docprowadzenie_przez_policje_poszukiwania_osob_zaginionych
download 
Reklamacja Transkrypt
prowadzenie_przez_policje_poszukiwania_osob_zaginionych
Szkoła Policji w Katowicach Prowadzenie przez Policję poszukiwania osób zaginionych oraz postępowanie w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej toŜsamości lub znalezienia nieznanych zwłok Opracowanie: nadkom. Piotr Podsiedlik ŁA PO O CJ LI I SZK Zakład SłuŜby Kryminalnej Wydawnictwo Szkoły Policji w Katowicach 2010 2 Wszelkie prawa zastrzeŜone – Szkoła Policji w Katowicach 2010 KsiąŜki nie wolno reprodukować (adaptować) ani w całości, ani w części, niezaleŜnie od zastosowanej techniki (druk, fotografia, komputer, kserograf, fonografia itd.), bez pisemnej zgody Wydawcy. Druk i oprawa: Szkoła Policji w Katowicach 3 Spis treści Wprowadzenie 5 Rozdział 1 Zagadnienia wprowadzające 7 1.1. Poszukiwanie osób zaginionych na tle pozostałych zadań Policji 7 1.2. Wyjaśnienie podstawowych pojęć 11 Rozdział 2 Postępowanie Policji w przypadku zaginięcia osoby 16 2.1. Czynności podejmowane przez Policję w przypadku przyjęcia zawiadomienia o zaginięciu osoby 16 Przyjęcie zawiadomienia o zaginięciu osoby 16 Rejestracja w policyjnych systemach informatycznych 20 Podjęcie czynności poszukiwawczych 23 2.2. Właściwość miejscowa jednostki Policji do prowadzenia poszukiwań osoby zaginionej 26 Poszukiwania osób zaginionych na terenie Polski 26 Poszukiwanie osób za granicą oraz poszukiwanie cudzoziemców 27 2.3. Dokumentowanie czynności poszukiwawczych 29 2.4. Zakończenie poszukiwania osoby zaginionej 30 Zakończenie poszukiwania 30 Zakończenie czynności poszukiwawczych 32 4 Rozdział 3 Postępowanie Policji w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej toŜsamości 34 3.1. Pojęcie osoby o nieustalonej toŜsamości 34 3.2. Typowe sytuacje, w których ujawnia się osoby o nieustalonej toŜsamości 34 3.3. Prowadzenie czynności identyfikacyjnych 37 3.4. Zakończenie czynności identyfikacyjnych 40 3.5. Ustalenie toŜsamości NN osoby 40 Rozdział 4 Postępowanie Policji w przypadku znalezienia nieznanych zwłok 43 4.1. Pojęcie nieznanych zwłok 43 4.2. Czynności wstępne 43 4.3. Przebieg czynności identyfikacyjnych 45 4.4. Identyfikacja NN zwłok 47 Zakończenie 50 Wykaz rysunków i tabel 51 Wykaz aktów normatywnych 51 Bibliografia 53 5 Wprowadzenie Problematyka prowadzenia czynności poszukiwawczych osób zaginionych, a takŜe czynności identyfikacyjnych wobec ujawnionych osób o nieustalonej toŜsamości i nieznanych zwłok wiąŜe się ściśle z tematyką czynności, które organy Policji podjąć muszą bezpośrednio po wystąpieniu takiego faktu, podstaw prawnych, które regulują podejmowane czynności, a takŜe sposobami ich dokumentowania. Kluczowym zagadnieniem opracowania pod tytułem „Prowadzenie przez Policję poszukiwania osób zaginionych oraz postępowanie w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej przedstawienie toŜsamości przepisów lub prawnych, znalezienia na których nieznanych zwłok” opiera prowadzenie się jest wymienionych czynności, jak równieŜ samego sposobu ich prowadzenia. Wybór powyŜszego tematu podyktowany był rangą zagadnienia, jak równieŜ brakiem jego kompleksowego ujęcia, a takŜe moim zainteresowaniem opisywaną problematyką. Mam nadzieję, Ŝe przedstawione przeze mnie opracowanie zobrazuje w sposób kompletny kształtowanie się mechanizmu prowadzenia przez Policję czynności poszukiwawczych i identyfikacyjnych. Przedmiotowe opracowanie składa się ze wstępu, czterech rozdziałów i zakończenia. W rozdziale pierwszym, poświęconym zagadnieniom wprowadzającym, zobrazowane zostanie poszukiwanie osób zaginionych na tle innych zadań wykonywanych przez Policję. Podane zostaną podstawy prawne, które to właśnie Policji nakazują wykonywanie tych czynności. Przedstawione zostaną niezbędne dane statystyczne, które zobrazują skalę zaginięć osób w naszym kraju. W dalszej części tego rozdziału wyjaśnione zostaną podstawowe określenia, którymi operować będę w trakcie omawiania poszczególnych problemów. Podane zostaną w związku z tym definicje pojęć, których zrozumienie wydaje się być niezbędne w omawianiu zagadnień poszukiwawczo-identyfikacyjnych. 6 W rozdziale drugim omówione zostaną czynności podejmowane przez Policję w przypadku zgłoszenia zaginięcia osoby. A zatem czynności, które podejmuje się bezpośrednio po fakcie zgłoszenia, w zaleŜności od kategorii osoby zaginionej, dane, które policjant prowadzący czynności poszukiwawcze musi zarejestrować, a takŜe czynności poszukiwawcze realizowane przez Policję. Wskazane i omówione zostaną równieŜ sytuacje, które kończą poszukiwanie osoby zaginionej. Zaprezentowany zostanie sposób dokumentowania wspomnianych czynności. W trzecim rozdziale opracowania omówione zostanie postępowanie Policji w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej toŜsamości. Przedstawione zostanie samo pojęcie osoby o nieustalonej toŜsamości, a takŜe czynności, które powinien podjąć policjant na miejscu ujawnienia takiej osoby, jak równieŜ sama procedura prowadzonego następnie postępowania identyfikacyjnego. Omówione będą równieŜ sytuacje kończące czynności identyfikacyjne oraz sytuacje, w których następuje identyfikacja osoby o nieustalonej toŜsamości. W rozdziale ostatnim, czwartym, poświęconym postępowaniu Policji w przypadku znalezienia nieznanych zwłok, omówione zostaną czynności, które powinien podjąć policjant na miejscu ujawnienia nieznanych zwłok, czynności, które podejmuje grupa operacyjno-procesowa na miejscu ujawnienia zwłok, jak równieŜ w dalszej kolejności policjant prowadzący czynności identyfikacyjne. Omówione zostaną równieŜ sytuacje, w których kończy się prowadzenie czynności identyfikacyjnych i sposoby ich dokumentowania. Reasumując, mam nadzieję, Ŝe treść zawarta w przedmiotowym opracowaniu przybliŜy młodym adeptom sztuki policyjnej czynności poszukiwawczo- identyfikacyjne prowadzone przez Policję, pozwoli na opanowanie podstawowych pojęć, zrozumienie ich istoty, a co się z tym bezpośrednio wiąŜe, na wykorzystanie zdobytej wiedzy teoretycznej w codziennej pracy policjanta. Praca obejmuje stan prawny na dzień 1 września 2009 roku. 7 Rozdział 1 Zagadnienia wprowadzające 1.1. Poszukiwanie osób zaginionych na tle pozostałych zadań Policji Ustawodawca w treści ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji1 nie wskazuje wśród bezpośrednich zadań Policji wykonywania czynności poszukiwawczych wobec osób zaginionych, czy teŜ czynności identyfikacyjnych związanych z ujawnieniem osoby o nieustalonej toŜsamości lub NN zwłok. Jedynie w art. 14, określającym uprawnienia Policji, stanowi, Ŝe w granicach swych zadań Policja w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń wykonuje czynności: operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjnoporządkowe. Obowiązek prowadzenia przez Policję czynności poszukiwawczych, czy teŜ czynności identyfikacyjnych wynika bezpośrednio z treści art. 7 ustawy o Policji, który stanowi, Ŝe Komendant Główny Policji określa metody i formy wykonywania zadań przez poszczególne słuŜby policyjne, w zakresie nieobjętym innymi przepisami wydanymi na podstawie ustawy. Na podstawie cytowanego artykułu, w dniu 16 lipca 2003 r. Komendant Główny Policji wydał zarządzenie nr 352 w sprawie prowadzenia przez Policję poszukiwania osób zaginionych oraz postępowania w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej toŜsamości lub znalezienia nieznanych zwłok2, które stanowi podstawę prawną prowadzenia przez Policję czynności poszukiwawczych wobec osób zaginionych i czynności identyfikacyjnych wobec osób o nieustalonej toŜsamości i nieznanych zwłok. Natomiast załączona do wspomnianego zarządzenia Instrukcja o sposobie prowadzenia przez Policję poszukiwania osób zaginionych i postępowaniu w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej toŜsamości oraz znalezienia nieznanych zwłok, zwana dalej „Instrukcją”, określa sposób w jaki powinny być prowadzone i dokumentowane wspomniane czynności. 1 2 Tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm. Dz. Urz. KGP Nr 15, poz. 75. 8 Zarządzenie Komendanta Głównego Policji nr 352 zostało w nieznacznym stopniu uaktualnione zarządzeniem nr 911 Komendanta Głównego Policji z dnia 20 sierpnia 2004 r. zmieniającym zarządzenie w sprawie prowadzenia przez Policję poszukiwania osób zaginionych oraz postępowania w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej toŜsamości lub znalezienia nieznanych zwłok3. Oba akty prawne omówione zostaną dokładnie w dalszej części niniejszego opracowania. Z treści podanych aktów wynika, Ŝe poszukiwanie osób zaginionych jest formą pracy operacyjnej, na którą składają się czynności operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-porządkowe, których celem jest odnalezienie osoby, której zaginięcie zgłoszono Policji, ustalenie toŜsamości osoby, która nie jest w stanie jej określić bądź zataja ją w sytuacji mającej znaczenie prawne, oraz identyfikacja nieznanych zwłok. W tym miejscu naleŜy nadmienić, iŜ Komendant Główny Policji w zarządzeniu nr pf-634 z dnia 30 czerwca 2006 r. w sprawie metod i form wykonywania przez Policję czynności operacyjno-rozpoznawczych, nie zaliczył poszukiwania do form pracy operacyjnej. Czy jest to świadome posunięcie, czy tylko omyłka, trudno jednoznacznie stwierdzić, albowiem w takim wypadku, kto miałby te czynności wykonywać? W praktyce czynności poszukiwawczo-identyfikacyjne nadal prowadzą policjanci pionu kryminalnego, oni teŜ gromadzą całą dokumentację dotyczącą tych czynności. Przedmiotowe czynności, choć w mniejszym zakresie, wykonują równieŜ policjanci pionu prewencji, z pominięciem dzielnicowych, albowiem Komendant Główny Policji w zarządzeniu nr 528 z dnia 6 czerwca 2007 r. w sprawie form i metod wykonywania zadań przez dzielnicowego i kierownika rewiru dzielnicowych4, w zakresie zadań, które naleŜą do dzielnicowego nie wymienia czynności poszukiwawczo-identyfikacyjnych, a wręcz ich wykonywania zakazuje w § 15 wspomnianego zarządzenia, jednoznacznie stwierdzając, Ŝe zakres zadań dzielnicowego pełniącego słuŜbę na terenach miejskich nie obejmuje prowadzenia 3 4 Dz. Urz. KGP Nr 16, poz. 97. Dz. Urz. KGP Nr 12, poz. 95. 