zobacz zajawkę ( PDF, 2951kB )

6
Spis treści
Przewodnik dla wszystkich? Tak!
Puszczańska turystyka
5
8
Kampinoska Lista Przebojów
9
1. TWIERDZA MODLIN
2. MAUZOLEUM PALMIRY
3. ŻELAZOWA WOLA
4. STARY MOST W KAZUNIU
5. SOCHACZEWSKA CIUCHCIA
6. SKANSEN I MUZEUM W GRANICY
7. PARK W MŁOCINACH
8. KOŚCIÓŁ W BROCHOWIE
9. PARK W LIPKOWIE
10. PAŁAC W LESZNIE
11. KĘPA KIEŁPIŃSKA
12. ZAMCZYSKO
13. LOTNISKO BABICE
14. OLĘDERSKI SECYMIN
15. LEONCIN
16. FORT DĘBINA
17. PUSTYNIA W PUSZCZY
18. POGODNY KLASZTOR
19. WIEŚ - WIDMO
20. PROCHOWNIE „ZAJĄCZKA”
21. CENTRUM JULINEK
22. PAŁAC W ZIELONKACH
23. PAŁAC I KOŚCIÓŁ W ZABOROWIE
24. EKSPOZYCJA LOTNICZA WAT
10
10
10
11
12
12
12
13
14
14
14
15
16
16
16
17
18
18
18
19
20
20
20
21
Szlaki turystyczne
22
Znakowane szlaki piesze
Znakowane szlaki rowerowe
Rowerowe łącznikowe
22
26
28
Drzewny elementarz puszczy
Co jest fajne... a co nie
Kampinoskie fakty
29
33
34
Historia w pigułce
Przyroda puszczy
Kampinoski Park Narodowy
34
42
47
Trasy spacerowo - rowerowe
49
Spacery na kilka godzin
49
Z TRUSKAWIA:
PRZEZ LAS DO PALMIR
OSIEDLA NA SKRAJU PUSZCZY
Z ŁOMIANEK - DĄBROWY:
NIEOPODAL TRZĘSAWISK
BOREM DO LASEK
Z ROZTOKI:
LASEM DO ŁASICY
PRZEZ ZIELONE PRZYSIÓŁKI I ŁĄKI
Z LESZNA:
ŚLADAMI BERSONÓW
LEŚNE GÓRY I ZAMCZYSKO
Z GÓREK:
SOSNOWĄ SZOSĄ
ŁĄKAMI DO SKANSENU
ZE WSI KAMPINOS:
WYPAD DO ZAMCZYSKA
ZMIENIAJĄCY SIĘ SKRAJ PUSZCZY
Z LEONCINA:
DO DAWNEJ PRZYSTANI
ZACHODNIMI PERYFERIAMI PUSZCZY
Z BROCHOWA:
PRZEJAŻDŻKA NAD BZURĄ
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
Przejażdżki na pół dnia
Z TRUSKAWIA:
WOKÓŁ TRZĘSAWISK
PUSTKOWIA I WILLOWISKA
Z ŁOMIANEK - DĄBROWY:
ZE ŚWIETLISTYCH BORÓW NA BAGNA
ZNAD WISŁY DO UROCZYSKA
Z ROZTOKI:
PRZEZ WSIE, POLA I TROCHĘ LASU
PRZEZ TRZY LASY I JEDNO BAGNO
Z LESZNA:
DOOKOŁA LESZNA, POLEM, LASEM
ZE WSI KAMPINOS:
OD MAJĄTKU DO MAJĄTKU
PO GÓRACH I GÓRKACH
CO DWIE DROGI TO NIE JEDNA
Z BROCHOWA:
ŁĄKI NAD BZURĄ
MIĘDZY BZURĄ A PUSZCZĄ
SZOSAMI, POLAMI DO UTRATY (TCHU?)
