Jednostki obiektywne w systemie regionów

Transkrypt

Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 89
Seria: Administracja i Zarz dzanie
2011
dr Monika Niedzió ka
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny
w Siedlcach
Objective units in system of region
Streszczenie: Region mo e by! rozumiany i definiowany jako okre"lony obszar terytorialny,
którego zasi#g wyznaczaj$ arbitralnie ustalone granice administracyjne lub statystyczne. Taka
interpretacja wydaje si# najefektywniejsza z praktycznego punktu widzenia, w zwi$zku z tym
wi#kszo"! bada% statystyki publicznej prowadzi si# wykorzystuj$c istniej$ce struktury ustalone
drog$ legislacyjn$. Jednak e region mo e by! wyodr#bniony w sposób bardziej specyficzny,
z uwzgl#dnieniem rozmaitych uwarunkowa% spo&eczno-ekonomicznych i wówczas kryterium jego wyodr#bnienia stanowi$ kierunki i nat# enia oddzia&ywania badanych zjawisk. Ta niejednoznaczno"! budzi wi#c w$tpliwo"ci, na ile to regiony niesformalizowane, istniej$ce obiektywnie,
powinny by! wykorzystywane w procesach rozwoju regionalnego i lokalnego. Zainteresowanie
badaczy skupia&o si# do tej pory przede wszystkim na regionach typu makro np. województwach lub mikroregionach (grupy gmin) czy na rozwoju jednostek lokalnych np. gmin czy powiatów. Praktyczne za" wykorzystanie jednostek przestrzennych zamyka&o si# w granicach administracyjnych. To wybiórcze podej"cie do problematyki rozwoju regionalnego mo e jednak
ogranicza! zarówno warto"! poznawcz$, jak i praktyczn$ przydatno"! tego typu dzia&a%. Poprawno"! metodologiczna wymaga, by studia by&y prowadzone w odniesieniu do wszystkich
szczebli taksonomii regionalnej i by, jednostki wszystkich szczebli by&y wykorzystywane w zarz$dzaniu rozwojem regionalnym.
Abstract: The region can be taken and defined as the specific territorial area, were the extent is
designated from arbitrarily established administrative and statistic borders. This interpretation
seems to be the most effective from the practical point of view. Because of that, the majority of
public statistic researches, is led by taking advantage of existing, legal structures. However
a region can be singled out in more specific way, with taking into consideration various social
and economic conditions. This unambiguity wakes up doubts on how unformalized are those
objectively existing regions and if they should be used in regional and local development
processes. Till now, the researchers’ interests were mainly focused on macro regions e.g.
provinces, microregions (group of communes), or on the local units’ development e.g.
communes and poviats. Practically, the utilization of spatial unit was closed in administrative
borders. However, this selective approach to the regional development, can limit a cognitive
value as well as practical use of this type of operations. It requires methodological correctness
to be lead with reference to all rungs of regional taxonomy and that units of all rungs would be
used in regional development management.
Nauki ekonomiczne wykorzystuj poj!cie regionu w trojakim znaczeniu jako:
1. narz!dzie badania (region statystyczny),
2. narz!dzie dzia"ania (region administracyjny lub planistyczny),
3. przedmiot poznania (region „obiektywny”)1.
1
K. Dziewo#ski, 1967, Teoria regionu ekonomicznego, „Przegl d Geograficzny”, z. 1, s. 33.
ZN nr 86
Seria: Administracja i Zarz dzanie (13)2010
78
M. Niedzió!ka
W zwi zku z tym teoria regionu ekonomicznego pe"ni trzy zasadnicze
funkcje:
- badawcz – opracowanie metodologicznych i metodycznych podstaw bada# i studiów ekonomiczno-regionalnych,
- poznawcz – wspó"udzia" w percepcji otaczaj cej nas rzeczywisto$ci,
- aplikacyjn – formu"owanie przes"anek i wniosków dla polityki regionalnej2.
Tak wyodr!bnione regiony mia"y z za"o%enia uwzgl!dnia& podobie#stwo
wspólnie sklasyfikowanych obszarów oraz mo%liwo$ci obiektywnych porówna#. Nie jest to jednak proste zadanie. W literaturze przedmiotu od dawna
bowiem toczy si! spór na temat: czy region jest kategori obiektywn , czy subiektywn . Region w znaczeniu najbardziej ogólnym oznacza tyle, co okre$lony fragment powierzchni Ziemi, wyodr!bniony z otoczenia przy pomocy okre$lonej procedury na podstawie za"o%onych kryteriów. Zarówno wi!c
procedury, jak i kryteria delimitacji (wyznaczenia granic) regionu zawsze mog
budzi& takie czy inne zastrze%enia ze wzgl!du na nieuchronn doz! subiektywizmu w ich formu"owaniu, w zwi zku z czym %adnego podzia"u regionalnego
nie mo%na uzna& za obiektywny w pe"nym znaczeniu tego s"owa3.
W ramach klasycznego uj!cia regionalizacji problem ten sprowadzano
do kwestii odkrycia jedynego obiektywnie istniej cego i niezmiennego
podzia"u naturalnego powierzchni Ziemi na regiony, b!d ce kantowsk rzecz sam w sobie. Ów podzia" „przyrodzony”, istniej cy w samej naturze,
przeciwstawiano podzia"om „sztucznym”, tj. ustanowionym przez cz"owieka
i uzewn!trzniaj cym si! w przebiegu granic politycznych4. Zasadniczym
powodem wprowadzenia rozró%nienia mi!dzy regionami „naturalnymi”
a „sztucznymi” by"a frustracja cz!sto zmieniaj cymi si! granicami politycznymi. Poniewa% celem geografii by" – w uj!ciu klasycznym – systematyczny opis powierzchni Ziemi (co by"o przedsi!wzi!ciem %mudnym i d"ugotrwa"ym), jednostki polityczne – o zmiennych granicach - by"y bardzo niedogodnym narz!dziem takiego opisu5.
W zwi zku z tym nast pi"o rozró%nienie mi!dzy obiektywnie istniej cymi
jednostkami a wyznaczonymi odgórnie regionami administracyjno-terytorialnymi.
Przyk"adowo A. Wróbel zaproponowa" dwa znaczenia terminu region
ekonomiczny:
1. Obiektywnie istniej c jednostk! obszaru wyró%nion na podstawie
rzeczywistych zjawisk gospodarczych, niezale%n od podzia"ów instytucjonalnych.
2
A. Potoczek, 2003, Polityka regionalna i gospodarka przestrzenna, Wyd. Agencja TNOiK i
Centrum Kszta"cenia i Doskonalenia Kujawscy, Toru#, s. 11.
3
W. Kosiedowski, 2001, Zarz$dzanie rozwojem regionalnym i lokalnym, Wydawnictwo Dom
Organizatora, Toru#, s. 19.
4
Z. Rykiel, 2001, Krytyka teorii regionu spo&eczno-ekonomicznego, Wyd. Wy%szej Szko"y Finansów i Zarz dzania w Bia"ymstoku, Bia"ystok, s. 15.
5
Tam%e.