9 spraw dotyczących osób poszukiwanych i zaginionych. Wprawdzie na terenach miejskich i pozamiejskich dzielnicowy na polecenie kierownika jednostki organizacyjnej Policji moŜe wykonywać inne czynności, które negatywnie wymieniono w § 15, jednakŜe nie odnosi się to do prowadzenia spraw dotyczących osób poszukiwanych i zaginionych. W tym miejscu naleŜy nadmienić, iŜ w projekcie ustawy o pracy operacyjnej, zgłoszonym przez posłów Platformy Obywatelskiej, poszukiwanie jest wymieniane jako forma pracy operacyjnej. Niemniej jednak obecnie nią nie jest. W Polsce liczba osób zaginionych od kilku lat utrzymuje się na tym samym wysokim poziomie. KaŜdego roku Policja jest informowana o ponad 15 tysiącach przypadków zaginięć osób. Około 20 – 30% tej liczby stanowią dzieci. Jest to zjawisko niepokojące, tym bardziej gdy chodzi o liczbę zaginionych dzieci. Dokładną liczbę zaginięć zgłaszanych Policji przedstawiają poniŜsze tabele. Rok Ogółem 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 15.671 15.345 14.210 15.160 15.573 19.024 19.734 19.759 15.196 14.310 12.631 Tabela 1.1. Osoby zaginione5 5 Dane statystyczne KGP: www.policja.pl. 10 Rok 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 Do 7 lat 115 142 131 173 177 194 231 202 162 122 87 7-13 lat 805 739 683 834 995 1.446 1.612 1.737 1.256 1.309 1.213 14-17 lat 3.710 3.584 3.285 3.730 4.685 6.526 7.200 7.249 5.445 5.044 4.569 Tabela 1.2. Zgłoszone Policji zaginięcia dzieci6 Omawiając problematykę wiąŜącą się z wykonywaniem czynności poszukiwawczych osób zaginionych, nie sposób pominąć przyczyny samych zaginięć. Co się dzieje, Ŝe ludzie wychodzą z domu i ślad po nich ginie? Dlaczego tak się dzieje? Zastanówmy się przez chwilę, jakie mogą być przyczyny tak duŜej liczby zaginięć. Z danych Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych „Itaka”7 wynika, iŜ to nie przestępstwa są główną przyczyną zaginięć. Faktem jest, Ŝe często zdarzają się przypadki zabójstw, handlu kobietami, uprowadzeń czy teŜ pedofilii. Te przypadki są najbardziej spektakularne, dodatkowo są jeszcze nagłaśniane przez media. Pracownicy „Itaki” podkreślają, Ŝe w Polsce czteroletnie dziecko bawiące się samo na podwórku, podczas gdy „mama patrzy z okna”, to norma. Zapracowani rodzice coraz mniej czasu poświęcają swoim pociechom. Modne są wyjazdy zarobkowe za granicę, gdzie pobyt rodziców trwa nawet kilka lat. Pracownicy wspomnianego centrum wysunęli śmiałą tezę, Ŝe ludzie giną, poniewaŜ – mówiąc w duŜym skrócie – są chorzy. Wychodzą z domu i umierają gdzieś w lesie z wycieńczenia, z mrozu. Popełniają samobójstwa albo tułają się po dworcach i przytułkach. Często nie pamiętają, kim są. Ludźmi tymi nikt się nie zajmuje, nikt o nich nie pamięta. śyjemy w czasach, gdy nie zwraca się uwagi na drugiego człowieka. 6 7 TamŜe. Zobacz: www.itaka.org.pl lub www.zaginieni.pl. 11 Ale giną równieŜ ludzie zdrowi. Odchodzą z domu w pełni świadomie: nastoletnie dzieci uciekają od rodziców, matki od dzieci, Ŝony od męŜów, męŜowie od Ŝon. Przyczyną w tym wypadku moŜe być brak serdecznego kontaktu w rodzinie. Zdaniem „Itaki” wielu spośród tych zaginięć moŜna byłoby uniknąć. Wielu z tych, którzy zaginęli moŜe szczęśliwie wrócić do domu albo przynajmniej powiadomić bliskich o swoim losie. Wiele osób o nieustalonej toŜsamości moŜe z powrotem dostać swoje imię, nazwisko, adres i dom. 1.2. Wyjaśnienie podstawowych pojęć Zanim przystąpimy do omawiania zagadnień związanych z poszukiwaniem przez Policję osób zaginionych, naleŜy wcześniej wyjaśnić podstawowe pojęcia, którymi będziemy się posługiwali. Istotne z oczywistych względów wydaje się zdefiniowanie pojęcia samej czynności poszukiwania, tego czym ono jest i jak jest postrzegane w literaturze przedmiotu. Tym bardziej, Ŝe jak wykazałem we wcześniejszym rozdziale, jego legalna definicja budzi pewne kontrowersje. JeŜeli chodzi o samą czynność poszukiwania, to mamy do czynienia, jak juŜ podkreśliłem, z jej legalną definicją zamieszczoną w zarządzeniu nr 352 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 lipca 2003 r. w sprawie w sprawie prowadzenia przez Policję poszukiwania osób zaginionych oraz postępowania w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej toŜsamości lub znalezienia nieznanych zwłok. W brzmieniu zaproponowanym przez Komendanta Głównego Policji: „Poszukiwanie osób, które zaginęły, ustalanie nieznanej toŜsamości osób oraz identyfikacja nieznanych zwłok – to forma pracy operacyjnej, stanowiąca zespół czynności operacyjno- rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych i administracyjno-porządkowych, których celem jest odnalezienie osoby, której zaginięcie zgłoszono Policji, ustalenie toŜsamości osoby, która nie jest w stanie jej określić bądź zataja ją w sytuacji mającej znaczenie prawne, oraz identyfikacja nieznanych zwłok”. Trudno jest zgodzić się z brzmieniem tak przedstawionej definicji, albowiem w zarządzeniu nr pf-634 Komendanta Głównego Policji z dnia 30 czerwca 2006 r. w sprawie metod i form wykonywania przez Policję czynności operacyjno 12 rozpoznawczych, wśród form pracy operacyjnej nie wymienia się poszukiwania. NaleŜy zatem przyjąć, iŜ obecnie poszukiwanie, jak juŜ wcześniej wspominano, nie jest formą pracy operacyjnej. Czym zatem jest poszukiwanie? Oprócz tego, Ŝe poszukiwanie nie jest juŜ formą pracy operacyjnej nic się nie zmieniło, zatem dla potrzeb niniejszego opracowania przyjmujemy, Ŝe poszukiwanie osób, które zaginęły, ustalanie nieznanej toŜsamości osób oraz identyfikacja nieznanych zwłok to zespół czynności operacyjnorozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych i administracyjno-porządkowych, których celem jest odnalezienie osoby, której zaginięcie zgłoszono Policji, ustalenie toŜsamości osoby, która nie jest w stanie jej określić bądź zataja ją w sytuacji mającej znaczenie prawne, oraz identyfikacja nieznanych zwłok. Policjanci prowadzą czynności poszukiwawcze, określone w zarządzeniu nr 352 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 lipca 2003 r., przy zastosowaniu metod, które wymienione są w Instrukcji, stanowiącej załącznik do zarządzenia. NaleŜy dodać, iŜ czynności te prowadzą wszyscy policjanci zgodnie z ustalonym indywidualnym zakresem obowiązków i uprawnień oraz poleceniami przełoŜonych. Kolejne pojęcia, których uŜywać będziemy podczas prowadzenia i omawiania czynności poszukiwawczych osób zaginionych, ujawnienia osoby o nieustalonej toŜsamości i znalezienia nieznanych zwłok, zdefiniowane są w owej Instrukcji. Warto zatem w tym miejscu przytoczyć niektóre z nich, tym bardziej Ŝe mamy do czynienia z ich definicją legalną. Prowadząc czynności poszukiwawcze w stosunku do osób zaginionych, musimy wiedzieć czym jest samo zaginięcie, co prawodawca rozumie przez to określenie. OtóŜ, zaginięcie osoby – to zaistnienie zdarzenia o charakterze nagłym, uniemoŜliwiającego ustalenie miejsca pobytu osoby fizycznej i zapewnienie ochrony jej Ŝycia, zdrowia lub wolności, wymagające jej odnalezienia albo udzielenia pomocy. W praktyce policjanci prowadzący czynności poszukiwawcze, którzy przyjmują zgłoszenie zaginięcia osoby, stoją przed zadaniem określenia kategorii osoby zaginionej. Jest to niezmiernie waŜne, albowiem kaŜda z kategorii skutkuje podjęciem 13 stosownych czynności przez Policję, wiąŜe się teŜ z róŜnym zakresem obowiązków stojących przed policjantami. Temat ten poruszony będzie w dalszej części niniejszego opracowania. Prawodawca wprowadza dwie kategorie osoby zaginionej: 1) osoba zaginiona kategorii I – to osoba, która opuściła nagle ostatnie miejsce swojego pobytu w okolicznościach uzasadniających podejrzenie popełnienia na jej szkodę przestępstwa przeciwko Ŝyciu, zdrowiu lub wolności, albo uzasadniających podejrzenie zagroŜenia dla jej Ŝycia, zdrowia lub wolności, a w szczególności: a) wskazujących na realną moŜliwość popełnienia przez nią samobójstwa, b) jeśli jest to osoba małoletnia do lat 15 i jej zaginięcie zgłoszono po raz pierwszy, c) jeśli jest to osoba, która z powodu wieku, choroby, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych nie moŜe kierować swoim postępowaniem albo wymaga opieki lub pomocy innych osób; 2) osoba zaginiona kategorii II – osoba, która opuściła ostatnie miejsce swojego pobytu w okolicznościach nieuzasadniających niezwłocznej potrzeby zapewnienia ochrony jej Ŝycia, zdrowia lub wolności, albo udzielenia pomocy, w szczególności gdy: a) nie istnieją przesłanki określone w kategorii I, b) osoba zaginiona okazywała wcześniej niezadowolenie z własnej sytuacji Ŝyciowej lub zamiar jej zmiany albo zabrała ze sobą rzeczy osobiste, c) osoba zaginiona opuściła ostatnie miejsce swojego pobytu z własnej woli, a w przypadku osoby małoletniej jej zaginięcie nie jest samowolnym oddaleniem się z domu rodzinnego, ze schroniska dla nieletnich, zakładu poprawczego, placówki interwencyjnej, domu dziecka, ośrodka szkolnowychowawczego lub innej tego rodzaju placówki, w której przebywała ona na mocy orzeczenia sądu; w szczególności, jeŜeli fakty takich ucieczek zgłaszane były wcześniej Policji. 14 Dla prowadzenia czynności poszukiwawczych osób zaginionych waŜnym pojęciem jest równieŜ określenie miejsca zaginięcia osoby oraz miejsca pobytu osoby, które słuŜą między innymi do ustalania właściwości miejscowej jednostki Policji do prowadzenia czynności poszukiwawczych w stosunku do osoby zaginionej. Prawodawca definiuje te pojęcia jako: Miejsce zaginięcia – miejsce, w którym osoba zaginiona przebywała po raz ostatni przed zaginięciem, co potwierdzają wiarygodne informacje. Miejsce pobytu – miejsce zameldowania osoby na pobyt stały lub czasowy. Wyjaśnienia pojęć stałego lub czasowego pobytu znajdziemy w ustawie z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych8. Osoba posiadająca obywatelstwo polskie i przebywająca stale na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana zameldować się w miejscu pobytu stałego. W tym samym czasie moŜna mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego. W brzmieniu przepisów cytowanej ustawy, pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania. Natomiast pobytem czasowym jest przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem. Nieodłącznym pojęciem towarzyszącym prowadzeniu spraw poszukiwawczych osób zaginionych, które wiąŜe się bezpośrednio z pojęciem osoby zaginionej, jest osoba uprawniona. Za osobę uprawnioną prawodawca uwaŜa osobę, która zawiadomiła Policję o zaginięciu osoby, to jest: 1) członka rodziny osoby zaginionej; 2) kierownika instytucji, w której osoba zaginiona lub NN osoba przebywała w celu leczenia albo sprawowania nad nią opieki; 8 Tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 z późn. zm. 15 3) inną osobę, która w złoŜonym zawiadomieniu uzasadnia podejrzenie popełnienia przestępstwa przeciwko Ŝyciu, zdrowiu lub wolności osoby zaginionej, albo wskazuje jednoznacznie okoliczności zaginięcia osoby; 4) przedstawiciela właściwego urzędu konsularnego, jeŜeli osobą zaginioną jest cudzoziemiec. Omawiając podstawowe pojęcia, którymi operować będziemy rozwaŜając czynności Policji podejmowane w związku ze zgłoszeniem zaginięcia osoby, ujawnieniem osoby o nieustalonej toŜsamości lub znalezienia nieznanych zwłok, naleŜy pamiętać równieŜ o kilku definicjach, które moŜe nie wiąŜą się bezpośrednio z zagadnieniem poszukiwania osób, niemniej jednak są niezwykle istotne dla pełnego zrozumienia omawianych zagadnień. Chodzi w tym miejscu o takie definicje, jak: Zbiory daktyloskopijne i zbiory zdjęć sygnalitycznych – zbiory odcisków linii papilarnych i zbiory kart albumowych prowadzone na zasadach określonych w przepisach dotyczących uzyskiwania, przetwarzania i wykorzystywania przez Policję informacji oraz sposobów zakładania i prowadzenia zbiorów tych informacji. Zbiory danych genetycznych – zbiory próbek biologicznych, słuŜących do uzyskania danych osobowych dotyczących kodu genetycznego o niekodujących regionach genomu, prowadzone na zasadach określonych w przepisach dotyczących uzyskiwania, przetwarzania i wykorzystywania przez Policję informacji oraz sposobów zakładania i prowadzenia zbiorów tych informacji. Rejestracja i sprawdzanie w ewidencji policyjnej – czynności wykonywane w trybie i na zasadach określonych w przepisach dotyczących uzyskiwania, przetwarzania i wykorzystywania przez Policję informacji oraz sposobów zakładania i prowadzenia zbiorów tych informacji. Ewidencja policyjna – baza danych Krajowego Systemu Informacyjnego Policji (KSIP). 