Jeśli nie ma
korzyści ekonomicznych, zamiast recyklingować moŜna odzyskać energię
z odpadów przez ich spalenie i uzyskać przychody ze sprzedaŜy energii.
Co roku w Szwecji spalanych jest ok. 4,5 miliona ton odpadów komunalnych,
co oznacza, Ŝe uzyskuje się co roku ok. 13,6 TWh energii z odpadów, co
odpowiada rocznemu zuŜyciu ciepła w 810 000 gospodarstwach domowych
i energii elektrycznej w 250 000 domach jednorodzinnych.
4(12)
Ambasada Szwecji
Warszawa
2009-08-
W praktyce oznacza to, Ŝe około 15% energii cieplnej przesyłanej w sieci
ciepłowniczej pochodzi ze spalania odpadów komunalnych. 60% miasta
Malmö (250 000 osób), 30% Göteborg (500 000 osób) oraz cały południowy
Sztokholm (130 000 osób) ogrzewane są energią cieplną produkowaną
w spalarniach odpadów komunalnych.
Efektywna technologia odzysku energii z niesortowanych odpadów
komunalnych umoŜliwia z dwóch ton odpadów komunalnych uzyskanie
energii przewyŜszającej energetycznie 1 tonę węgla. Maksymalny efekt
komercyjny osiągany jest przy jednoczesnej sprzedaŜy zarówno energii
cieplnej jak i elektrycznej.
Opłata za wywóz odpadów na składowisko wynosi dzisiaj w Polsce ok. 22
euro za 1 tonę nie licząc kosztów transportu. Składowiska często są połoŜone
dalej od miasta niŜ moŜliwe spalarnie odpadów, dlatego moŜna przypuszczać,
Ŝe koszty wywozu na składowisko są wyŜsze niŜ do spalarni.
Elektrociepłownia opalana węglem musi płacić za paliwo, obecnie ok 60 euro
za tonę plus koszty transportu. 1 tona węgla zawiera tyle samo energii co dwie
tony odpadów komunalnych (szwedzkie dane). Dlatego, zamiast płacić 60
euro za tonę węgla plus koszty transportu, elektrociepłownia opalana
odpadami komunalnymi w Polsce otrzymałaby od dostawcy 44 euro w celu
utylizacji dwóch ton przywiezionych na miejsce odpadów (22+22=44).
RóŜnica w cenie paliw (węgla i odpadów) wynosiłaby więc 104 euro plus koszt
transportu węgla (22+22+60=104). Dzięki opłacalności wiele spalarni
w Szwecji importuje odpady nawet z innych państw, poniewaŜ mogą w ten
sposób obniŜyć cenę za ciepło dla swych mieszkańców. Przykładem takim
moŜe byc Uppsala, która importuje odpady z Norwegii.
System ten jest przyjazny środowisku, efektywny i ekonomiczny. Przeciętna
komunalna opłata za gospodarowanie odpadami wynosi mniej niŜ 1 000
złotych na rok w Szwecji.
Budowa średniej wielkości spalarni odpadów komunalnych kosztuje ok. 100
milionów euro. W Szwecji jest ich ok. 30. Granica opłacalności spalarri
komunalnych zaczyna się od 60 000 ton odpadów komunalnych na rok, czyli
od ok. 150 000 mieszkańców miasta i okolicy. Często stosuje się kotły polskie
(Rafako).
Bardzo istotnym argumentem na wykorzystanie energetyczne odpadów
komunalnych jest fakt, Ŝe one są polskim paliwem.
5(12)
Ambasada Szwecji
Warszawa
2009-08-
Ciepło odpadowe z przemysłu
Około 10% ciepła w sieci ciepłowniczej stanowi ciepło odpadowe
z przemysłu. W ten sposób wykorzystuje się energię, która juŜ została
wytworzona dzięki czemu zmniejszamy zapotrzebowanie na nowe moce.
