doc02 czas na generalne porządki.
download 
Reklamacja Transkrypt
02 czas na generalne porządki.
OGRANICZENIE DLA BEZPIECZEŃSTWA. Wiceminister Łanda chce zmniejszyć skalę obrotu pozaaptecznego 18 26 142 | MARZEC 2016 EKSPERT ODPOWIADA. Czy niewykorzystane leki można zwrócić do hurtowni? 40 IZBY ONLINE. W czym ich strony mogą pomóc farmaceucie? 46 Nakład 12 000 egzemplarzy ISSN 1895-3557 02 APTEKARSKA BAŃKA SPEKULACYJNA PĘKA. Jaka przyszłość czeka sieci apteczne? 14 CZAS NA GENERALNE PORZĄDKI. Wielkie oczekiwania wobec nowej NRA Postaw na bezpieczne rozwiązanie ZAUFAJ EKSPERTOWI Staflexis suplement diety ZAWIERA AŻ 500 MG SIARCZANU GLUKOZAMINY KOMPLEKSOWE DZIAŁANIE: pra prawidłowe funkcjonowanie stawów (dzika róża, imbir) (dz wsp wspieranie kontroli stanów zap zapalnych (ostryż) utrz utrzymanie prawidłowego stanu tka tkanki łącznej (mangan, miedź) Laboratorium BIOTON. Kompleksowe podejście do pacjenta. Herbatka dla odchudzajÈcych siÚ zawiera skïadniki wspomagajÈce kontrolÚ wagi i utrzymanie prawidïowej masy ciaïa (L-karnitynÚ, tamaryndowiec malabarski, ostrokrzew paragwajski, owoce bzu czarnego i czerwonÈ herbatÚ). Bïonnik z ananasem zalecany jest dla osób odchudzajÈcych siÚ oraz prowadzÈcych siedzÈcy tryb ĝycia. SU SUPL EMENT EMEN TD DI E ETY SUPLEMENT DIETY SUPLEMENT S SU UPL UP P EME ENT N DIETY SUPLEMENT DIETY Akcja mobilizacja na wiosnÚ Chrom organiczny z niacynÈ zawiera skïadniki polecane dla osób bÚdÈcych na diecie odchudzajÈcej. Stworzona i polecana przez farmaceutów 44 wd pri egdu ał ck ec j i o PMAAGGI A N ZA Y N A P T E K A R S K I M A R Z E C 2 0 1 6 Drodzy Czytelnicy W Emilia Załeńska redaktor naczelna powietrzu czuć powiew świeżości. To nie tylko zasługa zbliżającej się wiosny, ale również zmian, jakie nastąpiły ponad miesiąc temu, kiedy to farmaceuci wybrali nowych członków Naczelnej Rady Aptekarskiej. Oczekiwania wobec nich są ogromne, oni sami postawili przed sobą wiele ambitnych zadań. Czy będą skuteczni w ich realizacji? Czas pokaże. Obiecujemy, że będziemy się przyglądać tym poczynaniom. Tymczasem serdecznie gratulujemy nowym władzom i liczymy, że uda się im zatrzymać negatywne zjawiska, jakie od dawna zachodzą na rynku farmaceutycznym. Jednym z takich zjawisk jest z pewnością pozaapteczny obrót lekami. Niekontrolowana sprzedaż medykamentów skutkuje licznymi przedawkowaniami, zatruciami, hospitalizacją. Cierpią nie tylko, często nieświadomi tych zagrożeń, pacjenci. Koszty społeczne ponosimy wszyscy. Wiceminister zdrowia Krzysztof Łanda zapowiedział, że resort rozpoczął pracę nad ograniczeniem sprzedaży pozaaptecznej. Handlowcy już protestują. Więcej na ten temat w artykule pt. „Ograniczenie dla bezpieczeństwa”. Polecamy! W czym strona internetowa prowadzona przez okręgową izbę aptekarską może pomóc farmaceucie? Sprawdziliśmy to. Przejrzeliśmy większość stron izb i pokusiliśmy się o małe podsumowanie. W tym numerze odpowiadamy również na pytania: jak zbudować lojalność pacjenta i jak się oprzeć pokusie prokrastynacji. Zapraszamy do lektury! Wydawca Świat Zdrowia S.A. ul. Szosa Bydgoska 52, 87-100 Toruń www.swiat-zdrowia.pl Redaktor naczelna Emilia Załeńska [email protected] Rada naukowa dr hab. Jerzy Krysiński, prof. UMK dr n. farm. Witold Musiał prof. dr hab. Małgorzata Schlegel-Zawadzka mgr Piotr Stolarczyk, prezes Zarządu Krajowego Izby Gospodarczej „Apteka Polska” Reklama Joanna Małecka, [email protected] (56) 662 93 08 Redakcja [email protected] Fotoedycja NEKK Zdjęcia Thinkstock, East News, Robert Gardziński/Forum, Krystian Maj/Forum Projekt graficzny www.iqid.pl Skład i łamanie NEKK Sp. z o.o. www.nekk.pl Druk Toruńskie Zakłady Graficzne ZAPOLEX B Ą D Ź M Y W K O N TA K C I E Chcesz zadać pytanie naszemu ekspertowi, zaproponować temat, podzielić się swoją opinią? Koniecznie do nas napisz! Chcemy razem z Tobą współtworzyć nasze pismo. Czekamy na listy i maile. Nasz adres: „Magazyn Aptekarski”, ul. Szosa Bydgoska 52, 87-100 Toruń, [email protected]. Twój ulubiony magazyn już na: www.magazynaptekarski.com.pl OKŁADKA: NEKK MAGAZYN APTEKARSKI |MARZEC 2016 Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo do redagowania otrzymanych tekstów oraz zmiany ich tytułów i nie odpowiada za treść zamieszczanych reklam. Redakcja może odmówić zamieszczenia reklamy bez podania przyczyny. swp ips i g t ruełśccei M A G A Z Y N A P T E K A R S K I M A R Z EPCA G2 I0N1A6 6 14 26 36 42 54 55 w pigułce Listy do redakcji 6| Felietony 8| Powiedzieli... 7| Ciekawostki 10| Złe praktyki trzeba ukrócić 12| rentgen miesiąca Nowa Rada, wiele pracy 14| Czas na generalne porządki 16| Ograniczenie dla bezpieczeństwa 18| Złapani we własną sieć 20| Izba śledcza 22| marketing, prawo i regulacje Aptekarska bańka spekulacyjna pęka 26| Lojalność pacjenta 30| Punktuj z Aptekarską Szkołą Zarządzania 33| Pokusa prokrastynacji 34| kto pyta, nie błądzi Pytamy ekspertów 36| patent na zdrowie Aptekarz na nocnej zmianie 42| Izby w internecie 46| Powstają mapy potrzeb zdrowotnych 48| Właściwości rokitnika 50| Moc szałwii 51| Problemy z tarczycą 52| recepta na czas wolny Quiz farmaceutyczny 54| Warto przeczytać 56| Krzyżówka 58| 6 w pigułce ŚLADEM NASZYCH PUBLIKACJI Listy do redakcji S zanowna Redakcjo, smuci mnie, że coraz częściej profesjonalna porada farmaceuty przegrywa z reklamą telewizyjną. Wielu moich pacjentów przychodzi do mnie z konkretną nazwą produktu i za nic nie da się przekonać, że np. inny lek lepiej zadziała na męczącą ich dolegliwość lub że może nabyć lek z tą samą substancją czynną, ale w korzystniejszej cenie. Taka jest siła reklamy i coraz trudniej jest nam z nią konkurować. Najgorsze, że wiele reklam wprowadza pacjentów w błąd. Z przyjemnością przeczytałam w ostatnim numerze „Magazynu Aptekarskiego” wywiad z panią mgr Marią Pieńkowską, która na swoim blogu Pogromcy Reklam Farmaceutycznych rozprawia się z nierzetelnością takich przekazów. Chyba będę polecała ten blog moim pacjentom, aby wreszcie zrozumieli, że zamiast aktorowi przebranemu za lekarza lepiej zaufać farmaceucie. Beata Czytelnicy „Magazynu Aptekarskiego” wybiorą Farmaceutę Roku! Już niedługo rusza plebiscyt, w którym to Państwo wskażą farmaceutów zasługujących na to zaszczytne wyróżnienie. Kogo szukamy? Farmaceutą Roku może zostać każdy farmaceuta z misją. Farmaceuta, który jest aktywny w swoim środowisku i aktywnie działa na jego rzecz. Realizuje misję zawodu i dba o jego prestiż. Jak będzie przebiegał plebiscyt? Przez najbliższych kilka miesięcy będziemy czekali na nominacje. Czytelnicy wskażą osobę, którą będą chcieli zgłosić do konkursu oraz napiszą krótkie uzasadnienie swojego wyboru. Spośród nadesłanych zgłoszeń Kapituła Konkursu wybierze 7 osób nominowanych do plebiscytu. Wówczas rozpocznie się kolejna część plebiscytu – to Państwo wskażą zwycięzcę! W podziękowaniu za list przesyłamy zestaw emolientowych dermokosmetyków EMOTOPIC dla dzieci od 1. dnia życia i dorosłych. Przeznaczone są do pielęgnacji skóry suchej, wrażliwej, przesuszonej, a także dla skóry z AZS. W składzie preparatów zastosowano unikalne połączenie oleju konopnego i Canola – naturalnych olejów o medycznej skuteczności. Szczegóły konkursu podamy wkrótce jednak już dziś zachęcamy do pomyślenia, czy przypadkiem w Państwa najbliższym otoczeniu nie ma farmaceutów, których wyjątkowa postawa zasługuje na wyróżnienie? A może imponuje Państwu ktoś aktywnie działający w środowisku, broniący interesów branży, kogo osobiście Państwo nie znają, ale mimo wszystko chcieliby uhonorować? Zachęcamy do zaangażowania się w nasz plebiscyt i wyrażenia swojego uznania dla osoby, która na to zasługuje. Napisz do nas! Listy do redakcji prosimy kierować na adres: [email protected] lub „Magazyn Aptekarski”, ul. Szosa Bydgoska 52, 87-100 Toruń. MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 w pigułce C Y TAT Y 7 Powiedzieli... Elżbieta Rutkowska-Piotrowska, prezes Naczelnej Izby Aptekarskiej, o planowanych uprawnieniach dla aptekarzy: „Opieka farmaceutyczna, o którą od lat zabiegamy, polega na tym, że farmaceuta czuwa nad prawidłowym przebiegiem farmakoterapii pacjenta. Jesteśmy ogniwem pośrednim pomiędzy pacjentem i lekarzem. Opieka będzie polegała na sprawdzaniu przebiegu farmakoterapii: przeglądów lekowych u pacjentów, rozwiązywania problemów lekowych. Nie będziemy diagnozowali i wykonywali badań, tylko czuwali nad pacjentem w aspekcie dawkowania, ilości leków, interakcji. Będziemy ściśle współpracowali z lekarzami. Ta współpraca z pacjentem i lekarzem będzie procesem udokumentowanym. Bardzo dziękuję Ministerstwu Zdrowia, że pochyliło się nad problemem opieki farmaceutycznej. Istnieje ona na całym świecie – dobrze, że została dostrzeżona również w Polsce”. „Świat się kręci”, TVP 1, 9 lutego br. Krzysztof Łanda, wiceminister zdrowia, o ograniczeniu sprzedaży leków w obrocie pozaaptecznym: „Będziemy ograniczać skalę obrotu pozaaptecznego. Inspekcja farmaceutyczna nie ma możliwości kontrolowania kiosków, sklepów spożywczych czy stacji benzynowych. Chcemy raczej pójść w kierunku ograniczenia listy preparatów dostępnych w obrocie pozaaptecznym. Chodzi o wykreślenie z rozporządzenia części leków, których nie wolno na przykład sprzedawać w warunkach niezgodnych ze standardami, takich jak zbyt intensywne nasłonecznienie czy zbyt wysoka temperatura. Ponadto nie widzę potrzeby, aby w obrocie pozaaptecznym sprzedawane były duże opakowania leków przeciwbólowych czy przeciwbiegunkowych. Racjonalny jest dostęp do opakowania zawierającego kilka tabletek, które pacjent może doraźnie zastosować”. „Puls Farmacji” z dnia 27 stycznia br. Konstanty Radziwiłł, minister zdrowia, o bezpłatnych lekach dla seniorów powyżej 75. roku życia i umożliwieniu dostępu do lekarzy dla osób nieubezpieczonych: „W pierwszej kolejności trzeba wspierać tych, którzy nie dają sobie rady. I dlatego nasze pierwsze propozycje kierowane są do seniorów powyżej 75. roku życia i do nieubezpieczonych.” „Dziś duża grupa 2,5 miliona Polaków ma status nieubezpieczonych i utrudniony dostęp do lekarzy. To sprzeczne z konstytucją, niesolidarne, a przede wszystkim nieopłacalne. Bo przecież ci ludzie nieleczeni rozchorują się ciężej i więcej zapłacić będziemy musieli za leczenie powikłań.” „Debata”, TVP 1, 16 lutego br. (termedia.pl) Zapraszamy do dyskusji Na łamach „Magazynu Aptekarskiego” publikujemy najbardziej kontrowersyjne i istotne dla branży wypowiedzi osób z nią związanych. Zgadzają się Państwo z ich poglądami i decyzjami? Prosimy nam o tym napisać. Mają Państwo inne zdanie? Również prosimy o kontakt. Nasz adres: [email protected]. 8 w pigułce O K I E M FA R M A C E U T Y Pigułka z C mgr farm. Marek Tomków wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej zęsto mówi się, że kto stoi w miejscu, ten się cofa. Coraz szybszy rozwój, coraz więcej internetu w naszym codziennym życiu. Trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie bez maili, wyszukiwarki Google i tej całej reszty. Oczywiście nie można zapomnieć o coraz większej ilości rzeczy kupowanych w sieci. Zakupy przez komputer to oszczędność przede wszystkim czasu, czasem pieniędzy, większy wybór, czyli mówiąc krótko − wygoda. MO NI TO R Z A M I AST PI ERW SZEG O STO Ł U Rozmowa z fachowcem na żywo pozostaje wciąż ogromną wartością dodaną klasycznej apteki. Tyle że w niektórych przypadkach pacjenci robią wszystko, aby być anonimowi. Bez wątpienia jednym z elementów tej otaczającej nas wirtualnej rzeczywistości stają się również apteki internetowe. Kolorowe witryny na monitorze zaczynają zastępować pierwszy stół w tradycyjnej aptece. Zdjęcia leków, cen, miłej pani w fartuchu i okienko z miejscem na pytania pacjenta i tekstem „zapytaj farmaceutę”. Pewnie jestem tradycjonalistą, ale jakoś mnie to nie przekonuje. Przede wszystkim wspomniane wcześniej zalety zakupów internetowych nie zawsze sprawdzają się w przypadku leków. P O Z OR N A K OR ZY ŚĆ Po pierwsze czas. Okres kilku dni, kiedy pacjent czeka na przesyłkę, z definicji wyklucza leki potrzebne „na już”. Trudno z bólem głowy czy gardła spokojnie czekać na kuriera. Po drugie asortyment w e-aptece jest mocno ograniczony. Nie ma możliwości zakupu leków dostępnych na receptę lekarską. Ostatnio również sprzedaż popularnych preparatów na grypę i przeziębienie zawierających pseudoefedrynę czy dekstrometorfan grozi karą w wysokości do pół miliona złotych. Na chwilkę wrócę jeszcze do cen. Różnice w cenach np. produktów AGD, na korzyść tych kupowanych w sieci, biorą się przede wszystkim stąd, że sklepy internetowe mają znacznie niższe koszty utrzymania. Brak MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 wysokich czynszów, mniej zatrudnionego personelu − to pozwala oszczędzić, stąd niższe marże. Tymczasem apteki internetowe są tak naprawdę tylko rozszerzeniem działalności tradycyjnych, spełniających wszystkie wymogi zarówno osobowe, jak i lokalowe aptek. Atrakcyjne ceny dotyczą zaledwie części asortymentu, a biorąc pod uwagę koszt przesyłki, opłacalność to kryterium, przy którym często stoi znak zapytania. Z zakupów w aptekach internetowych zadowolone są na przykład młode mamy kupujące z wyprzedzeniem czy osoby stale stosujące na przykład suplementy i kupujące większe ilości na zapas. N I C N I E ZAST ĄPI FAR M ACEU T Y Pozostaje kwestia kontaktu z farmaceutą. Rozmowa z fachowcem na żywo pozostaje wciąż ogromną wartością dodaną klasycznej apteki. Tyle że w niektórych przypadkach pacjenci robią wszystko, aby być anonimowi. Chyba najbardziej jaskrawym przykładem są kupujący środki poprawiające potencję, antykoncepcyjne, silne preparaty o działaniu odchudzającym czy sterydy anaboliczne. Leki te nie są dostępne w e-aptekach, ponieważ wydać można je tylko na receptę. Stąd ryzyko zakupu fałszywki jest spore. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia leki sfałszowane dostępne za pośrednictwem internetu stanowią około połowy oferowanych produktów. Pół biedy, jeśli komuś trafi się gipsowa viagra, ale wielu szuka tańszych leków przeciwnowotworowych, gdzie zakup leku sfałszowanego gwarantuje tragedię. Sporo miejsc handlujących w sieci fałszywkami podszywa się pod witryny prawdziwych aptek sprzedających leki zgodnie z przepisami. Bez problemu można znaleźć witryny oferujące nawet leki psychotropowe. Zabezpieczeniem potwierdzającym legalność apteki internetowej faktycznie istniejącej w realu jest specjalne logo prezentujące biały krzyż z kilkoma zielonymi paskami. Logo, które jest tak naprawdę linkiem do wykazu Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, gdzie znajdują się informacje o aptece i jej zgłoszeniu do Inspektoratu Farmaceutycznego. Myślę jednak, że dla podkreślenia własnej autentyczności, sprzedając lek w realu, powinniśmy dołożyć wiedzę i rozmawiać z pacjentem, bo tego żadne logo ani zdjęcie farmaceutki na ekranie nie zastąpi. w pigułce OKIEM LEKARZA 9 internetu CENY P RZ Y C I ĄG A JĄ Apteki podejmujące dzieło handlu internetowego podlegają kontroli Wojewódzkiego Inspektoratu Farmaceutycznego oraz Wojewódzkiej Inspekcji Sanitarnej. Zatem kupno leku z tak sprawdzonego źródła obarczone jest praktycznie zerowym ryzykiem pomyłki lub zakupu leku podrobionego. To jest nadzorowany, legalny handel. Liczba chętnych do takiego zakupu leków powoli się zwiększa. Przyciągają przede wszystkim niższe ceny, jak to z reguły w internecie bywa. PO DZIE MI E LE KO W E W opozycji do powyższego bezpiecznego sposobu pozyskiwania leków, które nie wymagają recepty, stoi działalność, której fundamentem jest nielegalny obrót lekami wymagającymi wypisania recepty, a ich stosowanie wymaga nadzoru lekarza. To patologiczne zjawisko kreowane przez nielegalnych sprzedawców zaczyna przyspieszać. Podziemna, mimo że internetowa sprzedaż leków, niekontrolowana przez nikogo, używa wielu forteli w celu zmylenia policyjnej pogoni. Wystarczy informacja w sieci, w której zachęca się do skorzystania z bezbolesnego wywoływania miesiączki. Wszyscy zorientowani dobrze wiedzą, że chodzi o tabletki wczesnoporonne. Nie są one dostępne w polskich aptekach, a ich działanie uznawane jest za aborcyjne, co jest prawnie zakazane. Podziemie lekowe natychmiast taki zapis wykorzystało, doprowadzając do nielegalnego obrotu tymi farmaceutykami również w sieci. Fot. Tymon Markowski O d maja ubiegłego roku w Polsce uprawnione podmioty gospodarcze mają możliwości sprzedawania w sieci leków z listy OTC (bez recepty). Dotyczy to rzecz jasna aptek, które spełniwszy wszelkie wymogi prawa farmaceutycznego, mogą rozpocząć działalność w formie e-sprzedaży. Każda apteka mająca takie uprawnienia ma na swojej stronie internetowej stosowne oznaczenie. Polskie prawo daje możliwość sprzedawania leków przez internet tylko aptekom posiadającym placówki stacjonarne. Gwarancją bezpieczeństwa takiej sprzedaży są odpowiednie kwalifikacje personelu i przestrzeganie przez profesjonalne apteki procedur przechowywania leków, ich dystrybucji i odpowiednich warunków transportu do klienta. H AN D EL L EK AM I PSY C H OT R OPOW Y M I Pomijając fakt pozaprawnej sprzedaży i kupna oraz stosowania takich preparatów, problemem stają się ewentualne następstwa ich używania. Lek, jakikolwiek by był, to mimo wszystko trucizna. Oczywiście odpowiednio stosowany z właściwą kwalifikacją do jego podania, właściwą dawką, właściwą drogą podania, odpowiednim specjalistycznym nadzorem nad leczeniem jest kołem ratunkowym dla chorego. Jednak gdy pozbawimy proces leczenia farmakologicznego nadzoru lekarskiego, to ten sam lek z koła ratunkowego może zamienić się w przysłowiowy kamień u szyi. Poza preparatami o działaniu wczesnoporonnym, rozwinął się również kryminalny handel internetowy lekami psychotropowymi chętnie kupowanymi przez chorych uzależnionych od narkotyków, ale nie tylko. PR ZEST ĘPC ZE PR OC ED ERY Nie trzeba być wybitnie wykształconym w zakresie farmakodynamiki, by wiedzieć, że mogą się one stać przyczyną śmierci osoby, która w niewłaściwy sposób i z niewłaściwych wskazań te leki przyjmuje. Podobnie rzecz ma się z magiczną „niebieską tabletką”. Ponadto przestępcy tworzący internetowe witryny, na których oferują swoje produkty, bardzo często nie wahają się przed sprzedażą leków podrabianych. Są to już bez jakichkolwiek uwarunkowań po prostu trucizny. Póki co, nie znaleziono skutecznego sposobu na likwidację tego sieciowego przestępczego procederu. Jedyną radą jest jak najszersza akcja informacyjna, która w jasny sposób wyśle do społeczeństwa komunikat uświadamiający niebezpieczeństwo płynące z zakupu leku, którego nie przepisał lekarz, w dodatku pochodzącego w niewiadomego źródła. Zatem media, lekarze i farmaceuci – do dzieła! To nasz społeczny obowiązek! dr n. med. Maciej Świtoński chirurg, autor telewizyjnych programów medycznych Potrzebna jest szeroka akcja informacyjna uświadamiająca społeczeństwu niebezpieczeństwo płynące z zakupu leku, którego nie przepisał lekarz, w dodatku pochodzącego w niewiadomego źródła. Zatem media, lekarze i farmaceuci – do dzieła! To nasz społeczny obowiązek! 10 w p i g u ł c e CIEKAWOSTKI Witaminy z grupy B na pamięć Z najnowszych badań wynika, że zażywanie witamin z grupy B może przyczynić się do spowolnienia spadku zdolności poznawczych. Na podstawie testów ustalono, że u osób zmagających się z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi, które przez dwa lata zażywały witaminy z grupy B (i dbały o odpowiedni poziom kwasów omega-3 w organizmie), zmiany były słabsze i poprawiła się pamięć. Jak wyjaśniają naukowcy, witaminy z grupy B obniżają poziom homocysteiny, czyli substancji, która zwykle występuje w nadmiarze we krwi osób z demencją. Poza tym ta grupa witamin pełni ważną rolę w metabolizmie i uwalnianiu energii, zaś niedobór witamin B6 lub B12 może powodować anemię. Witaminy z grupy B można znaleźć przede wszystkim w rybach, drobiu, jajach i nabiale. Poza tym znajdują się w zielonych warzywach liściastych, fasoli i grochu. Kolorowanki dla dorosłych Wiemy od dawana, że kolorowanie sprawia przyjemność dzieciom, pozytywnie je nastraja i daje satysfakcję. Okazuje się, że ta czynność przyczynia się do osłabienia stresu i odprężenia także w przypadku ludzi dorosłych. Kolorowanki dla dorosłych stały się ostatnio tak popularne, że znalazły się na liście bestsellerów. Ich „uzdrawiającą moc” potwierdzają też terapeuci, wskazując, że radość z kolorowania to świetny sposób na złagodzenie stresu. Czynność ta relaksuje, dobrze się kojarzy i jest łatwo dostępna. Kolorowanie daje podobne efekty co medytacja, pozwala się skupić i zapomnieć o codziennych problemach, co powoduje zmniejszenie odczuwania stresu i niepokoju. Kolorowanki zaczyna się uznawać za element arteterapii, czyli leczenia za pomocą sztuki. Najważniejsze, że nie trzeba mieć specjalnych zdolności artystycznych. By tworzyć ciekawe prace, wystarczą kredki lub farby. Kolorowanki dla dorosłych można już kupić w wielu sklepach albo wydrukować wzory dostępne bezpłatnie w sieci. Myszy zwęszą alzheimera Być może znaleziono nowe „narzędzie” diagnostyczne, dzięki któremu możliwe będzie wczesne wykrycie choroby Alzheimera. Szybka diagnoza nastąpi dzięki myszom, które jak się okazuje, są w stanie wyczuć rozwój choroby jeszcze przed wystąpieniem jej symptomów. Uczeni przeprowadzili testy na gryzoniach, którym wszczepili ludzkie geny związane z mutacją genu białka prekursorowego amyloidu (mającego związek z rozwojem demencji). Następnie za pomocą odpowiednich leków aktywowano te geny. Okazało się, że zwierzęta z silnym zmysłem węchu zatrzymywały się aż o 84 proc. czasu dłużej przy próbkach moczu myszy z mutacjami przyczyniającymi się do rozwoju choroby Alzheimera niż przy próbkach pochodzących od zdrowych zwierząt. Badacze przeprowadzili analizę chemiczną moczu i odkryli, że jedyny związek znajdujący się w urynie zwierząt zagrożonych demencją, a nieobecny u pozostałych, to 1-okten-3-ol. Potrzebne są jednak dalsze badania, by lepiej zbadać tę substancję, gdyż może ona stanowić potencjalny biomarker dla choroby Alzheimera. MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 w pigułce POLECAMY CIEKAWOSTKI 11 Glukoza pod kontrolą reklama Tabletka stworzona ze specjalnie zmodyfikowanych probiotyków może skutecznie pomóc w leczeniu cukrzycy. Amerykańskim badaczom udało się przeprogramować komórki nabłonka jelit na takie, które wydzielają insulinę. Naukowcy przekształcili szczep Lactobacillus (bakterii probiotycznej występującej w jelitach) w taki sposób, aby mógł wytwarzać glukagonopodobny peptyd 1 (tzw. GLP-1) mający zdolność kontroli poziomu cukru we krwi. Zmodyfikowane probiotyki przez 90 dni podawano szczurom Nagrodą chorym na cukrzycę. Okazało się, że wysoki poziom Nagrodzone glukozy zmniejszył Zaufania w kategorii się u gryzoni o 30 proc. Jak tłumaczy współautor badań prof. Złoty JohnOtis March: ,,Najlepsze preparaty na „Czas obniżenia poziomu glukozy po posiłku był taki sam jak w przypadku schorzenia ginekologiczne” zdrowego szczura, a ilość glukozy we krwi odpowiadała tej u zwierzęcia o normalnie funkcjonującej trzustce. Przesunął się punkt kontroli glukozy z trzustki i do górnej części jelit. Dalsze badania mogą zaowocować tabletką, którą pacjenci będą zażywali rano, by kontrolować cukrzycę”. prOVag żel + gratis prOVag emulsja do higieny intymnej Cukierki Czarny Bez z ekstraktem i koncentratem czarnego bzu i witaminą C – Reutter Specjalistyczne hipoalergiczne preparaty rekomendowane przy problemach intymnych dla dzieci, kobiet, osób skłonnych do alergii, także dla kobiet w ciąży i połogu. Zawierają Ekstrakt i koncentrat z czarnego bzu: aktywne naturalne metabolity Lactobacillus o działaniu – korzystnie wpływa na wzmocnienie odporności organizmu, redukującym niekorzystne bakterie i grzyby. Nie zawierają – zalecany profilaktyce choróbżeprzeziębieniowych Brytyjscyw naukowcy donoszą, nieregularne epizody intensywnego parabenów, SLES, SLS. prOVag żel do łagodzenia objawów (grypa, zapalenie gardła, migdałków, kaszel), używania alkoholu w młodzieńczym wieku zmieniają się w nawyk zakażeń intymnych (np. świąd, upławy, pieczenie). piciarekomendowany niemal codziennie w wieku dojrzałym. Częste sięganie po – jest w chorobach nerek oraz reumatycznych, prOVag emulsja do higieny intymnej o kompleksowym alkohol w średnim wieku staje się coraz bardziej powszechne, działaniu 3 w 1: myje + pielęgnuje + chroni – poprawia przemianę materii. zwłaszcza wśród mężczyzn. Badania przeprowadzone przez uczonych i redukuje niekorzystne bakterie i grzyby. Cukierki Czarny Bez firmy Reutter są dostępne w aptekach z Londynu wykazały, że znaczna część mężczyzn w starszym Producent: IBSS BIOMED S.A., www.prOVag.pl i zielarniach. Dojrzali alkoholicy wieku pije alkohol codziennie albo przez większość dni w ciągu tygodnia. Jeżeli chodzi o kobiety, to większość sięga po napoje wyskokowe raz w miesiącu, ewentualnie przy specjalnych okazjach. Odkrycie, że duża część dojrzałych mężczyzn pije praktycznie każdego dnia, jest niepokojące, ponieważ w tej grupie wiekowej wzrasta ryzyko związane z mieszaniem alkoholu z lekami. Natura na bezsenność OZONELLA, OZONELLA LEN – OZONOWANE OLIWY Zdrowe włosy i skóra Biotyna pomaga zachować zdrowe włosy i skórę, przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego i makroskładników odżywczych oraz wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Skład: 1 tabletka zawiera: 150 μg D-biotyny (biotyna), substancje dodatkowe. Rodzaj produktu: Suplement diety Producent: Synoptis Pharma Sp. z o. o. Długość i jakość snu jest bardzo istotna dla naszego samopoczucia i zdrowia. Niestety coraz więcej ludzi doświadcza zaburzeń snu. Wypróbuj w 100% naturalne produkty ozonowane. W ich skład Okazuje się, jedynie że kontakt z naturą z bezsennością. wchodzi oliwa z oliwekpomaga lub olej w walce lniany oraz aktywnie dziaAmerykańscy wykazali, że przebywanie na plażach Oba te łający ozon,uczeni bez wypełniaczy i parabenów. Hipoalergiczne. i w parkach na sen mężczyzn i seniorów. preparatypozytywnie – o wysokiejwpłynęło skuteczności potwierdzonej badaniami – Im bliżej byli są natury, tymcierpiącym lepiej się wysypiali. polecane osobom z powoduPrzeprowadzono dolegliwości skórnych, ankietę, w której poproszono 225 tys. osób o ocenę słonecznych jakości snu niwelując objawy przy: oparzeniach (termicznych, i innych),miesiącu. odparzeniach, AZS,się, łuszczycy, egzemach, w ostatnim Okazało że osoby, które niegrzybicy wyspały (np. stóp), jak29 również trądziku młodzieńczym czyterenów różowatym się przez 21 do nocy, miały mniejszy dostęp do i innychlub dokuczliwych zmianach. zielonych innych naturalnych przestrzeni, niż te, które źle Regenerują skórę zniszczoną, wysuszoną, odwodnioną, skłonną do spały przez mniej niż siedem nocy w miesiącu. Co ciekawe, podrażnień. zależność ta była silniejsza u mężczyzn niż u kobiet. Jak twierdzą Dodatkowo działają odstraszająco na komary i meszki, a gdy już uczeni, omawiana relacja była słabszałagodzą być może dlatego, że wystąpi