16 Rozdział 2 Postępowanie Policji w przypadku zaginięcia osoby 2.1. Czynności podejmowane przez Policję w przypadku przyjęcia zawiadomienia o zaginięciu osoby Przyjęcie zawiadomienia o zaginięciu osoby W rozdziale tym omówimy sposób właściwego postępowania Policji, a moŜe raczej właściwej reakcji, w sytuacjach, gdy zgłaszane jest zaginięcie osoby, gdy Policja otrzymuje informację o osobie zaginionej. Policja podejmuje czynności poszukiwawcze osoby zaginionej po otrzymaniu informacji o zaginięciu osoby. Przedmiotowe zawiadomienie przyjmuje się od osoby uprawnionej w kaŜdym przypadku otrzymania takiej informacji. Podjęcie czynności poszukiwawczych następuje w tym wypadku bezpośrednio po fakcie zgłoszenia zaginięcia, nie jest wymagany okres karencji, czyli czas, który powinien upłynąć od chwili oddalenia się osoby zaginionej z miejsca jej pobytu, do momentu, w którym osoba uprawniona moŜe zawiadomić o jej zaginięciu. Zawiadomienie jest obowiązany przyjąć dyŜurny jednostki Policji, do której zgłosiła się osoba uprawniona, lub wyznaczony przez niego policjant tej jednostki. Najczęściej jest ono przyjmowane przez policjanta pionu kryminalnego (dyŜurnego referenta), który w danej chwili w jednostce Policji pełni tzw. dyŜur zdarzeniowy. Policjant ten w ramach wykonywanych przez siebie obowiązków słuŜbowych najczęściej przyjmuje zawiadomienie o zaginięciu osoby i podejmuje czynności wstępne związane z zaginięciem osoby. KaŜdy pełniący słuŜbę policjant, który nie jest dyŜurnym jednostki, ani nie pełni obowiązków związanych z obsługą zdarzeń w jednostce, do którego zgłosi się osoba uprawniona, jest obowiązany: 1) przyjąć od osoby uprawnionej informację o zaginięciu osoby; 17 2) niezwłocznie zawiadomić o tym dyŜurnego najbliŜszej jednostki Policji oraz podjąć określone przez niego czynności w niezbędnym zakresie; 3) sporządzić notatkę słuŜbową z wykonanych czynności i przekazać ją dyŜurnemu jednostki Policji, którego zawiadomiono o zaginięciu osoby. JeŜeli z treści przyjętego zawiadomienia wynika, iŜ istnieje realna moŜliwość szybkiego odnalezienia osoby zaginionej, a zwłaszcza małoletniej lub wymagającej opieki, albo gdy zachodzi obawa bezpośredniego zagroŜenia Ŝycia, zdrowia lub wolności tej osoby – dyŜurny jednostki Policji, do którego zgłosi się osoba uprawniona, lub który zawiadomiony zostanie przez policjanta pełniącego słuŜbę, zarządza i nadzoruje w niezbędnym zakresie przebieg czynności poszukiwawczych zmierzających do odnalezienia osoby. Czynności te zostaną szczegółowo omówione w dalszej części tego rozdziału. Przyjmując zawiadomienie naleŜy ustalić w szczególności: 1) pełne dane personalne osoby zaginionej; 2) cechy wyglądu zewnętrznego z uwzględnieniem znaków szczególnych; 3) opis ubioru z uwzględnieniem znaków firmowych poszczególnych elementów; 4) oznaczenie grupy krwi; 5) opis przedmiotów posiadanych w czasie zaginięcia; 6) miejsce i okoliczności zaginięcia; 7) rodzaj chorób, nałogów oraz charakter nawyków i skłonności z uwzględnieniem prób samobójczych; 8) rodzaj, czas trwania i skutki poprzednich oddaleń z miejsca pobytu; 9) prawdopodobną przyczynę zaginięcia w kontekście sytuacji rodzinnej, zawodowej, konfliktów, wypowiedzi, pozostawionych listów; 10) adresy osób i instytucji, do których mogła udać się osoba zaginiona; 11) rodzaj i zakres czynności poszukiwawczych podjętych dotychczas przez rodzinę, znajomych lub podmioty pozapolicyjne. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe prawodawca uŜywając określenia „w szczególności” nie zamyka katalogu danych, które naleŜy ustalić przyjmując zawiadomienie o zaginięciu osoby. Dane, o które naleŜałoby w tym wypadku uzupełnić składane zawiadomienie 18 o zaginięciu osoby, mogą wystąpić podczas samej czynności zgłaszania zaginięcia w rozmowie z osobą uprawnioną. NaleŜy pamiętać, Ŝe do zawiadomienia dołącza się aktualną fotografię osoby zaginionej, przekazaną przez zawiadamiającego o zaginięciu. W przypadku gdy osoba uprawniona nie posiada w chwili zgłaszania zaginięcia osoby jej fotografii, naleŜy ją zobowiązać do niezwłocznego dostarczenia takiej fotografii. JeŜeli treść złoŜonego zawiadomienia uzasadnia podejrzenie popełnienia przestępstwa na osobie zaginionej (np. uprowadzenie dla okupu, zabójstwo lub inna forma gwałtu), podejmuje się czynności określone w przepisach procedury karnej, niezaleŜnie od innych przedsięwzięć określonych w niniejszej instrukcji. Chodzi tu przede wszystkim o tzw. czynności dochodzeniowo-śledcze związane z procesowym zabezpieczeniem miejsca zdarzenia (np. oględziny miejsca zdarzenia itp.), które prowadzi się w trybie określonym w art. 308 kpk9 lub wszczęcie postępowania przygotowawczego. Przyjmujący zawiadomienie jest obowiązany do niezwłocznego sprawdzenia osoby zaginionej w ewidencji policyjnej (KSIP), przy czym ustalenie, Ŝe osoba zaginiona jest zarejestrowana w tej ewidencji jako zaginiona na terenie innej jednostki Policji albo ukrywająca się przed organami ścigania lub wymiaru sprawiedliwości – stanowi podstawę do podjęcia jedynie czynności sprawdzających w niezbędnym zakresie i uzasadnionych okolicznościami zawartymi w zawiadomieniu oraz do przekazania przyjętego zawiadomienia jednostce Policji, która dokonała wcześniejszej rejestracji tej osoby. JeŜeli z treści przyjętego zawiadomienia wynika, Ŝe zaginięcie ma związek z katastrofą statku powietrznego lub wodnego, albo z innym szczególnym zdarzeniem o charakterze klęski Ŝywiołowej, czynności poszukiwawcze i identyfikacyjne są prowadzone w zakresie określonym przez kierownika grupy operacyjno-procesowej, powołanej w związku z zaistnieniem tego zdarzenia. 9 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.). Zobacz teŜ zarządzenie nr 1426 Komendanta Głównego Policji z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie metodyki wykonywania czynności dochodzeniowo-śledczych przez słuŜby policyjne wyznaczone do wykrywania przestępstw i ścigania ich sprawców (Dz. Urz. KGP z 2005 r. Nr 1, poz. 1). 19 Przyjmujący zawiadomienie o zaginięciu osoby powinien poinformować osobę zawiadamiającą o najbliŜszym punkcie lub siedzibie organizacji udzielającej pomocy prawnej lub psychologicznej rodzinom osób zaginionych. W Polsce jedyną organizacją, która w całości zajmuje się problemem zaginięcia osób jest obecnie, wspomniane juŜ wcześniej, Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych „Itaka” z siedzibą w Warszawie. Pracownicy centrum pomagają ludziom dotkniętym problemem zaginięcia, w szczególności osobom zaginionym, ich rodzinom oraz osobom zagroŜonym zaginięciem, organizują takŜe spotkania rodzin ludzi zaginionych (tzw. grupy wsparcia). Kontakt z centrum „Itaka” moŜliwy jest za pośrednictwem prowadzonego przez nie Telefonu Zaufania – 801 24 70 70 lub 22 654 70 70, pod którym pracują psychologowie, prawnik i pracownik socjalny, a takŜe za pośrednictwem Internetu na stronach www.itaka.org.pl oraz www.zaginieni.pl. Na stronach internetowych „Itaki” prowadzona jest baza danych osób zaginionych i osób o nieustalonej toŜsamości, a takŜe nieznanych zwłok. Owa baza adresowana jest przede wszystkim adresowana do dziennikarzy, policjantów, kolejarzy, pracowników słuŜby zdrowia, pracowników pomocy społecznej i innych słuŜb. W praktyce policjanci pionu kryminalnego, którzy realizują zadania poszukiwawczo- identyfikacyjne, na co dzień korzystają ze wspomnianej bazy. Na stronie internetowej centrum znajduje się wiele cennych porad, w tym prawnych, dla osób zaginionych i ich rodzin opracowanych w formie broszury10. Broszurę tę moŜna bezpłatnie pobrać ze strony internetowej centrum „Itaka”. RównieŜ Telewizja Polska – TVP1 wnosi spory wkład w poszukiwanie osób zaginionych, głównie dzięki programowi pt. „Ktokolwiek widział, ktokolwiek wie”, w którym prezentowane są materiały dotyczące osób zaginionych. Program współpracuje równieŜ z „Gazetą Wyborczą”, gdzie zamieszczane są zdjęcia osób zaginionych. Program ten uruchomił specjalny telefon interwencyjny – 22 851 10 35, pod którym osoby zainteresowane mogą uzyskać informacje na temat osób zaginionych, a takŜe zgłaszać fakt zaginięcia swoich bliskich. Program prowadzi takŜe stronę internetową pod adresem www.ktokolwiekwidzial.pl. 10 Zobacz: Kiedy zaginął człowiek. Podstawowe informacje prawne, Warszawa 2007. 