docprogram nauczania języka polskiego w gimnazjum myśli i słowa
download 
Reklamacja Transkrypt
program nauczania języka polskiego w gimnazjum myśli i słowa
Język polski | Myśli i słowa | Klasa 1 Gimnazjum PROGRAM NAUCZANIA JĘZYKA POLSKIEGO W GIMNAZJUM MYŚLI I SŁOWA Spis treści I. Charakterystyka programu Myśli i słowa 2 II. Cele szczegółowe 2 III. Treści kształcenia 1. Treści literacko-kulturowe 2. Treści językowe 4 IV. Przewidywane osiągnięcia uczniów po ukończeniu gimnazjum 1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji 2.Analiza i interpretacja tekstów kultury 3. Tworzenie wypowiedzi 8 9 V. Propozycje metod sprawdzania osiągnięć uczniów AUTORZY: Ewa Nowak, Joanna Gaweł 1 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2014 Język polski | Myśli i słowa | Klasa 1 Gimnazjum I. Charakterystyka programu Myśli i słowa Program nauczania języka polskiego w klasach 1–3 gimnazjum Myśli i słowa i związany z nim cykl podręczników opiera się na głównej przesłance Podstawy programowej, zgodnie z którą kształcenie na poziomie gimnazjalnym stanowi punkt wyjścia do kształcenia ponadgimnazjalnego. Tym samym przywołany dokument wyznacza podstawowe zadania kształcenia gimnazjalnego, których realizację ma umożliwiać program: • wyposażenie w podstawową wiedzę z zakresu literatury, kultury, języka, • wstępne przygotowanie do interpretacji tekstów literackich i innych tekstów kultury, • stworzenie fundamentu świadomości językowej, realizowanej przez odbieranie i tworzenie tekstów. Podstawa programowa obliguje przede wszystkim do rozwijania i doskonalenia uczniowskich umiejętności analitycznych i interpretacyjnych, toteż wokół tego zadania jest zbudowana koncepcja cyklu Myśli i słowa. Uczynienie interpretacji tekstów kultury centralnym ogniwem kształcenia polonistycznego wiąże się z przekonaniem, że interpretowanie tekstów kultury prowadzi do interpretowania świata, dzięki czemu można odnaleźć w tym świecie swoje miejsce i współtworzyć rzeczywistość. Wybór takiego sposobu pracy z tekstem jest motywowany także przez patrzenie na ucznia jako przyszłego pracownika, który powinien posiadać umiejętności cenione przez pracodawców, a więc niezbędne do rozwoju kariery. Według raportu Future Work Skills 2020 są to m.in. umiejętność wnioskowania, informacja emocjonalna, przetwarzanie danych, kompetencja kulturowa, projektowanie pracy, interdyscyplinarność, praca z nowymi mediami oraz współpraca w wirtualnej rzeczywistości. Wskazane umiejętności pozwala wykształcić odpowiedni model pracy z tekstem literackim i – powiązanymi z nim – innymi tekstami kultury. Najważniejszym elementem proponowanego modelu pracy jest zatem tekst literacki, poddawany uczniowskim działaniom interpretacyjnym, w trakcie których uczeń wykorzystuje zdobywaną wiedzę. Tekst literacki jest ujmowany w sposób kontekstowy – występuje w związku z innym tekstem literackim i później z innym tekstem kultury (obrazem, plakatem, rzeźbą, filmem, fragmentem spektaklu teatralnego, utworem muzycznym). A zatem program i cykl podręczników proponują podejście intertekstualne do interpretacji: utwory literackie i inne teksty kultury wchodzą w dialog, który pozwala ujawnić kolejne poziomy odczytania znaczeń. W ten sposób jest rozwijana i doskonalona uczniowska kompetencja kulturowa, uczeń jest bowiem przygotowany do rozumienia tekstów z różnych dziedzin i różnych obszarów