Przykładowo prawie 1 % dostaw ciepła w szwedzkiej sieci ciepłowniczej
pochodzi ze spalania gazu resztkowego z huty stali w mieście Luleå (45 000
mieszkańców). W innych krajach taki gaz zwykle jest po prostu spalany w
pochodni. W mieście Borlänge (40 000 mieszkańców) 70 % ciepła w sieci to
ciepło odpadowe z fabryki papieru Stora Enso (85 %) oraz huty stali SSAB
(15 %). Gmina Borlänge otrzymuje to ciepło za darmo z zakładów, ale
musiała zapłacić za inwestycje, które umoŜliwiają odbiór tego ciepła i jego
dystrybucję w sieci. Zysk dla firm to lepsze parametry środowiskowe i niŜsze
opłaty środowiskowe.
Ciepło zawarte w Morzu Bałtyckim, w rzekach, w jeziorach i
w oczyszczonych ściekach
Około 10 % ciepła dostarczanego do sieci ciepłowniczej wytwarzane jest za
pomocą pomp ciepła, gdzie dolnym źródłem energii jest ciepło zawarte w
Morzu Bałtyckim, w rzekach, w jeziorach i w oczyszczonych ściekach.
Temperatura oczyszczonych ścieków w Sztokholmie waha się w zaleŜności od
pory roku pomiędzy 7 a 22°C. Ciepło to poprzez instalacje pomp ciepła
zamieniane jest na wysokoparametrową energię cieplną i wpompowywane jest
do sieci ciepłowniczej. Oczyszczone ścieki po tym procesie zawsze mają 1°C,
ale zamiast być wypuszczane do Morza Bałtyckiego stanowią źródło chłodu,
który dzięki sieci centralnego chłodu słuŜy do chłodzenia biur, szpitali i
centrów handlowych, zamiast mało efektywnych klimatyzatorów.
SpręŜarkowa pompa ciepła pracuje na tej samej zasadzie jak lodówka.
Tradycyjnie zaleŜy nam na uŜytecznej energii cieplnej (ok. 60°C.) produkowanej
z niskoparametrowego ciepła (ok. 10°C). W takim przypadku proporcje między
uzyskiwaną energią cieplną a elektryczną konieczną do napędu spręŜarki wynosi
w zaleŜności od proporcji temperatur od 3:1 do 4:1. Wykorzystując przy okazji
wyprodukowany chłód moŜemy te proporcje poprawić do odpowiednio od 5:1
do 6:1. Znaczy to, Ŝe zuŜywając 1 kWh energii elektrycznej w pompie ciepła
uzyskamy od 3 do 4 kWh energii cieplnej i 2 kWh chłodu.
Warto dodać, Ŝe przeciętna oczyszczalnia ścieków w Szwecji produkuje
3 razy więcej energii niŜ sama zuŜywa. Uzyskuje się to dzięki wymienionej
wyŜej technologii produkcji ciepła i chłodu w pompach ciepła zasilających
sieci centralnego ciepła i chłodu oraz produkcji biogazu z osadów ściekowych.
6(12)
Ambasada Szwecji
Warszawa
2009-08-
Odpady z leśnictwa i produkcji drzewnej, przemysłu papierniczego
oraz rośliny energetyczne.
Największy udział, (prawie 50 %) w miksie paliw do sieci ciepłowniczej posiadają
róŜnego rodzaju odpady leśne. Jako surowiec biomasowy nie uŜywamy drewna
tylko jego odpady, szczególnie z leśnictwa i przemysłu drzewnego, odpady z
przemysłu papierniczego oraz specjalnie uprawiane rośliny energetyczne. W
porównaniu ze Szwecją w Polsce wycina się rocznie o połowę mniej lasu,
natomiast obszar pod uprawę roślin jest około 6-krotnie większy.
Biomasa to najbardziej szlachetne paliwo wypełniające w całości definicję
paliwa odnawialnego. Biopaliwa są droŜsze od węgla i ropy, ale w Szwecji
wspierane były poprzez zwolnienie z podatku, który musiały płacić
ciepłownie produkujące ciepło z paliw kopalnych. Sprzyjało to szukaniu
alternatyw dla ropy i węgla. Obecnie Unia Europejska wprowadziła podobny
system (uprawnienia do emisji), który spowoduje, Ŝe cena biopaliw i paliw
kopalnych zostanie wyrównana.
