Wpływ rehabilitacji na występowanie depresji

Zamojskie Studia i Materiały
Rok wyd. XIV, zeszyt 1(35) ZAMOŚĆ 2012
Fizjoterapia
Sebastian Chrzan1,3 , Rafał Sapuła1,2,3 , Marta Topolska1,3 ,
Marta Soboń4 , Marta Barbara Topolska1,3 , Adam Topolski1,3 ,
Krzysztof Marczewski1,5
1 Katedra
Fizjoterapii Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu
Fizjoterapii Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
3 Zamojska Klinika Rehabilitacji WSZiA w Zamościu
4 Studentka kierunku Fizjoterapia w Wyższej Szkole Zarządzania i Administracji w Zamościu
5 SP Szpital Wojewódzki im. Papieża Jana Pawła II w Zamościu
2 Katedra
Wpływ rehabilitacji
na występowanie depresji u osób
z bólami szyjnego odcinka kręgosłupa
Streszczenie
Wstęp. Depresja stanowi poważny problem współczesnej medycyny [1,2 ] Celem pracy była ocena występowania depresji u osób z dolegliwościami szyjnego odcinka
kręgosłupa.
Materiał i metoda. Badaniem objęto grupę 60 osób w wieku 37–82 lata (śr.: 63±10
lat) leczonych z powodu bólów szyjnego odcinka kręgosłupa w Zamojskiej Klinice
Rehabilitacji Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji. Do oceny stopnia depresji
użyto Skali Samooceny Depresji Zunga (Zung Self-Rating Depression Scale — SDS).
Wykorzystano również Skalę Akceptacji Choroby (Acceptance of Illness Scale — AIS).
Wyniki. W badanej grupie po rehabilitacji stwierdzono istotnie statystycznie
zmniejszenie nasilenia depresji w stosunku do wyniku przed rehabilitacją (SDS:
p < 0,001). Nie stwierdzono istotnego statystycznie zwiększenia stopnia akceptacji
choroby (AIS: p = 0,48).
Wnioski. Rehabilitacja ma wpływ na zmniejszenie nasilenia depresji. W ocenie
subiektywnej rehabilitacja nie ma wpływu na poprawę stopnia akceptacji choroby.
Słowa kluczowe: odcinek szyjny kręgosłupa, depresja, skala depresji Zung'a
Zamojskie Studia i Materiały
Wstęp
Dolegliwości bólowe szyjnego odcinka kręgosłupa stanowią jedną z najczęstszych
dolegliwości w obrębie układu ruchu, a poszukiwanie skutecznych metod leczenia
jest tematem wielu badań [5, 6, 7]. Często mówi się o niespecyficznych, nieswoistych
bólach kręgosłupa [8]. Długotrwałe dolegliwości bólowe są przyczyną zmniejszenia
aktywności fizycznej, społecznej i zawodowej, co często wpływa na psychikę osób
nim dotkniętych, wywołując stany lękowe, depresję, gniew, niejednokrotnie poczucie utraty kontroli [9]. Badania wskazują, że częstość zachorowań na zaburzenia
depresyjne istotnie wzrasta, a prognozy Światowej Organizacji Zdrowia przewidują,
że w ciągu najbliższych lat depresja wysunie się na czołowe miejsce w grupie chorób związanych z ograniczeniem zdolności do pracy [3, 4].
Cel pracy
Celem pracy była ocena występowania depresji u osób z dolegliwościami szyjnego
odcinka kręgosłupa.
Materiał i metody
Badaniem objęto grupę 60 osób, w tym 53 kobiety i 7 mężczyzn (tab. 1, rys. 1)
w wieku od 37 do 82 lata (śr.: 63±10 lat), w większości mieszkańców miasta
(tab. 2, rys. 2) i z wykształceniem średnim (tab. 3, rys. 3) leczonych z powodu bólów szyjnego odcinka kręgosłupa w Zamojskiej Klinice Rehabilitacji Wyższej Szkoły
Zarządzania i Administracji w Zamościu w okresie od marca do sierpnia 2011 roku.
Do oceny stopnia depresji użyto Skali Samooceny Depresji Zunga (Zung Self-Rating
Depression Scale — SDS). Skala Zunga obejmuje 20 objawów uporządkowanych
w cztery grupy: zaburzenia nastroju, czynności fizjologiczne, aktywność psychoruchowa, objawy psychiczne. W skali zastosowano zdania twierdzące (10 opisuje
zjawiska typu chorobowego, 10 dotyczy obecności cech prawidłowych). Zadanie pacjenta polega na określeniu, jak często obserwuje określoną cechę u siebie. Każde
twierdzenie negatywne oceniane jest w skali od 1 do 4 pkt., natomiast każde
twierdzenie pozytywne w skali od 4 do 1 pkt. Maksymalna ilość punktów, jaką
można uzyskać to 80. Suma punktów poniżej 50 oznacza brak depresji, a powyżej
70 depresję ciężką [3]. W badaniu wykorzystano ponadto Skalę Akceptacji Choroby
(Acceptance of Illness Scale — AIS). Czas trwania rehabilitacji wynosił od 10
Tab. 1. Podział ze względu na płeć
Podział ze względu na płeć
Liczba osób
Kobiety
53
Mężczyźni
Razem
Procent
88%
7
12%
60
100%
Tab. 2. Podział ze względu na miejsce zamieszkania
Miejsce zamieszkania
28
Liczba osób
Procent
Miasto
38
63%
Wieś
22
37%
Sebastian Chrzan i inni Wpływ
rehabilitacji na występowanie depresji u osób z bólami…
Tab. 3. Wykształcenie badanej grupy
Wykształcenie
Podstawowe
Liczba osób
Procent
9
15%
Zawodowe
11
18%
Średnie
27
45%
Wyższe
13
22%
do 15 dni. Chorzy byli badani dwukrotnie: pierwszego i ostatniego dnia rehabilitacji.