kultury (wysokiej, popularnej, dawnej, współczesnej). Kultura jest pokazywana jako jeden, wielowymiarowy obszar, po którym porusza się odbiorca – uczeń, dostrzega sieć zależności, wpływów, powiązań. Dialog tekstów pozwala rozumieć, że nie ma jednej, skończonej, obowiązującej interpretacji, każde odczytanie to interpretowanie na nowo, z odmiennej perspektywy. Takie przekonanie pozwala na podmiotowe traktowanie ucznia, bowiem jego sposób patrzenia na tekst, jego wiedza, doświadczenie i sposób myślenia ukierunkowują interpretację tekstów kultury. Jednocześnie w ten sposób pozwala się uczniowi na współdecydowanie o kierunku drogi interpretacyjnej i oczekuje się współodpowiedzialności za jej efekty. Tym samym drugim fundamentem kształcenia polonistycznego proponowanym przez program jest antropocentryzm rozumiany jako umożliwianie uczniowi jego rozwoju przez podmiotowe traktowanie w toku kształcenia i rozwijanie jego świadomości edukacyjnej. Myślenie o tekście staje się myśleniem ucznia o sobie, własnym miejscu w świecie, własnych możliwościach, własnym miejscu w zbiorowości, którą łączy wspólnota kulturowych doświadczeń. II. Cele szczegółowe W zakresie podstawowych umiejętności: słuchanie, mówienie, czytanie, pisanie program przewiduje w ciągu trzyletniego toku kształcenia polonistycznego realizację następujących celów szczegółowych: AUTORZY: Ewa Nowak, Joanna Gaweł 2 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2014 Język polski | Myśli i słowa | Klasa 1 Gimnazjum Słuchanie. Uczeń: •słucha ze zrozumieniem; •rozumie komunikaty werbalne o różnym stopniu skomplikowania; •formułuje temat i problem wysłuchanej wypowiedzi; •odczytuje intencję cudzej wypowiedzi; •rozpoznaje charakter wypowiedzi; •wydobywa główne przesłanki myślowe z cudzej wypowiedzi; •selekcjonuje i porządkuje informacje; •utrwala wysłuchane treści w postaci funkcjonalnych notatek; •dostrzega manipulację w cudzej wypowiedzi; •wartościuje i ocenia cudzą wypowiedź. Mówienie. Uczeń: •wypowiada się zgodnie z ogólnopolską normą językową, zachowuje prawidła artykulacyjne i prozodyczne; •formułuje wypowiedzi w określonym celu na zadany temat; •formułuje wypowiedzi w różnych sytuacjach komunikacyjnych; •formułuje wypowiedzi w różnych formach; •formułuje wypowiedź logiczną, spójną kompozycyjnie; •formułuje wypowiedź argumentacyjną; •prezentuje swoje stanowisko w dyskusji; •nawiązuje do wypowiedzi poprzedników w dyskusji; •formułuje pytania; •dobiera odpowiednie i różnorodne słownictwo; •wygłasza z pamięci utwory poetyckie, fragmenty prozy; •przestrzega zasad etyki i estetyki wypowiedzi; •odtwarza treść lektury; •wypowiada się na temat tekstu kultury; •analizuje i interpretuje teksty kultury; •formułuje wypowiedź oceniającą; •formułuje wypowiedź związaną z realizacją projektu; •formułuje wypowiedź komentującą jego działania w wirtualnej rzeczywistości. Czytanie. Uczeń: •czyta głośno wyraźnie, płynnie; •czyta ze zrozumieniem; •cytuje odpowiednie fragmenty; •korzysta z przypisów, indeksu, bibliografii; •odróżnia informacje o faktach od opinii; •odróżnia fikcję od rzeczywistości; •dostrzega elementy dzieła; •analizuje tekst kultury; •interpretuje tekst kultury; •zestawia teksty kultury; •odróżnia teksty literatury pięknej od publicystyki, literatury popularnonaukowej, naukowej; •rozpoznaje rodzaj i gatunek tekstu literackiego; •dostrzega znaczenia