ugryzienie, zdecydowanie objawy, zmniejszając panie ogólnie mniej czasu spędzają np. w parkach, gdyż bardziej świąd i obrzęk. obawiają się o swoje bezpieczeństwo. Autorzy badań zaznaczają, PROPONUJEMY również preparaty ozonowane dla dzieci Ozonella że istnieje potrzebaBaby dalszych Baby i Ozonella Len badań w celu dokładniejszego ustalenia pomiędzy snem a kontaktem z naturą. Więcejzwiązku na: www.ozonella.pl reklama 12 w p i g u ł c e „ E L I M I N O WA N I E PAT O LO G I I Z R Y N K U FA R M A C E U T Y C Z N E G O ” Złe praktyki trzeba ukrócić Rynek farmaceutyczny w Polsce jest pełen patologii. Jak je wyeliminować? Na to pytanie postarają się odpowiedzieć prelegenci podczas drugiej edycji konferencji zorganizowanej przez Stowarzyszenie Leki Tylko z Apteki. P rzed nami kolejna konferencja pod hasłem „Eliminowanie patologii z rynku farmaceutycznego”. Pomimo że od ostatniej minęło pół roku, problemy zostały w zasadzie te same – mówi Marek Tomków, wiceprezes Naczelnej Izby Aptekarskiej. – W ostatnim czasie dużo się w naszym kraju zmieniło, otrzymaliśmy m.in. otwarte deklaracje, które chociażby złożył minister zdrowia. My ze swojej strony zadeklarowaliśmy pomoc, dlatego podczas tego spotkania wraz z Michałem Byliniakiem, wiceprezesem NIA, przedstawimy bardzo konkretne pomysły na rozwiązanie pewnych problemów – głównie mam tu na myśli obrót pozaapteczny i przepisy antykoncentracyjne. Antykoncentracja, ochrona naszego rynku leków detalicznych przed inwestorami, potężnymi podmiotami, to w tej chwili jedna z najbardziej istotnych spraw, które trzeba rozwiązać. Ten rynek musi być pod kontrolą państwa, a gwarancją takiej kontroli jest MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 przede wszystkim pozostawienie aptek w rozdrobnieniu. R ÓW N O ŚĆ W PR ZEST R ZEG AN I U P R AWA Sytuację prawną aptek sieciowych przedstawi z kolei Piotr Sędłak, aplikant radcowski w Kancelarii Radcy Prawnego Rafała Kuźmy. – Skupię się na kwestii prawnych wymogów dotyczących prowadzenia aptek w Polsce oraz wynikającej z szeregu przepisów równości w zakresie przestrzegania prawa, która to zasada obowiązuje w jednakowym stopniu apteki sieciowe – zdradza Piotr Sędłak. – W dalszej kolejności wyjaśnię, że prowadzenie apteki jest przez polskie prawo kwalifikowane jako regulowana działalność gospodarcza, obwarowana szeregiem wymogów. Znaczna część wystąpienia poświęcona będzie analizie porównawczej warunków na prowadzenie apteki, jakie stawiane są przez systemy prawne krajów Europy Zachodniej (np. ograniczenie ilościowe, zasadę „apteka dla aptekarza” itp.). Omówię również kwestie wymogów antykoncentracyjnych, które stanowią wymóg uzyskania i utrzymania zezwolenia na prowadzenie apteki w polskim prawie farmaceutycznym, w kontekście pierwszego w tym temacie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. PAU PERY ZA C JA ZAW ODU Blisko 2 miliony pacjentów codziennie odwiedzają polskie apteki w poszukiwaniu pomocy. Farmaceuci są dla wielu z nich nie tylko specjalistami pierwszego kontaktu, ale przede wszystkim ostatnią linią kontroli i weryfikacji farmakoterapii zlecanych przez lekarzy. Ostatecznie to również farmaceuci są jedynymi, którzy mają możliwość racjonalizowania samoleczenia Polaków – szczególnie w obliczu wszechobecnej reklamy farmaceutyków i parafarmaceutyków. Można więc spokojnie powiedzieć, że pacjenci oddają w ręce farmaceutów swoje zdrowie i życie, wiedząc, że uzyskają profesjonalną i uczciwą pomoc. Czy rzeczywiście mogą mieć taką pewność? Niestety, szczytną misję w pigułce 13 „ E L I M I N O WA N I E PAT O LO G I I Z R Y N K U FA R M A C E U T Y C Z N E G O ” farmaceutów wypaczają w dzisiejszych czasach liczne patologie i problemy toczące rynek apteczny. I to o nich oraz o tym, jak negatywnie pauperyzacja zawodu farmaceuty wpływa na sytuację polskich pacjentów, opowiedzą: mgr farm. Łukasz Waligórski (redaktor naczelny magazynu „mgr. farm” i członek NRA) oraz dr n. farm. Łukasz Izbicki (twórca Farmacja.net). K ATEG O RI E DO S TĘPNOŚ C I O kategoriach dostępności leków jako sposobie na niwelowanie zagrożeń w procesie samoleczenia pacjenta w Polsce będzie mówił z kolei Piotr Merks, dyrektor ds. rozwoju biznesu w Aegate Limited (Polska). – Wielka Brytania to jeden z głównych producentów leków na świecie. W tym kraju istnieje podział leków na trzy typy produktów farmaceutycznych. Reklasyfikacja ta podnosi rangę zawodu farmaceuty poprzez zwiększenie kontroli nad lekami o podwyższonej grupie ryzyka, pochodnych z kategorii switch, czyli Rx, na OTC, np.: omeprazol, klotrimazol oraz inne, które poprzednio były preparatami na receptę, a obecnie trafiły do sprzedaży odręcznej – mówi Piotr Merks. – W Wielkiej Brytanii kategoria P jest sprzedawana wyłącznie przez farmaceutę. Technicy farmaceutyczni są automatycznie niedopuszczani do sprzedaży produktów leczniczych kategorii P. System kompu- terowy nakazuje wezwanie farmaceuty w celu dokonania wywiadu oraz konsultacji. Kategorie dostępności leków nadają unikalny charakter roli farmaceuty, są doskonałym narzędziem opieki farmaceutycznej, która jest wymuszona przez system opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii oraz dzięki prawnym i technicznym rozwiązaniom IT narzucającym konieczność wezwania farmaceuty przez technika farmaceutycznego lub pozostały personel apteczny w celu autoryzacji sprzedaży. Gazetę oddawaliśmy do druku jeszcze przed konferencją. W następnym numerze „Magazynu Aptekarskiego” zamieścimy fotorelację z tego wydarzenia. R E K L A M A Ochrona naszego rynku leków detalicznych przed inwestorami, potężnymi podmiotami, to w tej chwili jedna z najbardziej istotnych spraw, które trzeba rozwiązać. 14 r e n t g e n m i e s i ą c a WYBORY NIA Nowa Rada, wiele pracy Wybory za nami. Delegaci na VII Krajowy Zjazd Aptekarzy wybrali pod koniec stycznia nowe władze samorządu. Teraz nową Naczelną Radę Aptekarską czeka wiele pracy. N owym prezesem Naczelnej Rady Aptekarskiej wybrana została Elżbieta Piotrowska-Rutkowska. Magister farmacji, specjalista farmacji aptecznej, z doświadczeniem zawodowym zarówno w aptece szpitalnej, jak i ogólnodostępnej. Od lat aktywnie działająca w samorządzie aptekarskim, od 1999 r. wiceprezes Okręgowej Rady Aptekarskiej w Łodzi, a od 2007 r. przez kolejne dwie kadencje jej prezes. To były szczególne wybory, bo szczególny był moment, w którym się odbywały. Wielu farmaceutów tuż przed nimi powtarzało, że jest to ostatnia chwila, by zatrzymać negatywne zjawiska zachodzące na rynku aptecznym. Niemała grupa nie miała już na to nadziei. W Y R AZI ST Y AK C EN T To powoduje, że przed nową Radą, przed nową prezes Rady – bardzo wiele pracy. Śmiało można powiedzieć, że wygranie wyborów było tylko rozgrzewką. Po nich nadeszły MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 poważniejsze wyzwania. Nowa prezes zaczęła od wyrazistego akcentu – głosowała za obniżeniem wynagrodzenia dla prezesa NRA, czyli dla siebie samej. Tym samym dała sygnał, że głoszone przez nią w kampanii wyborczej, a także wcześniej poglądy nie były jedynie frazesami. Przypomnijmy, że obecna prezes od dawna należała do krytyków niezwykle wysokiego uposażenia poprzednich władz NRA. Nazywała je nieprzyzwoitym, szczególnie w sytuacji, gdy tak wielu farmaceutów boryka się z poważnymi problemami finansowymi. Do zmiany władz NRA delegatów przekonała zapewne konieczność poprawienia sposobu działania Naczelnej Izby Aptekarskiej. Potrzeba większej transparentności jej działania, przede wszystkim jednak większej skuteczności, szybszego reagowania, lepszego informowania farmaceutów o prowadzonych pracach, a opinii publicznej o przyczynach postulowanych przez aptekarzy regulacji na rynku aptecznym. rentgen miesiąca WYBORY NIA 15 WYBORY DO SAMORZĄDU APTEKARSKIEGO SKŁAD NACZELNEJ RADY APTEKARSKIEJ VII KADENCJI: Elżbieta Piotrowska-Rutkowska – prezes Tomasz Barszcz (OIA Lublin) Magdalena Baścik (OIA Bielsko-Biała) Marcin Bochniarz (OIA Rzeszów) Hanna Borowiak (OIA Szczecin) Piotr Brukiewicz (OIA Katowice) Michał Byliniak (OIA Warszawa) Paweł Chrzan (OIA Gdańsk) Piotr Chwiałkowski (OIA Bydgoszcz) Jakub Dorociak (OIA Warszawa) Robert Gocał (OIA Kielce) Alina Górecka (OIA Poznań) Roman Grzechnik (OIA Olsztyn) Barbara Jękot (OIA Kraków) Katarzyna Kandziora-Kuna (OIA Katowice) Ryszard Kiedrowski (OIA Zielona Góra) Mikołaj Konstanty (OIA Katowice) Justyna Anna Korzelska (OIA Koszalin) Izabela Kromkowska (OIA Łódź) Katarzyna Kulińska (OIA Bydgoszcz) Małgorzata Lelito (OIA Kraków) Paweł Łukasiński (OIA Wrocław) Janina Mańko (OIA Gdańsk) Paweł Martyniuk (OIA Olsztyn) Jarosław Mateuszuk (OIA Białystok) Piotr Migas (OIA Gdańsk) Przemysław Orlikowski (OIA Częstochowa) Małgorzata Pietrzak (OIA Bydgoszcz) Michał Pietrzykowski (OIA Gdańsk) Mariusz Politowicz (OIA Kalisz) Andrzej Prygiel (OIA Opole) Marcin Repelewicz (OIA Wrocław) Zofia Rogowska-Tylman (OIA Łódź) Lucyna Samborska (OIA Rzeszów) Sebastian Sobski (OIA Warszawa) Ewa Steckiewicz-Bartnicka (OIA Warszawa) Paweł Stelmach (OIA Łódź) Wojciech Szkopański (OIA Warszawa) Bożena Śliwa (OIA Kielce) Marek Tomków (OIA Opole) Jarosław Tuzikiewicz (OIA Kalisz) Joanna Urbańska (OIA Szczecin) Łukasz Waligórski (OIA Poznań) Marian Witkowski (OIA Warszawa) Piotr Zając (OIA Kraków) SKŁAD PREZYDIUM NACZELNEJ RADY APTEKARSKIEJ: Elżbieta Piotrowska-Rutkowska – prezes Michał Byliniak – wiceprezes Marek Tomków – wiceprezes Barbara Jękot – sekretarz Marian Witkowski – skarbnik Piotr Brukiewicz Paweł Chrzan Małgorzata Lelito Małgorzata Pietrzak Ewa Steckiewicz-Bartnicka Bożena Śliwa NACZELNY RZECZNIK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ – Kazimierz Jura PRZEWODNICZĄCA NACZELNEGO SĄDU APTEKARSKIEGO – Anna Włodarczyk Wielu farmaceutów tuż przed wyborami powtarzało, że jest to ostatnia chwila, by zatrzymać negatywne zjawiska zachodzące na rynku aptecznym. 16 r e n t g e n m i e s i ą c a WYWIAD Z PREZES NRA Czas na generalne porządki R O Z M O WA Z... Elżbietą Piotrowską-Rutkowską, prezes Naczelnej Izby Aptekarskiej Z archiwum OIA w Łodzi Chcemy w bardzo krótkim czasie złożyć projekt przepisów, które uregulowałyby pozaapteczny rynek sprzedaży leków. Ministerstwo Zdrowia ogłosiło niedawno przetarg mający wyłonić firmę, która będzie prowadzić w jego obiektach kioski. W regulaminie przetargu znalazł się zapis, że mają być w nich sprzedawane między innymi ogólnodostępne farmaceutyki. Nie słyszałam o tym, ale jeśli tak jest, to jest to nie do pomyślenia w momencie, gdy istnieje ogromna potrzeba ograniczenia pozaaptecznej sprzedaży leków. To jeden z priorytetów, które postawiła przed sobą nowa Naczelna Rada Aptekarska. Chcemy w bardzko krótkim czasie złożyć projekt przepisów, które uregulowałyby ten rynek. To konieczne, choćby dlatego, by uchronić dzieci przed dostępem do leków. Niekontrolowany rynek pozaapteczny to wręcz zaproszenie do wprowadzania leków sfałszowanych. Gdy leki dostępne są poza aptekami, szczególnie ważne jest, w jakich warunkach są przechowywane, czy ktoś sprawdza termin ich ważności albo ewentualne wycofanie z obrotu − tylko w aptekach kwestie te są uregulowane i ściśle przestrzegane. Indywidualni farmaceuci niewątpliwie liczą też na aktywność Rady w kwestii działań antykoncentracyjnych na rynku aptecznym. Oczywiście ta sprawa też jest dla nas priorytetowa. Podobnie jak ustawa o zawodzie, której wciąż nie mieliśmy mimo decyzji poprzedniego Krajowego Zjazdu Aptekarzy. Ustawa jest niezbędna choćby dlatego, by jasno zapisać, że farmaceuta musi być niezależny. Trzeba to prawnie zastrzec, inaczej MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 w przypadku nacisków ze strony właścicieli czy menedżerów aptek farmaceuci nadal nie będą mieli żadnego oręża. Taki zapis poprawi pozycję farmaceuty, wzmocni ją. Z tego samego powodu chcemy też bardziej zadbać o sprawy pracownicze, o przestrzeganie praw pracowniczych w aptekach. Kolejna sprawa to zróżnicowanie cen leków w aptekach. Na tym chyba polega wolny rynek? Rozumiem, że mamy gospodarkę wolnorynkową i że w związku z tym ceny towarów są różne, jednak ogromna rozpiętość cen tych samych leków w różnych aptekach jest absolutnie niezrozumiała, niepokojąca i w złym świetle stawia apteki. To znaczy? Pacjenci patrzą na nas poprzez pryzmat pięknych wnętrz, półek uginających się pod rozmaitymi produktami. Nie mają pojęcia, jak trudna jest dziś sytuacja aptek. Jeśli więc idą do apteki, w której leki są drogie i patrzą na ten luksus, czują się po prostu oszukiwani. Myślą, że farmaceuci tak strasznie dużo na nich zarabiają. Przecież farmaceuci od dawna mówią, że często kupują leki w takich cenach, po jakich rentgen miesiąca WYWIAD Z PREZES NRA inne apteki sprzedają je pacjentom. No tak, ale żeby móc walczyć ze zjawiskiem nierównego traktowania aptek przez producentów i hurtownie, musimy mieć twarde dowody, że stosują takie praktyki. Mówienie o tym bez dokumentów, które potwierdzą taką politykę dostawców leków, nie pozwoli nam posunąć się do przodu. Farmaceuci, właściciele aptek muszą pomóc nam zebrać te dowody. Wtedy będziemy mogli rozmawiać z dystrybutorami, będziemy mogli pytać, ile te leki naprawdę kosztują. Bez tego farmaceuci nadal będą słuchali od pacjentów, że są złodziejami, tak jak to bywa dzisiaj. Do rozwiązania jest też kwestia żądania skanów recept przez dystrybutorów leków. Ten problem nie zniknął? Przecież jest jasne, że nie mają prawa ich żądać. Farmaceuci wciąż informują o takich praktykach. Jednak tu też oczekujemy