ZN nr 89
79
2. Terytorialn jednostk! planowania i zarz dzania gospodark , wyznaczan przez pa#stwa6.
Z kolei K. Dziewo#ski wyró%ni" trzy znaczenia terminu region:
1. Region istniej cy (b!d cy wyrazem rzeczywisto$ci spo"eczno-gospodarczej).
2. Region jako jednostka organizacyjna.
3. Region postulowany (stanowi cy docelowy uk"ad przestrzenny gospodarki)7.
Sytuacj idealn by"aby zgodno$& subiektywnie wyznaczonych jednostek administracyjno-planistycznych z obiektywnymi regionami ekonomicznymi. W praktyce zgodno$& taka wyst!puje niezmiernie rzadko i dlatego
coraz cz!$ciej mamy raczej do czynienia z istnieniem tendencji dostosowawczych, polegaj cych na podejmowaniu dzia"a# poza oficjalnym podzia"em administracyjnym i wykorzystywaniu w zarz dzaniu rozwojem regionalnym rzeczywistych powi za# pomi!dzy poszczególnymi podmiotami
gospodarczymi w regionie istniej cym obiektywnie.
Z prawno-administracyjnego punktu widzenia, region administracyjny
jest jednostk podzia"u terytorialnego kraju, wydzielon na podstawie odpowiednich aktów prawnych, z zamiarem zachowania jej trwa"o$ci w d"ugim
czasie i wyposa%on w okre$lony zespó" zada# i kompetencji8. Jest to równie% typ regionu spo"eczno-gospodarczego. Charakteryzuj go takie cechy,
jak: delimitacja, instytucjonalizacja oraz funkcjonowanie w uk"adzie zale%no$ci hierarchicznych, wed"ug tzw. nadrz!dno$ci i podrz!dno$ci administracyjnej. W takim uj!ciu, region administracyjny mo%na definiowa& jako jednostk! podzia"u przestrzeni, wydzielon terytorialnie i organizacyjnie. Jest
ona wyposa%ona w organy i instytucje administracyjne i pe"ni okre$lone
funkcje w hierarchicznym uk"adzie administracyjnym pa#stwa.
Jednostki administracyjne nie zawsze s jednak to%same z regionami
ekonomicznymi, gdy%:
podzia"u administracyjnego nie dokonuje si! na ogó" na podstawie
wcze$niejszej regionalizacji gospodarczej,
podzia" administracyjny ma charakter historyczny,
podzia" administracyjny realizuje przede wszystkim cele polityczne
i spo"eczne,
podzia" administracyjny traktuje si! jako stymulator tworzenia regionów ekonomicznych,
ze wzgl!dów pragmatycznych nie dokonuje si! cz!stych korekt podzia"u administracyjnego, mimo, %e w"adze maj pe"na $wiadomo$&
jego nieadekwatno$ci do aktualnych struktur przestrzennych %ycia
spo"ecznego i gospodarki.
6
A .Wróbel, 1965, Poj#cie regionu ekonomicznego a teoria geografii, PAN, Instytut Geografii,
Prace Geograficzne, s. 48.
7
K. Dziewo#ski, 1961, Elementy teorii regionu ekonomicznego, „Przegl d Geograficzny” nr 33,
s. 593-613.
8
B. Zawadzka, Województwo i region. Wnioski z do"wiadcze% francuskich, INP PAN, Agencja
Scholar, Warszawa 1993, s. 7.
ZN nr 89
80
M. Niedzió!ka
Z ekonomicznego punktu widzenia, region administracyjny powinien
uwzgl!dnia& istniej c struktur! organizacji przestrzennej kraju. Ma
to by& wi!c obszar powi zany wi!zami ekonomicznymi i stanowi cy
wzgl!dnie domkni!ty uk"ad gospodarczo-przestrzenny9. Ponadto
uwa%a si!, %e u podstaw funkcjonowania regionu administracyjnego
le%y tak%e podej$cie socjologiczne, w którym definiuje si! go jako
przestrzenny kr g zainteresowania mieszka#ców w realizacji zada#
administracji publicznej10. W tworzeniu hierarchicznej regionalnej
struktury organizacyjno-administracyjnej wa%ne znaczenie nadaje
si! wi!c czynnikowi $wiadomo$ci i to%samo$ci regionalnej.
Wskaza& mo%na kilka czynników, które decyduj o kszta"cie podzia"u
administracyjnego11:
1. Sprawno$& dzia"ania pa#stwa.
2. Istniej cy model ustroju w"adz terenowych.
3. Historycznie ukszta"towane uk"ady przestrzenne zjawisk spo"eczno-gospodarczych.
Mi!dzy podzia"em administracyjnym, a tzw. podzia"ami rzeczywistymi
powinna istnie& jak najdalej id ca zbie%no$&. G"ówne znaczenie maj uk"ady
regionów w!z"owych, b!d ce efektem funkcjonalnych powi za# miast ró%nej
wielko$ci z ich otoczeniem zewn!trznym. W"a$ciwa relacja mi!dzy uk"adem
jednostek administracyjnych, a uk"adem regionów ekonomicznych nawi zuje
do pierwszego z wymienionych czynników, a mianowicie do sprawno$ci
dzia"ania pa#stwa.
Nale%y zauwa%y&, %e uk"ad administracyjny jest statyczny, za$ uk"ad
regionów ekonomicznych ma charakter dynamiczny. Mi!dzy tymi uk"adami
zachodz dwa rodzaje relacji:
1. Dostosowawcze, powoduj ce, %e mimo pocz tkowej np. rozbie%no$ci
uk"ad regionalny dostosowuje si! do uk"adu administracyjnego w zakresie pewnej kategorii zjawisk i procesów.
2. Druga tendencja ma charakter odwrotny, tzn. istnieje grupa zjawisk,
w zakresie których narasta stopniowa trwa"a rozbie%no$& mi!dzy obydwoma uk"adami. Proces ten wynika bezpo$rednio ze statyczno$ci jednego i dynamiczno$ci drugiego uk"adu. Dotyczy to g"ównie zjawisk gospodarczych, których przestrzenne uk"ady nie s determinowane
granicami administracyjnymi (powi zania produkcyjne, przep"ywy towarowe, rozwój nowych o$rodków miejskich). Tendencja ta doprowadza po
pewnym czasie do nieadekwatno$ci podzia"u administracyjnego wobec
uk"adu regionów ekonomicznych12.
9
B. Gruchman, Funkcje oraz instytucjonalizacja uk&adu regionalnego, [w:] Strategiczne wezwanie dla polityki rozwoju regionalnego Polski, Fridrich Ebert Stifung Kraków 1996, s. 47.
10
W. Brzezi#ski, Kszta&towanie terytorialnego podzia&u pa%stwa. Zagadnienia. Metody, „Pa#stwo i Prawo” 1963, nr 3, s. 71.
11
T. Kud"acz, 1999, Programowanie rozwoju regionalnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 81.
12
Tam%e.
