geografia 22004

Teoria i praktyka dydaktyczna
LEKCJA Z WYKORZYSTANIEM TECHNOLOGII KOMPUTEROWEJ
I INFORMATYCZNEJ
Surowce mineralne
Polski
Scenariusz lekcji geografii w gimnazjum
Jak na lekcji geografii korzystaç
z Excela, animacji na p∏ycie CD
i Internetu?
# MA¸GORZATA GO¸DOWSKA
J
ednà z metod aktywizujàcych uczniów jest
wykorzystanie na lekcji komputera z zainstalowanym programem MS Excel oraz
z dost´pem do Internetu. Nasz przedmiot
nadaje si´ do tego w szczególny sposób,
a dotyczy to zw∏aszcza, choç nie tylko, zagadnieƒ z geografii spo∏eczno-gospodarczej. Poni˝ej prezentuj´ lekcj´ geografii w gimnazjum
z wykorzystaniem technologii komputerowej
i informatycznej.1)
Cele lekcji:
a) ogólne:
– rozpoznanie i ocena zasobów surowców mineralnych Polski,
– wykorzystanie technologii komputerowej i informacyjnej na lekcji geografii,
– umiej´tnoÊç korzystania z ró˝nych êróde∏ informacji (w tym z danych statystycznych i Internetu);
1)
36
b) szczegó∏owe:
– rozpoznawanie surowców mineralnych
na podstawie okazów i próbek,
– klasyfikowanie surowców mineralnych
ze wzgl´du na ich gospodarcze wykorzystanie,
– okreÊlenie czasu i warunków, w których
utworzy∏y si´ poszczególne surowce mineralne,
– zmiany w wydobyciu surowców energetycznych w Polsce w latach 1990–2002,
– okreÊlanie znaczenia bogactw mineralnych dla gospodarki narodowej, a wi´c dla
nas samych,
– dostrzeganie potrzeby racjonalnego gospodarowania surowcami,
– wskazywanie na mapie miejsca wydobycia poszczególnych surowców mineralnych,
– znajdowanie informacji na zadany temat z wykorzystaniem wyszukiwarki internetowej,
– odczytywanie danych statystycznych
z innych êróde∏,
– opracowanie wyszukanych informacji
za pomocà arkusza kalkulacyjnego EXCEL
(wykonanie tabel, wykresów i diagramów),
Lekcja zosta∏a przeprowadzona jako otwarta w Gimnazjum Nr 4 w Suwa∏kach w grudniu 2003 r.
100
Geografia w Szkole
Teoria i prakyka dydaktyczna
– analizowanie, interpretowanie wykresów i diagramów,
– okreÊlanie udzia∏u Polski w Êwiatowym
wydobyciu poszczególnych surowców.
Metody:
– praca z mapà Êciennà,
– praca z komputerem,
– wyk∏ad,
– pokaz okazów ska∏,
– praca indywidualna z kartà pracy
ucznia.
Ârodki dydaktyczne:
– mapa hipsometryczna Polski,
– atlasy geograficzne Polski,
– p∏yta CD Okrywamy Êwiat. Animacje
i zaj´cia interakcyjne z geografii dla gimnazjalisty, cz. 2, WSiP SA, Warszawa 2003,
– Âwiat w liczbach 2003/2004, WSiP SA,
Warszawa 2003,
– karty pracy ucznia.
Przebieg lekcji:
1. Sprawy organizacyjno-porzàdkowe.
2. Wprowadzenie do tematu:
a. Nauczyciel wyjaÊnia, co to sà surowce
mineralne.
b. Wspólnie z uczniami nauczyciel omawia bogactwa mineralne Polski na podstawie
diagramu s∏upkowego WielkoÊç zasobów surowców mineralnych w Polsce, zamieszczonym w podr´czniku Odkrywamy Êwiat, cz. 2,
WSiP SA, Warszawa 2003, s. 93.
