Wymagania z języka polskiego dla słuchaczy o

Centrum Kształcenia Ustawicznego Nr 1
Zakres materiału z języka polskiego
dostosowany do realizacji wymagań
programowych przez uczniów ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi.
Warszawa 2010
Nauczyciel musi zdiagnozować istotę trudności słuchacza ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi
a/ w odbiorze wypowiedzi i właściwej interpretacji zawartych w nim informacji i
zastosować odpowiednie metody i środki pracy w celu zminimalizowania trudności
słuchacza.
Realizując wymagania podstawy programowej należy skoncentrować się na doskonaleniu
umiejętności w zakresie rozumienia sensów przekazów ustnych i pisemnych, rozpoznawania i
wyszukiwania w wydawnictwach słownikowych potrzebnych pojęć i sformułowań,
samodzielnego korzystania z dostępnych wskazanych przez nauczyciela źródeł w celu
uzupełnienia i poszerzenia wiedzy.
b/ w analizie i interpretacji tekstów kultury uwzględnić doświadczenia własne słuchacza
często ograniczone.
Realizacja wymagań podstawy programowej będzie wymagała od nauczyciela przemyślnego
rozszerzenia zakresu materiału o wiadomości/ informacje, które pozwolą stworzyć kontekst
kulturowy, umożliwiając w ten sposób właściwą interpretację tekstu i ułatwiając słuchaczowi
rozumienie rzeczywistości kulturowej.
Materiał graficzny i jego prezentację należy dostosować do możliwości wzrokowych
słuchacza, np. zapewnić karty pracy z powiększoną czcionką, wydłużony czas pracy,
korzystanie z audio- booków czy wykładów do odsłuchania na zarejestrowanych na stronach
internetowych. Słuchaczom niewidomym należy przekazać informację, gdzie może korzystać
z brajlowskich książek.
c/ w tworzeniu tekstu własnego zwrócić uwagę na nabywanie kompetencji językowej, na
którą składa się umiejętność budowania zdań z wykorzystaniem reguł gramatycznych
oraz posługiwania się systemem językowym w różnych sytuacjach komunikacyjnych.
Nauczyciel musi umiejętnie kierować i czuwać nad rozwojem kompetencji językowej i
komunikacyjnej słuchacza o specjalnych potrzebach poprzez stosowanie metod i środków,
umożliwiających tworzenie coraz doskonalszych wypowiedzi ustnych i pisemnych.
Szczególną uwagę trzeba zwrócić na umiejętność: stosowania trójdzielnej kompozycji,
stosowania wskaźników zespolenia tekstu w celu uzyskania jego spójności, tworzenia planu
wypowiedzi, który ułatwi zachowanie logiczności i przekazania intencji wypowiadającego.
W przypadku słuchacza z uszkodzonym słuchem za dopuszczalne należy uznać błędy
gramatyczne, stylistyczne i semantyczne, które nie wpływają w sposób istotny na wartość
merytoryczną wypowiedzi. Ważne jest, aby każda wypowiedź była opatrzona przez
nauczyciela wskazówkami do dalszej pracy.
Dla osób z problemami manualnymi należy wprowadzić komputer jako narzędzie do pisania.
Stanowisko komputerowe dla ucznia niewidomego lub słabo widzącego należy wyposażyć w
specjalny program powiększający znaki na ekranie i syntetyzator mowy.
Zakres materiału dostosowany do realizacji wymagań programowych przez
słuchaczy ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
STAROŻYTNOŚĆ
1. Wybrane mity greckie, np.: o Prometeuszu, Syzyfie, Orfeuszu
i Eurydyce, mit o wojnie trojańskiej, mit o Edypie;
 streszczenie mitów;
 postacie mitologiczne – archetypami zachowań i postaw ludzkich;
2. Homer – fr. „Iliady”
 charakterystyka Hektora i Achilesa na podstawie sceny pojedynku
 mit o wojnie trojańskiej w eposie greckim
3. Dramat i teatr antyczny – Sofokles -„KRÓL EDYP”
 budowa i cechy dramatu greckiego;
 losy i tragizm tytułowego bohatera.