ZN nr 89
81
Wymienione czynniki decyduj ce o kszta"cie podzia"u administracyjnego s niew tpliwie najwa%niejsze, ale nie wyczerpuj problemu. Istotne znaczenie mog mie& tak%e:
1. Uwarunkowania wynikaj ce z charakteru $rodowiska przyrodniczego, chocia% w du%ym stopniu mieszcz si! one w ramach trzeciego
z przedstawionych czynników; $rodowisko przyrodnicze jest bowiem
wa%n determinant wykszta"cania si! podzia"ów rzeczywistych13.
2. Czynniki subiektywne. Cz!sto w istotnym zakresie przes dzaj one
o ostatecznym kszta"cie podzia"u administracyjnego. Dotyczy to
g"ównie:
$cierania si! ró%nych si" politycznych,
partykularyzmu grupowego, patriotyzmu lokalnego14.
Podzia"y administracyjne utrwalaj na ogó" pierwotne zró%nicowanie
kraju. U podstaw delimitacji le% przes"anki historyczne, kulturowe, ekonomiczne i geograficzne. Delimitacja nie uwzgl!dniaj ca owych podobie#stw
czy istniej cych powi za# utrudnia wspó"prac! mi!dzy lokalnymi podmiotami, lecz jej nie uniemo%liwia. Dowodz tego zarówno do$wiadczenia euroregionów, których powstaniu przy$wieca"y wspólne, zwykle uwarunkowane historycznie warto$ci i cele, jak i tworz ce si! formalne i nieformalne struktury
wspó"pracy na terenach pogranicza (np. na 'l sku Cieszy#skim)15.
Cz!$& badaczy postuluje upodmiotowienie regionów jako warunek konieczny dla sprawnego i skutecznego kszta"towania ich konkurencyjno$ci.
Nale%y jednak pami!ta&, %e mo%e to stworzy& niebezpieczn tendencj! do
postaw autarkicznych i separatystycznego partykularyzmu. Mo%e tak%e rodzi& sk"onno$& do pojmowania konkurencji tylko jako wspó"zawodnictwa,
a nie jednoczesnej wspó"pracy16. Tymczasem to wspó"praca i kooperacja
mo%e by& (ród"em przewagi konkurencyjnej regionu. Definiowanie konkurencyjno$ci regionu tylko jako strategii rywalizacji i wspó"zawodnictwa17 zaw!%a pole widzenia oraz utrudnia mo%liwo$ci wspó"dzia"ania.
Kwestie istnienia i funkcjonowania regionów maj cych charakter obiektywny sta"y si! przes"ank do poszukiwania regionu istniej cego poza oficjalnym podzia"em, który by"by powi zany ekonomicznie, spo"ecznie czy kulturowo. Studia literaturowe wskazuj na region umownie nazwany siedlecko-bialskim.
13
Przyk"adem mo%e by& klasyczne uj!cie regionu, w którym definicj! operacyjn regionu geograficznego oparto na koncepcji naturalnej spójno$ci komunikacyjnej, przyjmuj c %e g"ównymi
szlakami komunikacyjnymi s rzeki. Zgodnie z tym kryterium regiony geograficzne powinny pokrywa& si! z dorzeczami g"ównych rzek. Por. M. Janiszewski, 1959, Regiony geograficzne Polski, PZWS, Warszawa.
14
Tam%e.
15
E. Zeman-Miszewska, Wspólnota lokalna wobec konkurencji …, op. cit., s. 3.
16
Tam%e.
17
R. Broszkiewicz, Zró nicowanie poziomu konkurencyjno"ci województw Dolnego 'l$ska, referat wyg"oszony na konferencji AE w Katowicach pt. „Zró%nicowanie poziomu rozwoju i konkurencyjno$ci regionów Polski Po"udniowej”, Ustro# 4-5 grudnia 1997.
ZN nr 89
82
M. Niedzió!ka
Jako jeden z pierwszych na region siedlecko-bialski wskaza" prof. Jerzy
Ko"odziejski18. Okre$li" obiektywnie uwarunkowane przes"anki i generalne
kierunki przekszta"ce# strukturalnych dla regionu, który nazwa" wówczas
aglomeracj wschodni Siedlecko-Podlask .
Podstaw rozwoju tego regionu mia"y si! sta&:
1. Nowe jako$ciowo walory po"o%enia regionu wynikaj ce z procesu integracji Polski z Europ . Le%y on bowiem na jednym z g"ównych pasm decyduj cych o pomy$lnym przebiegu tego procesu (pasmo Europa Zachodnia-Berlin-Warszawa-Europa Wschodnia). Przewiduje si!, %e b!dzie
to pasmo najwy%szej aktywno$ci spo"eczno-gospodarczej opartej o rozbudow! ca"ego systemu infrastruktury technicznej i spo"ecznej o znaczeniu europejskim; przewiduje si!, %e miasta i regiony po"o%one na tym pa$mie mog ukszta"towa& g"ówny „klin” rozwoju Polski.
Rys. 1. Aglomeracja wschodnia siedlecko-podlaska wed"ug hipotezy polityki przestrzennego
zagospodarowania kraju „Polska 2000 Plus”.
Fig. 1. Eastern agglomeration siedlecko-podlaska according to hypothesis of spatial Policy
of developing country
)ród"o: J. Ko"odziejski, 1995: Region siedlecki w "wietle hipotezy polityki przestrzennego zagospodarowania kraju „Polska 2000 plus”, Materia"y z Konferencji Województw Trójk ta Rozwoju
Ciechanów-Terespol-Kielce, Siedlce.
Source: J. Ko"odziejski, 1995: Region siedlecki w "wietle hipotezy polityki przestrzennego zagospodarowania kraju „Polska 2000 plus”, Materia"y z Konferencji Województw Trójk ta Rozwoju
Ciechanów-Terespol-Kielce, Siedlce.
18
J Ko"odziejsk, Region siedlecki w "wietle hipotezy polityki przestrzennego zagospodarowania
kraju „Polska 2000 plus”, Materia"y z Konferencji Województw Trójk ta Rozwoju CiechanówTerespol-Kielce, Siedlce 1995.
ZN nr 89
83
2. Po"o%enie w najaktywniejszej cz!$ci wschodniej strefy wspó"pracy transgranicznej Polski (Warszawa-Wschód), które b!dzie czynnikiem generuj cym rozwój regionu i to niezale%nie od dynamiki przebiegu procesu integracji Polski z Uni Europejsk (Polska d"ugo jeszcze b!dzie wy%ej
rozwini!t cywilizacyjnie stref od Bia"orusi i Ukrainy, z którymi s siaduje).
3. Po"o%enie regionu w bezpo$rednim s siedztwie przestrzennym z Warszaw , która rozwija& si! b!dzie jako jedna z wa%nych metropolii europejskich. W procesie tego rozwoju nast!powa& b!dzie dyfuzja jej aktywno$ci na tereny otaczaj ce.
4. Synergiczny efekt wspó"pracy dwu o$rodków o znacz cym potencjale
rozwojowym tj. Siedlec i Bia"ej Podlaskiej.