dowodów, konkretów, dlatego proszę wszystkich farmaceutów, by informowali o takich przypadkach swoje izby okręgowe. Przynajmniej raz do roku, na początku stycznia, wiele emocji wśród farmaceutów budzi wprowadzenie nowej listy leków refundowanych i związane z nią obniżki cen, które przekładają się na straty aptek. Wyeliminowanie tego zjawiska to też zadanie dla Rady? To kolejne zadanie z całej długiej listy. Nie mamy wątpliwości, że apteki nie powinny ponosić kosztów związanych z obniżkami cen leków refundowanych, a przecież nie mogą w okresie je poprzedzającym, na wszelki wypadek pracować z pustym magazynem. Musi się znaleźć satysfakcjonujące nasze środowisko rozwiązanie tego problemu. Z bardzo trudnych do realizacji postulatów jest jeszcze apteka dla aptekarza. Nie zmienia to faktu, że trzeba wreszcie i za tę sprawę się zabrać. Trzeba i decydentom, i pacjentom wytłumaczyć, jakie ma to znaczenie z punktu widzenia zdrowia publicznego. Mówi się dziś o potrzebie opieki farmaceutycznej m.in. z uwagi na jednoczesne zażywanie przez pacjentów bardzo wielu leków. Farmaceuta jest jedyną osobą, która może zrobić ich przegląd, poprawić farmakoterapię, zwłaszcza jeśli wzmocnimy jego niezależność i przypomnimy dużym podmiotom działającym na rynku aptecznym, że jakości opieki farmaceutycznej nie mierzy się ilością pozycji na paragonie. Ministerstwo Zdrowia poinformowało ostatnio, że prowadzi prace nad wdrożeniem opieki farmaceutycznej. Wynika z tego, że farmaceuta będzie mógł zmierzyć pacjentowi ciśnienie bądź poziom cukru, ale też doradzić w wyborze leku. Zdziwiło mnie w tej informacji to ostatnie stwierdzenie, bo przecież farmaceuci, choć opieka farmaceutyczna nie ma formalnych ram i nikt za nią aptekom nie płaci i tak jest bardzo często realizowana. Określenie ram opieki farmaceutycznej, zasad, na jakich ma być prowadzona w aptekach – pomimo tego, że sama opieka farmaceutyczna została zdefiniowana w ustawie o izbach aptekarskich – to niełatwe zadanie, wymagające przemyślenia, przygotowania, niepotrzebnie więc ktoś pospieszył się z tą informacją. Rzeczywiście, chodzi o odciążenie lekarzy, pomoc w leczeniu i farmakoterapii, bardzo cieszę się więc, że ministerstwo podjęło temat, jednak by opieka nie była rozumiana opacznie i nie sprowadzała się do proponowania pacjentom większej ilości leków, trzeba dobrze opracować katalog czynności wchodzących w skład opieki farmaceutycznej. Tylko wtedy korzyść z niej czerpać będą pacjenci. Rozmawiała: Małgorzata Grosman 17 Ogromna rozpiętość cen tych samych leków w różnych aptekach jest niepokojąca. Aby móc walczyć ze zjawiskiem nierównego traktowania aptek przez producentów i hurtownie, musimy mieć twarde dowody. Farmaceuci, właściciele aptek muszą nam pomóc je zebrać. 18 r e n t g e n m i e s i ą c a RYNEK POZAAPTECZNY Ograniczenie dla bezpieczeństwa O Bombardowanie reklamami leków w połączeniu z ogromną łatwością nabycia medykamentów poza aptekami ma swoje konsekwencje. Przedawkowania, zatrucia, hospitalizacja to tylko niektóre z nich. Warto pamiętać, że koszty społeczne tego typu zachowań ponosimy wszyscy. d kilku lat w mediach ukazują się informacje uświadamiające skalę problemu. Krzyczą nagłówki, które wszystkim powinny dawać do myślenia: „Codziennie 2 miliony Polaków kupuje leki”, „Każdy z nas zażywa średnio 4 tabletki dziennie”, „Miesięcznie wydajemy 2,2 mld złotych na leki”, „80 procent Polaków leczy się samodzielnie”, „5 procent Polaków zażywa leki wbrew opinii lekarza”, „Statystyczny Polak kupuje rocznie 34 opakowania leków”, „Pod względem liczby zażywanych tabletek przeciwbólowych jesteśmy drugą nacją w Europie”, a nawet „Rocznie prawie 10 tysięcy Polaków trafia do szpitali wskutek niewłaściwego stosowania leków przeciwbólowych”. I co? I nic, jeśli coś się zmienia, to na gorsze. Leki OTC i suplementy diety są dziś powszechnie dostępne poza aptekami, w coraz większej liczbie placówek handlowych, przybywa przypadków poważnych zatruć lekami, ale rozpoczęcie dyskusji o jakichkolwiek zmianach na rynku farmaceutyków kończy się zwykle sięgnięciem po argument, który ma upokorzyć farmaceutów, czyli po MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 stwierdzenie, że im nie chodzi o pacjentów, ale o pieniądze. PI H J U Ż PR OT EST U J E Dziś takie głosy szczególnie przybierają na sile w związku z zapowiedziami Krzysztofa Łandy, wiceministra zdrowia, że resort rozpoczął prace nad ograniczeniem pozaaptecznej sprzedaży leków. Nie ma jeszcze żadnych konkretów; w zasadzie tylko jedna powtarzająca się informacja – pomysł, by poza aptekami dostępne były małe (dwu-czterotabletkowe) opakowania leków – daje wyobrażenie o tym, w którą stronę biegną myśli urzędników. A mimo to handel już protestuje. W roli rzecznika kupujących stawia się Polska Izba Handlowa. W materiałach dostępnych na jej stronie internetowej można przeczytać, że dostęp do tego typu preparatów jest potrzebny przede wszystkim kupującym, bo „pozwalają one na samoleczenie powszechnie znanych dolegliwości lub łagodzą objawy”. I dalej: „Leki sprzedawane w sklepach mają słabsze działanie niż te w aptekach, nie wywołują groźnych skutków ubocznych i są do nich dołączone ulotki. Sklepy przechowują je w odpowiedzialny sposób…”. Dwa zdania, a aż trzy nieprawdziwe informacje – pierwsza o słabszym działaniu leków dostępnych w obrocie pozaaptecznym (czym różni się ten sam lek przeciwbólowy kupiony w aptece od nabytego w sklepie?), druga o niewywo- ływaniu przez nie groźnych skutków ubocznych, której nawet nie warto komentować i trzecia o odpowiedzialnym przechowywaniu leków w sklepach (jak rozumieją handlowcy słowo „odpowiedzialne”, skoro umieszcza się leki na przykład w oknie wystawowym, by przyciągnąć wzrok kupującego?). U D ER ZAJĄ W C ZU Ł Ą ST R U N Ę Taka dezinformacja idzie jednak w świat, podobnie jak słowa handlowców pytanych przez media o skutki ewentualnego ograniczenia pozaaptecznej sprzedaży leków. A handlowcy straszą między innymi wzrostem cen leków. Dodają, że rocznie poza aptekami sprzedaje się leki i suplementy diety o wartości 500-600 mln złotych i sugerują, że farmaceutom chodzi wyłącznie o to, by te pieniądze przepływały przez apteki, a więc uderzają we wspomnianą czułą strunę. Nie przyjmują do wiadomości faktu, że to wraz z umożliwieniem pozaaptecznej sprzedaży, Polacy zaczęli kupować tak wiele leków przeciwbólowych czy preparatów na przeziębienie. Co więcej, kilkakrotnie wybraliśmy się do sklepów i hipermarketów, by porównać ceny niektórych leków, głównie tych najczęściej kupowanych poza aptekami, a więc przeciwbólowych i na przeziębienie i okazało się, że fałszywe jest powszechne rentgen miesiąca RYNEK POZAAPTECZNY przekonanie, iż w sklepach leki zawsze są tańsze. GRO Ź NE KO NS EK W E NC JE Poważna, merytoryczna dyskusja o ograniczeniu pozaaptecznej sprzedaży leków powinna dotyczyć innych kwestii. Należałoby rozpatrywać tę sprawę pod kątem wspomnianej odpowiedzialności, ale już w prawidłowym rozumieniu tego słowa. Trzeba mówić, wspierając się faktami i wynikami badań, o nadmiernym spożyciu leków, zbyt łatwym dostępie dzieci do leków, niewłaściwych, niekontrolowanych przez nikogo warunkach przechowywania leków poza aptekami. Nie można zapominać o konsekwencjach sprzedawania tak wielu farmaceutyków poza aptekami – przede wszystkim o rosnącej liczbie zatruć lekami, także tych najcięższych, wymagających hospitalizacji, a nawet kończących się śmiercią. Jednak zbiorcze dane – w tym owe podawane przez media 10 tysięcy przypadków rocznie – to jedynie szacunki, bowiem nie istnieje zintegrowany i kompleksowy system, który pozwoliłby na rzetelne monitorowanie liczby i rodzaju przypadków zatruć będących konsekwencją nieprawidłowego stosowania leków. Nawet wycinkowe dane są jednak wymowne. TO NIE CUK IE RKI Pomorskie Centrum Toksykologii przyjmuje pacjentów, którzy przedawkowali paracetamol i ibuprofen lub połączyli te substancje z alkoholem. Osobny problem to fakt, że w skład wielu leków z paracetamolem wchodzą często i inne substancje czynne, takie jak pseudoefedryna, kodeina 19 Z D A N I E M E K S P E R TA dr Daria Schetz, kierownik Centrum Monitorowania Działań Niepożądanych Leków i Środków Chemicznych Pomorskiego Centrum Toksykologii w Gdańsku Pomorskie Centrum Toksykologii przez dziesięć pierwszych miesięcy ubiegłego roku leczyło przeszło stu pacjentów ostro zatrutych paracetamolem i przeszło czterdziestu zatrutych ibuprofenem, jednak liczba ta byłaby co najmniej trzykrotnie wyższa, gdyby uwzględnić pacjentów, którzy trafili do Centrum po jednoczesnym zażyciu ibuprofenu z innymi lekami, z alkoholem albo i z innymi lekami, i z alkoholem. Poważny problem stanowi zażywanie paracetamolu i ibuprofenu w celu zwalczenia objawów kaca. Po nadużyciu alkoholu nie powinno się zażywać dużych dawek leków przeciwbólowych, bo to zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, takich jak krwawienie z przewodu pokarmowego czy uszkodzenie wątroby, a przecież nie mamy pełnej wiedzy o interakcjach leków z alkoholem, bo – z oczywistych, etycznych względów – nie ma badań tego typu. czy kofeina, mogące działać silnie pobudzająco. U niektórych pacjentów mogą prowadzić do wzrostu ciśnienia tętniczego, u innych wywoływać agresję. Takie leki zażywane jednocześnie z alkoholem mogą być szczególnie niebezpieczne. Według dr Darii Schetz, kierownika Centrum Monitorowania Działań Niepożądanych Leków i Środków Chemicznych Pomorskiego Centrum Toksykologii, duża liczba poważnych zatruć to także efekt niewiedzy. – Pacjenci nie wiedzą, że paracetamol jest składnikiem wielu leków, że biorąc jednocześnie kilka leków przeciwbólowych czy przeciwgorączkowych, przyjmują w rzeczywistości tę samą substancję czynną i w konsekwencji przekraczają zalecaną dawkę, a skoro kupują leki poza apteką, nie mogą skorzystać z porady farmaceuty, którego wiedza i doświadczenie są w takiej sytuacji niezwykle cenne – dodaje. – Problem potęguje przekonanie, że paracetamol jest całkowicie bezpieczny, że można go stosować bez kontroli lekarza. Jest to prawda, ale pod warunkiem że przyjmuje się paracetamol głównie doraźnie, zażywając jednorazowo jedną lub dwie tabletki po 500 mg każda. Zażycie 5 lub więcej gramów w ciągu doby przez osobę dorosłą uważane jest za przyjęcie dawki toksycznej, należy jednak pamiętać, że u osób z chorą wątrobą szkodliwa może się okazać już znacznie mniejsza dawka tego leku. Przekaz płynący z reklam i powszechna dostępność tego typu leków w sklepach czy kioskach zmniejszają jednak czujność pacjentów, którzy myślą, że jeśli leki są dziś wszędzie, to można je jeść jak cukierki. A leki to przecież nie cukierki, więc zarówno odpowiednio przygotowane miejsce sprzedaży, jak i fachowa obsługa przez osobę kompetentną są konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów. To dlatego pozaapteczna sprzedaż leków powinna zostać ograniczona. Małgorzata Grosman Pacjenci, biorąc jednocześnie kilka leków przeciwbólowych czy przeciwgorączkowych, często przyjmują w rzeczywistości tę samą substancję czynną i w konsekwencji przekraczają zalecaną dawkę, a skoro kupują leki poza apteką, nie mogą skorzystać z porady farmaceuty. 20 r e n t g e n m i e s i ą c a SIECI APTECZNE Złapani we własną sieć szłym roku. Bo konieczne byłoby doprecyzowanie przepisów i odpowiednie vacatio legis umożliwiające dostosowanie się przedsiębiorców do nowej sytuacji. dr Elżbieta Dominik dziennikarka pisząca do ogólnopolskich dzienników C O ZR OB I Ą S IEC I? Z Ministerstwo Zdrowia zapowiada, że przedsiębiorcy, którzy posiadają ponad 1 proc. aptek w danym województwie, nie otrzymają zezwoleń na prowadzenie kolejnych. Pozostaje jednak pytanie, co zrobią z tymi, które posiadają – jeżeli przekracza to ustawowy limit. Eksperci przewidują, że sieci będą rozważać sprzedawanie aptek lub wymienianie się udziałami w poszczególnych województwach. godnie z przepisami prawa farmaceutycznego z 6 września 2001 roku (Dz. U. z 2008 nr 45, poz. 271), w przypadku gdy przedsiębiorcy ubiegający się o zezwolenie na prowadzenie apteki posiadają ponad 1 proc. aptek w województwie, takiego zezwolenia nie otrzymują (art. 99 ust. 3 pkt 2). Podobnie w sytuacji gdy należą do grupy kapitałowej, która na tym terenie prowadzi ponad 1 proc. aptek (art. 99 ust. 3 pkt 3). W Y RO K W SA I J EG O KO NS E KW EN C J E Natomiast Wojewódzki Sąd Administracyjny, który badał sprawę dotyczącą przekroczenia 1 proc. aptek (wyrok z 23 lipca 2015 r. sygn. IV SA/Wa 399/15), uznał, że celem tej regulacji było zapobieżenie kartelizacji rynku aptecznego na terenie Polski. „Określa ona bowiem wielkość dozwolonej koncentracji na rynku aptek, ustalając wyraźne limity skupienia obrotu detalicznego produktami leczniczymi w rękach jednego przedsiębiorcy, wskazując wprost, że przekroczenie określonej liczby aptek niesie ze sobą sankcję MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 w postaci odmowy wydania zezwolenia” – uznał WSA. Wiceminister zdrowia Krzysztof Łanda, odpowiadając na pytania posłów, podkreślał, że „zaistnienie takiej sytuacji w toku prowadzonej działalności (np. w drodze przejęcia innego przedsiębiorcy) może uzasadniać podjęcie przez wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego działań w postaci wezwania do usunięcia stanu niezgodnego z prawem i w konsekwencji cofnięcia zezwolenia na podstawie art. 37ap ust. 1 pkt 2 bądź 3 ustawy – Prawo farmaceutyczne”. − Przyjęcie bardzo ścisłej interpretacji wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego mogłoby być pierwszym krokiem do zmian w funkcjonowaniu sieci − uważa prezes PharmaExpert Jarosław Frąckowiak. − A to oznaczałoby w przyszłości potencjalną rewolucję, jeżeli chodzi o przekształcenia systemu własności, ale nie jeżeli chodzi o wartość całego rynku − podkreśla. Jednak zdaniem ekspertów, nawet jeżeli doszłoby do takich zmian, to najwcześniej w przy- W sytuacji gdy przedsiębiorca posiada więcej niż 1 proc. aptek, najbardziej oczywistym rozwiązaniem wydaje się sprzedaż „nadliczbowych” placówek. – Sieci mogą rozważać również przeniesienie własności aptek w jednym województwie w zamian za apteki w innym województwie – mówi szef Zespołu Farmaceutycznego i Ochrony Zdrowia Deloitte Legal Bartosz Michalski. − Należy jednak pamiętać, że jest to skomplikowane, gdyż nie chodzi tutaj o sprzedaż lokali. Nie można wymieniać się decyzjami administracyjnymi – dodaje. W takiej sytuacji wojewódzcy inspektorzy musieliby cofnąć decyzję administracyjną, a następnie wydać ją nowemu właścicielowi. I N T ER PR ETA C JE I N SPEK C JI FAR M AC EU T YC ZNEJ W ocenie Głównego Inspektora Farmaceutycznego „wyrok WSA z pewnością przyczyni się do jednolitej interpretacji przepisów”. Dotychczas bowiem były one interpretowane w różny sposób, zwłaszcza ze względu na stanowisko Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dla którego monopolistą jest co do zasady przedsiębiorca posiadający 40 proc. udziałów w rynku). rentgen miesiąca SIECI APTECZNE Obecnie inspektoraty prowadzą szereg postępowań w tym zakresie. Rzecznik Głównego Inspektora Farmaceutycznego Paweł Trzciński pytany o kierunek, w jakim mogą zmierzać rozstrzygnięcia, odpowiada: − Każda sprawa jest indywidualna. Każdy przypadek wymaga odrębnej analizy. CO WPŁYNIE NA K S Z TA ŁT RYNKU Prezes PharmaExpert zwraca uwagę, że na kształtowanie się rynku farmaceutycznego może wpłynąć skala leków refundowanych dla seniorów. − Wartość rynku mogłaby wzrosnąć przy założeniu, że wzrosłaby liczba pacjentów wykupujących leki, mimo że najpewniej refundowane będą te, których ceny są zbliżone do limitu − mówi J. Frąckowiak. Z zapowiedzi wynika, że program ten ma wejść w życie najwcześniej w IV kwartale tego roku, a skala pomocy jest znacznie mniejsza niż wcześniej obiecywano. Nie bez znaczenia może też być zapowiadane moratorium na liczbę aptek (zero nowych aptek przez określony czas). − Byłoby to rozwiązanie korzystne dla aptek już istniejących, ale głównie tych, które nie postawiły na rozwój – podkreśla Jarosław Frąckowiak. JA KA PRZYS Z Ł O Ś Ć S IECI? Dodaje, że obecnie sieci rozwijają się dość dynamicznie. Jak wynika z danych PharmaExpert, sieci posiadające co najmniej 5 aptek kontrolują 39 proc. wszystkich aptek w kraju i mają 51 proc. udziału w rynku. Według prognoz w tym roku rynek wzrośnie o 2-3 proc.; 21 Z D A N I E M E K S P E R TA Daria Wierzbińska, wspólnik Kancelarii Prawnej Świeca i Wspólnicy Sp. k. W sytuacji przekroczenia 1 proc. możemy mieć do czynienia z cofnięciem zezwolenia na prowadzenie apteki. Najprostszym rozwiązaniem dla sieci aptek jest wyzbycie się posiadania, czyli po prostu sprzedaż danej apteki, aby nie przekroczyć określonego przepisami limitu. Do tej pory sieci aptek były tworzone poprzez nabywanie udziałów czy akcji w spółkach aptekach ogólnodostępnych, które posiadają już zezwolenia − obecnie jednak organy inspekcji farmaceutycznej również i takie działanie uznają za naruszenie przepisu ustawy, co stanowi przesłankę cofnięcia zezwolenia. Ponadto coraz bardziej popularne staje się zawieranie umów franczyzy z podmiotem, który posiada prawo do określonego znaku towarowego. Taka sytuacja również może zostać uznana przez organy inspekcji farmaceutycznej za naruszenie przepisów ustawy, gdyż odmowa zezwolenia nastąpi w stosunku do przedsiębiorcy, który kontroluje w sposób bezpośredni lub pośredni podmioty zależne w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów, gdy prowadzą łącznie więcej niż 1 proc. aptek na terenie województwa. Ścisłe przestrzeganie przepisów przez organy inspekcji farmaceutycznej oraz zaostrzone kontrole powodują, iż przedsiębiorcy będą musieli wyzbywać się posiadania aptek ponad ustawowy limit, w przeciwnym wypadku zezwolenia będą cofane. zdecydowanie szybciej będą rosły apteki sieciowe. − Średni obrót aptek sieciowych wynosi 230 tys. zł miesięcznie, a aptek indywidualnych 160 tys. zł − mówi J. Frąckowiak. − Jeżeli w najbliższym czasie to się nie zmieni, to apteki sieciowe, jak wynika z prognoz, będą miały wzrost rzędu 3-4 proc., czyli trzykrotnie większy niż apteki indywidualne i dwukrotnie większy niż mikrosieci − zaznacza. Dodaje, że prognozowany wzrost sprzedaży w statystycznej aptece indywidualnej to 1,1 proc. Nie oznacza to jednak, że apteki indywidualne nie mogą skutecznie konkurować z większymi sieciami. Już teraz widać, że wszelkie formy grupowania aptek np. w ramach programów organizowanych przez hurtownie, grup zakupowych pozwalają na osiąganie lepszych cen zakupów w hurtowniach, a co za tym idzie, możliwość oferowania niższych cen i potencjalnej poprawy rentowności. Zdaniem prezesa PahrmaExpert mimo rosnącej roli sieci rynek apteczny nie jest skonsolidowany. Sieci skupiających 5 i więcej aptek jest ponad 300 i na razie ich liczba rośnie mimo przetasowań własnościowych w obrębie istniejących. Pojawiają się też informacje na temat możliwości inwestowania w Polsce firm zagranicznych, w tym jednej z największych Walgreens Boots Alliance. Jak na razie nie znajdują one potwierdzenia. − W chwili obecnej nie komentujemy sprawy – odpowiedziała na nasze pytanie rzeczniczka Rachel Jackson. Średni obrót aptek sieciowych wynosi 230 tys. zł miesięcznie, a aptek indywidualnych 160 tys. zł. Jeżeli w najbliższym czasie to się nie zmieni, to apteki sieciowe będą miały wzrost trzykrotnie większy niż apteki indywidualne i dwukrotnie większy niż mikrosieci. 22 r e n t g e n m i e s i ą c a WALKA Z ODWRÓCONYM ŁAŃCUCHEM Izba śledcza OIA w Białymstoku w niestandardowy sposób podeszła do problemu łamania prawa przez apteki. Gdy przyłapane na uczestnictwie w odwróconym łańcuchu dystrybucji leków placówki utraciły zezwolenia, ale nie zaprzestały działalności, dokonała w nich kontrolowanych zakupów, a następnie zaprosiła farmaceutów na rozmowy. Za policję i prokuraturę przeprowadziła więc śledztwo, a potem doprowadziła do zamknięcia aptek, przypominając farmaceutom o Kodeksie Etyki Aptekarza i zapisach ustawy – Prawo farmaceutyczne. P ierwszy prawomocny wyrok w sprawie odwróconego łańcucha dystrybucji zapadł bodaj na początku minionego roku, choć proceder trwa w najlepsze od 2009 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach ukarał farmaceutkę, właścicielkę pięciu apteki i dwóch punktów aptecznych, za odsprzedawanie leków do innych aptek i hurtowni farmaceutycznych. Przeprowadzanie nielegalnych transakcji, z których każda opiewała na kilkaset tysięcy złotych, ujawnił wspólnik farmaceutki. Tylko od stycznia 2010 r. do maja 2011 r. jedna z aptek miała obroty rzędu 5,5 mln zł, przy średnich rocznych obrotach apteki na Śląsku w granicach 1,8 mln zł. Wyrok ten, choć niezbyt dotkliwy (kara ośmiu miesięcy więzienia w zawieszeniu na dwa lata), po uprawomocnieniu stał się ważnym wydarzeniem dla polskiego aptekarstwa. Udowodnił, że z odwróconym łańcuchem dystrybucji leków można walczyć. W I N A B EZ K ARY Wcześniej postępowania różnych instytucji w tego typu sprawach rozmywały MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 się, kończyły umorzeniem lub stwierdzeniem braku znamion przestępstwa w działaniach aptek. Nieskuteczne okazywało się też nierzadko nałożenie na nie kary przez nadzór, bo albo szybko zmieniały szyld, albo funkcjonowały dalej pomimo ostatecznej decyzji GIF o utracie zezwolenia na działanie. Wystarczy poczytać, co pisały na ten temat media. Przykład pierwszy z brzegu. W 2013 r. olsztyński Urząd Kontroli Skarbowej wszczął alarm przy okazji kontroli hurtowni farmaceutycznej; w konsekwencji ujawniony został odwrócony łańcuch dystrybucji, w który zamieszane były dwie hurtownie i kilkanaście aptek. Kontrola nadzoru zakończyła się cofnięciem zezwoleń, ale jedna z hurtowni się do tej decyzji nie dostosowała… W minionym roku głośna była sprawa z Lublina. Tamtejsza prokuratura umorzyła postępowanie w sprawie odwróconego łańcucha, choć jednocześnie przyznawała, że nabywanie przez apteki dużych ilości leków po to, by odsprzedać je hurtowniom, jest niezgodne z prawem. Wedle prokuratury była to rentgen miesiąca WALKA Z ODWRÓCONYM ŁAŃCUCHEM jednak wina bez kary; w opinii lubelskich prokuratorów wadliwa konstrukcja przepisów uniemożliwiała postawienie zarzutów uczestnikom tego procederu. Jednocześnie prokuratorzy z Lublina wskazywali, ich zdaniem, sposób na skuteczną walkę z odwróconym łańcuchem. Mówili, że nadzór może cofnąć zezwolenie na prowadzenie apteki, a gdy w jej miejsce natychmiast pojawi się nowy podmiot, tylko teoretycznie prowadzony przez kogoś innego, nadzór może zbadać powiązania między tymi podmiotami. Postulowali wzmocnienie nadzoru, a nawet wyposażenie inspekcji w dodatkowe quasi-prokuratorskie uprawnienia. ATA K NA NA DZ Ó R Życie pisało jednak swój scenariusz. Kiedy na udziale w odwróconym łańcuchu dystrybucji leków złapana została apteka z Włocławka, zaatakowała nadzór. Najpierw jednak prokuratorskie śledztwo w jej sprawie zostało umorzone z powodu braku znamion czynu zabronionego. Według miejscowej prokurator prowadzącej sprawę w związku z doniesieniem WIF, coś takiego jak odwrócony łańcuch trudno zrozumieć, bo... w innych krajach apteki mogą zbywać produkty lecznicze do hurtowni farmaceutycznych. Szkoda, że prokurator równie dobrze nie orientowała się w polskim prawie, które jasno tego zabrania. Znał je natomiast sąd, do którego WIF się odwołał. Skrytykował działalność prokuratury. I właśnie w tym momencie uczestnicy odwróconego łańcucha przeszli do ataku. W tej samej prokuraturze, która tak przychylnie ich przedtem potraktowała, złożyli doniesienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez WIF (przekroczenia uprawnień i nieprawidłowości w dokumentacji). Prokuratura, już z własnej inicjatywy, rozszerzyła postępowanie i postanowiła sprawdzić, czy i GIF nie popełnił w tej sprawie przestępstwa. Przypadkiem postępowanie prowadziła ta sama prokurator, która prowadziła wcześniejszą sprawę. Tym razem prokurator, która – jak donosiły media – we wcześniejszym postępowaniu nawet nie przesłuchała kierownika apteki uwikłanej w odwrócony łańcuch, była bardzo aktywna. Zarządziła przeszukanie zarówno w GIF, jak i w WIF. W przeszukaniu w GIF uczestniczył pełnomocnik strony skarżącej. Miał zaglądać do szafek i segregatorów, podpowiadać policjantom, jakie dokumenty mają zabrać. „W sprawie przesłuchania (pełnomocnik) na bieżąco, ze swojego telefonu komórkowego, kontaktował się z panią prokurator. Mówił do niej po imieniu. W naszym odczuciu cały czas rozciągał zakres przeszukania, na szczęście policjanci, którzy byli na miejscu, nie zgodzili się na to” – tak relacjonował przebieg przeszukania w GIF dziennikarz TOK FM. Z siedziby WIF w Bydgoszczy w wyniku przeszukania zabrano szereg dokumentów i dyski z wszystkich komputerów, skutecznie paraliżując na 10 dni pracę urzędu. Pełnomocnik apteki i w tym przeszukaniu brał udział, jednak – znów podajemy za TOK FM – protokół z przeszukania zaginął, a wraz z nim pisemny ślad tego faktu. Apteka działała dalej... 23 N I EM OC I N I EZN AJ OM O ŚĆ P R AWA W mediach trudno zwykle znaleźć informacje, co było dalej – są po prostu mało ekscytujące dla opinii publicznej. Jeśli nie działają inne kanały informacyjne, jeśli farmaceuci sami nie rozpowszechnią takich informacji, w przeświadczeniu wielu z nich niemoc organów i instytucji kontrolnych lub nawet nieznajomość przez nie prawa jest tak wielka, że przestają mieć nadzieję na ich skuteczne działanie. W ostatnim czasie takie doświadczenie było udziałem farmaceutów z Białegostoku. Sprawa zaczęła się jak wiele podobnych. W toku kontroli ustalono, że 9 powiązanych ze sobą pod względem kapitałowym aptek bierze udział w odwróconym łańcuchu dystrybucji leków – WIF wydał decyzje o cofnięciu im zezwoleń na prowadzenie działalności. Ich właściciel odwołał się, GIF podtrzymał jednak decyzję pierwszej instancji, co ostatecznie powinno zakończyć sprawę. Nie zakończyło jednak, część placówek po prostu działała dalej. Wydawały pacjentom leki, w tym na receptę (także psychotropowe). Ponieważ w świetle prawa placówka, której odebrano zezwolenie, przestaje być apteką i jednocześnie przestaje podlegać kontroli nadzoru farmaceu- W minionym roku głośna była sprawa z Lublina. Tamtejsza prokuratura umorzyła postępowanie w sprawie odwróconego łańcucha, choć jednocześnie przyznawała, że nabywanie przez apteki dużych ilości leków po to, by odsprzedać je hurtowniom, jest niezgodne z prawem. 