06-15 - zszarzecze

Warunki środowiskowe w pomieszczeniach
W fermowej produkcji jaj i mięsa ptaki są utrzymywane w kontrolowanych warunkach
środowiskowych, które zmieniają się wraz z wiekiem ptaków. Duża koncentracja ptaków na
1 m2 powierzchni budynku oraz duże wymagania obecnych linii czy rodów kur odnośnie
warunków środowiskowych sprawiają, że kurnik musi być wyposażony w niezawodne
urządzenia zapewniające odpowiedni mikroklimat w pomieszczeniach.
O właściwych warunkach środowiskowych w pomieszczeniu oprócz materiału budowlanego,
z którego są one zbudowane, i technologii decydują takie czynniki, jak: wentylacja,
ogrzewanie, oświetlenie i obsada ptaków na 1 m2 pomieszczenia.
Maksymalna obsada ptaków na ściółce
Wiek (tyg. życia)
Gatunek
Kury mięsne
Brojlery kurze
Indyki
Indyki rzeźne
Gęsi
Kaczki
Obsada szt./1 m2 powierzchni
budynku
do 8
8
powyżej 8 do 20
7
powyżej 20
5
do 3
35
powyżej 3 do 5
22
powyżej 5
17
do 8
7
powyżej 8 do 14
4
powyżej 14 do 29
3
powyżej 29
2
do 3
32
powyżej 3 do 6
12
powyżej 6 do 16
4
powyżej 16
3
do 3
5
powyżej 3 do 6
3
powyżej 6 do 28
2
powyżej 28
1
do 4
10
powyżej 4 do 8
7.
powyżej 8
5
System wentylacyjny
Musi zapewnić dostateczną wymianę powietrza równomiernie w całym kurniku. Powinien
on być tak rozwiązany, aby zimne powietrze nie opadało na ptaki oraz by nie występowały
przeciągi. Aby uzyskać wymaganą temperaturę i właściwą wentylację w całym kurniku,
otwory wentylacyjne lub wentylatory muszą zapewnić wejście dostatecznej ilości powietrza
do wszystkich miejsc w kurniku. Właściwą wentylację zapewnia wejście powietrza z
szybkością od 1 do 3 m/sek. Wszystkie kanały wlotowe powietrza muszą być usytuowane
równomiernie, najlepiej na ścianach bocznych. Musi być także zachowana proporcja
powierzchni kanałów nawiewnych do powierzchni kanałów wylotowych. Proporcje te są
ważne, aby wytworzyć stałe podciśnienie wewnątrz budynku. Wszystkie kanały wlotowe
muszą mieć osłony zewnętrzne.
System wentylacyjny powinien uwzględniać stopniową wymianę powietrza od kilku do
kilkunastu m3/h, gdy temperatura na zewnątrz budynku jest wysoka lub kiedy wzrasta liczba
kg masy ciała na 1 m2 kurnika.
Dopuszczalna prędkość ruchu powietrza w pomieszczeniach
Kierunek użytkowania
Prędkość ruchu powietrza (m/s)
zima (20°C)
lato (30 °C)
0,2-0,3
1,0
Kury nieśne i mięsne
0,3-0,5
1,0-1,5
Kurczęta brojlery
0,2-0,3
1,0
Kurczęta typu nieśnego i
mięsnego (wychów)
Szybszy ruch powietrza w pomieszczeniu ptaki odczuwają jako przeciągi, a stopień
wrażliwości na nie zależy od gatunku ptaków, ich wieku oraz temperatury otoczenia. Dobrze
działająca wentylacja powinna zapewnić odpowiedni skład powietrza w pomieszczeniu, nie
dopuszczając do szkodliwego stężenia gazów: amoniaku, dwutlenku węgla i siarkowodoru.