Z LEONCINA:
Z PUSZCZY NAD WISŁĘ
NADWIŚLAŃSKI ŚWIĘTY SPOKÓJ
Wyprawy na cały dzień
Z TRUSKAWIA:
LASY, ODLUDZIA I REZYDENCJE
PO SZOSACH I BEZDROŻACH
Z ŁOMIANEK-DĄBROWY:
PÓŁ KAMPINOSU W JEDEN DZIEŃ
PO SZOSIE, PRZEZ MOST, DO TWIERDZY
Z ROZTOKI:
PĘTLA TRUSKAWKOWO-MARIEWSKA
PRZEZ POLA, ŁĄKI I LEŚNE WERTEPY
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
7
Z LESZNA:
PUSZCZA Z OBU STRON
BOREM, LASEM, WERTEPAMI
ZE WSI KAMPINOS:
DALEJ NAD WISŁĘ!
RUNDA MARZEŃ
Z BROCHOWA:
BARDZO ZMIENNE KRAJOBRAZY
ZACHODNIM SKRAJEM PUSZCZY
Z LEONCINA:
DO I DOOKOŁA TWIERDZY
GÓRKAMI, LASAMI I RÓWNINAMI
Z LEONCINA:
SZOSAMI I ODLUDZIAMI
88
89
90
91
92
93
94
95
96
Dojazdy z miasta do puszczy
97
PRZEZ BOERNEROWO I RADIOWO
PRZEZ MŁOCINY I ŁOMIANKI
Z LOTNISKA PRZEZ MOŚCISKA
ZZA WISŁY KU PUSZCZY
DO TWIERDZY PRZEZ WIDŁY
OD STACJI PRZEZ POLA I ŻELAZOWĄ
98
99
100
101
102
103
Dojazdy od ciuchci
105
PRZEZ PÓŁ PUSZCZY
UCIECZKA I POWRÓT DO CYWILIZACJI
PRZEZ GÓRĘ, GÓRKI I KARPATY
106
107
108
Trasy góralskie
109
TRASA, KTÓRĄ NIE WOLNO JEŹDZIĆ
POCIESZNE KAŁUŻE, PIACHY I WERTEPY
WYPAD W KARPATY I GÓRKI
110
111
112
Informacje praktyczne
113
Jak dojeżdżać do puszczy - rowerem
Jak dojeżdżać do puszczy - autobusem
Jak dojeżdżać do puszczy - pociągiem
Jak dojeżdżać do puszczy - ciuchcią!
Jak dojeżdżać do puszczy - samochodem
Jak dojeżdżać do puszczy - promem
113
114
116
117
118
119
Zanim wyruszysz w drogę
120
Serwisy i wypożyczalnie rowerowe123
Noclegi w okolicach puszczy
124
Mapy, przewodniki itp.
126
Bibliografia
127
Wwwarto kliknąć
128
10
Kampinoska Lista Przebojów
TWIERDZA MODLIN
Monumentalna
warownia budowana przez Napoleona i czterech carów, rozparta niczym olbrzymi zamek na
narwiańsko-wiślanej skarpie.
Oprócz serca twierdzy, ponaddwukilometrowego pierścienia koszar, można tu
oglądać całe zabytkowe miasto forteczne, otoczone bramami, basztami, prochowniami, działobitniami i redutami,
wznoszonymi od początku XIX wieku, aż
do II wojny. Po latach dewastacji twierdza zaczyna wreszcie wracać do życia
- miejmy nadzieję że dzięki nowym gospodarzom cała Polska przypomni sobie
o Modlinie i jego bezcennych zabytkach.
1
MAUZOLEUM PALMIRY
ŻELAZOWA WOLA
Najważniejsze miejsce pamięci w okolicach Warszawy, jeszcze do niedawna
popadające w zapomnienie, doczekało
się wreszcie ekspozycji muzealnej na
miarę XXI w. Zdjęcia, filmy, nagrania i eksponaty przybliżają historię nie tylko
kaźni ponad dwóch tysięcy osób, ale
także dzieje niepodległościowego azylu,
jakim przez wieki była puszcza. Muzeum
świetnie dopełnia architekturę cmentarza, tworząc supernowoczesne mauzoleum - tym atrakcyjniejsze, że otoczone
zewsząd cudowną przyrodą.