Kontynuacja tej koncepcji zosta"a zawarta w za"o%eniach polityki przestrzennego zagospodarowania kraju „Polska 2000 Plus”19. W strategii równowa%enia rozwoju podstaw dynamizacji przekszta"ce# strukturalnych polskiej przestrzeni mog"yby by&:
- metropolia sto"eczna,
- kilka (od 4-8) biegunów (o$rodków) rozwoju spo"eczno-gospodarczego, o znaczeniu europejskim (tzw. europoli), które w procesie
konkurencji mi!dzynarodowej (europejskiej) b!d tworzy& coraz silniejsze w!z"y przedsi!biorczo$ci i innowacji oddzia"uj ce na ca"
polsk i europejsk przestrze#,
- pasma potencjalnie najwy%szej innowacyjno$ci i aktywno$ci spo"eczno-gospodarczej kszta"tuj ce si! w powi zaniu z budow i modernizacj mi!dzynarodowego i krajowego systemu infrastruktury
technicznej (g"ównym jego elementem b!dzie system autostrad i linii
kolejowych,
- rozleg"a przestrzennie strefa podwy%szonej innowacyjno$ci i aktywno$ci spo"eczno-gospodarczej stymulowanej przez procesy integracyjne z Uni Europejsk – strefa narastaj cej koncentracji (polaryzacji) potencja"u cywilizacyjno-ekonomicznego, konkurencyjnego
w skali gospodarki europejskiej i $wiatowej,
- strefy rekreacyjne, w których najwi!ksze w kraju walory $rodowiska
przyrodniczego pobudza& b!d popyt europejski – g"ówne (ród"o ich
potencjalnej aktywizacji.
W tym modelu Siedlce oraz Bia"a Podlaska s traktowane jako g"ówne,
regionalne, potencjalne bieguny polaryzacji, za$ region siedlecko-bialski jako strefa aktywizacji oraz potencjalne pasmo przyspieszonego rozwoju
kszta"tuj ce si! wraz z modernizacj , rozbudow i budow systemu infrastruktury technicznej o znaczeniu europejskim. Tak%e w nowych strukturach
administracyjnych miasta Siedlce i Bia"a Podlaska s traktowane jako subregionalne o$rodki wzrostu.
19
J. Ko"odziejski, Strategia równowa enia rozwoju podstaw$ koncepcji polityki przestrzennego
zagospodarowania kraju „Polska 2000 Plus” [w:] Polska przestrze% a wyzwania XXI wieku,
J. Ko"odziejski (red.), Biuletyn PAN KPZK, Zeszyt 176, Warszawa 1997, s. 67 i dalsze.
ZN nr 89
84
M. Niedzió!ka
Rys. 2. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju „Polska 2000 Plus”,
model równowa%enia rozwoju
Fig. 2. Concept of spatial Policy of developing country, model of ballancing of development
)ród"o: J. Ko"odziejski, Strategia równowa enia rozwoju podstaw$ koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju „Polska 2000 Plus” [w:] Polska przestrze% a wyzwania XXI wieku,
J. Ko"odziejski (red.), Biuletyn PAN KPZK, Zeszyt 176, Warszawa 1997, s. 67 i dalsze.
Source: J. Ko"odziejski, Strategia równowa enia rozwoju podstaw$ koncepcji polityki przestrzennego
zagospodarowania kraju „Polska 2000 Plus” [in:] Polska przestrze% a wyzwania XXI wieku,
J. Ko"odziejski (red.), Biuletyn PAN KPZK, Zeszyt 176, Warszawa 1997, p. 67 and further.
ZN nr 89
85
Konieczno$& aktywizacji wspó"pracy w regionie siedlecko-bialskim podkre$la tak%e prof. J. Skrzyp20. Jego zdaniem podstaw rozwoju Polski
Wschodniej powinna by& infrastruktura techniczna. Region siedlecko-bialski
le%y w miejscu przeci!cia dwu bardzo wa%nych szlaków komunikacyjnych
(Europa Zachodnia–Polska–Europa Wschodnia oraz trasa pó"noc–po"udnie)
i powinien tworzy& priorytetowy dla 'ciany Wschodniej w!ze" komunikacyjny. Wzmocnienie tego regionu powinno by& rozwa%ane tak%e z punktu widzenia o$rodków równowagi: Lublin-Bia"ystok-Warszawa, w którym region
siedlecko-bialski móg"by sta& si! dynamicznym centrum innowacji i no$nikiem impulsów i rozwoju na pozosta"e regiony.
Regiony powinny by& wyznaczane w oparciu o obiektywnie istniej ce
przes"anki. Wspó"praca ponad podzia"ami administracyjnymi nie jest niemo%liwa, a bior c pod uwag! coraz wi!ksz decentralizacj! jednostek samorz dowych i coraz wi!ksze kompetencje oraz samodzielno$&, wspó"praca taka
jest niezb!dna dla ich rozwoju. Integracji w obr!bie regionu siedlecko-bialskiego sprzyja jednocze$nie s"abe zintegrowanie i powi zanie zarówno
z województwem mazowieckim, jak i lubelskim. Cech Mazowsza jest bowiem jego s"aba wewn!trzna spójno$& przestrzenno-transportowa. Wynika
to z niedostatecznych powi za# transportowych stolicy województwa z terenami pozametropolitalnymi, pog"!bionych przez regres transportu publicznego, oraz z istnienia bariery transportowej, jak jest rzeka Wis"a. Wzrost integracji przestrzenno-transportowej stanowi podstawowy warunek rozwoju
gospodarczego ca"ego regionu, wzmocnienia i rozszerzenia procesów dyfuzji impulsów rozwojowych z centrum regionu, poprawy dost!pno$ci do us"ug
publicznych (ochrona zdrowia, o$wiata) itd.
Mazowsze jest regionem o bardzo s"abej integracji spo"eczno-kulturowej. Poziom $wiadomo$ci regionalnej i poczucia regionalnej wspólnoty interesów jest bardzo niski, lub nie istnieje w ogóle. Mieszka#cy stolicy
województwa maj tendencj! do niedostrzegania Mazowsza, jego walorów
i problemów, natomiast mieszka#cy terenów pozametropolitalnych cechuj
si! niech!ci do Warszawy i negacj jej potrzeb. Przyczyn niskiego poczucia
przynale%no$ci do regionu mazowieckiego i niewielkiej wspólnoty interesów
nale%y doszukiwa& si! mi!dzy innymi w uwarunkowaniach historycznych.
W okresie mi!dzywojennym Polska by"a podzielona na 16 województw,
w sk"ad których wchodzi"y powiaty oraz gminy miejskie i gminy wiejskie.
Ówczesne województwo warszawskie sk"ada"o si! z 22 powiatów,
a województwo lubelskie z 19 powiatów – Bia"a Podlaska, Bi"goraj, Che"m,
Garwolin, Hrubieszów, Janów Lubelski, Konstantynów, Krasnystaw,
Lubartów, Lublin, *uków, Pu"awy, Radzy# Podlaski, Siedlce, Soko"ów Podlaski, Tomaszów Lubelski, W!grów, W"odawa, Zamo$&. Wszystkie powiaty
sk"adaj ce si! na region siedlecko-bialski funkcjonowa"y wówczas w województwie lubelskim. Reform z roku 1975, Polska zosta"a podzielona na
49 województw. W latach 1975-1998 Siedlce oraz Bia"a Podlaska by"y stolicami województw: siedleckiego i bialskiego. S siaduj ce województwa
20
J. Skrzyp, Europejska Debata Publiczna, Mazowiecki Urz d Wojewódzki, Akademia Podlaska, Siedlce 2005.
ZN nr 89
86
M. Niedzió!ka
deklarowa"y wzajemn wspó"prac!, niestety nie podj!to konkretnych dzia"a#
w tym kierunku. Wykszta"ci"y si! jednak silne i nadal istniej ce powi zania
stolic województw z mniejszymi miastami (*uków-Siedlce, W!grów-Siedlce,
Soko"ów Podlaski-Siedlce, *osice-Siedlce, Radzy# Podlaski-Bia"a Podlaska,
Mi!dzyrzec Podlaski-Bia"a Podlaska).