Najwyższe dopuszczalne stężenie szkodliwych gazów w powietrzu kurnika dla drobiu
wynosi:
 dwutlenek węgla (C02)
- 2500 ppm
 amoniak (NH3)
- 20 ppm
 siarkowodór (H2S)
- 5 ppm
Najczęściej spotykanym szkodliwym gazem w kurniku, którego zawartość przekracza
dopuszczalne normy, jest amoniak. Źródłem jego powstawania są: rozkładający się pomiot,
resztki paszy i ściółka. Największe stężenie amoniaku występuje w górnych partiach kurnika.
Należy pamiętać o tym, że nadmierne stężenie amoniaku powoduje obniżenie wyników
produkcyjnych, a także wpływa na zdrowotność ptaków. Podobna sytuacja jest w wypadku
nadmiernego stężenia dwutlenku węgla i siarkowodoru. Siarkowodór jako gaz cięższy od
powietrza występuje tuż nad ściółką i jest bardzo łatwo wchłaniany do organizmu ptaka
przez skórę i drogi oddechowe.
Aby uzyskać w kurniku optymalny skład powietrza, należy zachować wskaźniki wymiany
powietrza, które zależą od pory roku, obciążenia kurnika oraz kierunku użytkowania drobiu.
Wskaźniki wymiany powietrza w kurniku
Kierunki użytkowania drobiu
(chów ściółkowy)
Wskaźnik wymiany powietrza
(m3/h/kg)
zima
lato
Kurczęta młode (1-21 tyg.)
0,5
5,0
Kury nieśne
0,5
6,0
Kury mięsne
0,5
5,0
Kurczęta brojlery
0,5
5,0
Wskaźnik wentylacji minimalnej zimowej zapewnia usunięcie nadmiaru pary wodnej w
okresach chłodnych.
W pomieszczeniach rozróżniamy wentylację naturalną, samoczynną oraz wentylację
dynamiczną, czyli wymuszoną. Wentylacja naturalna może być stosowana w małych
kurnikach, w których utrzymujemy małą liczbę ptaków. Wymiana powietrza między
pomieszczeniem a otoczeniem odbywa się w sposób niekontrolowany przez okna, drzwi lub
szczeliny. Przy wentylacji naturalnej wykorzystuje się różnice ciśnień powstałe wskutek
różnicy temperatur oraz działanie wiatru. Ciepłe powietrze, unosząc się, powoduje
zwiększenie ciśnienia w górnych częściach pomieszczenia. W dolnej części kurnika
wytwarza się podciśnienie. Do wentylacji naturalnej służą kanały nawiewne i wyciągowe.
Naturalna wentylacja funkcjonuje lepiej, gdy różnica poziomów wlotów i wylotów powietrza
jest większa. Uzyskuje się wówczas tak zwany efekt kominowy przy 40% spadku dachu.
Aby niekontrolowany ruch powietrza nie przeszkodził w utrzymaniu wysokiej temperatury,
koniecznej w pierwszych dniach odchowu, należy dobrze uszczelnić budynek.
Najprostszym sposobem jest doprowadzenie powietrza przez poziome, najczęściej podłużne
otwory umieszczone w ścianach frontowych, pomiędzy oknami lub nad nimi oraz w ścianie
przeciwległej. Otwory te mogą być okresowo zamykane przy pomocy klap zasuwanych lub
zamocowanych na zawiasach. W budynkach letnich zabezpiecza się je tylko siatką, aby
uniemożliwić wejście do pomieszczenia innych zwierząt.
Powietrze z kurnika odprowadzane jest kanałami wyciągowymi. Bardzo ważne jest
uszczelnienie i ocieplenie ścianek przewodu wyciągowego, co zapobiega skraplaniu się pary
wodnej. Wewnątrz kurnika przewody wyciągowe umieszczone są na wysokości 30-60 cm
nad podłogą, a na zewnątrz co najmniej 50 cm nad dachem. Najczęściej stosowane są
wywietrzniki żaluzjowe.