Jedynym budynkiem, który udało się
ocalić z dawnego dworu Skarbków jest
kiedyś niepozorna, skrzydłowa oficyna
w której w 1803 roku przyszedł na
świat syn francuskiego nauczyciela
muzyki i zubożałej polskiej szlachcianki Fryderyk Chopin. Z racji na znikomą ilość
eksponatów Żelazową Wolę trudno
określić mianem muzeum - to jedyna
w swoim rodzaju zaciszna świątynia muzyki, skomponowana z drzew, krzewów,
kwiatów i nowoczesnej architektury.
2
3
11
Jak tam trafić?
STARY MOST W KAZUNIU
Losy tej wąskiej, ale długiej na ponad ½ km
przeprawy są nierozerwalne z burzliwymi
dziejami Twierdzy Modlin. Najpierw był
forteczny most przerzucony przez Rosjan w 1911 r. i wysadzony przez nich samych już 4 lata później, podczas niemieckiej ofensywy. Na jego fundamentach
w 1935 r. wzniesiono nowy, ochrzczony
imieniem Piłsudskiego. Przetrwał on oblężenie Modlina w 1939 roku, ale legł w gruzach w trakcie ofensywy styczniowej.
Most odbudowano w 1952 r., i przez następne 38 lat wiodła tędy trasa gdańska.
4
1. Twierdza Modlin
Z Czosnowa lub Kazunia szosą do Nowego Dworu, przez most
1.
4.
kratownicowy i dalej prosto, trzymając się
prawej strony. Za drugim mostem na rondzie w lewo, w brukowaną drogę prowadzącą w dół, do Bramy Ostrołęckiej. Zaraz
2.
za nią drogą pod górę i w lewo w głów3.
ną ul. Ledóchowskiego. Przy niej po prawej
zabytkowe kasyno, muzeum, i punkt
informacji turystycznej. Stąd niebieskim
szlakiem doceramy do ul. Bema, która prowadzi do serca twierdzy: dwukilometrowych koszar
Jadąc trasą gdańską w kierunku Płońska zjechać w prawo do
z widokową Wieżą Tatarską.
Nowego Dworu. Przez dwa mosty i wiadukt do ronda, na którym skręcić w lewo. Drogą pod górę
(Ledóchowskiego) dojechać do zabytkowego kasyna, muzeum i punktu IT. Stąd w lewo ul. Poniatowskiego, a potem jeszcze raz w lewo w ul. Bema, dojeżdżamy główną bramą do serca twierdzy
i widokowej Wieży Tatarskiej.
2. Palmiry
Z Truskawia - od pętli autobusowej 3 km żółtym szlakiem rowerowym na północ. Z Łomianek - od parkingu w Dąbrowie Leśnej zieloną trasą rowerową przez Dziekanów Leśny, potem
lasem przez Sadową do wsi Palmiry. Stąd w lewo w las, asfaltową drogą (żółta trasa rowerowa) ok.
7 km.
Z Truskawia tak samo jak rowerem. Od trasy gdańskiej - do zjazdu do Palmir (na południe).
Po minięciu wsi asfaltową szosą w głąb lasu, która po ok.7 km dociera do cmentarza.
3. Żelazowa Wola
Ze stacji PKP w Sochaczewie - żółtym szlakiem rowerowym. Poza miastem przez
Kożuszki, Orły i Nowe Mostki (ok. 7 km).
Żelazowa Wola leży przy lokalnej trasie WarszawaLeszno-Sochaczew (przedłużeniu warszawskiej ul. Górczewskiej), ok. 1,5 km przed Sochaczewem.
4. Most w Kazuniu
Z centrum Czosnowa główną drogą do Nowego Dworu. Kiedy po prawej
pojawia się wał wiślany, można się na niego wspiąć i dalej jechać po nim dróżką. Przy przystanku
zjechać z wału i dalej poruszać się nasypem po prawej albo lewej stronie.
Jadąc trasą gdańską
w kierunku Płońska zjechać na światłach Czosnowa, lub dalej, zjazdem do Nowego Dworu. Szosą do
Nowego Dworu najlepiej dojechać do skrętu w lewo do Kazunia, skręcić, i w tym rejonie poszukać
miejsca do zaparkowania (bliżej mostu parkowanie jest albo niemożliwe, albo niebezpieczne). Do
mostu dojść na piechotę, poboczem po nasypie.