Zainteresowanie biopaliwami rozpoczęło się od współspalania z węglem
w celu zmniejszenia zaleŜności od importu węgla. Przy okazji popełniono
wiele błędów poniewaŜ bardzo szybko okazało się, Ŝe ze względu na wilgoć
w surowej biomasie powodującej korozję i pogorszenie parametrów
technicznych kotłów na węgiel maksymalnie moŜna było współspalać 10 %
biomasy. Zaczęto współspalać zatem uszlachetnioną biomasę w postaci
brykietów i peletów. Niestety zbyt wysoka cena tego biopaliwa - 2,5-krotnie
wyŜsza od surowej biomasy - niemal nie doprowadziła do zapaści finansowej
sektora energetycznego.
Dopiero wynalezienie technologii skraplania spalin i spalanie surowej biomasy w
kotłach do tego przeznaczonych doprowadziło do znakomitych efektów
ekonomicznych. Odzyskana dzięki tej technologii energia ilościowo odpowiada w
Szwecji mocy 1 reaktora atomowego. Pozwala ona na odzysk energii cieplnej,
która tradycyjnie uwaŜana była jako straty kominowe. Dzięki tej technologii
instalacje wyposaŜone w nią powodują zwiększenie sprawności układu o ok. 40%
(bez konieczności rozbudowy istniejącej infrastruktury). Do istniejącej instalacji
dokładano moduł skraplania spalin i nawilŜania powietrza spalania. Dzięki temu
odzyskiwano dodatkowo 40 % energii cieplnej o temperaturze ok. 55oC, którą
natychmiast sprzedawano do miejskiej sieci cieplnej.
Obecnie nie do pomyślenia jest budowa spalarni odpadów komunalnych i
kotłowni na biomasę bez takiej instalacji. Dzięki temu potencjał energetyczny
w mokrej biomasie i odpadach komunalnych nie zaleŜy od ich wilgotności
tylko od ciepła spalania, a wynosi ono odpowiednio 18 MJ/kg za biomasę i 16
MJ/kg za odpady, co w porównaniu do dobrego węgla, czyli 24 MJ/kg, jest
tylko o kilkadziesiąt procent mniej.
7(12)
Ambasada Szwecji
Warszawa
2009-08-
Wraz z rozwojem technicznym zaczęto zajmować się wytrąconym
kondensatem, który po odpowiednim oczyszczeniu dzięki technologii
membranowej został uŜyty jako woda kotłowa zamiast standardowej
demineralizacji wody pitnej. Spowodowało to, Ŝe ciepłownie nie potrzebują
wody z zewnątrz poniewaŜ mają darmową wodę ze skroplin i w dodatku
o temperaturze 45oC.
Zarówno odpady komunalne jak i biomasa ta polskie paliwa. Rolna uprawa
wierzby energetycznej da sensowne zatrudnienie polskim rolnikom tak jak
dało Szwedom. WaŜne jest, aby nie współspalać surowej wierzby z węglem,
czyli nie mieszać suchego paliwa jakim jest węgiel z mokrym jakim jest surowa
biomasa w kotłach przeznaczonych tylko na węgiel. Niektóre kotły szczególnie ze złoŜem fluidalnym - pozwalają jednak na bardziej efektywne
współspalanie, nawet do 30 % biomasy.
Kotły na biomasę mają zupełnie inną konstrukcję niŜ kotły na węgiel. Dlatego
teŜ są droŜsze niŜ te na węgiel. Najtańsze są kotły na gaz. NajdroŜszymi
instalacjami kotłowymi są spalarnie odpadów komunalnych ze względu na
toksyczne i agresywne spaliny powstające podczas ich spalania, oraz instalacje
redukujące emisje do komina. Wiele gmin w Szwecji inwestując w nowe
jednostki energetyczne nie ogranicza się jednak do konkretnego paliwa tylko
dobiera je na najgorsze parametry – czyli na odpady.