4. Liryka rzymska – Horacy
 uniwersalne motywy w pieśniach poety
5. Biblia
 antyczne i biblijne opowieści o początku świata i końcu świata;
 uniwersalne treści przypowieści i opowieści biblijnych;
 związki frazeologiczne utrwalone w Biblii;
znajomość pojęć:
 Dekalog, przypowieść, apokalipsa, katharsis, mit, archetyp, topos, tragizm, konflikt
tragiczny, stoicyzm, epikureizm, klasycyzm
ŚREDNIOWIECZE
1. „Bogurodzica” – najstarsza pieśń średniowieczna
 obraz Maryi w „Bogurodzicy’
 porównanie ujęcie motywu maryjnego w „Lamencie świętokrzyskim”
2. Człowiek średniowiecza wobec śmierci
 „Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią” – motyw tańca śmierci;
 „Pieśń o Rolandzie” - heroizm w chwili śmierci;
3. Średniowieczne wzorce osobowe:
 Święty w „Legendzie o świętym Aleksym” (schemat żywotów świętych) ;
 Rycerz w „Pieśni o Rolandzie”,
 Władca w „Kronice polskiej” Galla Anonima.
znajomość pojęć:
uniwersalizm, teocentryzm, moralitet, taniec śmierci, alegoria.
RENESANS
1. Jan Kochanowski - Pieśni (wybór)
 renesansowa koncepcja godności człowieka;
 spojrzenie człowieka renesansu na świat i życie.
2. Jan Kochanowski – różnorodna tematyka fraszek (np. „Do gór i lasów, „O żywocie
ludzkim”, „Na dom w Czarnolesie”…)
3. Piotr Skarga – „ Kazania sejmowe” ( fragm.)
 metafory: ojczyzna – matka i ojczyzna – okręt tonący;
 obraz społeczeństwa polskiego
Pojęcia:
humanizm, antropocentryzm, reformacja, klasycyzm renesansowy
BAROK
1. Poezja baroku (wybór)
 Mikołaj Sęp - Szarzyński ( wybrane sonety np.: Sonet I, Sonet IV)
- pytania o śmierć i przemijanie;
- stosunek do Boga i świata
 Jan Andrzej Morsztyn (wybór wierszy,np.: „Do trupa”, „Niestatek”, )
- Morsztyn – reprezentantem konceptyzmu barokowego
 Daniel Naborowski (wybór wierszy, np.: „Krótkość żywota”, „Marność”, „Na oczy
królewny angielskiej”)
- nurt metafizyczny;
- motyw czasu i przemijania..
2. Wiliam Szekspir - „ Makbet”
 tragizm losów bohaterów dramatu;
 wiodące motywy dramatu: władza, losy władców, problem odpowiedzialności…
 nowatorstwo dramatu Szekspira;
3. W. Potocki („Pospolite ruszenie”) i J.Ch. Pasek (fragm.„Pamiętniki”)
 dwa oblicza sarmatyzmu;
 nurt sarmacki jako odbicie kultury szlacheckiej;
Pojęcia:
konceptyzm, sarmatyzm, oksymoron, anafora, hiperbola, sarmatyzm.
OŚWIECENIE
1. Ignacy Krasicki - wybór satyr np.: „Pijaństwo”
 dydaktyczny charakter utworów;
 krytyczny obraz Polaków w XVIII wieku.
2. Ignacy Krasicki – „Hymn do miłości ojczyzny”
 kształtowanie obywatelskiej postawy patriotycznej.
3.Ignacy Krasicki – bajki (wybór)
(np.: „Dewotka”, „Wół minister”, „Ptaszki w klatce”, „Wstęp do bajek”)
 dydaktyczny charakter bajek;
 krytyczny portret społeczeństwa.
4. Sentymentalizm w liryce Franciszka Karpińskiego ( np.„Do Justyny. Tęskność na
wiosnę”).
5. J. Molier –„Świętoszek”
 rodzaje komizmu w ujęciu Moliera;
 prezentacja uniwersalnych cech bohaterów komedii klasycystycznej.
Pojęcia:
racjonalizm, empiryzm, deizm, ateizm, krytycyzm, utylitaryzm, klasycyzm, sentymentalizm,
rokoko, dydaktyzm.
ROMANTYZM
1. Johan Wolfgang Goethe – „Cierpienia młodego Wertera”
 postawa werteryczna i jej cechy
2.Adam Mickiewicz – wybór poezji
a. „Oda do młodości”
 idee romantyczne i klasyczne
 manifest młodych
b. „Romantyczność”
 ballada jako utwór programowy romantyzmu
3.Adam Mickiewicz – „Dziady” cz. III
 geneza utworu;
 przemiana bohatera Mickiewiczowskiego;
 prometeizm w Wielkiej Improwizacji;
 mesjanizm w Widzeniu księdza Piotra;
 cierpienie i prześladowanie młodzieży polskiej- sceny realistyczne
 charakterystyka społeczeństwa polskiego
4.Adam Mickiewicz – „Pan Tadeusz”
 „Pan Tadeusz” – okoliczności powstania utworu;
 historia w „Panu Tadeuszu”
 Jacek Soplica – Ksiądz Robak – nowy typ bohatera romantycznego;
5.Juliusz Słowacki –„Kordian”
 Kordian jako bohater romantyczny ( motyw wędrówki)
 Motyw walki narodowowyzwołeńczej
6.Zygmunt Krasiński – „Nie- Boska komedia” (cz. I i II –sceny w obozie rewolucji; cz.IV
– scena w obozie arystokracji i scena finałowa)
 charakterystyka hr. Henryka i Pankracego
 obraz arystokratów i rewolucjonistów
 przedstawienie sceny finałowej
7. Juliusz Słowacki – wybrane liryki
a. „Smutno mi, Boże”
 liryczne podsumowanie losów polskich wygnańców, pielgrzymów;
b. „Testament mój” – poetycki testament poety- tułacza;
c. „Rozłączenie”
 romantyczne widzenie natury;
 topos podróży.