20 Rys. 2.1. Okładka broszury wydanej przez Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych „Itaka” Warto dodać, Ŝe równieŜ na stronach internetowych komend wojewódzkich Policji w całej Polsce zamieszczane są fotografie i dane osób zaginionych. Rejestracja w policyjnych systemach informatycznych DyŜurny jednostki Policji, do którego zgłosi się osoba uprawniona lub wyznaczony przez niego policjant niezwłocznie po przyjęciu informacji o zaginięciu osoby i sporządzeniu zawiadomienia o zaginięciu osoby, rejestruje tę informację oraz osobę zaginioną w ewidencji policyjnej. Przedmiotową ewidencję stanowi Krajowy System Informacji Policyjnej (KSIP), w którym rejestrowane są m.in. dane dotyczące osób fizycznych poszukiwanych, o nieustalonej toŜsamości lub usiłujących ukryć swoją toŜsamość 21 przed organami ścigania lub wymiaru sprawiedliwości11. Na podstawie przepisów Instrukcji wykonywania czynności słuŜbowych w zakresie przetwarzania informacji w Krajowym Systemie Informacyjnym Policji, stanowiącej załącznik do decyzji nr 167 Komendanta Głównego Policji z dnia 19 marca 2008 r. w sprawie funkcjonowania zestawu centralnych zbiorów informacji tworzących Krajowy System Informacji Policji, obowiązek rejestracji powinien nastąpić niezwłocznie po zaistnieniu okoliczności to uzasadniających, jednak nie później niŜ w ciągu 3 godzin od przyjęcia zawiadomienia o zaginięciu osoby. Natomiast informacje uzupełniające dotyczące rejestracji osób zaginionych w zakresie rejestracji zdjęć, uzupełnienia informacji o rysopisie oraz znakach szczególnych rejestruje się niezwłocznie po ich uzyskaniu, jednak nie później niŜ w ciągu 9 dni od przyjęcia zawiadomienia o zaginięciu osoby. Informacje o osobie zaginionej rejestruje policjant przyjmujący zawiadomienie o zaginięciu. Informacje o osobie zaginionej rejestruje się w formie poszukiwań w celu ustalenia miejsca jej pobytu oraz w formie okoliczności z podaniem przyczyny rejestracji. Osoba dokonująca rejestracji osoby zaginionej w KSIP wprowadza w szczególności informacje w postaci: 1) danych osobowych obejmujących: 11 a) nazwiska – aktualne oraz poprzednio uŜywane, b) imiona – aktualne oraz poprzednio uŜywane, c) imiona rodziców i nazwisko rodowe matki, d) datę i miejsce urodzenia, e) posiadane obywatelstwo lub obywatelstwa, f) narodowość, g) płeć, h) numer PESEL, jeŜeli osoba go posiada; Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 5 września 2007 r. w sprawie przetwarzania przez Policję informacji o osobach (Dz. U. Nr 170, poz. 1203) i wydana na jego podstawie decyzja nr 167 Komendanta Głównego Policji z dnia 19 marca 2008 r. w sprawie funkcjonowania zestawu centralnych zbiorów informacji tworzących Krajowy System Informacji Policji. 22 2) adresu lub adresów miejsca zameldowania i pobytu; 3) rodzaju i numeru dokumentu toŜsamości, którym osoba się posługuje lub dokumentu, na podstawie którego ustalono toŜsamość osoby. Dodatkowo rejestracja osoby moŜe zawierać: 1) zdjęcia; 2) datę daktyloskopowania, numer sprawy, w której pobrano odciski linii papilarnych i numer AFIS; 3) datę pobrania próbki biologicznej i numer bazy danych DNA; 4) rysopis oraz opis znaków szczególnych w tym tatuaŜy według cech zawartych w wykazie oraz opis słowny nieujęty w wykazie; 5) pseudonimy; 6) dodatkowe zestawy prawdziwych lub fałszywych danych osobowych; 7) informacje o wykształceniu, zawodzie, miejscu i stanowisku pracy; 8) informacje o środowisku i kontaktach osoby; 9) informacje o posiadanych pojazdach, telefonach; 10) informacje o adresach internetowych; 11) informacje o numerach związanych z osobą, w tym poprzedni numer PESEL; 12) dane osobowe, o których mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych12 nie rejestrowane w innych zbiorach. Osoba rejestrująca podczas rejestrowania w KSIP informacji o osobie zaginionej umieszcza w szczególności: 1) informacje, o których była mowa wyŜej, podczas rejestracji osoby; 2) aktualne zdjęcie, jeŜeli jednostka rejestrująca jest w jego posiadaniu; 3) rysopis oraz opis znaków szczególnych, w tym tatuaŜy; 4) opis ubioru ze wskazaniem stopnia zuŜycia, znaków firmowych, monogramów itp.; 5) opis przedmiotów posiadanych przez osobę w chwili zaginięcia; 12 Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm. 23 6) informacje o stanie zdrowia mogące mieć wpływ na zachowanie lub miejsce pobytu osoby poszukiwanej, w tym dane dotyczące: grupy krwi, zdjęć rentgenowskich czaszki i uzębienia oraz doznanych urazów mechanicznych; 7) informację o pełnoletniości albo niepełnoletniości osoby zaginionej w dniu zaginięcia; 8) informacje o uzyskanych odciskach śladów linii papilarnych i uzyskanym materiale biologicznym do badań genetycznych; 9) datę, miejsce i opis okoliczności zaginięcia; 10) ostrzeŜenia i dyspozycje komórki lub jednostki prowadzącej poszukiwania. Przed zarejestrowaniem informacji o osobie zaginionej osoba rejestrująca sprawdza, czy osoba zaginiona nie jest poszukiwana lub zatrzymana przez inną komórkę lub jednostkę. Chodzi tu o równieŜ o poszukiwania osoby ukrywającej się przed organami ścigania lub wymiaru sprawiedliwości. Osoba rejestrująca informacje uzupełniające o poszukiwaniu osoby zaginionej umieszcza w szczególności: 1) zmianę bądź uzupełnienie treści rejestracji; 2) rodzaj i datę zakończenia poszukiwań lub okoliczności; 3) przekazanie rejestracji do innej komórki lub jednostki; 4) przejęcie rejestracji z innej komórki lub jednostki, bez zmiany daty faktu i daty wszczęcia poszukiwań; 5) zakończenie czynności poszukiwawczych; 6) zakończenie rejestracji. NaleŜy pamiętać, iŜ zakończenie czynności poszukiwawczych osoby zaginionej nie powoduje zakończenia rejestracji w KSIP. Podjęcie czynności poszukiwawczych Podejmowane bezpośrednio po zgłoszeniu zaginięcia osoby czynności poszukiwawcze róŜnią się zdecydowanie, co jest spowodowane określeniem kategorii osoby zaginionej. Kategorię osoby zaginionej określa policjant sporządzający 24 zawiadomienie o zaginięciu po dokonaniu analizy i oceny podanych w nim faktów i okoliczności; wątpliwości w tym zakresie rozstrzyga kierownik jednostki Policji, w której przyjęto zawiadomienie. Zawiadomienie to sporządza się według wzoru stanowiącego załącznik nr 1 do Instrukcji. Na Ŝądanie osoby uprawnionej wydaje się jej potwierdzenie przyjęcia zawiadomienia sporządzone według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do niniejszej Instrukcji. W przypadku przyjęcia zawiadomienia o zaginięciu osoby zakwalifikowanej do kategorii I naleŜy niezwłocznie podjąć czynności poszukiwawcze zmierzające do odnalezienia osoby zaginionej, zlecane i nadzorowane przez dyŜurnego jednostki, a takŜe niezwłocznie po przyjęciu informacji o zaginięciu osoby i sporządzeniu zawiadomienia, dokonać rejestracji w ewidencji policyjnej oraz: 1) zorganizować i przeprowadzić penetrację terenu ostatniego miejsca pobytu osoby zaginionej, wykorzystując w miarę potrzeb i moŜliwości siły i środki innych jednostek Policji, w tym środki techniczne, psy policyjne, a takŜe podmioty pozapolicyjne; w trakcie penetracji poszczególnych elementów zabudowań czy pomieszczeń naleŜy dąŜyć do ujawnienia miejsc, w których osoba zaginiona mogła się ukryć, nie moŜe się z nich wydostać lub gdzie mogą znajdować się jej zwłoki; 2) szczegółowo rozpytać osoby, które jako ostatnie miały kontakt z osobą zaginioną; 3) dokonać sprawdzenia szpitali, pogotowia ratunkowego lub opiekuńczego, izb bądź domów dziecka, noclegowni, izb wytrzeźwień, zakładów prawnej izolacji albo opieki społecznej w rejonie miejsca zaginięcia lub miejsca pobytu; 4) dokonać lustracji ostatniego miejsca pobytu osoby zaginionej celem ujawnienia, zabezpieczenia i utrwalenia śladów i dowodów mogących ukierunkować czynności poszukiwawcze, słuŜące celom identyfikacyjnym, w tym śladów linii papilarnych, materiału biologicznego i próbek pisma ręcznego; z czynności tej naleŜy sporządzić notatkę urzędową; 5) dokonać sprawdzenia, czy w rejonie miejsca zaginięcia osoby odnaleziono NN osoby lub NN zwłoki, odpowiadające rysopisowi zaginionej osoby; 25 6) uzyskać fotografię osoby zaginionej i zarejestrować w ewidencji policyjnej; 7) dokonać rejestracji w ewidencji policyjnej przedmiotów i dokumentów, które osoba zaginiona miała przy sobie lub nimi dysponowała; 8) spowodować publikację o poszukiwaniu osoby zaginionej w środkach masowego przekazu; 9) zlecić laboratorium kryminalistycznemu właściwej miejscowo komendy wojewódzkiej Policji oznaczenie kodu genetycznego materiału biologicznego pochodzącego od osoby zaginionej celem porównania ze zbiorem danych genetycznych. Natomiast w przypadku przyjęcia zawiadomienia o zaginięciu osoby zakwalifikowanej do kategorii II naleŜy: 1) dokonać rejestracji informacji o zaginięciu oraz rejestracji osoby zaginionej; 2) uzyskać fotografię osoby zaginionej i wprowadzić do ewidencji policyjnej; 3) podjąć czynności poszukiwawcze zmierzające do odnalezienia osoby zaginionej, zlecane i nadzorowane przez dyŜurnego jednostki, jeŜeli uzasadnia to treść przyjętego zawiadomienia. Policjant prowadzący poszukiwanie osoby zaginionej, zakwalifikowanej do kategorii I, niezaleŜnie od obowiązków określających czynności podejmowane bezpośrednio po zgłoszeniu zaginięcia, które opisane zostały wyŜej, powinien takŜe uwzględnić celowość podjęcia następujących czynności: 1) udziału w czynnościach poszukiwawczych, zarządzonych przez dyŜurnego jednostki Policji; 2) udziału w czynnościach dochodzeniowo-śledczych prowadzonych w trybie określonym w art. 308 kpk w związku z zaginięciem osoby; 3) sprawdzenia informacji podanych przez osobę uprawnioną w złoŜonym przez nią zawiadomieniu o zaginięciu; 4) uzyskania wykazu połączeń telefonicznych osoby zaginionej i dokonania ich weryfikacji pod kątem przydatności do działań poszukiwawczych; 26 5) ustalenia prawnej i faktycznej sytuacji rodzinnej małoletniej osoby zaginionej lub ubezwłasnowolnionej; 6) dokonania przeglądu akt spraw prowadzonych wobec lub z udziałem osoby zaginionej w celu ustalenia świadków, miejsc i innych okoliczności wyznaczających kierunek prowadzonego poszukiwania; 7) dokonania penetracji lub lustracji innych niŜ ostatnie miejsc pobytu osoby zaginionej w celu ustalenia świadków lub innych faktów bądź dowodów umoŜliwiających odnalezienie osoby zaginionej; 8) podjęcia czynności operacyjno-rozpoznawczych w środowisku osoby zaginionej. Czynności poszukiwawczych w sprawach zaginięcia małoletnich naleŜy dokonywać z udziałem komórki organizacyjnej do spraw nieletnich jednostki Policji prowadzącej poszukiwanie. 2.2. Właściwość miejscowa jednostki Policji do prowadzenia poszukiwań osoby zaginionej Omawiając właściwość miejscową jednostki Policji do prowadzenia poszukiwań osoby zaginionej, musimy wprowadzić pewien podział osób zaginionych, według którego będziemy omawiali to zagadnienie. OtóŜ, jeŜeli chodzi o samych zaginionych, pomijając kategorię osoby zaginionej, którą określamy podczas przyjmowania zgłoszenia o zaginięciu osoby, musimy rozróŜnić osoby zaginione narodowości polskiej, które moŜemy poszukiwać na terenie Polski i za granicą, oraz osoby zaginione, będące cudzoziemcami, które poszukujemy na terenie naszego kraju. Poszukiwania osób zaginionych na terenie Polski Omawiając zagadnienia związane z ustalaniem jednostki Policji, która jest właściwą do prowadzenia poszukiwania osoby zaginionej, naleŜy podkreślić, iŜ waŜne w tym wypadku jest ustalenie miejsca zaginięcia i miejsca pobytu osoby zaginionej. Oba pojęcia wyjaśnione zostały w pierwszym rozdziale. 