Instalacja skraplania spalin i nawilŜania powietrza spalania stanowi ok. 15 %
wielkości nakładów inwestycyjnych elektrociepłowni. Części składowe tej
technologii często są produkowane w Polsce. Prace montaŜowe zarówno po
stronie procesowej, jak i energetycznej wykonywane ostatnio są po wstąpieniu
Polski do UE przez Polaków.
Osady ściekowe i wilgotna frakcja biologiczna
WaŜnym substratem do produkcji biogazu są osady ściekowe, wilgotna frakcja
biologiczna występująca w odpadach komunalnych oraz odpady z przemysłu
Ŝywnościowego i rolnictwa. Tak wytworzony biogaz moŜe być bezpośrednio
uŜywany do produkcji energii elektrycznej i ciepła lub zostać poddany
procesowi uszlachetniania do jakości gazu ziemnego, uŜyty jako paliwo do
napędzania pojazdów lub kierowany do sieci gazu ziemnego.
W Szwecji ze względu na brak sieci gazowej rozwiązaniem jest by biometan
uŜyć do napędu pojazdów komunalnych najlepiej w pobliŜu biogazowni (aby
zmniejszyć koszt dystrybucji gazu). W miastach Linköping i Helsingborg (po
około 100 000 mieszkańców), wszystkie autobusy i śmieciarki napędzane są
tak wytworzonym biogazem. W Linköping biogazem napędzany jest równieŜ
pociąg regionalny.
8(12)
Ambasada Szwecji
Warszawa
2009-08-
Biogaz w produkcji jest droŜszy od gazu ziemnego, ale moŜna go uŜyć, aby
zmniejszyć emisje CO2. Państwo mobilizuje gminy do jego produkcji poprzez
zwolnienie z akcyzy. Dodatkowo, według prawa unijnego nie wolno
składować odpadów biologicznych ze względu na niekontrolowaną emisję
metanu który ma 22-krotnie większy negatywny wpływ na efekt cieplarniany
niŜ juŜ wspomniany dwutlenek węgla.
W Szwecji produkcję biogazu w maksymalny sposób opiera się na róŜnego
rodzaju odpadach organicznych. Produkcja biogazu z odpadów organicznych
częściowo rozwiązuje problem środowiskowy w zyskowny i zrównowaŜony
sposób. „Właściciel” odpadów musi zapłacić, aby się ich pozbyć, co
powoduje, Ŝe produkcja biogazu na bazie odpadów jest o wiele tańsza niŜ
produkcja na bazie uprawianych substratów, za które trzeba płacić rolnikom,
które oczywiście mogli uprawiać i sprzedawać coś innego.
W celu maksymalizacji opłacalności trzeba produkować nie tylko energię
elektryczną, ale równieŜ komercyjnie korzystać z powstałego odpadowego
ciepła. Optymalnym jest budowanie większych instalacji na ok. 50 000 ton
substratu który posiada potencjał energetyczny na ok. 1 MW
zagospodarowując odpady biologiczne z obszaru o średnicy 50 km.
Budowa biogazowni kosztuje od 4 do 10 milionów euro. Urządzenie do
uszlachetnienia biogazu do jakości gazu ziemnego kosztuje ok. 500 -600 000 euro.
Ogólnie trzeba stwierdzić, Ŝe w Szwecji nie ma problemu
z zagospodarowaniem przefermentowanego osadu z oczyszczalni ścieków.
Osad ten po odwodnieniu ze względu na brak w nim metali cięŜkich oraz
występującemu w duŜych ilościach fosforowi zawracany jest do gleby, dzięki
czemu znacznie zmniejszono uŜywanie nawozów sztucznych. Technologia
mieszania ich z odpadami komunalnymi i spalania wydaje się być najbardziej
efektywną technologią w przypadku, gdy poziom metali cięŜkich nie pozwala
na zawrócenie osadu do gleby.