24 r e n t g e n m i e s i ą c a WALKA Z ODWRÓCONYM ŁAŃCUCHEM Niestandardowe działanie białostockiej izby może być przykładem dla innych. Placówki łamiące prawo zaprzestały pracy, bo farmaceutom przypomniano, jakie mogą być konsekwencje postępowania niezgodnego z kodeksem etyki – nagana, zawieszenie, a nawet utrata prawa wykonywania zawodu. tycznego zarówno WIF, jak i Okręgowa Rada Aptekarska w Białymstoku powiadomiły prokuraturę o popełnieniu przestępstwa. Apteki były zlokalizowane w obrębie działania czterech prokuratur rejonowych, co obnażyło kondycję prokuratury. W jednym przypadku prokuratura odmówiła wszczęcia postępowania w sprawie, nie dopatrując się znamion czynu zabronionego, w drugim – umorzyła postępowanie. W uzasadnieniu prokuratorzy napisali, że nie można było kategorycznie stwierdzić, że placówki te nadal funkcjonowały. To, czego nie udało się zauważyć wymiarowi sprawiedliwości, sprawdzali jednak pacjenci. Wchodzili do tych aptek i kupowali leki. Realizowali nawet recepty, choć w momencie utraty zezwolenia w trybie natychmiastowym rozwiązane zostały umowy aptek z NFZ. Białostocka OIA zaskarżyła te decyzje, ale postanowiła nie czekać bezczynnie na działania prokuratorów. MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 Farmaceuci sami poszli więc do placówek działających mimo utraty zezwolenia i dokonali kontrolowanych zakupów. Mając dowody dokonanych transakcji, zaprosili farmaceutów w nich pracujących do Izby. N I ESTAN D AR D OW E N AJ SK U T EC ZN I EJ SZE To niestandardowe działanie, bezpośrednie odwołanie się do farmaceutów, do Kodeksu Etyki Aptekarza, okazało się skuteczniejsze niż wszelkie wcześniejsze działania organów kontroli i ścigania. Przypomniało, że apteki nie mogą funkcjonować bez farmaceutów. Co prawda farmaceuci twierdzili, że nie wiedzieli o odebraniu ich placówkom zezwoleń albo że byli przekonani, iż miały one charakter nieostateczny, jednak sami podważali wiarygodność swych słów, przychodząc do Izby z prawnikami. – Większość przyszła w towarzystwie prawników – mówił Jarosław Adam Mateuszuk, prezes Okręgowej Rady Aptekarskiej w Białymstoku. – Część farmaceutów była też w okresie wypowiedzenia umów o pracę, wiedziała, że placówka kończy działalność, wystarczyło więc się zastanowić. Zadzwonić do Izby albo do Wojewódzkiego Inspektoratu Farmaceutycznego lub sprawdzić status placówki w ogólnodostępnej części Krajowego Rejestru Zezwoleń na Prowadzenie Aptek, Punktów Aptecznych oraz Prowadzenie Aptek Szpitalnych i Zakładowych, prowadzonego na stronie internetowej Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia na platformie P2 e-zdrowie. Placówka, która utraciła zezwolenie i przestała być apteką, automatycznie jest z tego rejestru usuwana. Placówek, w których pracowali farmaceuci zaproszeni do Izby, nie było już w rejestrze. Niestandardowe działanie białostockiej izby może być przykładem dla innych. Placówki łamiące prawo zaprzestały pracy, bo farmaceutom przypomniano, jakie mogą być konsekwencje postępowania niezgodnego z kodeksem etyki – nagana, zawieszenie, a nawet utrata prawa wykonywania zawodu. Pomimo spektakularności tego sukcesu, Izba nie zamierza oddać się świętowaniu. W przekonaniu, że łamanie prawa jest winą podmiotu będącego właścicielem aptek, skierowała do GIF wnioski o nałożenie na niego kary; może ona sięgać do 500 tys. zł. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej ma natomiast zbadać postępowanie farmaceutów. Małgorzata Grosman rentgen miesiąca WYPOWIEDZ BRODAWKOM WOJNĘ POLEMIKA 25 SKUTECZNA BROŃ W WALCE Z BRODAWKAMI. Przy słowie brodawka natychmiast pojawia się nam przed oczami czarownica z ogromnym nosem, z którego sterczy obrzydliwa narośl zakończona siwym rwłosem na czubku. Ale wierzcie lub nie wierzcie, wirus ten dopadł nie jedną prniee ześliczną królewnę lub pięknego księcia. Na nieszczęście brodawka to problem ni ników ów ów. tylko bajkowych postaci, bardzo często atakuje także nas, zwykłych śmiertelników. eści. Teraz jednak możemy szczęśliwie odtrąbić koniec naszej „brodawkowej“ opowieści. Chociaż chodzi o chorobę wirusową, najdotkliwszy dla nas jest (nie)estetyczny wpływ brodawek na naszą skórę. Opatulić się od stóp do głów i czekać, aby samo znikło, w tym przypadku nie jest to dobrym rozwiązaniem. Brodawki są długotrwałym problemem, ich żywotność to nawet kilkanaście lat i bez zastosowania odpowiedniego preparatu mogą rozsiewać się na ciele. W dodatku nie tylko po naszym. Łatwo można się nimi zarazić. W przypadku słabego systemu odpornościowego jest to dla wirusa jeszcze łatwiejsze. • Kiedy klasyczna medycyna zawodzi • Brodawki to niezłośliwe wyrostki skórne powodowane przez HPV (wirus brodawczaka ludzkiego). Już na wstępie należy jednak wyjaśnić, że nie każdy wyrostek na skórze możemy automatycznie uważać za brodawkę. Trzeba wyraźnie odróżnić znamiona wrodzone, które są zabarwione pigmentem melaniną i mogą być usuwane wyłącznie chirurgicznie. Do usuwania brodawek standardowo stosowane są cztery klasyczne metody: krioterapia (usuwanie przez zamrażanie), elektrokauteryzacja (usuwanie za pomocą urządzenia elektrycznego), fale radiowe i laser. Wszystkie łączy jedna wielka wada, czyli to, że usuwają brodawkę tylko powierzchniowo na skórze, a korzeń pozostaje nieuszkodzony. Dlatego właśnie powszechna jest nieprawdziwa opinia, że nie potrafimy skutecznie pozbyć się brodawek. W dodatku powtarzane klasyczne zabiegi pozostawiają na skórze blizny i blade plamy. • Ratunek w naturze • Oprócz klasycznych metod znamy jednak także alternatywne. Ponownie natura podaje nam pomocną dłoń w formie gojącego balsamu. Ekobalzam to w 100% naturalny preparat, nie ma przeciwskazań do jego stosowania. Proces walki z brodawkami jest dokładnie odwrotny niż przy zastosowaniu metod klasycznych. Balsam ma wyraźne działanie przeciwzapalne/keratolityczne (rozpuszczające zrogowaciałą skórę) – przenika przez skórę aż do korzenia i całkowicie go niszczy, dzięki czemu skutecznie usuwa istniejące brodawki i przeciwdziała powstawaniu nowych. Nie uszkadza zdrowej tkanki, dlatego zalecane jest, aby zapobiegawczo nacierać większą powierzchnię wokół widocznej brodawki. Ogrom- ną zaletą jest to, żee można mo a go go stosować sto toso toso sowa waćć również wa równ ró ówn wniież ieeżż u ie dzieci. Zwykłe brodawki dziecięce (VERRUCAE VULGARES) charakteryzują się dużą powierzchnią, w tym przypadku klasyczne metody są niewystraczające. Ekobalzam jest w stanie usunąć je w krótkim czasie nawet, jeśli jest ich dużo. • Brodawka brodawce nierówna • Specjalnym rodzajem są brodawki na genitaliach (CONDYLOMATA ACUMINATA). Nie trzeba podkreślać, że to bardzo delikatne i nieprzyjemne schorzenie, ale ze zwględu na częste pojawianie się tych brodawek należy zwrócić uwagę na to, że błyskawicznie przenoszą się na partnera. Dlatego zaleca się dokładne stosowanie Ekobalzamu przez obu partnerów. Poza zwykłymi odciskami, naturalny balsam świetnie sobie radzi także w przypadku usuwania miękkich włókniaków. Jest to najczęstsza forma brodawek wirusowych u dorosłych, w której brodawka łączy się z łagodnie zmienioną tkanką. Włókniaki te pojawiają się u kobiet najczęściej na szyi, pod piersiami oraz po wewnętrznej stronie bioder, a u mężczyzn pod pachami i rzadko na szyi. Włókniaki podczas kuracji ciemnieją i odpadają. Nie chowaj swojej skóry, bo masz brodawki. Lepiej skutecznie się ich pozbądź. Kiedy natura dotrze do korzenia z100% naturalny produkt stop BRODAWKOM WIRUSOWYM zmoże być stosowany codziennie i przez długi czas zodpowiedni również dla skóry dzieci zdziała silnie przeciwwirusowo zprzenika bezpośrednio do korzenia brodawki zskutecznie powstrzymuje rozprzestrzenianie się wirusa a znie uszkadza zdrowej tkanki zskuteczny również w przypadku kłykcin kończystych Kontakt telefoniczny: 731-589-221 • Kontakt mailowy: [email protected] • www.ekobalzam.pl 26 m a r k e t i n g , p r a w o i r e g u l a c j e W ŚWIE TLE PRAWA Aptekarska bańka spekulacyjna pęka W Piotr Sędłak aplikant radcowski w Kancelarii Radcy Prawnego Rafała Kuźmy Wyrok polskiego sądu z lipca 2015 r. w praktyce przesądza, że wiele spośród sieci aptecznych, które wielokrotnie przekraczają normę „jednego procenta”, zmuszonych będzie zamknąć część z prowadzonych przez siebie aptek. Po lipcowym orzeczeniu apteczna bańka spekulacyjna pęka albo pęknie w niedługiej perspektywie. większości systemów prawnych krajów Europy Zachodniej rynek detalicznej dystrybucji leków jest ściśle reglamentowany. Oznacza to istnienie daleko posuniętych regulacji prawnych dotyczących zasad otwarcia i prowadzenia aptek. Przykładem takich uregulowań są np. wymogi demograficzno-geograficzne dla aptek czy też zasada, że apteka może być prowadzona jedynie przez farmaceutę (względnie: kilku farmaceutów albo niekapitałową spółkę będącą własnością farmaceutów). Tego rodzaju regulacje tworzone są w interesie społecznym, w trosce o należyty poziom usług farmaceutycznych świadczonych pacjentom. Znajdziemy je m.in. w prawodawstwie niemieckim, austriackim, włoskim, hiszpańskim, fińskim czy duńskim. G E NE Z A P R OB L EM U Kraje zachodnioeuropejskie przeszły przez okres tzw. uwolnienia rynku aptecznego, szybko odchodząc od tego modelu prowadzenia aptek. Doprowadził on je bowiem do wniosku, że nad rynkiem detalicznej dystrybucji leków musi zostać roztoczony parasol prawnej regulacji, albowiem w przeciwnym wypadku ulega on monopolizacji i obrasta w zjawiska niepożądane, które szkodzą samym pacjentom (np. część nieatrakcyjnych rynkowo MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 obszarów zostaje wyłączona z dostępności do leków, państwo traci kontrolę nad poziomem refundacji leków oferowanych w aptekach, wzrasta nieuzasadniona względami medycznymi konsumpcja leków przez społeczeństwo). Polski ustawodawca, niedoświadczony pod tym względem, zdecydował się w roku 2001 „uwolnić” rynek apteczny. Dopuścił on do prowadzenia aptek również osoby, które nie mają wykształcenia farmaceutycznego. Zgodnie z Prawem farmaceutycznym (PF) aptekę w Polsce co do zasady otworzyć od tamtej pory może w zasadzie każdy. Ograniczenia – i tak dość nieprecyzyjne i trudno egze- kwowalne – są głównie dwa: pierwsze – przedsiębiorca występujący o zezwolenie na prowadzenie apteki musi zatrudniać kierownika dającego rękojmię należytego jej prowadzenia (por. art. 99 ust. 4a PF); drugie – wymóg antykoncentracji, czyli przedsiębiorca osobiście albo przez podmioty przez niego kontrolowane nie może prowadzić na terenie województwa więcej niż 1 proc. aptek ogólnodostępnych (albo grupa kapitałowa przedsiębiorców nie może prowadzić w województwie więcej aptek, niż wynosi ten limit). Przesądzają o tym przepisy art. 99 ust. 3 pkt 2 i 3 PF. Problem polega na tym, że Prawo farmaceutyczne nie wyjaśnia, co to znaczy, marketing, prawo i regulacje W ŚWIE TLE PRAWA że jeden przedsiębiorca kontroluje drugiego; w tym miejscu ustawa odsyła do innego aktu normatywnego, tj. do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. I na tym etapie właśnie pojawia się problem. Nie tyle nawet natury prawnej, co praktycznej. Organem powołanym do wydania, odmowy wydania, zmiany czy stwierdzenia wygaśnięcia zezwolenia na prowadzenie apteki jest właściwy wojewódzki inspektor farmaceutyczny (art. 99 ust. 2 PF). Organ ten nie ma żadnych narzędzi ku temu, by badać powiązania kapitałowo-osobowe, faktyczne oraz prawne, bezpośrednie i pośrednie pomiędzy przedsiębiorcami wnioskodawcami. Nie ma on także możliwości prowadzenia postępowania aż do momentu, gdy odpowie sobie na pytanie, czy jeden podmiot prowadzący aptekę kontroluje innych przedsiębiorców prowadzących działalność tego rodzaju w ten sposób, że razem przekraczają albo nie przekraczają progu koncentracji z art. 99 ust. 3 pkt 2 i 3 PF. Takie kompetencje posiada jedynie prezes UOKiK. Dlaczego sprawy przybrały aż tak kuriozalny obieg? LEG IS LA CYJ NY B ŁĄ D Wynika to z faktu, że ustawa antymonopolowa została „napisana pod ten organ”, czyli pod prezesa UOKiK (a nie pod wojewódzkich inspektorów farmaceutycznych). Odwołanie się do dziwnej konstrukcji prawnej, jaką jest „przedsiębiorca dominujący” i „przedsiębiorca zależny”, było zatem posunięciem chybionym i niezrozumiałym. Zamiast sprawdzonych kryteriów demogra- ficzno-geograficznych ustawodawca zdecydował się na prawnego potworka o niepewnej proweniencji. Jakie były tego konsekwencje? Przemożne, zwłaszcza że na rynku aptek w Polsce od 2002 r. zaczęły jak grzyby pod deszczu pojawiać się sieci apteczne. W tej sytuacji niewyposażenie nadzoru farmaceutycznego w narzędzie skutecznego egzekwowania progów koncentracyjnych z art. 99 ust. 3 PF jawiło się jako działanie krótkowzroczne i narażające rynek detalicznej dystrybucji leków na nieuchronną monopolizację i destabilizację. W praktyce jedynym dokumentem będącym „podkładką” dla inspektora wojewódzkiego w kwestii analizy nieprzekraczania progu koncentracji było oświadczenie samego przedsiębiorcy wnioskodawcy, że ten... nie narusza limitów koncentracji. Co więcej, nadzór farmaceutyczny nie miał (i nie ma!) jakichkolwiek narzędzi prawnych, aby owe oświadczenie zweryfikować. W większości przypadków decydował się więc „wypuszczać” na rynek każdego przedsiębiorcę, który sporządzi stosowne oświadczenie (niewymagające, notabene, nawet formy notarialnego poświadczenia) o nieprzekraczaniu progu koncentracji. TA KA B Y ŁA P RA K T Y K A. E F E KT ? W niewiele ponad dekadę po wejściu zliberalizowanego (właściwszym byłoby chyba określenie: nieprzemyślanego, patologicznego, nieracjonalnego) prawa sieci apteczne „rozlały się” na rynek dystrybucji detalicznej leków w Polsce. Nikt nie zważał nawet na próg jednoprocen- 27 towej koncentracji. Wedle obecnego stanu istnieją województwa, w których limit ten jest łamany pięćdziesięciokrotnie. W efekcie uchwalenia bubla prawnego i „ubezwłasnowolnienia” inspekcji farmaceutycznej powstała swoista spekulacyjna bańka apteczna; na rynek dopuszczono apteki, które prawnie nie mogły na nim funkcjonować. Na czym owa bańka polegała? Opiszmy ją krótko. K API TA Ł ZAM I AST OPI EK I FAR M AC EU T Y C ZN EJ Prawo farmaceutyczne w Polsce dopuszcza prowadzenie aptek ogólnodostępnych w formie spółek kapitałowych (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna). Podmioty tego rodzaju do funkcjonowania potrzebują kapitału (w przeciwieństwie do spółek osobowych). Są więc zasilane przez kapitał podzielony na akcje (spółka akcyjna) lub udziały (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością). To z natury rzeczy stwarza nierówną sytuacją rynkową, której progi maksymalnej koncentracji miały przeciwdziałać. Niemożliwa do utrzymania przez małe, rodzinne apteki konkurencja ze strony aptek prowadzonych w sieciach spowodowała, że od 2002 r. co najmniej kilka tysięcy aptek indywidualnych upadło. Część z nich została przejęta właśnie przez duże sieci apteczne. To z kolei generowało wzrost ich wartości rynkowej niepoparty pozycją gospodarczą, a będący jedynie efektem naruszenia prawa. Formalnie rzecz biorąc, apteka, która przejmuje inną aptekę, wykazuje się siłą ekonomiczną, co ma przełożenie na jej notowania. Wedle obecnego stanu istnieją województwa, w których limit ten jest łamany pięćdziesięciokrotnie. 