27 Jednostką Policji właściwą miejscowo do prowadzenia poszukiwania osoby zaginionej jest ta, na której obszarze właściwości terytorialnej osoba zaginęła. Policjant przyjmujący zawiadomienie o zaginięciu osoby, jak juŜ wcześniej wspominano, jest obowiązany do niezwłocznego sprawdzenia osoby zaginionej w ewidencji policyjnej. JeŜeli nie moŜna ustalić miejsca zaginięcia osoby w kraju lub za granicą, właściwą miejscowo do prowadzenia poszukiwania jest jednostka Policji, na której obszarze właściwości terytorialnej osoba zaginiona miała swoje ostatnie znane miejsce pobytu. JeŜeli jednostka Policji, w której przyjęto zawiadomienie o zaginięciu osoby, nie jest właściwa miejscowo do prowadzenia poszukiwania – dokumentację z wykonanych czynności przekazuje się niezwłocznie jednostce właściwej, przesyłając do wiadomości wydziału kryminalnego zwierzchniej komendy wojewódzkiej Policji kopię pisma przewodniego zawierającego uzasadnienie tej decyzji. Kierownik jednostki Policji właściwej miejscowo zleca prowadzenie poszukiwania policjantowi komórki organizacyjnej słuŜby kryminalnej lub wyznacza do tego policjanta innej komórki organizacyjnej. Policjant prowadzący poszukiwanie jest obowiązany utrzymywać niezbędny kontakt z osobą uprawnioną, w tym udzielać jej dozwolonych prawem informacji o stanie i przebiegu poszukiwania. Poszukiwanie osób za granicą oraz poszukiwanie cudzoziemców Poszukiwania obywateli Rzeczypospolitej Polskiej za granicą prowadzi komórka organizacyjna Komendy Głównej Policji właściwa do spraw kontaktów z Biurem Międzynarodowej Współpracy Policji. Policjant prowadzący poszukiwanie osoby zaginionej jest obowiązany do wystąpienia do Biura Interpolu z wnioskiem o wszczęcie poszukiwania za granicą w celu ustalenia miejsca pobytu w przypadku, gdy: 1) zaginięcie ma związek z wyjazdem za granicę; 2) w trakcie wykonywania czynności poszukiwawczych uzyskano wiarygodną informację wskazującą na pobyt osoby zaginionej za granicą. 28 Treść wniosku o wszczęcie poszukiwań osoby zaginionej poza granicami kraju określa załącznik nr 3 do Instrukcji. Jednostka Policji, która występuje z wnioskiem o poszukiwanie za granicą ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić Biuro Międzynarodowej Współpracy Policji o odnalezieniu osoby zaginionej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przyjmowanie od organów ścigania innych państw wniosków o wszczęcie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej poszukiwania zaginionego cudzoziemca naleŜy do właściwości Biura Międzynarodowej Współpracy Policji. Rejestracja w ewidencji policyjnej wniosku o poszukiwanie osoby zaginionej za granicą naleŜy do obowiązków wspomnianego Biura. NaleŜy podkreślić, iŜ Biuro Międzynarodowej Współpracy Policji moŜe zlecić kaŜdej jednostce Policji wykonanie określonych czynności poszukiwawczych na terenie działania tej jednostki. Jednostka Policji, która odnalazła cudzoziemca, ustaliła miejsce jego pobytu, ujawniła jego zwłoki lub zakończyła czynności poszukiwawcze, niezwłocznie powiadamia o tym Biuro Międzynarodowej Współpracy Policji. W tym miejscu naleŜy wspomnień, iŜ poszukiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej cudzoziemca zgłoszonego jako zaginionego prowadzi się na podstawie przepisów niniejszej Instrukcji. Oczywiście przepisy o właściwości miejscowej jednostki Policji stosuje się odpowiednio. Policjant prowadzący poszukiwanie osoby zaginionej – cudzoziemca, powiadomić Biuro Międzynarodowej Współpracy jest obowiązany pisemnie Policji o tym fakcie, w szczególności w przypadku, gdy osoba uprawniona w złoŜonym zawiadomieniu o zaginięciu nie jest w stanie wskazać ostatniego miejsca pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub przedstawić dowodów wskazujących, iŜ jego zaginięcie mogło nastąpić na obszarze właściwości terytorialnej jednostki Policji, w której zgłaszane jest zaginięcie. Wszelkie wątpliwości w tym zakresie rozstrzyga Biuro Międzynarodowej Współpracy Policji. 29 2.3. Dokumentowanie czynności poszukiwawczych Zanim przystąpimy do omawiania sposobów gromadzenia i przechowywania dokumentacji dotyczącej spraw poszukiwawczych, naleŜy podkreślić, iŜ forma i zakres dokumentowania czynności poszukiwawczych zaleŜne są od kategorii osoby zaginionej. Formą gromadzenia dokumentów z wykonywanych czynności poszukiwawczych jest teczka poszukiwania. Prowadzenie teczki poszukiwania osoby zaginionej przez wyznaczonego policjanta jest obowiązkowe jedynie w przypadku zakwalifikowania osoby zaginionej do kategorii I. W tym wypadku teczkę poszukiwania zakłada się po dokonaniu rejestracji osoby zaginionej w ewidencji policyjnej. Teczka poszukiwania osoby zaginionej powinna zawierać: 1) zawiadomienie o zaginięciu osoby; 2) potwierdzenie rejestracji w ewidencji policyjnej informacji o poszukiwaniu osoby zaginionej; 3) plan czynności poszukiwawczych, systematycznie aktualizowany; 4) dokumenty dotyczące wykonywanych czynności poszukiwawczych; 5) kartę nadzoru słuŜbowego. Dokumenty z wykonywanych czynności poszukiwawczych gromadzi się w prowadzonych teczkach w układzie chronologicznym zgodnie z obowiązującymi przepisami o pracy kancelaryjno-biurowej. JeŜeli natomiast chodzi o osoby zaginione kategorii II, to dokumentację czynności prowadzonych przez jednostkę Policji w sprawach poszukiwania osób zaginionych zakwalifikowanych do kategorii II włącza się do jednej zbiorczej teczki poszukiwania, prowadzonej w komórce organizacyjnej słuŜby kryminalnej lub przez policjanta wyznaczonego przez kierownika jednostki Policji. 30 2.4. Zakończenie poszukiwania osoby zaginionej Omawiając okoliczności, w których kończy się sprawę poszukiwawczą osoby zaginionej, naleŜy podkreślić, Ŝe będziemy mieli tu do czynienia z dwoma róŜnymi sytuacjami. Po pierwsze, z zakończeniem poszukiwania, które skutkuje usunięciem danych o osobie zaginionej z ewidencji policyjnych oraz po drugie, z zakończeniem czynności poszukiwawczych, którego wystąpienie nie powoduje usunięcia danych z ewidencji policyjnych. Zakończenie poszukiwania Zakończenie poszukiwania i usunięcie danych o osobie zaginionej z ewidencji policyjnej następuje, gdy: 1) odnaleziono osobę zaginioną lub jej zwłoki; przez odnalezienie osoby naleŜy rozumieć nawiązanie z nią bezpośredniego kontaktu przez policjanta; 2) ustalono miejsce pobytu osoby zaginionej; 3) osoba zaginiona powróciła do miejsca pobytu; 4) odnaleziona, pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona osoba zaginiona nie wyraŜa zgody na ujawnienie osobie uprawnionej swojego aktualnego miejsca pobytu, składając pisemne oświadczenie według wzoru stanowiącego załącznik nr 4 do Instrukcji; odmowę sporządzenia takiego oświadczenia dokumentuje się w notatce słuŜbowej; 5) nastąpiło sądowe stwierdzenie zgonu lub sądowe uznanie osoby za zmarłą; 6) od dnia zakończenia czynności poszukiwawczych upłynęło 15 lat. Uznanie za zmarłego następuje na zasadach określonych w przepisach Kodeksu cywilnego13. Na mocy art. 29 kc, zaginiony moŜe być uznany za zmarłego, jeŜeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze Ŝył, jednakŜe gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu. Uznanie za zmarłego nie 13 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.). 31 moŜe nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy. Natomiast, kto zaginął w czasie podróŜy powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten moŜe być uznany za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie. JeŜeli nie moŜna stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu sześciomiesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeŜeli nie miał portu przeznaczenia – z upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość. JeŜeli chodzi o osoby, które zaginęły w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla ich Ŝycia, nie przewidzianym w sytuacjach wyŜej opisanych, osoby te mogą być uznane za zmarłe po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać14. Jak powinno wyglądać postępowanie osoby uprawnionej w takiej sytuacji? OtóŜ, do sądu cywilnego (w ostatnim miejscu zamieszkania zaginionego) naleŜy złoŜyć wniosek o uznanie osoby zaginionej za zmarłego. Sąd na wniosek zainteresowanego wszczyna postępowanie. W przedmiotowym wniosku naleŜy podać: 1) imię, nazwisko, wiek, imiona rodziców oraz nazwisko rodowe matki zaginionego; 2) ostatnie znane miejsce zamieszkania lub pobytu zaginionego; 3) okoliczności faktyczne uzasadniające wniosek. W postanowieniu o uznaniu za zmarłego sąd oznacza dokładną datę, a w miarę moŜliwości takŜe godzinę domniemanej śmierci zaginionego. Postanowienie to stanowi podstawę do sporządzenia w urzędzie stanu cywilnego aktu zgonu osoby uznanej za zmarłą. 14 Zobacz teŜ: K. Piasecki, Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część ogólna. Komentarz, Zakamycze 2003. 32 NiezaleŜnie od wniosku o uznanie za zmarłego, osoba zainteresowana moŜe w pewnych okolicznościach złoŜyć do sądu wniosek o stwierdzenie zgonu. RóŜnica między uznaniem za zmarłego a stwierdzeniem zgonu polega na tym, Ŝe w przypadku uznania za zmarłego nie wiadomo na pewno czy osoba zaginiona Ŝyje, czy teŜ zmarła. Natomiast przy stwierdzeniu zgonu wiemy na pewno, Ŝe osoba ta nie Ŝyje, ale nie został sporządzony akt zgonu. Wniosek o stwierdzenie zgonu zostanie przez sąd uwzględniony, jeŜeli śmierć osoby, której zgon ma być sądowo stwierdzony, będzie niewątpliwa, nawet jeśli nie odnaleziono zwłok tej osoby (zaginęła np. w katastrofie lotniczej lub podczas powodzi). Taki wniosek moŜe być złoŜony w kaŜdym czasie. Sąd w trakcie postępowania bada wszystkie istotne okoliczności sprawy i w postanowieniu stwierdzającym zgon określa najbardziej prawdopodobną chwilę śmierci tej osoby. TakŜe takie postanowienie jest z prawnego punktu widzenia toŜsame ze śmiercią danej osoby i wywołuje wszelkie, wynikające z niej skutki. Po zakończeniu poszukiwania dokumentację z czynności lub teczkę poszukiwania przekazuje się do archiwum na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Zakończenie czynności poszukiwawczych Czynności poszukiwawcze kończy się, a materiały z wykonanych czynności przekazuje się do archiwum na zasadach określonych w odrębnych przepisach w przypadkach, gdy: 1) upłynęło 10 lat od dnia przyjęcia zawiadomienia o zaginięciu osoby; 2) upłynęło 5 lat od dnia zaginięcia osoby, która w chwili zgłoszenia miała ukończone 70 lat Ŝycia; 3) upłynęło 10 lat od zgłoszenia zaginięcia osoby małoletniej, która ukończyłaby 23 lata Ŝycia. W tym miejscu po raz kolejny naleŜy podkreślić, Ŝe zakończenie czynności poszukiwawczych w przypadkach wyŜej wymienionych nie powoduje usunięcia danych o osobie zaginionej z ewidencji policyjnej. 