Odpady, czyli energia!
Jak powyŜej pokazano, około 80 procent ciepła w szwedzkiej sieci ciepłowniczej,
czyli 40 procent całego ciepła, pochodzi ze źródeł energii, które w wielu innych
krajach świata nie są w ogóle wykorzystywane, lecz dosłownie marnowane.
Często zamiast odzyskiwać energię z ciepłych, oczyszczonych ścieków przemysł
nawet woli płacić kary za zrzucanie ich do rzek.
9(12)
Ambasada Szwecji
Warszawa
2009-08-
Produkcja energii z w/w źródeł jest i ekonomiczna i opłacalna. Zmniejsza
koszty produkcji i podwyŜsza konkurencyjność. Koszty są stosunkowo niskie
i produkcja efektywna. Twierdzi się, Ŝe wartość odpadów odpowiada co
najmniej wartości wytworzonej z nich energii.
JuŜ niebawem Polska tak jak Szwecja będzie musiała wypełnić dyrektywę unijną
zabraniającą składowania frakcji biologicznej, a potem reszty odpadów
komunalnych na składowiskach. Odzysk materiałów do ponownego uŜycia,
oddzielenie odpadów niebezpiecznych, produkcja biogazu z frakcji biologicznej
oraz spalanie reszty odpadów komunalnych z wykorzystaniem komercyjnym
wytworzonej energii poprzez jej sprzedaŜ do istniejącej sieci energetyczne i
cieplnej wydaje się optymalnym rozwiązania tak dla Szwecji jak i Polski.
Węgiel jest paliwem wyczerpywalnym. Trzeba nim mądrze gospodarować, na
przykład sprzyjając zmianie podejścia do paliw i rozwojowi utylizacji paliw
odnawialnych. Osiągnie się przez to wiele korzyści:
- dłuŜszy czas moŜliwośi korzystania z zasobów węgla - częściowo zastąpi
się go paliwami odnawialnymi,
- sensowna praca dla rolników, czyli produkcja biopaliw i biogazu,
- rozwiązanie problemu ekologicznego, czyli nieskładowanie dla następnych
pokoleń wyprodukowanych przez nas odpadów, oraz
- pomoc w powstrzymaniu zmian klimatycznych, tzn. zmniejszenie emisji
dwutlenku węgla i metanu oraz uniknięcie kar unijnych.
NiezaleŜność i bezpieczeństwo energetyczne dzięki odpadom
Zmniejszający się na przestrzeni lat szwedzki import ropy naftowej oraz węgla
uzupełniany był własną produkcją opartą na odpadach wytwarzanych
w gospodarstwach domowych, w przemyśle i w rolnictwie. Zaopatrzenie
w energię w Szwecji stało się bezpieczniejsze i bardziej niezaleŜne.
I wzrost i mniejsze emisje
W Szwecji udało się równocześnie osiągnąć wydawałoby się sprzeczne ze
sobą parametry gospodarcze Od roku 1990 do 2007 udział odnawialnych
źródeł energii w szwedzkim bilansie energetycznym wzrósł o ok. 79%.
W tym samym czasie wzrost PKB wyniósł ok. 48%, natomiast emisje CO2
spadły o około 9%.
10(12)
Ambasada Szwecji
Warszawa
2009-08-
Pobudzenie lokalnych rynków pracy
Bioenergia jest nie tylko tanim sposobem wytwarzania energii, ale równieŜ
sposobem na pobudzenie lokalnych rynków pracy w pobliŜu wszystkich 570
szwedzkich elektrociepłowni, poniewaŜ tylko energia odnawialna jest
energetyką lokalną.