28 m a r k e t i n g , p r a w o i r e g u l a c j e W ŚWIE TLE PRAWA podmiot (sieć). Powodowało to, że sieci apteczne uzyskiwały, wbrew prawu, nieuzasadnioną przewagę rynkową. Gdzie zatem jesteśmy dzisiaj? O J ED EN PR OC EN T ZA D AL EK O Wiele z aptek skupionych w sieć w świetle prawa nie miała (i nie ma) prawa funkcjonować na rynku. Znaczna część z nich pozycję rynkową osiągnęła poprzez stosowanie nieuczciwej konkurencji. Istota rzeczy osadza się jednak na tym, że wiele z tych aptek skupionych w sieć, w ogóle w świetle prawa nie miała (i nie ma) prawa funkcjonować na rynku. Znaczna część z nich pozycję rynkową osiągnęła poprzez stosowanie nieuczciwej konkurencji. Doświadczenie pokazuje, jak bogaty wachlarz niedozwolonych prawnie zachowań stosowały sieci apteczne względem konkurencji w ostatnich latach. Wymienię tylko te najpoważniejsze: łamanie zakazu reklamy aptek, naruszanie prawa miejscowego dotyczącego nocnego dyżurowania aptek, nieprzestrzeganie progów antykoncentracyjnych, niedozwolone prawnie łącznie hurtu i detalu w obrocie produktami leczniczymi, sprzedaż leków w tzw. odwróconym łańcuchu dystrybucji etc. W mojej ocenie najistotniejsze było jednak przekraczanie progów dopuszczalnej ustawowej koncentracji aptek w województwie przez jeden MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 W ostatnim czasie rozgorzał spór natury prawnej. Czy dana sieć apteczna, która przekroczyła próg maksymalnej, dopuszczalnej koncentracji w województwie, może utracić zezwolenie na prowadzenie aptek w związku ze złamaniem art. 99 ust. 3 pkt 2 i 3 PF? W czym rzecz? Z formalnego punktu widzenia przepis art. 99 ust. 3 PF in principio stwierdza jedynie, że gdy wypełni się negatywną przesłankę z tego artykułu, zezwolenia nie wydaje się, ale nie ma przepisu, który wprost powiedziałby, że za naruszenie koncentracji zezwolenie się cofa. W ten sposób, prawnie nieudolny, bronią się właśnie sieci apteczne. Skupiają się one na analizie jednego przepisu, pomijając inne; ignorują logiczne myślenie, lekceważąc jednocześnie orzeczenia sądowe. Prawidłowa wykładnia przepisów prawa jest jednak inna. Oprócz istnienia art. 99 ust. 3 Prawo farmaceutyczne zawiera również ogólną regulację dotyczącą prowadzenia działalności gospodarczej objętej zezwoleniem. Przepis art. 37ap ust. 1 pkt 2 PF stwierdza, że „organ zezwalający cofa zezwolenie, w przypadku gdy przedsiębiorca przestał spełniać warunki określone przepisami prawa, wymagane do wykonywania działalności gospodarczej określonej w zezwoleniu”. Naruszenie progów dopuszczalnej, ustawowej koncentracji jest właśnie zaprzestaniem spełniania wymogów na prowadzenie apteki ogólnodostępnej. Dokładnie tak samo problem ten widział WSA w Warszawie, który w kilkudziesięciu wyrokach1 stwierdził, że pomimo literalnego brzmienia art. 101 pkt 4 PF zaprzestanie dawania przez przedsiębiorcę rękojmi należytego prowadzenia apteki jest podstawą nie tylko do odmowy wydania zezwolenia (bo przepis literalnie mówi właśnie o odmowie udzielenia zezwolenia), ale również do cofnięcia tego zezwolenia. Wynika to z faktu, że art. 101 pkt 4 PF należy łączyć z art. 37ap ust. 1 pkt 2 PF (per analogiam przepis ten stosujemy również do art. 99 ust. 3 PF). W przypadku 1 proc. problem jest również tego rodzaju, że reguły wykładni prawnej, opartej o wnioskowania logiczne, wprost wskazują, że podmiot, który przekroczył próg dopuszczalnej koncentracji, traci zezwolenie. Skoro bowiem nie wolno mu mniej, to jest wprowadzać na rynek województwa aptek ponad próg jednego procenta, to tym bardziej nie wolno mu więcej – to jest funkcjonować na tym rynku po przekroczeniu owego progu (reguła: a minori ad maius). Celem powstania tego przepisu, jak wskazuje doktryna, była ochrona rynku detalicznej dystrybucji leków przed kartelizacją, przed jego przejęciem przez sieci apteczne, co w założeniu miało być rozwiązaniem wprowadzonym w interesie społecznym2 . Jak widać – coś poszło nie tak. J AK PĘ K A SPEK UL A C YJNA B AŃ K A ? Większość z rozważań zaprezentowanych powyżej marketing, prawo i regulacje W ŚWIE TLE PRAWA została przedstawiona przeze mnie jeszcze w 2012 r. W tamtym czasie napisałem na ten temat kilka opinii prawnych i opracowań, stworzyłem nawet stosowny raport. Zwieńczeniem tego było jednak orzeczenie WSA w Warszawie z 23 lipca 2015 r., sygn. VI SA/Wa 399/15, które przyznawało rację moim wcześniejszym przemyśleniom. W judykacie tym, mającym charakter precedensu, po raz pierwszy od przeszło 13 lat polski sąd stwierdził, że art. 37ap ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 99 ust. 3 pkt 2 PF jest podstawą do obligatoryjnego cofnięcia zezwolenia na prowadzenie apteki temu przedsiębiorcy, który naruszył próg dopuszczalnej koncentracji aptek w jednym województwie. Co wyrok ten oznacza w praktyce? W mojej ocenie wpływa on na ocenę realnej wartości aptek prowadzonych w sieci. Skoro bowiem są one nielegalne (wprowadzone albo funkcjonujące na rynku wbrew prawu), oznacza to, że ocena ich kondycji finansowej była zawyżona na zasadzie bańki spekulacyjnej. Na rynek apteczny, wbrew przepisom polskiego Prawa farmaceutycznego, wprowadzano coraz większą liczbę aptek skupionych w sieć, lecz przez wiele lat nie zdołano zweryfikować, czy ich funkcjonowanie nie narusza art. 99 ust. 3 pkt 2 i 3 PF. Przypomina to bańkę spekulacyjną na rynku kredytów hipotecznych (tzw. subprime’ów), która pękła w Stanach Zjednoczonych we wrześniu 2008 r. Analogia jest tym bardziej trafna, że w przypadku kredytów (podobnie jak i aptek z sieci) nikt nie miał możliwości zweryfikowania tego, czy kredytobiorca hipoteczny ma możliwość spłaty zaciągniętego zobowiązania – pożyczek pod zastaw nieruchomości udzielano „w ciemno” ze względu na wysoką prowizję dla agentów. W przypadku aptek zezwolenia udzielane były „hurtowo” – nadzór farmaceutyczny zadowalał się (bo i nie miał innego wyboru) samym tylko oświadczeniem. Inna sprawa czy przedkładane oświadczenia odpowiadały prawdzie, czy też podmioty występujące o zezwolenie a niespełniające wymogu 1 proc. intencjonalnie wprowadzały inspektorów w błąd. Taka wersja również wydaje się być prawdopodobna, zwłaszcza że w praktyce niezweryfikowane oświadczenia, nawet takie nieodpowiadające prawdzie, nie rodziły jakichkolwiek sankcji. Jak się wydaje – do czasu. Dzisiaj apteki sieciowe wydają się być – używając terminologii giełdowej – toksycznymi aktywami. Wyrok polskiego sądu z lipca 2015 r. w praktyce przesądza, że wiele spośród sieci aptecznych, które wielokrotnie przekraczają normę 1 proc., zmuszonych będzie zamknąć część z prowadzonych przez siebie aptek. Ujmując rzecz inaczej, po lipcowym orzeczeniu apteczna bańka spekulacyjna pęka albo pęknie w niedługiej perspektywie. Pozostaje jedynie pytanie, czy właściciele (udziałowcy, akcjonariusze) przedsiębiorstw prowadzących te apteki zrozumieją, w którym momencie popełnili błąd? Albo – co jest może i gorsze – dowiedzą się, kto ich w ten błąd wprowadził? 1 por. wyroki WSA w Warszawie: z 11 kwietnia 2013 r., sygn. VI SA/Wa 2692/12; z 12 lipca 2012 r., sygn. akt. VI SA/Wa 160/12, podtrzymany wyrokiem NSA z 13 lutego 2014 r., II GSK 1923/12; z 12 lipca 2012 r., VI SA/Wa 159/12, podtrzymany przez NSA wyrokiem z 13 lutego 2014 r., II GSK 2066/12; z 8 maja 2012 r., VI SA/Wa 1860/11, podtrzymany przez NSA w wyroku z 13 lutego 2014 r., II GSK 1765/12 czy też wyrok z 12 grudnia 2014 r., VI SA/Wa 1076/14; wszystkie orzeczenia na CBOSA. 2 Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia z dn. 19 października 2004 r. na interpelację nr 7885 w sprawie antykoncentracyjnych przepisów Prawa farmaceutycznego w kontekście dokonywanych i planowanych zakupów Polskiej Grupy Farmaceutycznej. 29 WSA w Warszawie w kilkudziesięciu wyrokach stwierdził, że pomimo literalnego brzmienia art. 101 pkt 4 PF zaprzestanie dawania przez przedsiębiorcę rękojmi należytego prowadzenia apteki jest podstawą nie tylko do odmowy wydania zezwolenia, ale również do cofnięcia tego zezwolenia. 30 m a r k e t i n g , p r a w o i r e g u l a c j e APTEKARZ – MANAGER Lojalność pacjenta P mgr farm. Artur Rakowski W branży aptecznej lojalność pacjenta zawsze wiele znaczyła i była obiektem pożądania. W kontekście zbliżających się nieuchronnie zmian na rynku może okazać się ona bezcenna. Jak zatem ją skutecznie budować? ękająca w szwach ekspedycja to marzenie niejednego właściciela, który doskonale zdaje sobie sprawę, że pacjent to największy kapitał aptecznego przedsięwzięcia. Bez pracy nie ma jednak kołaczy, a solidnego kapitału nie uda się zbudować, czekając bezczynnie za pierwszym stołem. Niestety, nawet wytężona praca całego zespołu może okazać się w końcowym rozrachunku bezskuteczna. Dlaczego? Co takiego niezwykłego jest w lojalności pacjenta, że tak trudno ją zbudować i jeszcze łatwiej stracić? Światowej sławy noblista Daniel Kahnemann, twórca ekonomii behawioralnej, jest przekonany, że na nasze postrzeganie zdarzeń mających miejsce w przeszłości mają wpływ wspomnienia, a nie rzeczywiste odczucia, które nam wtedy towarzyszyły. KO NF LI K T ZE WS P O MNI EN I EM Błyskotliwy profesor przywołuje przykład będący potwierdzeniem jego tezy. Na dwóch pacjentach przeprowadzono bolesny zabieg kolonoskopii, podczas którego co minutę oceniali oni natężenie bólu. Czas trwania zabiegu w przypadku jednego z nich wynosił 8 minut, drugiego badano przez prawie 25 minut. U pierwszego pacjenta ból nasilił się jednak pod koniec badania, podczas gdy bodźce bólowe drugiego z nich były jednostajne. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że pacjent przechodzący dłuższą kolonoskopę cierpiał bardziej. Okazało się jednak, że to MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 pierwszy pacjent znacznie bardziej narzekał na jej przebieg, pomimo że zabieg trwał w jego przypadku prawie trzy razy krócej. Tym przykładem Kahnemann udowadnia, że z perspektywy czasu nasze obiektywne doświadczenia nie mają większego znaczenia, gdyż wchodzą one w konflikt ze wspomnieniem. wartościach jest trwała i nic nie kosztuje. Największym kosztem jest zmiana myślenia właścicieli aptek i personelu aptecznego, którzy większość swoich wysiłków przeznaczają na biurokrację, brudną walkę z konkurencją czy wyścig szczurów. Jak zatem sprawić, by wspomnienia pacjenta z wizyty w naszej aptece były spójne z rzeczywistością? OB U ST R ON N Y M EC H AN I ZM D ZI AŁ AN I A I D EA, WARTOŚ C I, I N SI G H T... Jaźń doświadczającą i pamiętającą możemy odnieść do naszej aptecznej rzeczywistości. Lojalność pacjentów wynika bowiem z ich wewnętrznych przekonań na temat naszej działalności, a nie stricte obiektywnych, namacalnych dowodów. Możemy mieć zatem wiele argumentów w ręku w postaci bogatego asortymentu, wykształconego personelu i dobrej kultury organizacyjnej pracy, a jednocześnie nie potrafić ich odpowiednio zakomunikować pacjentowi. Mechanizm działania lojalności jest obustronny – jako farmaceuci chcemy zaskarbić sobie lojalność ludzi, a jednocześnie pacjenci chcą być lojalni i konsekwentni w swoich działaniach. Tkwi bowiem w nich głęboko zakorzenione poczucie przynależności – dlatego obok mojego mechanika, prawnika czy kosmetyczki jest również miejsce dla farmaceuty, który ma tę przewagę, że dysponuje zdrowiem ludzkim, które jest rzeczą najcenniejszą i bezkompromisową. Lojalność budowana na takich Budowanie stałego grona pacjentów należy zacząć przede wszystkim od określenia wartości i idei naszej aptecznej działalności. Tylko wtedy, gdy zostaną one jasno sprecyzowane, będzie można wokół nich budować silną markę, która jest niezbędna, by odpowiednio zaistnieć w świadomości pacjentów. Tematowi budowania marki aptecznej można by poświęcić oddzielne, obszerne opracowanie. Przytoczę tu jednak tylko kilka przykładów. Na apteczny brand, czyli to, jak postrzegają nas odwiedzający pacjenci, ma wpływ wiele czynników – jej wnętrze, wystrój, fachowość personelu, komunikacja na zewnątrz, kultura organizacyjna, przejrzyste procedury pracy, komunikacja wewnętrzna, stosunki między członkami zespołu, stosunki z mikroi makrootoczeniem. Najważniejsze jest to, by każdy z tych elementów budował spójny przekaz i trafiał percepcją do pacjenta. Jeśli więc ideą naszej apteki jest świetna obsługa pacjenta, wszystkie nasze działania temu