33 Decyzja policjanta o zakończeniu czynności poszukiwawczych i przekazaniu materiałów do archiwum wymaga zatwierdzenia przez naczelnika wydziału kryminalnego właściwej miejscowo komendy wojewódzkiej Policji. NaleŜy pamiętać, Ŝe o poszukiwaniu osób zaginionych ogłasza się w razie potrzeby komunikaty w środkach masowego przekazu. Wniosek o opublikowanie komunikatu oraz jego projekt przygotowuje policjant prowadzący poszukiwanie lub identyfikację i przekazuje go za pośrednictwem wydziału kryminalnego Komendy Wojewódzkiej Policji do rzecznika prasowego Komendanta Wojewódzkiego Policji. 34 Rozdział 3 Postępowanie Policji w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej toŜsamości 3.1. Pojęcie osoby o nieustalonej toŜsamości Zanim zaczniemy omawiać jak powinno w sposób prawidłowy wyglądać postępowanie Policji podczas ujawnienia osoby o nieustalonej toŜsamości, warto w tym miejscu wyjaśnić, co prawodawca rozumie pod pojęciem takiej osoby. OtóŜ, osoba o nieustalonej toŜsamości, zwana dalej „NN osobą” – to osoba, której dane personalne są nieznane, niepełne lub niewiarygodne, w szczególności gdy: 1) jest to następstwem choroby, uniemoŜliwiającej samodzielne podejmowanie decyzji przez tę osobę; 2) osoba ta zataja swoją toŜsamość w sytuacji mającej znaczenie prawne. UŜyty w przedmiotowej definicji skrót NN osoba ma swoje korzenie w języku łacińskim, gdzie określenie nomen nescio, z którego został utworzony, oznacza – imienia nie znam, ktoś nieznany15. Przedmiotowa definicja zamieszczona została w Instrukcji, która stanowi podstawę prawną postępowania policjantów w sytuacjach ujawnienia NN osoby. Zatem mamy w tym wypadku z tzw. definicją legalną. 3.2. Typowe sytuacje, w których ujawnia się osoby o nieustalonej toŜsamości Policjanci podczas wykonywania czynności słuŜbowych mogą spotkać się z osobami, których toŜsamości nie moŜna ustalić lub jest to powaŜnie utrudnione praktycznie na kaŜdym kroku. Takie sytuacje mają najczęściej miejsce podczas interwencji, kiedy to osoba legitymowana nie posiada przy sobie dokumentu toŜsamości i nie potrafi podać swoich danych osobowo-adresowych. Sytuacja taka moŜe być spowodowana stanem chorobowym, urazem mechanicznym głowy 15 E. Sobal, Słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa 2002, s. 773. 35 powstałym chociaŜby w wyniku przestępstwa, którego jest ofiarą. MoŜe teŜ się zdarzyć, Ŝe sprawca przestępstwa lub wykroczenia, ujęty na gorącym uczynku, odmawia podania swoich danych lub wręcz nie odzywa się do policjantów nawet słowem. Trudno byłoby w tym miejscu wymienić wszystkie sytuacje, w których policjanci wykonujący swoje obowiązki słuŜbowe mogą ujawnić osobę o nieustalonej toŜsamości. Typowymi sytuacjami, w których policjant pełniący słuŜbę w terenie moŜe ujawnić osobę o nieustalonej toŜsamości mogą być w szczególności: 1) pełnienie słuŜby patrolowej; 2) podejmowane interwencje (z własnej inicjatywy, jak i na polecenie dyŜurnego); 3) zgłoszenia obywateli; 4) powiadomienia instytucji, szpitali, oddziałów ratownictwa medycznego; 5) czynności realizowane w ramach art. 308 kpk, bądź zlecone przez uprawnione organy (np. przeszukania pomieszczeń). Nie są to oczywiście, tak jak juŜ wspominałem, wszystkie sytuacje, w których policjant ujawnia NN osobę, jednak moŜna powiedzieć, Ŝe są one jednymi z najczęściej występujących. JeŜeli podczas wykonywania czynności słuŜbowych występują trudności z ustaleniem danych personalnych osoby albo gdy zataja ona swoją toŜsamość, a w szczególności jeśli jest to następstwem choroby, naleŜy podjąć czynności identyfikacyjne. Za realizację wstępnych czynności związanych z ujawnieniem NN osoby jest odpowiedzialny dyŜurny jednostki Policji lub wyznaczony przez niego policjant jednostki Policji, na której obszarze działania osoba ta została ujawniona. Zakres wstępnych czynności identyfikacyjnych, podejmowanych w związku z ujawnieniem osoby o nieustalonej toŜsamości, obejmuje w szczególności: 1) ustalenie faktów i okoliczności ujawnienia NN osoby, w tym przez nią podawanych; 36 2) rozpytanie świadków; 3) sprawdzenie poczynionych ustaleń; 4) badanie lekarskie NN osoby; 5) opis cech wyglądu zewnętrznego, w tym znaków szczególnych, ubioru i posiadanych przedmiotów oraz ustalenie potencjalnego wieku osoby; 6) niezwłoczne sporządzenie fotografii sygnalitycznej; 7) niezwłoczne pobranie odcisków linii papilarnych palców rąk i dłoni oraz przeprowadzenie wywiadu daktyloskopijnego. JeŜeli w wyniku wstępnych czynności nie zidentyfikowano NN osoby i ustalono, Ŝe niemoŜność identyfikacji nie jest następstwem stanu zdrowia tej osoby, naleŜy podjąć czynności określone w przepisach procedury karnej. Z sytuacją taką będziemy mieli do czynienia, gdy np. osoba ujęta na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub wykroczenia odmawia podania swoich danych osobowych. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe Policja ma prawo zatrzymać osobę ujętą na gorącym uczynku popełnienia wykroczenia lub bezpośrednio potem, jeŜeli nie moŜna ustalić jej toŜsamości. Jest to jedna z przesłanek zatrzymania w prawie wykroczeń. Czas zatrzymania takiej osoby nie moŜe przekroczyć 24 godzin. Tyle czasu ma Policja na ustalenie toŜsamości osoby. W postępowaniu karnym rzecz wygląda trochę inaczej. Osoba zatrzymana na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa, która ukrywa swoją toŜsamość przed organami ścigania, w przypadku zastosowania wobec jej osoby, postanowieniem sądu, środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, moŜe być osadzona w areszcie śledczym jako osoba o nieustalonej toŜsamości. Zastosowanie mają tu przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem tymczasowego aresztowania oraz kar i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności oraz dokumentowania tych czynności16, gdzie ustawodawca stwierdza, Ŝe w razie doprowadzenia tymczasowo aresztowanego, którego toŜsamości nie ustalono, organ doprowadzający doręcza pismo stwierdzające, Ŝe osoba doprowadzona jest osobą 16 Dz. U. Nr 15, poz. 142. 37 o nieustalonej toŜsamości, której dotyczy postanowienie o tymczasowym aresztowaniu i nakaz przyjęcia. W tym wypadku organ doprowadzający doręcza ponadto aktualne zdjęcie osoby doprowadzonej. JeŜeli natomiast w wyniku wstępnych czynności nie zidentyfikowano NN osoby i ustalono, Ŝe niemoŜność identyfikacji jest następstwem choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych tej osoby, naleŜy umieścić NN osobę w najbliŜszym zakładzie opiekuńczym albo leczniczym i kontynuować czynności identyfikacyjne. Z czynności umieszczenia NN osoby w zakładzie opiekuńczym lub leczniczym policjant jest zobowiązany sporządzić się protokół przekazania osoby o nieustalonej toŜsamości. Wzór przedmiotowego protokołu stanowi załącznik nr 5 Instrukcji. Kopię protokołu naleŜy niezwłocznie przesłać do organu administracji samorządowej, właściwego dla siedziby zakładu, w którym umieszczona została NN osoba. Dokumenty z wstępnych czynności identyfikacyjnych dyŜurny jednostki Policji przedkłada jej kierownikowi, który z kolei wyznacza policjanta do prowadzenia dalszej identyfikacji NN osoby. Właściwość miejscową jednostki Policji do prowadzenia identyfikacji określa miejsce ujawnienia NN osoby. 3.3. Prowadzenie czynności identyfikacyjnych Policjant prowadzący identyfikację jest obowiązany w szczególności do: 1) rejestracji informacji o ujawnieniu NN osoby i jej zdjęcia sygnalitycznego w ewidencji policyjnej oraz przeprowadzenia lub zlecenia przeprowadzenia typowania polegającego na porównaniu cech wyglądu zewnętrznego i znaków szczególnych NN osoby ze stosownymi zbiorami ewidencji policyjnej; 2) dokonania analizy informacji uzyskanych w wyniku dotychczas podjętych czynności oraz opracowania planu przedsięwzięć identyfikacyjnych; 38 3) w przypadku negatywnego rezultatu sprawdzenia NN osoby przy pomocy urządzenia do szybkiej identyfikacji daktyloskopijnej, pobrania na kartę daktyloskopijną odcisków linii papilarnych palców i przeprowadzenie na tej podstawie wywiadu daktyloskopijnego, którego wynik wraz z kartą daktyloskopijną naleŜy włączyć do teczki identyfikacji; 4) pobrania od NN osoby materiału biologicznego i przesłania go do laboratorium kryminalistycznego komendy wojewódzkiej Policji w celu oznaczenia kodu genetycznego. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w powoływanej juŜ decyzji nr 167/2008 Komendanta Głównego Policji, informacje o ujawnieniu osoby o nieustalonej toŜsamości rejestruje się w KSIP w przypadku, gdy prowadzone czynności nie doprowadziły do ich identyfikacji, nie później niŜ w ciągu 48 godzin od ujawnienia NN osoby. Natomiast informacje uzupełniające dotyczące rejestracji NN osób w zakresie rejestracji zdjęć, uzupełnienia informacji o rysopisie, znakach szczególnych, daktyloskopowaniu i pobraniu próbki biologicznej, rejestruje się nie później niŜ w ciągu 9 dni od ich ujawnienia. JeŜeli prowadzone czynności identyfikacyjne wobec NN osoby wskazują, Ŝe jest ona cudzoziemcem, policjant prowadzący identyfikację opracowuje i przesyła do Biura Międzynarodowej Współpracy Policji – za pośrednictwem wydziału kryminalnego właściwej miejscowo komendy wojewódzkiej Policji – wniosek o zlecenie wykonania za granicą stosownych czynności identyfikacyjnych. Przedmiotowy wniosek powinien określać: 1) czas, miejsce i okoliczności ujawnienia NN osoby; 2) fotografię, szczegółowy rysopis uwzględniający znaki szczególne oraz opis ubioru NN osoby; 3) miejsce umieszczenia NN osoby; 4) kod genetyczny DNA lub informację o pobraniu materiału do badań genetycznych oraz kopię karty daktyloskopijnej. 39 JeŜeli w ciągu roku od ujawnienia NN osoby jej toŜsamość nie zostanie ustalona, policjant prowadzący identyfikację występuje do właściwego miejscowo sądu rejonowego z wnioskiem o wydanie orzeczenia będącego podstawą do sporządzenia aktu urodzenia osoby o nieustalonej toŜsamości na podstawie przepisów o aktach stanu cywilnego17. W akcie stanu cywilnego sporządzonym na podstawie decyzji administracyjnej, orzeczenia sądu lub protokołu wpisuje się w rubryce „Uwagi” stosowną adnotację. NaleŜy podkreślić, Ŝe nadanie personaliów w tym trybie nie stanowi ustalenia toŜsamości NN osoby. Po sporządzeniu aktu urodzenia policjant prowadzący identyfikację dokonuje stosownych uzupełnień rejestracji w ewidencji policyjnej, a czynności identyfikacyjne wykonuje przez następne 3 lata, licząc od dnia sporządzenia tego aktu. MoŜe zdarzyć się, Ŝe zanim nastąpi ustalenie toŜsamości NN osoby, wcześniej będzie miał miejsce jej zgon. W takiej sytuacji czynności identyfikacyjne prowadzi się przez 3 lata, licząc od dnia zgonu. Wydanie aktu zgonu następuje w oparciu o przepisy powoływanej wcześniej ustawy o aktach stanu cywilnego. W przypadku zgonu osoby o nieustalonej toŜsamości, do aktu zgonu wpisuje się: 1) datę, godzinę, miejsce i okoliczności znalezienia zwłok oraz ich zewnętrzny wygląd; 2) płeć oraz przypuszczalny rok urodzenia zmarłego; 3) znaki szczególne zmarłego; 4) opis odzieŜy oraz innych przedmiotów znalezionych przy zmarłym. W wypadku późniejszego ustalenia toŜsamości osoby, policjant prowadzący czynności identyfikacyjne zgłasza dane uzupełniające akt zgonu. Na podstawie danych uzupełniających i dotychczasowego aktu sporządza się nowy akt zgonu z adnotacją w rubryce „Uwagi”, Ŝe akt ten zastępuje akt dotychczasowy, który skreśla się. 17 Zobacz: ustawa z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688). 