3. Szczegó∏owe omówienie wa˝niejszych
surowców mineralnych wyst´pujàcych w Polsce.
a. Krótki wyk∏ad nauczyciela na temat zasobów mineralnych Polski:
W naszym kraju wyst´puje wiele surowców mineralnych, mi´dzy innymi w´giel kamienny, w´giel brunatny, rudy cynku i o∏owiu, miedzi, siarka, sól kamienna. Na
pó∏nocnym wschodzie Polski zalegajà znaczne pok∏ady rud ˝elaza, nieeksploatowane
z uwagi na ochron´ Êrodowiska naturalnego
Suwalszczyzny. W kilku rejonach naszego
kraju znajdujà si´ te˝ niewielkie pok∏ady ropy naftowej i gazu ziemnego.
b. Prezentacja okazów i próbek surowców mineralnych: w´gla kamiennego, w´gla
brunatnego, ropy naftowej, siarki, soli ka-
2/2004
miennej, rud metali wyst´pujàcych w Polsce
– miedzi, cynku i o∏owiu.
c. Przypomnienie wiadomoÊci dotyczàcych czasu (era, okres) i warunków, w jakich
utworzy∏y si´ wy˝ej wymienione surowce
w przesz∏oÊci geologicznej.
d. Przedstawienie podzia∏u surowców
pod wzgl´dem ich gospodarczego wykorzystania:
– energetyczne (w´giel kamienny, w´giel
brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny),
– chemiczne (sól kamienna, gips, siarka),
– metalurgiczne (rudy miedzi, cynku
i o∏owiu, ˝elaza),
– skalne (granity, wapienie, dolomity,
gipsy).
4. CzynnoÊci uczniów w czasie zasadniczej cz´Êci lekcji:
a. Wype∏niajà samodzielnie otrzymane
karty pracy (za∏àcznik nr 1). Wpisujà miejsca
i wielkoÊci wydobycia poszczególnych surowców na podstawie informacji zawartych
na p∏ycie CD, na której znajdujà si´ animacje i interaktywne zadania dla uczniów
z dzia∏u Nieustajàcy rozwój – Surowce mineralne (za∏àcznik do podr´cznika do geografii
dla gimnazjalistów Odkrywamy Êwiat, cz. 2,
WSiP SA, Warszawa 2003). Nast´pnie omawiajà swoje prace i pokazujà na mapie Êciennej miejsca wydobycia poszczególnych surowców.
b. Wyszukujà dane statystyczne dotyczàce wydobycia w´gla kamiennego, w´gla brunatnego, ropy naftowej oraz gazu ziemnego
w Polsce w latach 1990–2002 (Ma∏y Rocznik
Statystyczny 2003, GUS, Warszawa 2003 oraz
strona internetowa G∏ównego Urz´du Statystycznego: http://www.stat.gov.pl/). Opracowujà wyszukane informacje za pomocà arkusza kalkulacyjnego MS Excel, sporzàdzajà
tabele oraz wykresy przedstawiajàce wydobycie w Polsce w´gla kamiennego, w´gla
brunatnego, ropy naftowej i gazu ziemnego
w ostatnich dziesi´ciu latach (za∏àcznik nr
2). Analizujà i interpretujà dane. Szczególnà
uwag´ zwracajà (z pomocà nauczyciela) na
malejàce wydobycie w´gla kamiennego. Szukajà przyczyn tego zjawiska.
101
37
Teoria i praktyka dydaktyczna
c. Wyszukujà dane statystyczne na temat
miejsca Polski w Êwiecie w wydobyciu poszczególnych surowców, korzystajàc z opracowania Âwiat w liczbach 2003/2004 (WSiP SA,
Warszawa 2003). Tworzà za pomocà arkusza
kalkulacyjnego MS Excel tabele i diagramy
ko∏owe przedstawiajàce udzia∏ Polski w Êwiecie w wydobyciu poszczególnych surowców
(za∏àcznik nr 3). Omawiajà swoje prace i oceniajà pozycj´ Polski w Êwiecie w wydobyciu
poszczególnych surowców mineralnych.
5. Podsumowanie lekcji.
a. Wnioski:
– Polska jest krajem zasobnym w bogactwa mineralne. Posiadamy du˝e zasoby w´gla kamiennego, w´gla brunatnego, rud cynku i o∏owiu, rud miedzi, siarki, soli
kamiennej. Bardzo ma∏o mamy natomiast
ropy naftowej i gazu ziemnego. JesteÊmy
zmuszeni do importu tych surowców. Sprowadzamy je g∏ównie z Rosji.