8. Cyprian Kamil Norwid – wybór poezji; cechy charakterystyczne poetyki twórcy;
a. „ W Weronie”
 nawiązanie do Szekspira w romantyzmie.
b. „Moja piosnka [ II ]”
 motyw tęsknoty za ojczyzną;
c. „Fortepian Szopena”, „Bema pamięci żałobny rapsod”
 wielcy ludzie i wielkie idee
Pojęcia:
bajronizm, werteryzm, wallenrodyzm, prometeizm, mesjanizm
POZYTYWIZM
1. Bolesław Prus – „Lalka”
 S. Wokulski – bohater o cechach pozytywistycznych i romantycznych;
 powieść o miłości i społeczeństwie w II połowie XIX wieku ;
 powieść realizmu krytycznego;
 znaczenie tytułu.
2. Eliza Orzeszkowa – „Nad Niemnem” (fragmenty)
 nowe kryteria oceny człowieka (kult wiedzy i pracy);
 konflikty pokoleniowe w powieści;
 symbolika mogił.
3. Henryk Sienkiewicz – „Potop”
 powieść historyczna „ku pokrzepieniu serc”;
 charakterystyka Andrzeja Kmicica
 zbiorowy portret szlachty.
5.Wybór nowel:
 Bolesław Prus – „ „Kamizelka”
- cechy charakterystyczne noweli jako gatunku literackiego.
 Maria Konopnicka „Mendel Gdański”
- ponadczasowy problem tolerancji, nie tylko religijnej;
 Eliza Orzeszkowa „Gloria victis”
- motyw powstania styczniowego;
- narracja w noweli;
- interpretacja tytułu.
6. Poezja czasów niepoetyckich:
 Maria Konopnicka - „Rota”;
 Adam Asnyk – „Do młodych”.
7. Fiodor Dostojewski – „Zbrodnia i kara”
 charakterystyka Raskolnikowa i Soni;
 wątek kryminalny w powieści
Pojęcia:
scjentyzm, utylitaryzm, ewolucjonizm, naturalizm, realizm, „praca u podstaw”, „praca
organiczna”.
MŁODA POLSKA
Stanisław Wyspiański – „Wesele”
 obraz społeczeństwa polskiego u schyłku XIX wieku;
 realizm w „Weselu”;
 symbolizm - rodzaje i znaczenie symboli w dramacie.
2.Stefan Żeromski – „Ludzie bezdomni”
 droga życiowa głównego bohatera, jego postawa, wybory moralne;
 interpretacja tytułu w odniesieniu do losów bohaterów powieści;
3. Władysław Stanisław Reymont – „Chłopi” (tom I –„ Jesień”)
1.
 sylwetki wybranych bohaterów, ich miejsce w społeczności wiejskiej;
 relacja między człowiekiem a przyrodą;
 realizm i naturalizm w powieści
4. Joseph Conrad – „Jądro ciemności”
 obraz kolonizacji,
 charakterystyka Marlowa i Kurtza;
 motyw podróży wpisany w biografię bohaterów.
6. Wybór poezji młodopolskiej:
- Kazimierz Przerwa-Tetmajer („Koniec wieku XIX”, „Melodia mgieł nocnych”,)
- Jan Kasprowicz („Krzak dzikiej róży”, „Hymny”),
- Leopold Staff („Deszcz jesienny”, „Kowal”, );
- charakterystyczna postawa życiowa człowieka końca wieku; (dekadentyzm)
- symbolizm i impresjonizm w poezji,
- katastroficzna wizja świata w hymnach.
Pojęcia:
schopenhaueryzm, nietzscheanizm, dekadentyzm, katastrofizm, modernizm, impresjonizm,
symbolizm.
DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE
1. Bolesław Leśmian - wybrane wiersze („Dziewczyna”, „Dusiołek”)
 filozoficzna zaduma nad życiem, Bogiem i światem;
 świat fantazji i marzeń;
 niezwykłość języka poetyckiego.
2. Julian Tuwim - wybrane wiersze („Życie codzienne”, „Chrystus miasta”)
 cechy poezji okresu skamandryckiego w wybranych utworach;
 codzienność i sprawy zwyczajne jako tematy poetyckie;
 nowy bohater: szary człowiek i tłum.
3.Julian Przyboś – wybrane wiersze („Na kołach”, „Wieczór”)
 wyobraźnia poety awangardowego
5. Stefan Żeromski – „Przedwiośnie”
 obraz polskiej rzeczywistości początku lat 20 międzywojnia;
 obraz rewolucji w „Przedwiośniu”;
 kreacja bohatera poszukującego własnej tożsamości.
6.Zofia Nałkowska – „Granica”
 charakterystyka głównych bohaterów,
 psychologiczny charakter powieści,
 interpretacja tytułu powieści.
7. Witold Gombrowicz – „Ferdydurke” (fragm.)
 rola parodii w demaskowaniu schematów („Lekcja języka polskiego”);
 groteska jako sposób prezentacji świata
Pojęcia: awangarda, futuryzm, groteska
LITERATURA OKRESU WOJNY I OKUPACJI
1. Wybrane utwory Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (np., „Pokolenie”, „Wyroki” )
 charakterystyka pokolenia Kolumbów
 katastroficzna wizja świata, pokolenia i jednostki.
2. Tadeusz Borowski – Opowiadania („Pożegnanie z Marią”, „U nas w Auschwitzu”,
„Proszę państwa do gazu…”, „Bitwa pod Grunwaldem”)
 obraz okupacyjnej Warszawy, obozu hitlerowskiego i przejściowego w wybranych
opowiadaniach
 koncepcja człowieka lagrowanego.
3. Gustaw Herling - Grudziński - „Inny świat”
 degradacja człowieczeństwa za drutami łagrów sowieckich – człowiek złagrowany;
 przejawy heroizmu w sytuacjach ekstremalnych;
 próba określenia narratora (autobiografizm);
4. Hanna Krall – „Zdążyć przed panem Bogiem”
 tragedia warszawskiego getta;
 różne postawy ludzkie wobec Holocaustu;
 specyfika utworu,
 interpretacja tytułu.
Pojęcia: Katastrofizm generacyjny (pokoleniowy), Apokalipsa spełniona.
LITERATURA WSPÓŁCZESNA
1.Współcześni poeci polscy:
 Tadeusz Różewicz – wybór wierszy (np. „Ocalony”, „ Lament” „Spadanie”);
- obraz zdruzgotanego świata w ujęciu poety
- refleksje nad kondycją współczesnego człowieka
 Czesław Miłosz – wybór wierszy (np.„Campo di Fiori”, „Który skrzywdziłeś”)
- przesłanie moralne utworów
 Zbigniew Herbert – wybór wierszy (np.„Potęga smaku”, „Przesłanie pana Cogito”);
- motywy mitologiczne i biblijne;
- ocena kondycji współczesnego człowieka;
- przesłanie moralne poezji Herberta.
 Miron Białoszewski – wybór wierszy ( np.: „Kabaret Kici Koci”, „szare eminencje
zachwytu”, )
-język Białoszewskiego jako sposób widzenia rzeczywistości np. fascynacja banałem i
szczegółem codzienności
 Wisława Szymborska – wybór wierszy (np. „Utopia”, „Obmyślam świat”, „***
[Nicość…])
- zaduma nad życiem i współczesnym światem;
- sytuacja człowieka pozbawionego hierarchii wartości;
 Jan Twardowski – wybór wierszy (np.„za szybko”, „samotność”, „szukam”)
- współczesna poezja wiary;
- relacja między nadawcą i adresatem monologu Bogiem
 Stanisław Barańczak – wybór wierszy (np.„Spójrzmy prawdzie w oczy”)
- poezja przeciwko zniewoleniu umysłów i zakłamaniu języka w PRL- u
2.Sławomir Mrożek – „Tango”
 charakterystyka głównych bohaterów dramatu,
 świat przedstawiony,
 różne interpretacje dramatu
3. Albert Camus – „Dżuma”
 interpretacja tytułu,
 charakterystyka bohaterów,
 świat przedstawiony w „Dżumie”
 zróżnicowane postawy bohaterów w sytuacjach ekstremalnych.
Pojęcia:
literatura faktu, autobiografizm, Holocaust, dramat awangardowy, groteskowy, totalitaryzm.