22
Szlaki piesze
rowerzystów (pagórkowato, nierówno,
bardzo piaszczyście).
PRZEKROJOWE
Leoncin
Czosnów
Łomianki
Brochów
Izabelin
Kampinos
W Puszczy Kampinoskiej, szlaków ci
u nas dostatek: w miejscach gdzie się
krzyżują, czasem aż brakuje miejsca
na drzewach. Sieć znakowanych
tras liczy tu grubo ponad pół tysiąca
kilometrów. Bardzo zróżnicowane są
zarówno same szlaki, jak i panujący
na nich ruch: od wiosenno-weekendowego tłoku we wschodniej części
puszczy, aż po pustki w północnozachodniej części.
Leszno
Zaborów
Babice
GŁÓWNY SZLAK
PUSZCZAŃSKI
Dziekanów Leśny - Brochów (58 km)
Wymarzony szlak dla miłośników przyrody: prowadzi niemal cały czas po
wydmach porośniętych sosnowym
borem. Jedyne odstępstwa od tej reguły,
to kilkukilometrowy odcinek równinnym
odcinkiem szosami i polnymi drogami w
okolicach Górek i łąkowa - po rozległych,
zielonych łąkach nad Bzurą. Łączy m.in. 3
ciekawe miejsca z naszej Listy Przebojów
- kościół w Brochowie, Zamczysko i mauzoleum w Palmirach. Szlak raczej nie dla
POŁUDNIOWY
SZLAK LEŚNY
Dziekanów Leśny - Żelazowa Wola (56 km)
Kolejny szlak prawie nie wychodzący
z lasu. Łączy 3 ciekawe miejsca ujęte
w naszej Liście Przebojów: dawną wieś
Ławy, muzeum ze skansenem w Granicy
oraz dworek w Żelazowej Woli. Dostarcza
wielu wrażeń krajobrazowych - prowadzi
na przemian bagiennym i wydmowym
lasem, często mijając już, albo jeszcze
nie opuszczone, samotne puszczańskie
zagrody, dopiero na zachodnim skraju
wkraczając na otwarte przestrzenie podsochaczewskich wsi. Mija wiele miejsc
pamięci - m.in. słynny krzyż powstańców
styczniowych w Zaborowie Leśnym,
a także leśne mogiły żołnierzy Ze względu na wyboiste leśne dukty szlak nie nadaje się do spacerowej jazdy rowerem.
30
Drzewny elementarz puszczy
TOPOLA BIAŁA I CZARNA
WIERZBA
Populus alba i Populus nigra - drzewa bardzo popularne,
najszybciej rosnące, tyle że... nie w lesie! Topole ciężko
spotkać w głębi Puszczy, za to na otwartych przestrzeniach
- jak najbardziej. Wyjątkiem od tej reguły jest specyficzny,
rosnący nad wielkimi rzekami, tzw. las łęgowy. Tworzy
on nieprzebytą gęstwinę, nad którą górują najczęściej
właśnie topole. Z takich lasów, porastających kiedyś
Wisłę na całej długości, pozostały dziś tylko pojedyncze,
zwykle wysokie topole, które są nieodłącznym elementem
nadwiślańskiego krajobrazu. Topola biała różni się od
czarnej białym meszkiem na spodzie liści. Liście czarnej są
jednolite, nieco błyszczące. Topola czarna - tania i łatwa do
krzyżowania, jest sztandarowym drzewem ogrodnictwa komunalnego, o czym najlepiej świadczy jej euro-amerykański
mieszaniec, tzw. topola włoska. Słabe drewno opałowe
- momentalnie się spala, dając niewiele ciepła.