dosłowne; •dostrzega znaczenia przenośne; •dostrzega charakterystyczne cechy języka w dziele; •rozpoznaje styl języka; •określa funkcję środków językowych zastosowanych w dziele; •odróżnia postać autora od narratora, podmiotu lirycznego. AUTORZY: Ewa Nowak, Joanna Gaweł 3 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2014 Język polski | Myśli i słowa | Klasa 1 Gimnazjum Pisanie. Uczeń: •tworzy tekst w formach gatunkowych: opowiadanie, opis sytuacji, opis przeżyć, opis przedmiotu, opis dzieła sztuki, charakterystyka, sprawozdanie, rozprawka oraz doskonali formy wypowiedzi poznane na II etapie edukacyjnym; •tworzy formy użytkowe: dedykacja, podanie, życiorys, CV, list motywacyjny oraz doskonali formy poznane na II etapie edukacyjnym; •tworzy teksty w wirtualnej rzeczywistości; •tworzy spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź pisemną; •streszcza cudzy tekst; •relacjonuje cudze poglądy, odtwarza tok cudzego wywodu; •dokonuje parafrazy cudzego tekstu; •stosuje odpowiednie, różnorodne techniki notowania; •przygotowuje się pisemnie do wypowiedzi ustnej; •tworzy plan wypowiedzi pisemnej; •stosuje trójdzielną kompozycję wypowiedzi pisemnej; •strukturalizuje wypowiedź pisemną przez stosowanie tytułów, podtytułów, wytłuszczeń, podkreśleń; •dostosowuje tekst do sytuacji komunikacyjnej; •dobiera odpowiedni do treści wypowiedzi i sytuacji komunikacyjnej styl języka; •dokonuje redakcji własnego tekstu; •stosuje przypisy; •tworzy prostą bibliografię; •stosuje zasady etyki i estetyki wypowiedzi pisemnej; •stosuje zasady ortografii i interpunkcji. III. Treści kształcenia Całość materiału rzeczowego literacko-kulturowego została ułożona chronologicznie, zgodnie z następstwem epok literackich, którym odpowiadają kolejne rozdziały tomów: • Klasa 1: antyk, średniowiecze, renesans, barok, • Klasa 2: oświecenie, romantyzm, pozytywizm, • Klasa 3: Młoda Polska, dwudziestolecie, wojna, współczesność. Przyjęcie chronologicznej zasady układu tekstów w żadnej mierze nie oznacza wprowadzania wiedzy o epokach literackich. Podręcznik nie uczy historii literatury. Chronologia układu tekstów ma na celu pokazanie ewolucji tematyki, problematyki, powrotów w kolejnych stuleciach do tych samych zagadnień z innej perspektywy. Odzwierciedla zatem uniwersalizm myśli ludzkiej na przestrzeni wieków. Równocześnie przyzwyczaja do dostrzegania w kulturze następstwa czasowego, dzięki czemu stanowi punkt wyjścia do kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym. W poszczególnych klasach przewiduje się następujące teksty, należące do kolejnych epok, do omówienia i interpretacji: Klasa 1 antyk: •Biblia. Księga Rodzaju. Stworzenie świata •Św. Łukasz. Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie •Św. Paweł Hymn o miłości •Mity o narodzinach świata •Mit o Eros i Psyche •Homer Iliada (fr.) •Przygody Odyseusza (fr.) Klasa 2 Klasa 3 oświecenie: •I. Krasicki Bajki •I. Krasicki Człowiek i zwierz (fr.) •I. Krasicki Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (fr.) •A. Naruszewicz Balon •I. Krasicki Święta miłości kochanej ojczyzny Młoda Polska: •S. Żeromski, Syzyfowe prace (fr.) •G. Zapolska Moralność pani Dulskiej (fr.) •L. Staff Noce bezsenne •Jan Kasprowicz Krzak dzikiej róży w ciemnych smreczynach (fr.) •K. Przerwa-Tetmajer Melodia mgieł nocnych (fr.) AUTORZY: Ewa Nowak, Joanna Gaweł 4 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2014 