Wszyscy pacjenci wyrazili pisemną zgodę na przeprowadzenie badania. Analizę statystyczną przeprowadzono przy użyciu programu Microsoft Exel 2003. Przy ocenie
efektów rehabilitacji posłużono się testem t (par skojarzonych z dwiema próbami
dla średniej). Za istotne uznano te wyniki, dla których wartości w zastosowanym
teście należały do obszaru krytycznego odpowiedniego rozkładu przy poziomie istotności p < 0,05.
Wyniki
W badanej grupie po rehabilitacji stwierdzono istotnie statystycznie zmniejszenie nasilenia depresji w stosunku do wyniku przed rehabilitacją (SDS: p < 0,001)
(tab. 4 i 5). Przed rehabilitacją 5 osób (8%) osób cierpiało na depresję o umiarkowanym stopniu nasilenia, natomiast po rehabilitacji ich nastrój poprawił się.
W badanej grupie średnia i odchylenie standardowe przed rehabilitacją wynosiło
odpowiednio: 41,48 i 11,88; po rehabilitacji odpowiednio: 37,68 i 10,28. Różnica
średnich z przed i po rehabilitacji wyniosła −4, co wskazuje na poprawę (tab. 8).
Nie stwierdzono istotnego statystycznie zwiększenia stopnia akceptacji choroby
(AIS: p = 0,48) (tab. 6 i 7). Przed rehabilitacją ponad połowa badanych osób (67%)
Tab. 4. Przedziały klasyfikacji punktowej według Zung’a (SDS — wskaźnik będący sumą
otrzymanych punktów)
Od
Do
Stopień depresji
0
49
bez objawów psychopatologicznych
50
59
z depresją łagodną
60
69
z depresją umiarkowaną
70
max
z depresją ciężką
Tab. 5. Liczba osób z depresją przed i po rehabilitacji
Stopień depresji
według Zung'a
Brak depresji
Liczba osób
Przed rehabilitacją
Po rehabilitacji
47
52
Łagodna
8
8
Umiarkowana
5
0
Ciężka
0
0
razem
60
60
p
p < 0,001
29
Zamojskie Studia i Materiały
Tab. 6. Stopień akceptacji choroby w grupie badanych
Punkty AIS
Niski
Od
Do
8
14
Średni
15
32
Wysoki
33
40
Tab. 7. Stopień akceptacji choroby u badanych osób przed i po rehabilitacją
Stopień akceptacji choroby
Liczba osób
Przed rehabilitacją
p
Po rehabilitacji
Niski
6
4
Średni
40
41
Wysoki
14
15
razem
60
60
p = 0,48
Tab. 8. Średnia i odchylenie standardowe dla skali Zung’a i AIS
Przed rehabilitacją
Po rehabilitacji
Różnica
p
Skala Zung'a
41,68±11,88
37,68±10,28
−4,00
p < 0,001
0,72
p = 0,48
Skala AIS
26,20±8,29
26,92±7,95
akceptowała chorobę w stopniu średnim. Wynik ten nie zmienił się istotnie po rehabilitacji (68%) (tab. 7), natomiast obniżyła się punktacja w skali Zung'a.
Dyskusja
W badaniu podjęto próbę określenia częstości występowania depresji u osób z dolegliwościami górnego odcinka kręgosłupa i wpływ rehabilitacji na zmianę nasilenia depresji. U większości osób wykazano brak depresji odpowiednio: 47 badanych
(78%) — brak depresji, u 8 osób (13%) stwierdzono łagodne nasilenie depresji i u 5
badanych (9%) cechy umiarkowanej depresji. Jednocześnie badanie potwierdziło,
iż rehabilitacja ma istotny statystycznie wpływ na zmniejszenie nasilenia depresji (p<0,001). Analizując kwestionariusz akceptacji choroby AIS, nie stwierdzono
wpływu rehabilitacji na zmianę stopnia akceptacji choroby.