Pod koniec lat 90. dwudziestego wieku przeprowadzono kolejn reform! administracyjno-samorz dow kraju, ustanawiaj c 16 województw
i przywracaj c podzia" na powiaty. Reforma administracyjna wesz"a w %ycie
1 stycznia 1999 roku21. Od tego dnia Siedlce i Bia"a Podlaska straci"y status
miast wojewódzkich. Przynale%no$& do regionu siedlecko-bialskiego sugeruje po$rednio tak%e analiza nazw miast w regionie, które cz!sto s dwucz"onowe, gdzie druga cz!$& nazwy brzmi „podlaski” np. Soko"ów Podlaski, Mi!dzyrzec Podlaski, Bia"a Podlaska, Le$na Podlaska, Radzy# Podlaski,
Komarówka Podlaska, Janów Podlaski22.
Weryfikacji wyodr!bnionego dzi!ki analizom literaturowym regionu, nazwanego umownie regionem siedlecko-bialskim, dokonano poprzez przeprowadzon ankiet! internetow . W badaniu trwaj cym od 12 marca 2006
do 31 kwietnia 2006 r. wzi!"o udzia" 861 respondentów, z czego ponad 80%
by"o mieszka#cami tego regionu23. Kwestionariusz sk"ada" si! z czterech pyta#. W kwestionariuszu przedstawiono mapy regionu siedlecko-bialskiego
wyodr!bnionego na podstawie studiów literaturowych, a tak%e w sposób opisowy przedstawiono po"o%enie oraz struktur! regionu. Pierwsze pytanie mia"o na celu bezpo$redni weryfikacj! obiektywnego istnienia regionu siedlecko-bialskiego. Osiemdziesi t dwa procent respondentów odpowiedzia"o na
nie pozytywnie. Do nich skierowane wi!c by"y nast!pne pytania.
W drugim pytaniu respondenci mieli do wyboru pi!& grup czynników
stanowi cych potencjaln przes"ank! wyodr!bnienia regionu niesformalizowanego oraz mo%liwo$& przedstawienia innych jeszcze czynników nie uj!tych w pytaniu. By"y to czynniki:
- spo"eczne,
- terytorialne,
- polityczne,
- gospodarcze,
- infrastrukturalne24.
Czynniki spo"eczne to sk"adniki regionu zwi zane z odr!bno$ci jego
kultury, tradycj , jedno$ci religijn , zwyczajami, sposobem %ycia, nazywanymi cz!sto i rozumianymi jako to%samo$& regionu, która stopniowo kszta"towa"a si! w grupach rodowych, klasach spo"ecznych, plemionach i ludach.
21
Nowy podzia" terytorialny wprowadzony zosta" na podstawie: Ustawy z dnia 24 lipca 1998 roku o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podzia"u terytorialnego pa#stwa oraz Rozporz dzenia Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 roku w sprawie utworzenia powiatów.
22
Analogicznie mo%na przeanalizowa& nazwy miast regionu ostro"!cko-siedleckiego, gdzie
w jego wschodniej cz!$ci dominuj cz"ony „podlaski”, za$ zachodniej „mazowiecki” np. Ostrów
Mazowiecka, Maków Mazowiecki.
23
Ankieta internetowa przeprowadzona w okresie 12.03.06-31.04.06.
24
Por. A. Prokurat, Kszta&towanie si# to samo"ci subregionu siedleckiego, Akademia Podlaska,
Siedlce 2003.
ZN nr 89
87
Dzisiaj przyjmuj one najcz!$ciej posta& struktur etnicznych, wyst!puj cych
w ró%nej postaci: zwyczajów, sposobów %ycia, mowy, poda#, przys"ów, obrz!dów, zabaw, pie$ni, muzyki i ta#ców, zw"aszcza ludowych. Z czynnikami
spo"ecznymi wi % si! tak%e wspólne warto$ci, wierzenia, mity, j!zyk, system warto$ci moralnych, specyficzne cechy danego regionu i ludno$ci go
zamieszkuj cej.
Podlaskie
w "grow ski
soko ow ski
siedlecki
osicki
Siedlce
Mazowieckie
Bia a Podlaska
bialski podlaski
ukow ski
radzy!ski
Lubelskie
Rys. 3. Region siedlecko-bialski na tle kraju i województw
Fig. 3. Region siedlecko-bialski relating to the country and provinces
)ród"o: opracowanie w"asne.
Source: own study.
Czynniki terytorialne oznaczaj wspólny dla regionu obszar. Wyró%niono tutaj przynale%no$& poszczególnych powiatów do terenów umownie nazywanych 'cian Wschodni , po"o%enie przygraniczne, historyczne wspó"istnienie w granicach tych samych jednostek administracyjnych Znaczenie
terytorium (obszaru) dla procesów tworzenia regionu polega na tym, %e
stwarza ono fizyczn mo%liwo$& intensywnych, codziennych kontaktów
(trwa"ych styczno$ci, stosunków spo"ecznych) mi!dzy zamieszkuj cymi go
grupami.
Czynniki polityczne oznaczaj zintegrowanie du%ej, zajmuj cej znaczne
terytorium zbiorowo$ci w jednolity organizm, np. subregion, który jest podporz dkowany jednolitym zadaniom, celom i d %eniom. Do czynników politycznych zaliczono tak%e pogl dy i preferencje polityczne, których odzwierciedleniem jest cz!sto wynik wyborów parlamentarnych, prezydenckich czy
samorz dowych.
Czynniki gospodarcze umo%liwiaj procesy produkcji oraz wymiany
pomi!dzy poszczególnymi cz!$ciami regionu. Zbiorowo$& regionu jest wtedy
powi zana g!st i trwa" sieci wspó"zale%no$ci ekonomicznych, formuj c
wspólny rynek. To oznacza podnoszenie poziomu %ycia, wymian! kontaktów
mi!dzy ró%nymi grupami ludno$ci i ró%nymi najbardziej nawet odleg"ymi od
siebie cz!$ciami regionu.
ZN nr 89
88
M. Niedzió!ka
Czynniki infrastrukturalne mog"yby by& w"a$ciwie elementem czynników
gospodarczych. Jednak w przypadku regionów niesformalizowanych dobre
skomunikowanie regionu zarówno drogowe jak i kolejowe, wa%ne szlaki komunikacyjne przechodz ce przez region np. planowana autostrada A2 czy
dost!pno$& komunikacyjna pozwalaj ca na szybkie przemieszczanie si!
w granicach regionu np. dojazdy do szko"y czy do pracy nabieraj szczególnego znaczenia. Infrastruktura komunikacyjna jest tak%e podstaw rozwoju,
istnienia i wyznaczania regionów w!z"owych bipolarnych. Dlatego w"a$nie
spo$ród czynników gospodarczych wyró%niono elementy infrastruktury.