40 W przypadku samowolnego opuszczenia przez NN osobę placówki opiekuńczej lub leczniczej, w której została umieszczona, czynności identyfikacyjne prowadzi się łącznie z poszukiwaniem NN osoby jako zaginionej, jeŜeli wcześniej nadano jej personalia, moŜe być poszukiwana jako osoba zaginiona, w zaleŜności od sytuacji – kategorii I lub II. 3.4. Zakończenie czynności identyfikacyjnych Po upływie 3 lat od sporządzenia aktu urodzenia lub 3 lat od dnia zgonu osoby o nieustalonej toŜsamości, sporządza się analizę zebranych materiałów i występuje z wnioskiem o zakończenie czynności identyfikacyjnych do naczelnika wydziału kryminalnego właściwej miejscowo komendy wojewódzkiej Policji. Zakończenie czynności identyfikacyjnych nie powoduje usunięcia danych dotyczących identyfikacji z ewidencji policyjnej. Zakończenie identyfikacji następuje po upływie 10 lat od daty zakończenia czynności identyfikacyjnych i powoduje usunięcie danych dotyczących identyfikacji z ewidencji policyjnej. Materiały z wykonanych czynności naleŜy gromadzić w teczce identyfikacji, która powinna zawierać: 1) dokumenty, które zgromadzone zostały podczas wykonywania wstępnych czynności identyfikacyjnych; 2) potwierdzenie rejestracji informacji o NN osobie w ewidencji policyjnej; 3) plan czynności identyfikacyjnych systematycznie aktualizowany; 4) dokumenty dotyczące wykonywanych czynności identyfikacyjnych w układzie chronologicznym; 5) kartę daktyloskopijną NN osoby; 6) kartę nadzoru słuŜbowego. 3.5. Ustalenie toŜsamości NN osoby Ustalenie toŜsamości NN osoby następuje wtedy, gdy: 41 1) rozpozna ją członek najbliŜszej rodziny, opiekun prawny lub co najmniej dwie osoby, które bezpośrednio ją znały; 2) zostaną zebrane inne dowody stwierdzające toŜsamość osoby, w tym pozytywny wynik porównania kodu genetycznego lub potwierdzenie toŜsamości za pomocą wywiadu daktyloskopijnego; 3) NN osoba poda swoje prawdziwe dane osobowe, co zostanie potwierdzone. W przypadku ustalenia toŜsamości NN osoby policjant, który prowadził czynności identyfikacyjne uzupełnia rejestrację w bazie śladów genetycznych oraz w ewidencji policyjnej, następnie dokonuje sprawdzenia osoby w ewidencji policyjnej, a jeŜeli wystąpiono z wnioskiem o zlecenie wykonania za granicą stosownych czynności identyfikacyjnych, powiadamia Biuro Międzynarodowej Współpracy Policji. O identyfikacji NN osoby i miejscu jej przebywania powiadamia się rodzinę albo jej opiekuna prawnego. O ustaleniu toŜsamości NN osoby, wobec której wydano orzeczenie będące podstawą do sporządzenia aktu urodzenia osoby o nieustalonej toŜsamości, naleŜy powiadomić sąd, który rozpatrywał sprawę i wydał orzeczenie. JeŜeli wykonane czynności uzasadniają podejrzenie dokonania przestępstwa polegającego na naruszeniu obowiązku troszczenia się o osobę nieporadną lub małoletniego poniŜej lat 15, wszczyna się postępowanie przygotowawcze. W tym wypadku o fakcie ujawnienia osób o nieustalonej toŜsamości ogłasza się równieŜ komunikaty w środkach masowego przekazu. Wniosek o opublikowanie komunikatu oraz jego projekt przygotowuje policjant prowadzący poszukiwanie lub identyfikację i przekazuje go za pośrednictwem wydziału kryminalnego Komendy Wojewódzkiej Policji do rzecznika prasowego Komendanta Wojewódzkiego Policji. O ustaleniu miejsca pobytu osoby zaginionej, ustaleniu toŜsamości NN osoby lub zidentyfikowaniu NN zwłok policjant prowadzący poszukiwanie lub identyfikację jest obowiązany powiadomić pisemnie jednostki Policji oraz organy i instytucje, którym zlecono wykonanie czynności poszukiwawczych lub identyfikacyjnych, osobę 42 uprawnioną albo członka najbliŜszej rodziny, a takŜe wprowadzić stosowne dane do ewidencji policyjnej. Natomiast w przypadku występowania z wnioskiem o podjęcie czynności poszukiwawczych lub identyfikacyjnych za granicą o zakończeniu poszukiwania lub identyfikacji policjant prowadzący czynności powiadamia takŜe Biuro Międzynarodowej Współpracy Policji, które na tej podstawie odwołuje poszukiwania lub identyfikację. 43 Rozdział 4 Postępowanie Policji w przypadku znalezienia nieznanych zwłok 4.1. Pojęcie nieznanych zwłok Przed omawianiem czynności, które podejmuje Policja na miejscu znalezienia oraz w związku z samym znalezieniem nieznanych zwłok, naleŜy wyjaśnić, co prawodawca rozumie pod pojęciem nieznanych zwłok. Legalna definicja jest w tym przypadku równieŜ zamieszczona przez prawodawcę w Instrukcji, która stanowi podstawę prawną czynności podejmowanych w związku ze znalezieniem nieznanych zwłok. W brzmieniu tej definicji nieznane zwłoki i szczątki ludzkie, zwane dalej „NN zwłokami” – to ciało osoby zmarłej odnalezione w stanie lub okolicznościach uniemoŜliwiających jego identyfikację, w tym części ciała ludzkiego odłączone od całości, jeŜeli umoŜliwiają pobranie próbek biologicznych do badań genetycznych; nie stanowią NN zwłok noworodki martwo urodzone. Natomiast skrót NN wyjaśniony został w jednym z poprzednich rozdziałów niniejszego opracowania. 4.2. Czynności wstępne W przypadku znalezienia NN zwłok policjanci, którzy dotarli na miejsce zdarzenia, w pierwszej kolejności informują dyŜurnego właściwej miejscowo jednostki Policji. DyŜurny podejmuje działania określone w przepisach o metodach i formach wykonywania zadań przez dyŜurnego jednostki organizacyjnej Policji, a w szczególności: 1) organizuje zabezpieczenie miejsca znalezienia zwłok; 2) zapewnia przyjazd lekarza celem stwierdzenia zgonu; 3) kieruje na miejsce zdarzenia policjantów grupy operacyjno-procesowej celem wykonania czynności w niezbędnym zakresie i wyznacza kierownika tej grupy; 44 4) zawiadamia właściwego miejscowo prokuratora rejonowego. Kierownik grupy operacyjno-procesowej jest odpowiedzialny za zorganizowanie, przeprowadzenie i udokumentowanie czynności w niezbędnym zakresie, podjętych na miejscu znalezienia NN zwłok. Na miejscu znalezienia NN zwłok naleŜy wykonać w szczególności następujące czynności: 1) dokonać oględzin zwłok i miejsca ich znalezienia oraz zabezpieczyć znalezione ślady i przedmioty; 2) pobrać odciski linii papilarnych palców rąk i dłoni; 3) wykonać zdjęcia zwłok, spełniające wymogi określone w odrębnych przepisach; 4) przeprowadzić penetrację terenu przyległego do miejsca znalezienia zwłok; 5) przeprowadzić rozpoznanie posesyjne; 6) spowodować zabezpieczenie zwłok do czasu ich otwarcia; 7) uzyskać wstępną ocenę biegłego lekarza co do przyczyny śmierci. W przypadku gdy prokurator podjął decyzję o osobistym dokonaniu oględzin lub innych czynności procesowych, kierownik grupy operacyjno-procesowej współdziała z prokuratorem podczas dokonywania tych czynności. Oględziny zwłok powinny być przeprowadzone z udziałem biegłego lekarza, w miarę moŜliwości z zakresu medycyny sądowej. Dokumentację z wykonanych czynności kierownik grupy operacyjno-procesowej przekazuje po ich zakończeniu dyŜurnemu jednostki Policji lub jej kierownikowi. JeŜeli wyniki ustaleń dokonanych na miejscu znalezienia NN zwłok lub wyniki otwarcia zwłok uzasadniają podejrzenie przestępczego spowodowania śmierci, materiały z wykonanych czynności naleŜy niezwłocznie przekazać prokuratorowi w celu wszczęcia śledztwa. JeŜeli natomiast chodzi o jednostkę Policji, która jest właściwą do prowadzenia czynności identyfikacyjnych NN zwłok, to określa ją miejsce znalezienia NN zwłok. 45 JeŜeli stwierdzono zgon NN osoby znajdującej się w placówce leczniczej, z czynności umieszczenia NN osoby w zakładzie opiekuńczym lub leczniczym sporządza się protokół przekazania osoby o nieustalonej toŜsamości, którego kopię naleŜy niezwłocznie przesłać do organu administracji samorządowej, właściwego dla siedziby zakładu. Kierownik właściwej miejscowo jednostki Policji wyznacza policjanta komórki organizacyjnej słuŜby kryminalnej do prowadzenia identyfikacji NN zwłok. MoŜe zdarzyć się, Ŝe w strukturze jednostki Policji brak jest takiej komórki, wtedy czynności identyfikacyjne prowadzi odpowiednia komórka organizacyjna nadrzędnej jednostki Policji. Nie prowadzi się identyfikacji NN zwłok, jeŜeli z opinii biegłego lekarza wynika, iŜ zgon osoby nastąpił co najmniej 35 lat przed datą znalezienia jej zwłok. 4.3. Przebieg czynności identyfikacyjnych Prowadząc identyfikację nieznanych zwłok naleŜy stosować następujące metody identyfikacji: 1) porównanie kodu genetycznego DNA; 2) porównanie odcisków linii papilarnych; 3) badanie uzębienia i innych danych odontologicznych; 4) badanie radiologiczne; 5) porównanie danych medycznych o przebytych zabiegach leczniczych i chirurgicznych; 6) porównanie znaków szczególnych, w tym blizn i tatuaŜy; 7) porównanie cech rysopisowych; 8) identyfikacja rzeczy osobistych; 9) identyfikacja na podstawie dokumentów ujawnionych przy zwłokach lub szczątkach zwłok; 10) rozpoznanie przez świadków, członków rodziny lub znajomych. 