Bez wierzby (Salix) nie ma mazowieckiego krajobrazu. To najważniejsze wiejskie
drzewo i krzew - wykorzystywane kiedyś
na setki sposobów (choćby wiklina, czyli
wierzbowe pędy). Pełniła kluczową rolę
w nadwiślańskim rolnictwie olęderskim:
płoty z gałęzi wierzb, plecione między
ich szpalerami otaczającymi pola, zatrzymywały powodziowy muł, stale użyźniając glebę. Wierzba występuje w Polsce
w bardzo wielu mutacjach, rośnie szybko i łatwo się rozmnaża
- wystarczy patyk wbity w ziemię i w ciągu roku mamy drzewko. Zwykle lubi wilgoć, ale nie zawsze - niektórymi odmianami
utrwala się np. wydmy. W kominku czy ognisku z wierzbowego drewna nie będziemy mieli wielkiego pożytku, podobnie
jak topola, szybko znika w ogniu.
TOPOLA OSIKA
Odmienny gatunek topoli - mniej wymagający,
chętnie rosnący w nieużytkowanych częściach
lasu, np. ruinach czy zaniedbanych polanach. Tak
też jest w Kampinosie, gdzie łatwo na nią trafić np.
na opuszczonych siedliskach i na bagnach. Osikę
bardzo łatwo rozpoznać po okrągłych, karbowanych
liściach, które drżą przy najmniejszym powiewie
(stąd porzekadło drży jak osika). Da się ją odróżnić nawet na słuch - szumi bardziej niż inne drzewa. Z osikowego drewna wyrabia się np. tradycyjne zapałki.
DRZEWA OWOCOWE
Zdziczałe drzewa i krzewy owocowe - śliwy, wiśnie, jabłonie, grusze - to często ostatnie ślady po dawnych osadach... Można
je rozpoznać nie tyle po owocach (bo
tych już zwykle nie rodzą) ale po czarnej
korze, poskręcanych, cierniowatych gałęziach i regularnych listkach. Z drewna owocowego powstają
szlachetne wyroby stolarskie (np. instrumenty), jest ono też
znakomite do wędzenia, bo nadaje potrawom niepowtarzalny
aromat i kolor.
66
z truskawia
Wokół trzęsawisk
Na trasie wokół uroczyska Cichowąż
można jak nigdzie indziej zasmakować
przyrodniczych kontrastów Kampinosu.
Z piaszczystego sosnowego lasu wpada się
tu wprost w wilgotne uroczysko, w którym
świat roślin i zwierząt zdaje się atakować
swoimi kolorami, dźwiękami, zapachami
(i niestety ukłuciami) ze wszystkich stron.
Nieodłącznym elementem wycieczki są
ślady historii - pojedyncze i zbiorowe
mogiły II wojny (z cmentarzem palmirskim
na czele), pomniki, muzeum, okopy...
Ścieżka rowerowa prowadzi nasypem przedwojennej, wojskowo-pasażerskiej kolei zbudowanej na potrzeby
składów amunicyjnych Palmiry.
Po obu stronach
szosy ślady nasypów kolejowych
i fundamentów
Centralnej Składnicy Amunicyjnej.
Cichowąż, najpiękniejsze kampinoskie
uroczysko, objęte rezerwatem już od 1937.
Muzeum i cmentarz ponad
2 tys. ofiar hitleryzmu Palmiry.
NOTKA ORIENTACYJNA: Z pętli autobusowej
szutrową drogą na północ, wzdłuż żółtej trasy
rowerowej do Palmir.
Wyjeżdżając z Sierakowa do Izabelina skręcić
na wschód w ul. Chodkiewicza. Od siedziby KPN
ścieżką edukacyjną (znaki-tropy łosia). Kiedy pojawi
się mur, ominąć go po południowej stronie i po
dotarciu do bramy wejść przez nią na teren ośrodka.
Siedziba KampinosW Izabelinie B z głównej Sienkiewicza odbić przy kiego Parku Narodokapliczce i przystanku na płd-zachód w ul. Lubomir- wego - oprócz adminisskiego, która prowadzi dalej przez las do Hornówka. tracji, jest tu także biblioteka, muzeum i cenKILOMETRY 30 TRUDNOŚĆ 3 ATRAKCYJNOŚĆ 5
trum szkoleniowe.
Ośrodek dla niewidomych dzieci,
sławna ostoja konspiracyjna i opozycyjna. I poza wszystkim
- naprawdę urocze
miejsce spacerowe.