Odpowiedzi na drugie pytanie przedstawiaj si! nast!puj co. Spo$ród
czynników, które zosta"y wymienione jako przes"anka wyodr!bnienia regionu
siedlecko-bialskiego najwy%sz ocen! uzyska"y w"a$nie czynniki infrastrukturalne ($rednia 3,6, gdzie 4 oznacza"o czynnik bardzo wa%ny, 1 oboj!tny)
oraz czynniki gospodarcze ($rednia 3,4) i terytorialne ($rednia 3,3). Czynniki
polityczne otrzyma"y $redni ocen! 3,1. Najni%sz warto$& odnotowano dla
czynników spo"ecznych.
Analiza wzgl!dnego po"o%enia komunikacyjnego regionu siedleckobialskiego potwierdza wyniki uzyskane w ankiecie internetowej, wskazuj cej
na infrastruktur! jako wa%ny czynnik integruj cy region. Pami!ta& tak%e nale%y, i% rozwój infrastruktury jest dyktowany przez rzeczywisty popyt na ni ,
ale tak%e istnienie infrastruktury cz!sto warunkuje i wp"ywa na wykszta"cenie
si! powi za# mi!dzy jednostkami przestrzennymi.
Region siedlecko-bialski po"o%ony jest na trasie II korytarza transportowego dla Europy 'rodkowej i Wschodniej na linii Europa Zachodnia-BerlinWarszawa-Europa Wschodnia. Integracja Polski z UE oraz intensyfikacja
handlu z krajami wschodnimi, w tym przede wszystkim z Rosj mog"oby
spowodowa&, i% pasmo korytarza transportowego stanie si! obszarem aktywno$ci spo"eczno-gospodarczej opartej na rozbudowie ca"ego systemu infrastruktury technicznej i spo"ecznej o znaczeniu europejskim. Proces ten nie
b!dzie jednak przebiega" samoistnie, a region siedlecko-bialski chc c wykorzysta& ewentualne szanse musi podj & wspólne skoordynowane dzia"ania
dla pobudzenia rozwoju.
Najwa%niejsze znaczenie dla regionu ma droga krajowa nr 2, E-30, Berlin-Warszawa-Moskwa. Droga ta „spina” oba bieguny wzrostu tj. Siedlce oraz
Bia" Podlask , znacznie u"atwiaj c komunikacj! mi!dzy nimi. Czas przejazdu mi!dzy tymi o$rodkami wzrostu odleg"ymi od siebie o 60 km to ok.
40 min. Trasa ta wykorzystywana jest tak%e intensywnie dla obs"ugi transportu mi!dzynarodowego oraz krajowego. Jest to najwa%niejsza trasa „wylotowa” na Bia"oru$. W roku 2001 nat!%enie ruchu wynosi"o 12844 pojazdy
samochodowe/dob!25. W Polsce tylko drogi E-40 oraz E-75 maj wi!ksze
nat!%enie. Mi!dzy innymi dlatego jednym z podstawowych filarów gospodarki np. powiatu bialskiego jest transport.
Oprócz wspomnianej trasy E-30 przez badany region przechodz tak%e
drogi: nr 68 stanowi ca odga"!zienie drogi Nr 2 do drogowego przej$cia
granicznego dla ruchu towarowego w Kukurykach, nr 19 granica pa#stwa
25
http://www.gddkia.gov.pl/article/raporty_i_analizy/prognozy_i_analizy_ruchu/gpr_2005.
ZN nr 89
89
- Bia"ystok-Mi!dzyrzec Podlaski-Lublin Rzeszów, nr 63 granica pa#stwaW!gorzewo-Gi%ycko-Soko"ów Podlaski-Siedlce-Radzy# Podlaski-S"awatycze, nr 698 *osice-Janów Podlaski-Terespol, nr 696 W!grów-Siedlce nr 806
Mi!dzyrzec Podlaski-*uków, 811 Sarnaki-Bia"a Podlaska, nr 812 Bia"a Podlaska-W"odawa, 813 Mi!dzyrzec Podlaski-Parczew, nr 815 Wisznice-Parczew, 816 Terespol-W"odawa. Liczne po" czenia komunikacyjne sprawiaj ,
%e przemieszczanie si! w obr!bie regionu pomi!dzy biegunami wzrostu
a pozosta"ym miastami np. Soko"owem Podlaskim, W!growem czy *ukowem nie powinno by& d"u%sze ni% 1-1,5 godziny.
Rys. 4. Istniej ce ci gi kolejowe w Polsce
Fig. 4. Existing railroad lines in Poland
)ród"o: http://www.pkp.pl/cop/mapa.
Source: http://www.pkp.pl/cop/mapa.
Dost!pno$& komunikacyjna regionu b!dzie zwi!kszona w przysz"o$ci
poprzez projekt budowy autostrady A-2 tj. Berlin, granica pa#stwa, 'wiecko-Pozna#-*ód(-Warszawa-Bia"a Podlaska-granica pa#stwa, Mi#sk bia"oruski,
ZN nr 89
90
M. Niedzió!ka
wchodz cej w sk"ad korytarza II Sieci G"ównej TIKA, stanowi cej przysz"o$ciowe rozszerzenie Transeuropejskiej Sieci Transportowej Unii Europejskiej
(TEN) na kraje Europy 'rodkowej i Wschodniej26.
Przez region siedlecko-bialski przebiega tak%e jedna z g"ównych europejskich linii kolejowych, a mianowicie linia E-20 Berlin-Warszawa-Moskwa.
Z uwagi na znaczenie tej linii, zosta"a ona obj!ta mi!dzy innymi „Umow Europejsk o G"ównych Mi!dzynarodowych Liniach Kolejowych” oraz „Umow
Europejsk o Wa%niejszych Mi!dzynarodowych Liniach Transportu Kombinowanego i Obiektów Towarzysz cych”. W zwi zku z tym, %e stan techniczny linii E-20 nie spe"nia wymaga# tych porozumie#, Polska zobowi za"a si!
do jej modernizacji, która prowadzona jest etapowo od 1993 roku.
Funkcjonowanie infrastruktury nie mo%e jeszcze stanowi& o faktycznych
powi zaniach w regionie. Rzeczywiste powi zania mo%na zaobserwowa& na
podstawie analizy po" cze# komunikacyjnych oferowanych przez masowe
$rodki transportu. Transport kolejowy czy samochodowy coraz cz!$ciej rz dz si! prawami ekonomii, w zwi zku z tym funkcjonuj tylko te linie, które
rzeczywi$cie zaspokajaj popyt na tego typu us"ugi w regionie. Bezpo$rednie po" czenia komunikacyjne pomi!dzy miastami Siedlce oraz Bia"a Podlaska nie s wprawdzie liczniejsze ni% Bia"ej Podlaskiej ze stolic województwa tj. Lublinem (Bia"a Podlaska-Lublin 21 po" cze#), niemniej jednak maj
spory udzia" w po" czeniach komunikacyjnych PKS. Stanowi one ponad
35% wszystkich po" cze#. Bardzo silne s zwi zki komunikacyjne miast Soko"ów Podlaski-W!grów – liczba po" cze# przekracza 30 w ci gu doby
w obie strony. Na podstawie po" cze# wida& tak%e du%e ci %enie miast Soko"ów Podlaski, *osice, *uków do miasta Siedlce, a Radzynia Podlaskiego
do Bia"ej Podlaskiej i *ukowa (najbli%ej po"o%onego miasta w linii prostej).