Elektryczna sieć dystrybucyjna
Lokalna elektrociepłownia, która produkuje ciepło dla danego miasta,
pokrywa równieŜ ok. 60% zapotrzebowania w energię elektryczną miasta
przez cały rok. W czasie szczególnie zimnych dni moŜna pokryć aŜ 70-80 %
zapotrzebowania. W Polsce, gdzie zuŜycie energii elektrycznej na osobę na
chwilę obecną jest o wiele mniejsze niŜ w Szwecji, ta relacja prawdopodobnie
wygląda o wiele bardziej korzystnie – czyli bliŜej 100% zapotrzebowania w
energię elektryczną danego miasta. Znaczy to, Ŝe na obszarze odpowidającym
kilku gminom polskim istnieje taki potencjał w paliwach odnawialnych jakie
jest zapotrzebowanie na energię elektryczną na tym terenie.
Energia elektryczna produkowana w rozproszeniu np. w lokalnych
elektrociepłowniach zapewnia równomierne rozłoŜenie źródeł produkcji.
Dzięki temu zmniejszy się zapotrzebowanie na kosztowne inwestycje w
rozwój sieci przesyłowej i dystrybucyjnej, przy okazji zmniejszając straty
przesyłu. Niebagatelnym jest równieŜ fakt, Ŝe obecne elektrownie
kondensacyjne posiadają sprawność niewiele ponad 30 %.
Energia elektryczna
Szwecja i Polska produkują rocznie mniej więcej tyle samo energii elektrycznej
(w Szwecji ok. 130 TWh w Polsce ok.160 TWh). W Szwecji w zaleŜności od
pory roku i warunków hydrologicznych największy procentowo udział w
dywersyfikacji źródeł ma albo energia nuklearna albo energia wodna. Średnio
posiadają po ponad 45% , czyli w sumie ponad 90% udziału w dywersyfikacji
źródeł energii elektrycznej. Pozostałe 10% uzupełniane jest przez biomasę,
paliwa kopalne, wiatr, odpady komunalne, biogaz.
Masowe stawianie na energię atomową spowodowało, Ŝe Szwecja nie
rozbudowała innych moŜliwych źródeł energii elektrycznej. Potencjał rozwoju
energii wiatrowej to ok. 30 TWh . Kogeneracja ciepła i prądu przy spalaniu
biomasy i odpadów komunalnych to ok. 30 TWh. Produkcja energii
elektrycznej z biogazu ok. 20 TWh.
11(12)
Ambasada Szwecji
Warszawa
2009-08-
Przy tradycyjnej produkcji energii elektrycznej w elektrowniach atomowych
generowane są bardzo wysokie straty. Ze zuŜytego paliwa teŜ tylko niewiele
ponad 30 % zamieniane jest na energię elektryczną. Natomiast powstała
odpadowa energia cieplna jest tracona w tradycyjnych chłodniach.
W latach 70-ych budując szwedzkie reaktory atomowe wybrano alternatywę
mało efektywną energetycznie. Szwedzkie reaktory atomowe powstały daleko
od duŜych aglomeracji miejskich, co spowodowoło, Ŝe nakłady inwestycyjne
w magistralną sieć cieplną wydawały się wtedy nieopłacalne. Gdyby szwedzkie
reaktory były zbudowane dzisiaj, powstały by bliŜej duŜych aglomeracji i na
pewno wykorzystano by ciepło odpadowe do ogrzewania miasta Sztokholm,
Göteborg, Malmö/Lund a moŜe nawet Kopenhagi. W chwili obecnej firma
Fortum chciałaby ogrzewać region helsiński ciepłem odpadowym z
planowanego reaktora pod miastem Loviisa na wschód od Helsinek.
Rozpatrując miejsca na energetykę atomową w Polsce warto byłoby wziąć pod
uwagę właśnie bliskość duŜych aglomeracji z ich siecią cieplną i duŜymi
potrzebami cieplnymi.