– SpoÊród surowców energetycznych maleje w naszym kraju wydobycie w´gla kamiennego i brunatnego, roÊnie zaÊ – ropy
naftowej i gazu ziemnego.
– Polska ma znaczny udzia∏ w Êwiatowym
wydobyciu w´gla kamiennego (3% Êwiatowego wydobycia, 7 miejsce na Êwiecie), w´gla
brunatnego (6,6% Êwiatowego wydobycia, 8
miejsce na Êwiecie), miedzi (3,7% Êwiatowego wydobycia, 6 miejsce na Êwiecie).
b. Ewaluacja lekcji.
6. Praca domowa (wprowadzenie do kolejnej lekcji na temat przemys∏u energetycznego Polski):
Jak mo˝esz wyjaÊniç fakt, ˝e pomimo
znacznego spadku wydobycia w´gla kamiennego i brunatnego – g∏ównych surowców
energetycznych Polski – produkcja energii
elektrycznej zmala∏a w niewielkim stopniu?
MA¸GORZATA GO¸DOWSKA
Mgr, nauczycielka geografii, Gimnazjum nr 4,
ul. Klonowa 51,16-400 Suwa∏ki, e-mail:
ma∏[email protected].
ZA¸ÑCZNIK 1
Miejsca wydobycia wybranych surowców mineralnych Polski
KARTA PRACY
Surowce
Miejsce wydobycia
WielkoÊç rocznego
wydobycia
(w tys. t)
ENERGETYCZNE
– w´giel kamienny
– w´giel brunatny
METALICZNE
– rudy miedzi
– rudy cynku i o∏owiu
CHEMICZNE
– siarka rodzima
– sól kamienna
SKALNE
– magmowe, granity
– wapienie, dolomity, gipsy
38
102
Geografia w Szkole
Teoria i prakyka dydaktyczna
ZA¸ÑCZNIK 2
WielkoÊç wydobycia surowców energetycznych w Polsce w latach 1990– 2002
èród∏o: Ma∏y Rocznik Statystyczny 2003, GUS, Warszawa 2003, strona internetowa G∏ównego Urz´du Statystycznego: http://www.stat.gov.pl/
ZA¸ÑCZNIK 3
Udzia∏ Polski w Êwiecie w wydobyciu wybranych surowców mineralnych
W´giel brunatny
W´giel kamienny
Kraj
Chiny
USA
Indie
Polska
Pozosta∏e kraje
Âwiat
%
33,0
23,0
8,0
3,0
33,0
100,0
Kraj
Niemcy
Rosja
USA
Polska
Pozosta∏e kraje
Âwiat
Miejsce Polski w Êwiecie – 8.
Miejsce Polski w Êwiecie – 7.
Gaz ziemny
Ropa naftowa
Kraj
Arabia Saudyjska
Rosja
USA
Polska
Pozosta∏e kraje
Âwiat
2/2004
%
18,7
9,6
8,6
6,6
56,5
100,0
%
11,5
9,4
9,2
0,01
69,89
100,0
Kraj
Rosja
USA
Kanada
Polska
Pozosta∏e kraje
Âwiat
%
24,2
22,6
7,4
0,1
45,7
100,0
103
39
Teoria i praktyka dydaktyczna
O∏ów (produkcja)
Miedê
Kraj
Chile
USA
Kanada
Polska
Pozosta∏e kraje
Âwiat
%
34,5
12,0
4,0
3,0
44,4
100,0
Kraj
USA
Chiny
Rosja
Polska
Pozosta∏e kraje
Âwiat
%
18,5
9,2
7,4
2,2
62,7
100,0
Kraj
USA
Chiny
Kanada
Polska
Pozosta∏e kraje
Âwiat
%
30,0
14,6
12,4
1,0
42,0
100,0
Miejsce Polski w Êwiecie – 8.
Cynk (produkcja)
Kraj
Chiny
Kanada
Japonia
Polska
Pozosta∏e kraje
Âwiat
Sól kamienna
%
22,6
17,8
6,7
2,4
50,5
100,0
Siarka (produkcja)
Kraj
USA
Kanada
Chiny
Polska
Pozosta∏e kraje
Âwiat
40
104
%
21,0
17,4
9,9
3,1
48,6
100,0
Geografia w Szkole