46 Policjant prowadzący identyfikację NN zwłok jest obowiązany do podjęcia w pierwszej kolejności następujących czynności: 1) dokonania wstępnych ustaleń zmierzających do identyfikacji NN zwłok, w szczególności na podstawie analizy okoliczności ich znalezienia i wyników przeprowadzonych wywiadów. Czas trwania tych ustaleń nie powinien przekraczać 48 godzin; 2) rejestracji w ewidencji policyjnej informacji o ujawnieniu NN zwłok, przeprowadzenia stosownego typowania na podstawie zgromadzonych w tej ewidencji danych oraz uzupełnienia rejestracji o zdjęcia zwłok, umoŜliwiające ich identyfikację; 3) udziału w czynności otwarcia zwłok, przeprowadzonej przez lekarza medycyny sądowej; w czynności tej uczestniczy takŜe specjalista techniki kryminalistycznej, który wykonuje niezbędną dokumentację fotograficzną; 4) spowodowania pobrania tkanek od NN zwłok i ich przekazania do badań celem oznaczenia kodu genetycznego, pobrania tkanek, krwi lub włosów dokonuje biegły lub uprawniony pracownik słuŜby zdrowia w obecności policjanta prowadzącego identyfikację; 5) przeprowadzenia wywiadu daktyloskopijnego w celach identyfikacyjnych; 6) wystąpienia, w uzasadnionych przypadkach, do prokuratora z wnioskiem o zarządzenie zabezpieczenia czaszki do badań antropometrycznych; 7) pisemnego powiadomienia urzędu stanu cywilnego właściwego dla miejsca znalezienia NN zwłok; 8) uzgodnienia z właściwym miejscowo prokuratorem rejonowym i organem samorządu terytorialnego zasad i miejsca pochowania NN zwłok. Informacje o znalezieniu zwłok o nieustalonej toŜsamości rejestruje się w przypadku, gdy prowadzone czynności nie doprowadziły do ich identyfikacji, nie później niŜ w ciągu 48 godzin od ujawnienia NN osoby lub znalezienia NN zwłok. Natomiast informacje uzupełniające dotyczące NN zwłok w zakresie rejestracji zdjęć, uzupełnienia informacji o rysopisie, znakach szczególnych, daktyloskopowaniu 47 i pobraniu próbki biologicznej, rejestruje się nie później niŜ w ciągu 9 dni od ich znalezienia. W przypadku gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, Ŝe ujawnione NN zwłoki mogą być zwłokami cudzoziemca, kierownik jednostki Policji prowadzącej identyfikację występuje – za pośrednictwem wydziału kryminalnego właściwej miejscowo komendy wojewódzkiej Policji – do Biura Międzynarodowej Współpracy Policji z wnioskiem o podjęcie czynności identyfikacyjnych za granicą. Wzór przedmiotowego wniosku określony jest w załączniku nr 6 do Instrukcji. JeŜeli pomimo przeprowadzenia wywiadu daktyloskopijnego i analizy danych zgromadzonych w ewidencji policyjnej nieznane zwłoki nie zostały zidentyfikowane – policjant prowadzący czynności identyfikacyjne zleca biegłemu z zakresu techniki kryminalistycznej odtworzenie wyglądu twarzy oraz przeprowadzenie innych badań niezbędnych w celu identyfikacji. Techniczny opis sposobów rekonstrukcji wyglądu człowieka, z uwagi na swą obszerność, wykracza poza ramy niniejszego opracowania, które dotyczy stricte czynności identyfikacyjnych, a nie zagadnień związanych z kryminalistyką. Zainteresowanych powyŜszą dziedziną nauki odsyłam do lektury stosownych publikacji18. 4.4. Identyfikacja NN zwłok Nieznane zwłoki uwaŜa się za zidentyfikowane, gdy rozpoznał je członek najbliŜszej rodziny, opiekun prawny lub co najmniej dwie osoby, które bezpośrednio znały zmarłego, a takŜe, gdy uzyskano pozytywny wynik wywiadu daktyloskopijnego lub pozytywną ekspertyzę daktyloskopijną oraz, gdy zebrano inne dowody stwierdzające toŜsamość nieznanych zwłok, w tym pozytywną ekspertyzę badań genetycznych. 18 Zobacz: B. Hołyst, Kryminalistyka, wyd. IX, Warszawa 2000, s. 820-841. 48 W praktyce moŜemy wymienić następujące metody identyfikacji, które mogą pomóc w ustaleniu toŜsamości nieznanych zwłok: 1) porównanie kodu genetycznego DNA; 2) porównanie odcisków linii papilarnych; 3) badanie uzębienia i innych danych odontologicznych; 4) badanie radiologiczne; 5) porównanie danych medycznych o przebytych zabiegach leczniczych i chirurgicznych; 6) porównanie znaków szczególnych, w tym blizn i tatuaŜy; 7) porównanie cech rysopisowych; 8) identyfikacja rzeczy osobistych; 9) identyfikacja na podstawie dokumentów ujawnionych przy zwłokach lub szczątkach zwłok; 10) rozpoznanie przez świadków, członków rodziny lub znajomych. Niezwłocznie po zidentyfikowaniu NN zwłok policjant prowadzący identyfikację wprowadza odpowiednie dane do ewidencji policyjnej oraz zawiadamia właściwy miejscowo urząd stanu cywilnego, rodzinę lub opiekunów zmarłego, a takŜe Biuro Międzynarodowej Współpracy Policji, jeŜeli podejmowano czynności związane z wystąpieniem z wnioskiem o podjęcie czynności identyfikacyjnych za granicą, a w przypadku identyfikacji dokonanej na podstawie informacji otrzymanej od Biura Międzynarodowej Współpracy Policji – obowiązek powiadomienia dotyczy takŜe zakończenia czynności identyfikacyjnych, w przypadku pobrania materiału biologicznego do badań genetycznych – Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Komendy Głównej Policji. Po wyczerpaniu moŜliwości identyfikacyjnych i dokonaniu analizy zgromadzonych materiałów, nie wcześniej jednak niŜ przed upływem 3 lat od dnia ujawnienia nieznanych zwłok, policjant prowadzący identyfikację moŜe podjąć decyzję o zakończeniu czynności identyfikacyjnych. Wniosek o zakończenie czynności identyfikacyjnych akceptuje kierownik komórki organizacyjnej słuŜby kryminalnej jednostki Policji prowadzącej identyfikację, a w jednostce, w której nie 49 ma takiej komórki – jej kierownik. Następnie wniosek ten przesyła się do wydziału kryminalnego właściwej miejscowo komendy wojewódzkiej Policji celem zatwierdzenia. W tym miejscu naleŜy zaznaczyć, Ŝe wykonanie powyŜszych czynności nie powoduje usunięcia danych z ewidencji policyjnej. Zakończenie identyfikacji i usunięcie danych dotyczących identyfikacji z ewidencji policyjnej następuje po upływie 25 lat od daty zakończenia czynności identyfikacyjnych. W razie ujawnienia nowych okoliczności, mogących przyczynić się do zidentyfikowania NN zwłok, policjant prowadzący identyfikację podejmuje decyzję o wznowieniu czynności identyfikacyjnych. O podjęciu decyzji w tej sprawie informuje się wydział kryminalny komendy wojewódzkiej Policji. Materiały z przeprowadzonych czynności identyfikacyjnych policjant prowadzący wspomniane czynności gromadzi w teczce identyfikacji. Teczka identyfikacji NN zwłok powinna zawierać następujące dokumenty: 1) kopie protokołów oględzin zwłok, odzieŜy i miejsca ich znalezienia; 2) odpis protokołu sekcji zwłok; 3) dokumentację fotograficzną, w tym zdjęcia sygnalityczne, zdjęcia odzieŜy, przedmiotów znalezionych przy zwłokach, tatuaŜy i znaków szczególnych; 4) ekspertyzy, opinie i inne ustalenia lub ich odpisy, które mogą się przyczynić do identyfikacji zwłok; 5) notatkę o czasie i miejscu pochowania zwłok, sporządzoną przez policjanta prowadzącego identyfikację; 6) oznaczenie miejsca pochówku NN zwłok z opisem lokalizacji na planie cmentarza; 7) notatki z wykonanych czynności; 8) kartę daktyloskopijną z odciskami linii papilarnych NN zwłok. Materiały identyfikacyjne kompletuje się równieŜ w razie ujawnienia NN zwłok rozkawałkowanych lub tylko ich części. 50 Zakończenie W przedmiotowym opracowaniu podjąłem próbę przedstawienia zagadnień, które wiąŜą się z prowadzeniem przez Policję czynności poszukiwawczych osób zaginionych, czynności identyfikacyjnych po ujawnieniu osoby o nieustalonej toŜsamości oraz czynności identyfikacyjnych związanych ze znalezieniem nieznanych zwłok. ZałoŜeniem opracowania było: po pierwsze uświadomienie młodym adeptom sztuki policyjnej, iŜ opisane czynności – oprócz innych ustawowych obowiązków – równieŜ wykonują policjanci, a po drugie zapoznanie ich z czynnościami, które powinni wykonać w sytuacji ujawnienia takich osób i sposobami ich dokumentowania. Słowem, zaopatrzenie ich w niezbędną wiedzę z ww. zagadnienia, pozwalającą na udzielenie odpowiedniej pomocy tym osobom i ich najbliŜszym. W opracowaniu tym przedstawiając stan prawny, wykorzystałem liczne obowiązujące unormowania prawne, które wiąŜą się z opisywanym zagadnieniem. Przedstawiłem takŜe legalne definicje niezbędnych pojęć, którymi naleŜy posługiwać się opisując przedmiotowe zagadnienia. Wskazałem teŜ na ich róŜnice. Ponadto przytoczyłem niezbędne dane statystyczne zgromadzone w Komendzie Głównej Policji, które pozwoliły na zobrazowanie liczby osób, których zaginięcie zgłoszono Policji, a takŜe zobrazowałem jak na tym tle przedstawia się liczba zgłoszonych zaginięć dzieci do lat 17. Reasumując, moŜna stwierdzić, Ŝe policjant po zapoznaniu się z przedmiotowym opracowaniem, jak równieŜ z aktami prawnymi, które regulują opisywaną problematykę, winien nabyć podstawową wiedzę, pozwalającą mu na wykonywanie w i identyfikacyjnych. przyszłej pracy zawodowej czynności poszukiwawczych 51 Wykaz rysunków i tabel Tabela 1.1. Osoby zaginione Tabela 1.2. Zgłoszone Policji zaginięcia dzieci Rysunek 2.1. Okładka broszury wydanej przez Centrum Poszukiwania Ludzi Zaginionych „Itaka” Wykaz aktów normatywnych 1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.). 2. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Tekst jednolity Dz. U. z 2006 Nr 139, poz. 993, z późn. zm.). 3. Ustawa z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688). 4. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277). 5. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.). 6. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 Nr 101, poz. 926, z późn. zm.). 7. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem tymczasowego aresztowania oraz kar i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności oraz dokumentowania tych czynności (Dz. U. Nr 15, poz. 142). 8. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. Nr 141, poz. 1186). 52 9. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 czerwca 2007 r. w sprawie w sprawie wzorów kart rejestracyjnych oraz sposobu ich wypełniania (Dz. U. Nr 127, poz. 881). 10. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 5 września 2007 r. w sprawie przetwarzania przez Policję informacji o osobach (Dz. U. Nr 170, poz. 1203). 11. Zarządzenie nr 352 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 lipca 2003 r. w sprawie prowadzenia przez Policję poszukiwania osób zaginionych oraz postępowania w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej toŜsamości lub znalezienia nieznanych zwłok (Dz. Urz. KGP Nr 15, poz. 75.). 12. Zarządzenie nr 911 KGP z dnia 20 sierpnia 2004 r. zmieniające zarządzenie w sprawie prowadzenia przez Policję poszukiwania osób zaginionych oraz postępowania w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej toŜsamości lub znalezienia nieznanych zwłok (Dz. Urz. KGP Nr 16, poz. 97). 13. Zarządzenie nr 1426 Komendanta Głównego Policji z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie metodyki wykonywania czynności dochodzeniowo-śledczych przez słuŜby policyjne wyznaczone do wykrywania przestępstw i ścigania ich sprawców (Dz. Urz. KGP z 2005 r. Nr 1, poz. 1). 14. Zarządzenie nr pf-634 Komendanta Głównego Policji z dnia 30 czerwca 2006 r. w sprawie metod i form wykonywania przez Policję czynności operacyjnorozpoznawczych. 15. Zarządzenie nr 528 Komendanta Głównego Policji z dnia 6 czerwca 2007 r. w sprawie form i metod wykonywania zadań przez dzielnicowego i kierownika rewiru dzielnicowych (Dz. Urz. KGP Nr 12, poz. 95). 16. Decyzja nr 167 Komendanta Głównego Policji z dnia 19 marca 2008 r. w sprawie funkcjonowania zestawu centralnych zbiorów informacji tworzących Krajowy System Informacji Policji (Dz. Urz. KGP Nr 10, poz. 57). 53 Bibliografia 1. Hołyst B., Kryminalistyka, wyd. IX, Warszawa 2000. 2. Kiedy zaginął człowiek. Podstawowe informacje prawne, Warszawa 2007. 3. Kotowski W., Ustawa o Policji. Komentarz praktyczny, Warszawa 2004. 4. Piasecki K., Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część ogólna. Komentarz, Zakamycze 2003. 5. Sobal E., Słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa 2002.