Analiza powi za# infrastrukturalnych pozwoli"a na odrzucenie z regionu
obiektywnego siedlecko-bialskiego miasta i powiatu garwoli#skiego, którego
s"abe ci %enie ku Siedlcom zosta"o potwierdzone poprzez bardzo nieliczne
po" czenia komunikacyjne (6 po" cze# w ci gu doby) i jednocze$nie bardzo
wiele po" cze# z Warszaw (oko"o 50). Podobna sytuacja wyst pi"a w przypadku powiatu i miasta Mi#sk Mazowiecki. Liczba po" cze# komunikacyjnych oraz nat!%enie ruchu pomi!dzy miastami wzrasta w godzinach porannych oraz popo"udniowych27. Praktycznym przyk"adem wykorzystania
dobrego zintegrowania komunikacyjnego mo%e by& tak%e firma GLS28, której
siedziby oraz obszary obs"ugi wyznaczane s wed"ug $ci$le okre$lonego rachunku ekonomicznego. Region siedlecko-bialski pokrywa si! prawie w ca-
26
W zwi zku z planowanymi na rok 2012 Mistrzostwami Europy w Pi"ce No%nej w Polsce oraz
na Ukrainie mo%na spodziewa& si! dalszych czasowych przesuni!& w realizacji tej inwestycji.
W planie rozbudowy infrastruktury w zwi zku z tym wydarzeniem nie przewidziano %adnych
nowych inwestycji, które by mia"y powsta& w omawianym regionie.
27
Badanie nat!%enia ruchu przeprowadzone przez GDDKiA w grudniu 2005 r. w miejscowo$ci
Wi$niew na drodze g"ównej nr 804.
28
General Logistics Systems Poland Sp. z o.o. (GLS Poland) dzia"a na polskim rynku od roku
1998. Firma $wiadczy us"ugi przewozu paczek krajowych i mi!dzynarodowych oraz zwi zane
z nimi us"ugi dodatkowe.
ZN nr 89
91
"o$ci z obszarem obs"ugi oddzia"u Siedlce29. Przyk"ad ten jest tak%e elementem powi za# gospodarczych wskazanych przez respondentów w drugiej
kolejno$ci jako czynnik integruj cy region siedlecko-bialski.
Wysokie znaczenie respondenci ankiety internetowej nadali tak%e
czynnikom politycznym. Czynniki te s istotne ze wzgl!du na specyfik! funkcjonowania jednostek samorz dowych. Niestety w dalszym ci gu ich sprawne i efektywne dzia"anie w warunkach rynkowych jest zagro%one przez cz!ste zmiany oraz zak"ócenia polityczne. Dzia"anie ponad podzia"ami
politycznymi dla dobra regionu jest nadal rzadko spotykanym wydarzeniem.
Dlatego te% znaczenie czynników politycznych nadal jest du%e. W regionie
siedlecko-bialskim mo%na jednak mówi& o pewnego rodzaju stabilizacji politycznej, której odzwierciedleniem s wyniki wyborów. W tym wypadku niezale%nie od opcji politycznej, spokój polityczny i ci g"o$& w"adzy jest pozytywnym czynnikiem. Porównuj c mapy zamieszczone na rys. 21 wida& i%
poparcie dla poszczególnych partii i ich liderów jest sta"e. PIS dominuje
w tzw. starej Polsce – na terenach dawnego zaboru rosyjskiego i austriackiego, a tak%e w mniejszym stopniu w granicach II RP w tzw. pasie dost!pu
do morza. Sta"o$& polityczn potwierdzaj tak%e wyniki referendum europejskiego, gdzie g"osy przeciw pokrywa"y si! ze stref wp"ywów PIS30.
Rys. 5. Wyniki wyborów prezydenckich w 2005 r. oraz parlamentarnych w 2007 r.
Fig. 5. Results of residential choices and parliamentary
)ród"o: M. Janicki, W. W"adyka, Dwie Polski. Raport, Polityka, nr 44 z 3 listopada 2007 r., s. 26.
Source: M. Janicki, W. W"adyka, Dwie Polski. Raport, Polityka, nr 44 z 3 listopada 2007 r., s. 26.
Reasumuj c, najwa%niejszym czynnikiem integruj cym region siedlecko-bialski wed"ug wskaza# respondentów ankiety internetowej, a tak%e po
29
Obszar obs"ugi oddzia"u w Siedlcach zawiera powiaty: siedlecki grodzki i ziemski, bialski
grodzki i ziemski, "ukowski, "osicki, soko"owski, w!growski, a tak%e ostrowski, wyszkowski.
30
M. Janicki, W. W"adyka, Dwie Polski. Raport, Polityka, nr 44 z 3 listopada 2007 r., s. 26.
ZN nr 89
92
M. Niedzió!ka
analizie, jest infrastruktura komunikacyjna. Znaczenie infrastruktury drogowej i kolejowej wynika przynajmniej z trzech przes"anek:
1. Dobre zagospodarowanie infrastrukturalne mierzone np. jako$ci infrastruktury, dost!pno$ci komunikacyjn nie tylko potencjalnych biegunów
rozwoju Bia"ej Podlaskiej oraz Siedlec, ale tak%e biegunów i innych miast,
czy innych miast mi!dzy sob , podnosi atrakcyjno$& ca"ego regionu.
2. Dobre po" czenie komunikacyjne biegunów wzrostu, a mo%na uzna&, i%
z tak sytuacj mamy do czynienia w regionie siedlecko-bialskim, umo%liwia, ewentualnie stwarza, idealne warunki wspó"pracy i wspó"dzia"ania.
3. Infrastruktura umo%liwia i stymuluje powi zania gospodarcze i spo"eczne,
zw"aszcza w regionie, który istnieje nieformalnie.
Nie mo%na jednak do ko#ca rozstrzygn &, czy w regionie siedlecko-bialskim infrastruktura warunkuje rozwój powi za# gospodarczych, czy odwrotnie, ekonomiczne potrzeby jednostek gospodaruj cych w regionie wymuszaj jej rozwój lub modernizacj!. Faktem jednak jest, i% istniej ce powi zania komunikacyjne s wykorzystywane przez mieszka#ców i podmioty
gospodarcze w regionie. Dost!pno$& komunikacyjna wyznacza za$ przestrzenny zasi!g rynków zbytu oraz zaopatrzenia. Ten komfort poruszania
si!, a wi!c czas dojazdu, sprawny system po" cze# bezpo$rednich, przyzwoita jako$& infrastruktury komunikacyjnej (drogowej i kolejowej) oraz dalsza ich modernizacja, w du%ym stopniu „wi %e” region siedlecko-bialski.