Język polski | Myśli i słowa | Klasa 1 Klasa 1 średniowiecze: •Gall Anonim Kronika polska (fr.) •Pieśń o Rolandzie (fr.) •Opowieść o królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu •Legenda o św. Aleksym (fr.) •Kwiatki św. Franciszka z Asyżu (fr.) odrodzenie: •M. Rej Żywot człowieka poczciwego (fr.) •J. Kochanowski Na swoje księgi, Na dom w Czarnolesie, Na lipę, O żywocie ludzkim •J. Kochanowski Tren V, VII, VIII •W. Szekspir Romeo i Julia •P. Skarga Kazania sejmowe (fr.) barok: •D. Naborowski Krótkość żywota •J. A. Morsztyn Niestatek I, O swej pannie •Molier Skąpiec lub Świętoszek •L. Kubala Legendarny bohater narodu Gimnazjum Klasa 2 Klasa 3 romantyzm: •A. Mickiewicz Świtezianka •A. Mickiewicz Trzech Budrysów •A. Mickiewicz Dziady cz. II •A. Mickiewicz Reduta Ordona •A. Mickiewicz Konrad Wallenrod (fr.) •J. Słowacki Balladyna •A. Fredro Zemsta dwudziestolecie międzywojenne: •J. Tuwim Mieszkańcy •B. Leśmian Dusiołek, Odjazd •M. Pawlikowska-Jasnorzewska La précieuse, Portret •K. Wierzyński Zielono mam w głowie •J. Przyboś Do ciebie o mnie •M. Dąbrowska Noce i dnie (fr.) pozytywizm: •A. Asnyk Do młodych •B. Prus Kroniki tygodniowe (fr.) •B. Prus Katarynka •B. Prus Kamizelka •H. Sienkiewicz Listy (fr.) •H. Sienkiewicz Sachem •M. Konopnicka Rota literatura wojenna: •A. Kamiński Kamienie na szaniec •A. Fiedler Dywizjon 303 •K. K. Baczyński Byłeś jak wielkie, stare drzewo… •M. Białoszewski Pamiętnik z powstania warszawskiego •I. Fink Skrawek czasu •K. Lanckorońska Wspomnienia wojenne (fr.) •R. Ligocka, Dziewczynka w czerwonym płaszczyku (fr.) Dodatkowo: •U. Le Guin Czarnoksiężnik z Archipelagu •S. Lem Kongres futurologiczny Dodatkowo: •M. Zusak Złodziejka książek •M. Kowaleczko-Szumowska Galop’44 •Lao Che Godzina W Dodatkowo: •A. de Saint-Exupéry Mały Książę •H. Sienkiewicz Krzyżacy lub Potop literatura współczesna: •K. Ildefons Gałczyński Teatrzyk Zielona Gęś (fr.) •E. Lipska Droga Pani Schubert… (wybrany utwór) •Cz. Miłosz Abecadło (fr.) •Z. Herbert Lalek lub Listy naszych czytelników (fr.) •A. Christie Morderstwo w zaułku •J. Szczepkowska, Kto ty jesteś Dodatkowo: •K. Vonnegut Śniadanie mistrzów (fr.) •Trupy polskie. Kryminał, thriller, sensacja, opowiadanie (wybrany utwór) AUTORZY: Ewa Nowak, Joanna Gaweł 5 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2014 Język polski | Myśli i słowa | Klasa 1 Gimnazjum Treści kształcenia językowego zostały podzielone zgodnie z kolejnymi warstwami struktury języka: Klasa 1 •części mowy •części zdania •związki wyrazowe Klasa 2 Klasa 3 •składnia: zdanie pojedyncze, zdania złożone • słowotwórstwo •fonetyka •słownictwo W toku trzyletniego kształcenia są systematycznie rozwijane uczniowskie umiejętności tekstotwórcze. W kolejnych latach uczniowie poznają i doskonalą następujące formy wypowiedzi: Klasa 1 •charakterystyka •opowiadanie •sprawozdanie z wydarzenia fikcyjnego •sprawozdanie z wydarzenia rzeczywistego •podziękowanie •opis postaci •opis przeżyć •opis budowli •streszczenie •list •przemówienie Klasa 2 Klasa 3 •rozprawka •sprawozdanie z lektury •sprawozdanie z filmu •sprawozdanie ze spektaklu teatralnego •opis sytuacji •opis krajobrazu •opis obrazu •dedykacja •ogłoszenie •zaproszenie •wywiad •podanie •życiorys •cv •list motywacyjny 1. Treści literacko-kulturowe Każdy tekst reprezentujący określoną epokę literacką jest zestawiony z