W obecnie budowanych kurnikach do produkcji wielkotowarowej stosuje się wentylację
dynamiczną (mechaniczną). Wyróżniamy w niej wentylację wywiewną, którą stanowią
wentylatory, oraz wentylację nawiewną, czyli kanały wlotowe powietrza. Wentylatory,
umieszczone zwykle wzdłuż jednej ze ścian długich budynku, usuwają z pomieszczenia
powietrze, stwarzając podciśnienie wewnątrz budynku i powodując zasysanie świeżego
powietrza przez kanały wlotowe. Jeżeli kanały wlotowe umieszczone są po przeciwnej
stronie wentylatorów, to wentylację taką nazywamy poprzeczną.
Systemy wentylacji: a - poprzecznej, b - sufitowej
Jeżeli wentylatory zainstalujemy w dachu budynku, a kanały wlotowe powietrza w ścianach
długich budynku, będzie to wentylacja pionowa górna.
Wentylacja pionowa z wentylatorem wbudowanym w komin
Temperatura
Temperatura w kurnikach jest ważnym czynnikiem, który wpływa na warunki odchowu i
wyniki produkcyjne. Szczególnie ważne są pierwsze tygodnie odchowu, dlatego że kurczęta
mają słabo rozwinięty układ termo- regulacyjny. W związku z tym w pomieszczeniach
należy zapewnić ptakom optymalną temperaturę, która zależy od wieku ptaków.
Temperatury optymalne w strefie bytowej ptaków
Temperatura (°C)
pod sztuczną w pomieszczeniu w pomieszczeniu
Wiek
kwoką
ze sztuczną kwoką
bez sztucznej
kwoki
Kury nieśne
dzień:
1-3
33-34
25
32
4-7
31-32
24
31
tydzień: 2
29
22
28
3
26
21
25
4
22
20
22
5
-
19
20
6-10
-
18
18
-
18
-
1-3
34
24
33
4-7
32
22
32
tydzień: 2
29
22
28
3
26
22
24
powyżej 10
Kury mięsne
dzień:
4
24
22
20
5
-
21
18
6-8
-
18
18
9-10
-
18
18
-
18
16-18
34
24
33
32-30
22
31
tydzień: 2
30-26
20
29
3
26-24
20
25
4
24-20
18
22
-
16
18
Dzień: 1-3
36
28-30
36
4-7
34
26-28
34
tydzień: 2
34
26-22
31
3
31
19-21
30
4
27
18-20
28
5
21
17
25
6
-
13-16
22
7-12
-
15
16-20
-
17
18
Dzień: 1-3
36-38
28
36
4-7
36-34
25
35
tydzień: 2
34
24
35
3
32
24
31
4
30
22
28
5
26
20
25
6
24
20
22
-
18
18
34
26
30
32-30
24
29
tydzień: 2
30-28
22
24
3
28-26
20
20
4
26-24
20-18
20
5
-
18
18
-
18
18
powyżej 10
Kurczęta brojlery
Dzień: 1-3
4-7
5-8
Indyki
powyżej 12
Indyki brojlery
7 i powyżej
Kaczki
Dzień: 1-3
4-7
6 i powyżej
Gęsi
Dzień: 1-3
33
28
29
4-7
31
24
28
tydzień: 2
31-27
24-22
28
3
27-25
22
23
4
25
22
20
5
-
20
18
-
18
18
6 i powyżej
Dla zapewnienia optymalnej temperatury w pomieszczeniu możemy stosować centralne
ogrzewanie całego budynku lub ogrzewanie centralne połączone z ogrzewaniem
miejscowym przez sztuczne kwoki. Wysokość temperatury w całym pomieszczeniu zależy
od systemu ogrzewania w kurniku.