Transport
Szwecja wytyczyła sobie cel, Ŝe od roku 2030 będzie niezaleŜna od importu
paliw transportowych poprzez przejście na paliwa odnawialne drugiej
generacji. Szwecja robi wszystko, by samemu produkować odnawialne paliwa
transportowe. Prawie kaŜda stacja benzynowa wyposaŜona jest w dystrybutory
paliwa E85 czyli etanolu. Szwedzkie samochody produkowne są na podwójne
paliwo tzn. bezołowiową benzynę i etanol. Ogromnym powodzeniem cieszą
się samochody na paliwo gazowe CNG – biogaz produkowany w większości
z odpadów biologicznych czyli: z frakcji biologicznej odpadów komunalnych
wydzielonej w bardzo prosty sposób u źródła, osadu z oczyszczalni ścieków
i odpadów z przemysłu spoŜywczego, gorzelnianego i zwierzęcego.
Nadmienić naleŜy Ŝe producentami silników na to paliwo dla koncernu VW
jest fabryka pod Poznaniem. Wszystkie te samochody mają prawo do
darmowego wjazdu do centrów miast i zwolnione są z normalnie bardzo
wysokich opłat za parkowanie w miastach.
Legislacja i opodatkowanie
Dokonaliśmy tych zmian na przestrzeni 28 lat. W roku 1980 udział paliw
kopalnych w produkcji ciepła wynosił podobnie jak dziś w Polsce 95%.
Zmiany dokonaliśmy z własnej inicjatywy nie będąc członkiem Unii
Europejskiej i w okresie gdy nikt nie myślał o efekcie cieplarnianym i na długo
przed konferencją w Kyoto. NajwaŜniejszym narzędziem do osiągnięcia tych
zmian była bardzo konsekwentna polityka legislacyjna. Rozpoczęto od
opodatkowywania tego, co było energetycznie nieefektywne i ekologicznie
niewłaściwe. Opłaty, które wprowadzono były następujące:
12(12)
Ambasada Szwecji
Warszawa
2009-08-
U wytwórcy energii za:
•
Brak skojarzenia,
•
Spalanie paliw kopalnych,
•
Emisje NOx, SO2
Podatki płacone przez odbiorcę finalnego:
•
Energetyczny,
•
Za zamówioną moc,
•
Za zuŜytą energię,
•
Na promocję energii zielonej,
•
VAT od całej sumy
Mimo wszystkich opłat i podatków średnia cena energii elektrycznej oraz
cieplnej nie jest wyŜsza niŜ w Polsce. Natomiast zuŜycie energii cieplnej na
jednego mieszkańca w Szwecji jest o połowę niŜsze. MoŜliwe jest to nie tylko
dzięki znacznie lepszej termoizolacji budynków, ale równieŜ dzięki systemowi
opodatkowania, który zniechęca Szwedów do marnowania energii.
Częsty nacisk społeczeństwa na polityków by stanowili prawo, które polepsza
warunki Ŝycia, jednocześnie politycy mając poparcie społeczeństwa wymuszają
na producentach proekologiczne rozwiązania.
Koszty
Pomimo, Ŝe szwedzka średnia pensja jest 3 razy wyŜsza od polskiej - ok. 2 500 euro
na miesiąc w porównaniu z 800 euro na miesiąc - to cena za ciepło w sieci jest
nominalnie tylko 2 razy wyŜsza niŜ w Polsce : 60-70 euro/MWh w porównaniu z
30 euro/MWh (producenci ciepła w Polsce nie ponoszą kosztów za emisję CO2).
Odwrotnie jest w przypadku energii elektrycznej a mianowicie koszt płacony przez
polskiego konsumenta za energię elektryczną jest o 50% wyŜszy ( 0,15 euro/kWh)
w porównaniu ze szwedzkim ( 0,1 euro/KWh )
W Szwecji koszt energii cieplnej w koszcie czynszu za mieszkanie to ok. 15%,
natomiast ok. 10% to koszt energii elektrycznej.
Koszty produkcji energii elektrycznej w Szwecji (za KWh):
•
Spalarnia odpadów komunalnych – 7gr
•
Elektrownia wodna – 8gr
•
Energia nuklearna – 9gr
•
Elektrownia wodna kondensacyjna – 14gr
•
Energia wiatrowa na lądzie – 16gr
•
Spalanie biomasy w skojarzeniu – 23gr
•
Energia wiatrowa na morzu – 25gr