tekstem współczesnym, najczęściej należącym do literatury młodzieżowej, stanowiącym kontekst literacki, oraz z innym tekstem kultury (obrazem, rzeźbą, plakatem, fragmentem filmu, utworem muzycznym, tekstem publicystycznym, popularnonaukowym, tekstem naukowym) jako kontekstem kulturowym. W ten sposób powstają ciągi tekstów skupionych wokół jednego tematu, motywu, wątku pokazujące, jak zmieniają się one w zależności od perspektywy czasowej, światopoglądu epoki czy autorskiej koncepcji obrazu świata. W ich interpretacji uczeń musi wykazać się znajomością języka różnych dziedzin sztuki. Wszystkie teksty kultury stają się dla ucznia punktem wyjścia do refleksji o kondycji człowieka w zmieniającej się rzeczywistości, poszukiwaniu przez niego wartości, sensu i celu życia. Układ chronologiczny łączy się z układem problemowym – zgromadzone w obrębie kolejnych rozdziałów teksty z epoki stanowią centrum podrozdziałów, których tytuły eksponują problem poruszany przez tekst. Każdy podrozdział składa się z tych samych modułów: • Tekst literacki z obudową metodyczną. Obudowę stanowi blok pytań i poleceń. Są one ułożone według zasady: od najłatwiejszego do najtrudniejszego, od konkretu do uogólnienia, od odtwarzania do interpretacji. Pytania dotyczą czytania ze zrozumieniem, interpretacji tekstu i interioryzacji odczytanych znaczeń. Uczniowskie odpowiedzi prowadzić mają do rozwijania myślenia o świecie. • Konteksty literackie. Ten moduł zawiera teksty literackie w różny sposób (kontynuacja, kontrapunkt, reinterpretacja) podejmujące tematykę lub problematykę, albo wykorzystujące motyw tekstu wyjściowego. Teksty kontekstowe zazwyczaj reprezentują teksty współczesne, często z literatury młodzieżowej (fantasy, powieść przygodowa, obyczajowa). Towarzyszy im także obudowa metodyczna. Tworzące ją pytania i polecenia pomagają dostrzec związki tekstów, relacje między nimi, wpływ na odkrywane znaczenia. • Konteksty kulturowe. Moduł gromadzi inne, poza literackimi, teksty kultury – obrazy w różnych konwencjach (realizm, symbolizm, surrealizm), plakaty, rzeźby, fragmenty filmów, utwory muzyczne (muzyka klasyczna, popularna, poezja śpiewana), fragmenty komiksów, teksty publicystyczne, popularnonaukowe, naukowe. Dobrane zostały na zasadzie korespondencji z tekstem literackim i kontekstowym. Stanowią równoprawny komponent kulturowy. AUTORZY: Ewa Nowak, Joanna Gaweł 6 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2014 Język polski | Myśli i słowa | Klasa 1 Gimnazjum W żadnym wypadku nie stanowią ilustracji czy ozdobnika, natomiast też poddawane są interpretacji, ukierunkowanej obudową metodyczną. Zwraca ona uwagę na język charakterystyczny dla danej dziedziny sztuki (malarstwo, muzyka, film), którego odczytanie pozwala odkrywać sensy, znaczenia tekstu kultury. Tym samym podręcznik proponuje do interpretacji na kolejnych lekcjach ciąg tekstów kultury, tworzących spójną całość znaczeniową. Takie ujęcie jest podporządkowane maturze, która od roku 2015 obejmuje także teksty z gimnazjum, a – co ważniejsze – wymaga umiejętności analizy i interpretacji porównawczej różnych tekstów kultury, tak na etapie pisemnym jak i ustnym. • Wirtualny spacer. Ten moduł zawiera polecenia związane z samodzielną pracą domową ucznia, w której musi wykorzystać różnorodne multimedialne programy oraz platformy internetowe. Nie zaniedbując w żaden sposób tekstu