Przy zastosowaniu sztucznej kwoki temperaturę mierzymy na wysokości grzbietu ptaka,
natomiast w całym pomieszczeniu na wysokości 1-1,5 m nad podłogą. Dobrym wskaźnikiem
prawidłowej temperatury w kurniku jest zachowanie się ptaków. Jeżeli ptaki za bardzo
skupiają się pod sztuczną kwoką, wskazuje to na niedogrzanie, natomiast oddalanie się od
niej - na przegrzanie.
a - za niska,
b - za wysoka,
c - optymalna
Zachowanie się piskląt w zależności od temperatury
Równomierne rozmieszczenie kurcząt pod kwoką oznacza, że temperatura jest właściwa.
Zbyt niska temperatura w pomieszczeniu w pierwszych dniach odchowu jest często
przyczyną schorzeń nerek, występowania biegunek i kulawizn. Następuje znaczny wzrost
zużycia paszy na kg przyrostu masy ciała oraz występuje niska nieśność. Niekorzystna jest
również wysoka temperatura. Powoduje przegrzanie ptaków oraz trudności z oddychaniem.
Ptaki spożywają mniej paszy, przez co spada tempo wzrostu oraz nieśność. Nioski znoszą
jaja o mniejszej masie oraz cieńszej skorupie.
Przy zbyt wysokiej temperaturze ptaki oddają nadmiar ciepła przez nastroszenie piór,
podnoszenie skrzydeł oraz szybszy oddech przy otwartym dziobie.
Wilgotność
Wilgotność w pomieszczeniu zależy od prawidłowego działania wentylacji. Wilgotność
względna powietrza w kurniku powinna wynosić od 65 do 75% i zależy od temperatury w
pomieszczeniu. Przy temperaturze 13-15°C może wynosić 75%. Przy wyższych
temperaturach należy utrzymywać niższą wilgotność - w granicach 60-65%. Szczególnie
ważne jest utrzymanie odpowiedniej wilgotności przy odchowie piskląt, u których w
pierwszych dniach życia termoregulacja odbywa się poprzez drogi oddechowe.
Podwyższenie lub obniżenie strat wody przez drogi oddechowe umożliwia pozbycie się
nadmiaru ciepła. Wilgotność względna w takich pomieszczeniach nie powinna być mniejsza
niż 70%.
Wilgotność w budynku zależy m.in. od: obsady ptaków, ilości wody rozlewanej przez
kurczęta, wilgotności powietrza na zewnątrz budynku, ilości pomiotu oraz wody parującej ze
stropów i ścian. Zbyt wysoka wilgotność w pomieszczeniu - szkodliwa dla ptaków zarówno
przy wysokiej, jak i niskiej temperaturze - powoduje obniżenie produkcji oraz zwiększa
podatność na choroby. Niższa wilgotność może powodować odwodnienie organizmu, ptaki
więcej piją wody, zmniejsza się apetyt, a tym samym pogarszają się wyniki produkcyjne oraz
zdrowotność. Mała ilość pary wodnej w powietrzu powoduje nadmierne wysuszenie
upierzenia oraz błon śluzowych górnych dróg oddechowych, co sprzyja rozwojowi chorób
bakteryjnych.
Trudności z utrzymaniem optymalnej wilgotności występują najczęściej w pierwszych
tygodniach odchowu kurcząt w budynkach z centralnym ogrzewaniem lub z centralnym
ogrzewaniem i miejscowymi źródłami ciepła. Zachodzi wówczas konieczność nawilżania
powietrza przez stosowanie nawilżaczy z regulowanym dopływem wody, rozstawienie
pojemników z wodą, okrywanie grzejników centralnego ogrzewania wilgotnymi płótnami
lub spryskiwanie korytarzy.