P. Leino i G. Magni w swoich badaniach opisali pierwotne wystąpienie objawów
depresji i wtórnie pojawiające się dolegliwości ze strony układu mięśniowo szkieletowego, w tym zaburzenia dotyczące szyjnego odcinka kręgosłupa [10]. R. Jabłońska,
R. Ślusarz i wsp. potwierdzają pogląd, że skłonności depresyjne idą w parze z dolegliwościami szyjnego odcinka kręgosłupa [11]. Jak wynika z badań B. Wrodycka
i H. Chmielewskiego u 37% pacjentów wykryto nierozpoznane wcześniej zaburzenia
depresyjne, które w 88,2% były nasilone łagodnie i umiarkowanie. Na podstawie
analizy statystycznej stwierdzili, że ból w okolicy około kręgosłupowej jako objaw
depresji występował u 14% pacjentów kierowanych do neurologa.
30
Sebastian Chrzan i inni Wpływ
rehabilitacji na występowanie depresji u osób z bólami…
W przyszłości, w celu uzyskania bardziej wnikliwych badań należałoby przeprowadzić badanie na większej ilości respondentów z uwzględnieniem chorób współistniejących.
Wnioski
Rehabilitację można uznać za czynnik sprzyjający zmniejszeniu nasilenia depresji
u osób z bólami szyjnego odcinka kręgosłupa. W ocenie subiektywnej rehabilitacja nie ma wpływu na poprawę stopnia akceptacji choroby. Należałoby rozszerzyć
procedury diagnostyczne w celu rozpoznawania depresji u osób z dolegliwościami
szyjnego odcinka kręgosłupa.
Literatura
1. Malhi G., Bridges P., Postępowanie w depresji, Wrocław, Wydawnictwo Medyczne
Urban & Partner, 2001.
2. Wasilewski D., Pużyński S., Ogólnopolska kampania informacyjna ,,Depresja jest chorobą. Lecz depresję” — Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2001, 1(1), s. 19–24,
s. 38.
3. Budziński W., Mziray M. i inni, Depresja u osób chorych na cukrzycę insulino zależną w aspekcie poziomu satysfakcji z opieki pielęgniarskiej, Ann. Acad. Med. Gedan.,
2009, 39, s. 23–31.
4. Robakowski J., Możliwości leczenia zaburzeń depresyjnych i lękowych przez lekarz
podstawowej opieki zdrowotnej, Psychiatra w Praktyce Ogólnolekarskiej, 2001, 1(1),
s. 11–18.
5. Topolska M., Chrzan S. i inni, Ocena skuteczności masażu leczniczego u osób z bólami szyjnego odcinka kręgosłupa, Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja, 2012, 14(2),
s. 115–123
6. Salo P.K., Häkkinen A.H., Kautiainen H., Ylinen J.J., Effect of neck strength training
on health-related quality of life in females with chronic neck pain: a randomized controlled 1-year follow-up study. Health and Quality of Life Out, 2010, 8, s. 48.
7. Kułak W., Kondzior D., Dyskopatia odcinka ledzwiowo-krzyżowego w korelacji z natężeniem bólu, depresją i akceptacją choroby, Probl Hig Epidemiol, 2010, 91, s. 153–157.
8. Borenstein D.G., Epidemiology, etiology, diagnostic evaluation and treatment low back
pain, Current Opinion of Rheumatology, 2000, 12, s. 139–143.
9. Walden-Gałuszko de K., Psychologiczne aspekty bólu, Przewodnik lekarski, 2001, 4,
s. 58–59.
10. Leino P., Magni G., Depressive and distress symptoms as predictors of low back pain,
neck-shoulder pain, and other musculoskeletal morbidity: a 10-year follow-up of metal industry employees. Health Research Department, LEL Employment Pension Fund,
SF-00241 Helsinki, Finland.
11. Jabłońska R., Ślusarz R., Postępowanie pielegniarskie nad chorym z zespołem bólowym kregosłupa szyjnego. Annales universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin–Polonia, t. 60, nr 16, sectio D, 2005.
12. Wrodycka B., Chmielewski H., Gruszyński W., Żytkowski A., Chudzik W., Depresja
maskowana (atypowa) u chorych z zespołem bólowym kręgosłupa w praktyce ambulatoryjnej neurologa, Pol. Merk. Lek., 2006, 21(121), s. 38.
31
Zamojskie Studia i Materiały
Impact of rehabilitation on depression
in patients with neck pain
Abstract
Backcground. Depression is one of the most severe health issues of the modern
medicine. The aim of this study was to evaluate the relationship between depression
and neck pain.
Material and method. The study involved 60 patients aged 37–82 years (mean
age: 63±10 years) treated for neck pain at the Rehabilitation Department of Zamość
University of Management and Administration. Depression symptoms were assessed
with a Zung Self-Rating Depression Scale (SDS). It was also used a Acceptance of
Illness Scale.
Results. The studied group demonstrated statistically significant decrease of depression after rehabilitation (SDS: p < 0.001). The research did not show statistically significant increase of acceptance of illness degree (AIS: p = 0.48).
Conclusions. Rehabilitation decreases intensity of depression. In a subjective opinion, rehabilitation has no improvement on acceptance of illness degree.
Keywords: cervical spine, depression,Zung Self-Rating Depression Scale
32