literackiego, opisywany moduł wychodzi naprzeciw współczesnej szkole, a może przede wszystkim współczesnym uczniom. Jest to próba zmiany myślenia o obecnej sytuacji dwóch najważniejszych podmiotów dyskursu edukacyjnego – nauczyciela i ucznia, które zawiera się w słowach prof. Żylińskiej: W przedwczorajszych szkołach wczorajsi nauczyciele uczą dzisiejszych uczniów rozwiązywania problemów, które przyniesie jutro. Dlatego ten element podręcznika odwołuje się do nowych technologii, wśród których współczesny uczeń żyje i z którymi obcuje na co dzień. Efekty działań lekcyjnych będą punktem wyjścia i jednocześnie odniesienia dla indywidualnych uczniowskich działań o charakterze twórczym. W ten sposób szkolne kształcenie polonistyczne zostaje włączone w nowoczesny świat mediów. Ma to być integralny składnik pracy polonistycznej, bowiem rozkład materiału przewiduje oddzielne lekcje poświęcone prezentacji i omówieniu powstałych prac uczniowskich. Tym samym uczeń przyzwyczaja się do publicznych wystąpień (przygotowanie do ustnej matury), rozwija swoje umiejętności poszukiwania twórczych rozwiązań, komentowania własnej pracy, słuchania i modyfikowania własnych opinii, oceny pracy innych, dochodzenia do wspólnych wniosków. Każdy rozdział zamykają dwa moduły: • Nasze projekty. Są to polecenia pracy metodą projektu. Wiążą się integralnie z poznawanymi i interpretowanymi tekstami kultury. Przewidują pracę zespołową przez dłuższy czas, w różnorodnych formach (organizacja akcji społecznej, przygotowanie audycji, opracowanie wskazanego zagadnienia itp.). Moduł ten wychodzi naprzeciw zaleceniom podstawy programowej przewidującej, iż każdy uczeń w toku kształcenia gimnazjalnego ma wziąć udział w jednym projekcie. Moduł Nasze projekty pomaga nauczycielowi i uczniom w przygotowywaniu i przyzwyczajaniu się do takiej pracy. • Wiem i umiem. Przygotowuje do egzaminu gimnazjalnego, zawiera test skonstruowany na podobieństwo testów końcowych w gimnazjum. 2. Treści językowe Dobór i układ treści językowych odzwierciedlają podstawowy cel edukacyjny, jakim jest wspieranie ucznia w świadomym, celowym i twórczym posługiwaniu się językiem, traktowanym zarówno jako narzędzie porozumiewania się w codziennym życiu, jak i jako tworzywo artystycznego przekazu. Osiągnięcie tak postawionego celu pozwoli uczniowi: • aktywnie współuczestniczyć w szeroko pojmowanej kulturze przez świadomy, rozumiejący odbiór tekstów, dla których język jest podstawowym tworzywem kreacji artystycznej, • uczestniczyć w życiu społecznym przez umiejętne odczytywanie sytuacji komunikacyjnych (nadawca, odbiorca, cel, okoliczności wypowiedzi) i formowanie w związku z tym skutecznych wypowiedzi, uwzględniających pragmatykę językową; • wyrażać siebie przez celowe podejmowanie działań językowych, możliwych dzięki osiągniętej kompetencji językowej i komunikacyjnej. Program zakłada podejście komunikacyjno-funkcjonalne do kształcenia językowego. Oznacza to, że wiedza o języku i związane z nią umiejętności mają służyć sprawnemu, poprawnemu, świadomemu i celowemu używaniu przez ucznia języka dla wyrażania w wypowiedzi ustnej i pisemnej siebie, swojego postrzegania kultury i szerzej – rzeczywistości i dla nawiązywania kontaktu z drugim człowiekiem. Kolejne rozdziały podręcznika składają się z czterech powtarzających się modułów: • Poznajemy język: zawiera podstawowe informacje o systemie