Rozwini!ty system infrastruktury regionu nie gwarantuje jednak jeszcze sam
z siebie wysokiej konkurencyjno$ci, czy atrakcyjno$ci regionu. Jej wzrost
wymaga tak%e sprzyjaj cych rozwi za# instytucjonalnych zwi zanych ze
sposobem zarz dzania zintegrowanym regionem i stosunkiem lokalnych
spo"eczno$ci oraz organów w"adzy publicznej do podmiotów gospodarczych
i nowych lokalizacji. Dlatego tak istotna jest umiej!tno$& wspó"pracy cz!sto
niestety uwarunkowana politycznie. Nale%y podkre$li&, i% w opiniach respondentów ankiety internetowej nie ma du%ych rozbie%no$ci je$li chodzi o znaczenie poszczególnych czynników. Du%a zgodno$& panuje tak%e je$li chodzi
o wyra%enie opinii na temat potencjalnych o$rodków rozwoju w regionie siedlecko-bialskim. Siedemdziesi t dwa procent respondentów zgodzi"o si! ze
stwierdzeniem, %e o$rodkami wzrostu i pobudzania rozwoju tego regionu
mog by& miasta Siedlce oraz Bia"a Podlaska.
Oficjalny podzia" administracyjny oraz statystyczny nie jest najwa%niejsz przes"ank istnienia regionów w sensie gospodarczym. Jest jednak do$&
skuteczn barier ich faktycznego funkcjonowania ze wzgl!du na brak podmiotów zarz dzaj cych. To sprawia, %e pojawia si! pytanie, czy w zwi zku
z nieadekwatnym czy nieprawid"owym podzia"em administracyjnym i statystycznym dokonywa& zmiany istniej cej oficjalnie organizacji terytorialnej
kraju, zw"aszcza %e jej weryfikacja jest niezwykle trudna i kosztowna.
Utrzymanie obowi zuj cej, acz niedoskona"ej, organizacji terytorialnej kraju
nie stanowi jednak przeszkody dla podejmowania inicjatyw i dzia"a#
uwzgl!dniaj cych istnienie obiektywnych, cho& niesformalizowanych regionów, takich jak analizowany w niniejszej pracy region siedlecko-bialski.
Przemawia za tym tryb stosowanych w Unii Europejskiej procedur przyzna-
ZN nr 89
93
wania $rodków na realizacj! projektów wspieraj cych rozwój regionalny.
Wsparciu finansowemu podlegaj coraz cz!$ciej nie regiony jako jednostki
administracyjne lub statystyczne, ale konkretne dzia"ania i inicjatywy realizowane przez grup! wspó"dzia"aj cych jednostek terytorialnych lub pojedyncze jednostki terytorialne. Oznacza to, i% warunkiem pozyskania $rodków
pochodz cych z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej nie musi by&
funkcjonowanie otrzymuj cych te $rodki jednostek terytorialnych w okre$lonej, sztywnej strukturze oficjalnego podzia"u terytorialnego kraju. 'rodki te
mo%e pozyska& grupa innowacyjnych i kreatywnych jednostek przestrzennych zmierzaj cych do realizacji okre$lonego przedsi!wzi!cia. Brak instytucji zarz dzaj cych i koordynuj cych dzia"ania gmin, miast, podmiotów gospodarczych czy jednostek naukowo-badawczych w ramach regionów
niesformalizowanych jest istotnym problemem. Sprawia to, i% rozwa%enia
wymaga koncepcja upodmiotowienia tego typu jednostek przestrzennych.
Jest to jednak koncepcja, która wymaga nowych i niekonwencjonalnych
unormowa# prawnych i organizacyjnych.
Bibliografia
Broszkiewicz R., Zró nicowanie poziomu konkurencyjno"ci województw
Dolnego 'l$ska, referat wyg"oszony na konferencji AE w Katowicach
pt. „Zró%nicowanie poziomu rozwoju i konkurencyjno$ci regionów Polski
Po"udniowej”, Ustro# 1997.
Brzezi#ski W., Kszta&towanie terytorialnego podzia&u pa%stwa. Zagadnienia.
Metody, „Pa#stwo i Prawo” 1963, nr 3/1963.
Dziewo#ski K., Elementy teorii regionu ekonomicznego, Przegl d Geograficzny nr 33/1961.
Dziewo#ski K., Teoria regionu ekonomicznego, Przegl d Geograficzny,
z. 1/1967.
Gruchman B., Funkcje oraz instytucjonalizacja uk&adu regionalnego,
[w:] Strategiczne wezwanie dla polityki rozwoju regionalnego Polski, Fridrich Ebert Stifung Kraków 1996.
Janicki M., W"adyka W., Dwie Polski. Raport, Polityka, nr 44 z 3 listopada
2007.
Janiszewski M., Regiony geograficzne Polski, PZWS, Warszawa 1959.
Ko"odziejski J., Region siedlecki w "wietle hipotezy polityki przestrzennego
zagospodarowania kraju „Polska 2000 Plus”, Materia"y z Konferencji
Województw Trójk ta Rozwoju Ciechanów-Terespol-Kielce, Siedlce
1995.
Ko"odziejski J., Strategia równowa enia rozwoju podstaw$ koncepcji polityki
przestrzennego zagospodarowania kraju „Polska 2000 Plus” [w:] Polska
przestrze% a wyzwania XXI wieku, J. Ko"odziejski (red.), Biuletyn PAN
KPZK, Zeszyt 176, Warszawa 1997.
Kosiedowski W., Zarz$dzanie rozwojem regionalnym i lokalnym, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toru# 2001.
ZN nr 89
94
M. Niedzió!ka
Kud"acz T., Programowanie rozwoju regionalnego, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1999.
Potoczek A., Polityka regionalna i gospodarka przestrzenna, Wyd. Agencja
TNOiK i Centrum Kszta"cenia i Doskonalenia Kujawscy, Toru# 2003.
Rykiel Z., Krytyka teorii regionu spo&eczno-ekonomicznego, Wyd. Wy%szej
Szko"y Finansów i Zarz dzania w Bia"ymstoku, Bia"ystok 2001.
Skrzyp J., Europejska Debata Publiczna, Mazowiecki Urz d Wojewódzki,
Akademia Podlaska, Siedlce 2005.
Wróbel A., Poj#cie regionu ekonomicznego a teoria geografii, PAN, Instytut
Geografii, Prace Geograficzne 1965.
Zawadzka B., Województwo i region. Wnioski z do"wiadcze% francuskich,
INP PAN, Agencja Scholar, Warszawa 1993.
ZN nr 89

Jednostki obiektywne w systemie regionów

Transkrypt

Podobne dokumenty

Zarz±dzanie sob± w czasie Odp:Zarz±dzanie sob± w czasie Odp

Podlaski Bibliotekarz Roku 2013

Folder promujący Futomę

Test na konkurs o tematyce ekologicznej p

Tutaj czyli (ni)gdzie. Przyczynek do dyskusji o micie Europy