Oświetlenie
Intensywna produkcja drobiarska odbywa się w budynkach bez wybiegu, często budynki
pozbawione są okien, a co za tym idzie również naturalnego oświetlenia. Światło wpływa
dodatnio nie tylko na wzrost i rozwój ptaka, ale również na wyniki produkcyjne, a w
szczególności na nieśność. Znaczenie ma zarówno barwa światła, jak również natężenie oraz
długość oświetlenia. Przy świetle elektrycznym możliwa jest produkcja zarówno brojlerów
kurzych, jak również wysoka produkcja jaj. Światło naturalne, szczególnie w zakresie
promieniowania ultrafioletowego, działa na ptaka korzystnie i wpływa na wytwarzanie
witaminy D, która reguluje przemianę fosforowo-wapniową. Działa też bakteriobójczo,
dokonując niejako naturalnej dezynfekcji. Tylko te ptaki, które przebywają na zewnątrz
budynku mają możliwość korzystania z promieni słonecznych.
W budynkach bezokiennych stosujemy oświetlenie elektryczne, liczba godzin światła zależy
od wieku ptaków. Na podstawie licznych badań opracowano programy oświetlenia, czyli
normy długości dnia świetlnego w połączeniu z intensywnością światła tak dla okresu
odchowu ptaków, jak również użytkowania nieśnego. Programy świetlne dla stad
reprodukcyjnych i towarowych niosek zostały omówione szczegółowo we wcześniejszych
rozdziałach.
Między licznymi programami oświetlenia, które są opracowane przez znaczące firmy
drobiarskie,
występują
niewielkie
różnice.
Program świetlny powinien
stworzyć
odpowiednie warunki dla optymalnego wzrostu i rozwoju ptaków. Wychów kurek przy zbyt
długim dniu świetlnym oraz nadmiernym natężeniu światła prowadzi do zbyt szybkiego
osiągania dojrzałości płciowej, czego efektem jest znoszenie jaj małych, nieodpowiadających
wymogom jaj konsumpcyjnych czy wylęgowych. Spotykamy się z tym przy wychowie
kurcząt na wybiegach w okresie wiosenno-letnim, czyli długiego dnia, w gospodarstwach
utrzymujących małe stadka kur.
Jeżeli dzień świetlny jest za krótki oraz zbyt małe natężenie światła, następuje opóźnienie
dojrzałości płciowej kur, a tym samym obniżają się wyniki produkcyjne.
Na wyniki produkcyjne wpływa nie tylko liczba godzin światła, ale także jego intensywność.
Światło zbyt mocne zwiększa ruchliwość ptaków, co wpływa z kolei na zużycie paszy,
wzrasta zapylenie powietrza, co może sprzyjać występowaniu pterofagii i kanibalizmowi.
Niedostateczne oświetlenie, szczególnie w pierwszych dniach odchowu kurcząt, utrudnia
ptakom pobieranie karmy.
W kurnikach z oknami istotny wpływ na jasność pomieszczenia ma stosunek powierzchni
okien do powierzchni podłogi. Powinien on wynosić jak 1:6-20. W kurnikach oświetlenie
elektryczne stanowią najczęściej żarówki, które powinny być rozmieszczone równomiernie
w całym kurniku. Najlepiej stosować żarówki o mocy 60 W, które dają światło równomiernie
rozproszone. Liczbę żarówek potrzebnych w kurniku możemy obliczyć na podstawie wzoru:
gdzie:
L - liczba żarówek,
P - powierzchnia kurnika (m2),
Z - pożądane natężenie światła (lx),
W - moc żarówek (W),
S1 - współczynnik zależny od mocy żarówki. Współczynnik S, przy żarówce o
mocy 15 W wynosi 3,8; o mocy 25 i 40 W - 4,2; o mocy 60 W - 5,0.
Oprócz światła białego w pomieszczeniach możemy stosować światło czerwone lub
niebieskie. W pierwszych dniach odchowu kurcząt zastosowanie światła czerwonego
wpływa uspokajająco na ptaki i zapobiega agresywności, natomiast światło niebieskie lub
fioletowe jest niewidoczne dla ptaków, a obsługa może przy nim wykonywać różne prace.