języka, podzielone zgodnie ze strukturalistycznym podziałem na poszczególne warstwy języka. • Ortografia i interpunkcja: zawiera podstawowe zasady poprawnościowe. AUTORZY: Ewa Nowak, Joanna Gaweł 7 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2014 Język polski | Myśli i słowa | Klasa 1 Gimnazjum • Trening czyni mistrza: proponuje ćwiczenia sprawdzające umiejętności związane z daną partią wiedzy o języku. Ćwiczenia mają charakter komunikacyjny, są oparte przede wszystkim na językowym działaniu, łączą kształcenie językowe z literacko-kulturowym. Mają zróżnicowany stopień trudności, pozwalają także na uczniowskie działania samokształceniowe. • Komunikujemy się: zawiera podstawową wiedzę o komunikacji językowej (składniki aktu komunikacji, odmiany języka, etyka językowa) łączącą się z wiedzą o systemie języka oraz ćwiczenia komunikacyjne związane z konkretną sytuacją z życia codziennego, w której trzeba używać określonych konstrukcji i środków językowych. Wykonanie tych ćwiczeń uświadamia uczniom konieczność zdobycia podstawowej wiedzy językowej, ułatwiającej posługiwanie się językiem dla osiągniecia pragmatycznych celów. Wszystkie moduły tworzą integralną całość, ukierunkowaną na doskonalenie języka w użyciu. IV. Przewidywane osiągnięcia uczniów po ukończeniu gimnazjum 1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji Uczeń • słucha uważnie wypowiedzi innych; potrafi włączyć się do rozmowy; • potrafi samodzielnie odszukać potrzebne informacje w różnych źródłach; • potrafi porządkować i selekcjonować zdobyte informacje wg wskazanych kryteriów; • dostrzega kłamstwo, agresję słowną, manipulację w zachowaniach językowych i odpowiednio na nie reaguje; • odróżnia fakty od opinii, prawdę od fikcji; potrafi wyciągnąć wnioski; • operuje strukturami gramatycznymi oraz słownictwem odpowiednio do sytuacji i kontekstu wypowiedzi; • rozpoznaje podstawowe gatunki publicystyczne (artykuł, wywiad, reportaż); • tworzy wypowiedź argumentacyjną poprawną pod względem stylistycznym i logicznym; • korzysta z różnych źródeł informacji: słowników, leksykonów, encyklopedii, prasy, internetu. 2. Analiza i interpretacja tekstów kultury Uczeń • mówi i czyta wyraźnie; uwypukla głosowo sens tekstu; • wypowiada się w sposób poprawny i zrozumiały na różne tematy; • rozumie sens czytanych przez siebie tekstów na poziomie dosłownym i metaforycznym; potrafi wskazać główną myśl utworu; • dokonuje własnej interpretacji utworu; • określa funkcje różnorodnych zabiegów językowych; rozumie wpływ ukształtowania językowego wypowiedzi na jej odbiór; • rozpoznaje gatunki literackie i potrafi przyporządkować je do odpowiedniego rodzaju; • omawia utwory literackie i teksty kultury w odniesieniu odpowiednich kontekstów, m.in. do biografii twórców, wydarzeń historycznych; • odczytuje teksty kultury przynależne do różnych sztuk zgodnie z posiadanymi informacjami na temat ich struktury oraz sposobów wyrazu; • dostrzega w tekstach kultury popularnej nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; • wskazuje powiązania miedzy różnymi tekstami kultury; • stosuje w swoich wypowiedziach bogate słownictwo, używa związków frazeologicznych; • dostrzega uniwersalność postaw, doświadczeń, uczuć opisanych w dziełach z różnych okresów i kręgów kultury; • omawia wartości przedstawione w różnych tekstach kultury. AUTORZY: Ewa Nowak, Joanna Gaweł 8 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2014 Język polski | Myśli i słowa | Klasa 1 Gimnazjum 3. Tworzenie wypowiedzi Uczeń • tworzy wypowiedzi ustne i pisemne w różnych formach gatunkowych na określony temat; • pisze teksty poprawne pod względem logicznym, składniowym, ortograficznym i interpunkcyjnym; dba o estetykę tekstu; • włącza się do dyskusji na dany temat; potrafi uzasadnić swoje zdanie odpowiednimi argumentami; • redaguje teksty w formie komentarza, opinii; • zna i stosuje zasady etykiety językowej; wie, w jaki sposób konstruować swoje wypowiedzi w zależności od intencji, odbiorcy i okoliczności; świadomie posługuje się odmianą oficjalną i nieoficjalną języka; • rozważnie korzysta z elektronicznych środków przekazu informacji, w tym z internetu; przestrzega netykiety; • wykorzystuje wiedzę o języku w celu tworzenia wypowiedzi poprawnych i precyzyjnych. V. Propozycje metod sprawdzania osiągnięć uczniów Program Myśli i słowa kładzie nacisk na rozwijanie różnorodnych umiejętności i postaw umożliwiających uczniom pełne i świadome uczestnictwo w życiu społecznym. Zakłada więc aktywną postawę ucznia wobec podejmowanych zagadnień. Chronologiczno-problemowy układ treści literackich, a także komunikacyjny wymiar treści językowych sprzyjają twórczemu myśleniu, odkrywaniu, refleksji oraz uczniowskim działaniom, samodzielnym i tym wymagającym współpracy w grupie. Aby zrealizować założone w programie cele i motywować ucznia do podejmowania określonych aktywności, konieczna jest informacja na temat uczniowskich osiągnięć i braków. Ocenianiu podlegać powinny więc wszystkie obszary kształcenia, a nauczyciel musi zatroszczyć się, aby uczeń miał świadomość, że ocena stanowi miernik jego wiedzy i umiejętności. Ocenie będą podlegać: • wypowiedzi ustne podczas lekcji oraz przygotowane w domu; • prezentacje w różnych formach przygotowane w ramach Wirtualnego spaceru; • notatki wykonane podczas słuchania wypowiedzi innych osób; • recytacja wiersza lub fragmentu prozy lub scenka dramowa; • rozumienie czytanego tekstu w formie testu podsumowującego dział, zawierającego pytania zamknięte i otwarte; • prace pisemne tworzone w ramach pracy klasowej; • zróżnicowane gatunkowo prace pisemne przygotowane w domu; • umiejętności językowe – w formie kartkówki lub sprawdzianu z nauki o języku; • wykonanie wskazanego zadania w grupie. Aby ocena spełniła swoje zadanie, nauczyciel powinien wcześniej poinformować ucznia, według jakich kryteriów będzie oceniał dane działanie, podkreślić, na co szczególnie należy zwrócić uwagę, a czego unikać. W każdym wypadku ocena powinna być uzasadniona przez nauczyciela, tylko w ten sposób uczeń będzie mógł poprawić błędy lub uzupełnić braki. Bez informacji zwrotnej ocenianie staje się niewymierne i mało wartościowe dla ucznia. Poddając ocenie każdą pracę, należy zacząć od wskazania jej zalet, dopiero później niedociągnięć. Należy także wskazać sposób usunięcia braków. Istnieje wiele propozycji i metod oceniania osiągnięć uczniów, spośród których nauczyciel winien wybrać takie, które będą odpowiednie dla danego zespołu klasowego. Tylko systematyczna ocena, połączona z konkretną informacją o kryteriach i rzeczowym uzasadnieniem, będzie mieć charakter motywujący, zarówno dla ucznia, jak i nauczyciela. AUTORZY: Ewa Nowak, Joanna Gaweł 9 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2014