podpo- marketing, prawo i regulacje APTEKARZ – MANAGER 31 rządkujmy – od organizacji ekspedycji poprzez proces sprzedaży i wydania leku, a na angażowaniu się w lokalne przedsięwzięcia skończywszy. „Wyróżnij się, albo giń!” – brzmi stare marketingowe hasło. Naszą marką może być więc opieka farmaceutyczna, wąska specjalizacja placówki (homeopatia, sprzęt medyczny, środki zaopatrzenia ran) albo receptura. Najważniejsze jest jednak to, by na każdym kroku nasze wartości powtarzać, dzielić się nimi, reklamować je – słowem „umiejętnie je sprzedawać”. PO LITYKA CENO WA Z aptecznego doświadczenia i obserwacji konkurencji wnioskuję, że dla wielu firm kluczową rolę pełni cena. To zrozumiałe, o ile w kręgu naszych zainteresowań pozostaje jej psychologia, a nie wartość. Niestety większość placówek idzie w tej chwili na wojnę cenową, która z punktu widzenia rachunkowości zarządczej jest nieracjonalna i brzemienna w skutkach. Prześciganie się w zaniżaniu cen, nielegalny dumping i praca na znikomych marżach przynosi co prawda krótkotrwałe rezultaty, ale w dłuższej perspektywie druzgocąco wpływa na zysk. Tymczasem zamiast obniżać ceny, a potem szukać oszczędności na personelu czy asortymencie, warto wykorzystać mechanizmy jej psychologii. W kontakcie z pacjentem przeformułujmy więc wartość ceny na jej opłacalność, przedstawiając ją jako wskaźnik jakości. Istotą jest zawarcie w całym procesie sprzedażowym wartości dodanej, którą może być wiedza farmaceuty, darmowy prezent czy materiały edukacyjne. Dzięki uwzględnieniu wartości dodanej zmniejszymy dysonans pozakupowy, dzięki czemu opuszczający naszą aptekę pacjent zostanie utwierdzony w przekonaniu, że nabył nie tylko lek czy suplement po konkretnej cenie, o konkretnej jakości, który przyniesie mu wymierne korzyści zdrowotne, ale również wiedzę, którą wykorzysta w kontrolowaniu swojej choroby. Zdaję sobie sprawę, że po lekturze tego akapitu, a może i całego materiału spotkam się z zarzutami, że marketing w aptece to pewnego rodzaju sztuka manipulacji i oszustwo niegodne tego miejsca. Działania te oparte na kłamstwie istotnie mogą nosić takie znamiona, jednak tylko od nas zależy, czy służyć one będą obopólnej korzyści – zarówno pomnażaniu zysków, jak i zdrowiu publicznemu. KO MUNI KA C J A ZA P I E RW S Z Y M S TO Ł EM Szpalty tego artykułu niestety nie pozwolą mi w pełni wyczerpać tego tematu. No bo jak na kilku stronach ująć to, o czym napisano w opasłych podręcznikach do nowoczesnego marketingu? Niemniej jednak warto zdawać sobie sprawę, że to od kontaktu pacjenta z farmaceutą zależeć będzie chęć jego powrotu do naszej apteki. Podczas krótkiego kontaktu z drugim człowiekiem farmaceuta ma niewiele czasu, by pacjent powierzył swoje zdrowie właśnie jemu, a nie konkurencji obok. Dlatego kluczowe znaczenie odgrywa tu efekt pierwszego wrażenia. W przypadku personelu aptecznego na efekt ten składa się czysty, wyprasowany fartuch, odpowiedni strój, dyskretny makijaż, zadbane dłonie oraz pozytywna reakcja. Farmaceuta musi posługiwać się poprawną polszczyzną, a swoje myśli artykułować w sposób przejrzysty i zrozumiały. W kształtowaniu zachowań zdrowotnych pacjentów farmaceuta może Budowanie stałego grona pacjentów należy zacząć przede wszystkim od określenia wartości i idei naszej aptecznej działalności. 32 m a r k e t i n g , p r a w o i r e g u l a c j e APTEKARZ – MANAGER Potężnym i uniwersalnym narzędziem, które dla farmaceuty może być motorem do działania, a dla pacjenta nieprzecenionym wsparciem, jest empatia. stosować regułę społecznego dowodu słuszności, przywołując pozytywne przykłady z życia czy regułę wzajemności, proponując pacjentowi „wartość dodaną”. Nie ma sprawdzonej recepty na każdego pacjenta. Potężnym i uniwersalnym narzędziem, które dla farmaceuty może być motorem do działania, a dla pacjenta nieprzecenionym wsparciem, jest empatia. Wejście w buty drugiego człowieka i gotowość do pomocy to cechy, które powinny charakteryzować każdego farmaceutę, bez wyjątku. Empatia powinna być nadrzędną wartością każdej apteki, bo przecież praca całego zespołu skupia się wokół osoby pacjenta i jego potrzeb. UC HY LA NI E OB I EK C J I W życiu zawodowym każdego z nas nie zawsze jest łatwo, prosto i przyjemnie. Zdarzają się dni, kiedy trud zawodu farmaceuty nie spotyka się z pozytywną reakcją drugiej strony pierwszego stołu. Pacjenci najczęściej narzekają na zbyt wysokie ceny, konieczność realizowania swoich recept w kilku aptekach, brak możliwości realizacji błędnie wypisanej recepty, brak możliwości nabycia leku Rx bez recepty, a nawet zbyt długi czas oczekiwania w kolejce do pierwszego stołu. Wielu farmaceutów negatywnie odbiera większość obiekcji pacjentów, upatrując w nich złośliwość czy brak zrozumienia. Tymczasem obiekcje są naturalnym etapem podejmowania decyzji, podczas której pacjent rozważa korzyść i potencjalne ryzyko z niej wynikające. Farmaceuta powinien spojrzeć na zastrzeżenia z innej perspektywy – traktować je jako cenne źródło informacji i potrzeb pacjenta, które ma za zadanie spełnić. Za fasadą krytycznych obiekcji może kryć się bowiem chęć pozyskania informacji. Umiejętność zręcznego ujawniania, rozumienia i uchylania obiekcji pozwala na nawiązanie trwałych relacji z drugim człowiekiem, które mogą zaprocentować dla apteki jako przedsiębiorstwa. Pozwala ponadto odpowiednio kształtować zachowania zdrowotne pacjentów. Lojalność w aptece stanowi problem, który ostatnio powrócił w tematyce branżowej. Prognozy mówią, że strategia niskiej ceny ustąpi miejsca bardziej etycznym i uczciwym sposobom pozyskiwania lojalności pacjentów przez apteki. Mają temu sprzyjać systemowe rozwiązania włączające farmaceutę do realnego systemu ochrony zdrowia w Polsce, m.in. czekająca na wdrożenie finansowana z budżetu opieka farmaceutyczna i ustawa o zawodzie farmaceuty. Jak zawsze wszystko zależy w dużej mierze od nas – farmaceutów. Postarajmy się wykorzystać ten czas zmian i nie roztrwońmy zaufania społecznego, którym jeszcze się cieszymy. Tego życzę sobie i wszystkim farmaceutom. DO PRZEMYŚLENIA • Jak często zdarza ci się słyszeć od pacjenta, że pytał o lek w innej aptece, ale po sprawdzeniu w hurtowni odesłano go z kwitkiem? Czy zaproponowałeś pacjentowi coś ponad to, co zaoferowała mu niezaangażowana konkurencja? Czy wysiliłeś się, by zadzwonić do producenta czy przedstawiciela medycznego? Czy okazałeś zainteresowanie? • Czy namolny pacjent, uskarżający się na swoją chorobę, działa na ciebie irytująco, czy wzbudza współczucie? Jak sprawić, by jednocześnie zachować dystans i wczuć się w rolę drugiego człowieka? • W jaki sposób odwdzięczasz się pacjentowi za miłą rozmowę, możliwość wykorzystania swojej wiedzy czy dobre słowo? Czy usłyszałeś kiedykolwiek z ust któregoś z pacjentów: „Mój farmaceuta, moja pani magister?”. Ile z tych sytuacji było szczerych, a za fasadą ilu kryła się chęć osiągnięcia określonej korzyści? • Czy w rozmowie z pacjentem masz serdeczny, szczery uśmiech? Czy ten sam uśmiech kierujesz do współpracowników, szefa czy kierownika? • Czy stając przed lustrem i patrząc na swój wizerunek, jesteś z niego zadowolony? Czy czułbyś się komfortowo, będąc obsłużonym przez takiego farmaceutę? • Jak reagowałeś na porównania twojej apteki do konkurencji? Czy była to złość czy pozytywna reakcja? • Ilu trudnych pacjentów udało ci się przeciągnąć na swoją stronę? Ilu z nich otworzyło się przed tobą? • Czy zastanawiałeś się dlaczego koleżanka obok zawsze zbiera pochwały, otrzymuje od pacjentów dowody wdzięczności i jest chwalona przez kierownika? Czy są rzeczy, których mógłbyś się od niej nauczyć? MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 marketing, prawo i regulacje SZKOLENIA 33 Punktuj z Aptekarską Szkołą Zarządzania J est to jedna z form wsparcia, jakie NEUCA kieruje do niezależnych aptek. Każdy farmaceuta korzystający z tej oferty mógł zdobyć w ubiegłym roku łącznie 186 punktów twardych i 20 punktów miękkich. − ASZ zapewnia kompleksową organizację szkoleń odpowiadających na wyzwania stojące przed każdym aptekarzem. Szkolenia organizowane są we współpracy i w porozumieniu z okręgowymi izbami aptekarskimi, co gwarantuje, że ich tematyka jest odpowiedzią na potrzeby wynikające z codziennej pracy w aptece. Potrzebna wiedza przekazywana jest skutecznie i w optymalnym czasie − mówi Robert Małkiewicz, kierownik ds. szkoleń i programów aptecznych Grupy NEUCA. W O DP O WI E DZI N A P O T RZ E BY Szkolenia odbywają się w trybie stacjonarnym oraz internetowo (e-learning). Za udział w szkoleniach ASZ farmaceuci otrzymują punkty edukacyjne niezbędne do realizacji wymagań Ministerstwa Zdrowia. W ofercie ASZ znajdują się także szkolenia biznesowe oraz doradztwo. Takie spotkania są odpowiedzią na indywidualne potrzeby danej apteki. − Wspólnie z izbami aptekarskimi pracujemy właśnie nad programem szkoleń na 2016 r. Wszystko po to, żeby jak najlepiej odpowiedzieć na potrzeby szkoleniowe środowiska farmaceutycznego – dodaje Robert Małkiewicz. (km) Więcej informacji na stronie: www.aptekarska.pl. W ubiegłym roku Grupa NEUCA w ramach oferty Aptekarskiej Szkoły Zarządzania (ASZ) zorganizowała szkolenia, z których skorzystało aż 2,5 tys. farmaceutów. 34 m a r k e t i n g , p r a w o i r e g u l a c j e APTEKARZ – MANAGER Pokusa prokrastynacji S Olga Koc-Olszewska trener Aptekarskiej Szkoły Zarządzania ięgając głęboko w przeszłość, nie trudno zauważyć, że homo sapiens był istotą bardzo aktywną, świadomą zagrożeń z zewnątrz, skupioną na tym, by przetrwać. Nie zastanawiał się nawet nad kwestią motywacji do działania, nad możliwością pozostawienia pewnych spraw na jutro. Zwyczajnie nie miał na to czasu. Z jakiego zatem powodu dziś odkładamy na później nierzadko te zadania, od których realizacji tak wiele zależy? Z jakiego powodu nasza motywacja do działań waha się bądź spada? Apteka pracuje w dynamicznym trybie i jeżeli jej działanie nie będzie poprawnie zorganizowane, nie przetrwa na współczesnym rynku. Zadania, które personel apteki ma do wykonania „na dziś” są zadaniami „na dziś”. Odłożenie ich w czasie może przynieść nieprzewidziane skutki. O DKŁ A D AN I E Z P RE ME DY TAC JĄ Psychologia podpowiada nam, że są to tzw. zachowania obronne, które wynikają z obawy przed zagrożeniem poczucia własnej wartości i niezależności, ze strachu przed ewentualnym niepowodzeniem. Prokrastynacja (bo tak nazywa się zjawisko, o którym piszę powyżej), jak przedstawiają badacze Solomon i Rothblum, to akt niepotrzebnego odkładania zadań, aż do subiektywnej niechęci do ich wykonywania. Co ciekawe, dotyczy to osób bardzo świadomych konsekwencji, jakie mogą ponieść w związku z brakiem przystąpienia do działań. Przyjmijmy, że w promieniu 500 metrów od twojej apteki otwiera się konkurencyjna placówka. Oczywiste jest, że należałoby się przygotować do tego faktu, zaplanować dalsze działania zmierzające MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 do zatrzymania przy sobie jak największej liczby dotychczasowych pacjentów. Niestety znacznie prościej jest włączyć u siebie tryb narzekania, rozkładania rąk, czy zajmowania swojego czasu nieefektywnymi, w długoterminowej perspektywie, zadaniami. Efekty? Prokrastynator, jeśli już realizuje zadania, to robi to na ostatnią chwilę, kiedy dalsze odkładanie nie może mieć już miejsca. Spirala nakręca się, gdyż to rodzi potworny stres, który rzutuje na każdą ze sfer życia. SPR AW D Ź SI Ę A ty jesteś prokrastynatorem? Czy zauważasz u siebie: 1. 2. 3. 4. Tendencję do odkładania wszystkiego na później, na jutro. Nie wiesz zupełnie od czego i w jaki sposób rozpocząć działania, zwłaszcza wtedy, kiedy efektów pracy nie widzisz od razu. Koncentrujesz się wyłącznie na krótkoterminowych celach i nie potrafisz znaleźć w sobie wystarczającej motywacji, aby mozolnie pracować nad realizacją celów długofalowych. Oczekujesz „lepszego czasu do realizacji danych zadań”, chwila obecna zawsze jest z jakiegoś powodu nie najlepsza. 5. Masz trudności z ustaleniem zadań priorytetowych i z zarządzaniem własnym czasem. 6. Sama myśl o porażce przyprawia cię o palpitację serca. 7. Nieustanny chaos (bałagan) panuje w twoim pokoju, na biurku, w myślach. 8. Uważasz, że można robić efektywnie wiele rzeczy naraz (czytać książkę, jeść obiad, rozmawiać przez telefon). 9. Nie jesteś wystarczająco asertywny, nie potrafisz odmówić komuś wprost i bierzesz na siebie nadmiernie dużo obowiązków, którym nie potrafisz później sprostać. (test zapożyczony ze strony: www.magazyntuiteraz.pl) Jeśli na 6 pytań bądź więcej udzieliłeś pozytywnej odpowiedzi, to możliwe, że temat prokrastynacji dotyczy także ciebie. J AK SOB I E PO RA DZI Ć ? Diagnozę już postawiliśmy, teraz czas na leczenie. Dr Neil Fiore, autor książki „Nawyk samodyscypliny. Zaprogramuj wewnętrznego stróża”, zidentyfikował czynniki, które prowadzą do odwlekania działań dla nas ważnych i odróżniają osoby, które w ten sposób postępują, od tych proaktywnych. Podaje również marketing, prawo i regulacje APTEKARZ – MANAGER kilka praktycznych rad pozwalających na skuteczną walkę z prokrastynacją, a które podsumowuję poniżej: 1. STERUJ SWOIM GŁOSEM WEWNĘTRZNYM: MUSZĘ VS. CHCĘ Przeprowadź na sobie niewielki eksperyment. Co czujesz (myślisz), kiedy powtarzasz sobie: 1. Muszę rozdzielić zadania personelowi... 2. Chcę porozdzielać zadania personelowi... Przy którym zdaniu miałbyś większe przekonanie do działania i kiedy zwiększyłbyś swoje szanse na realizację celu? Przyjrzyj się następnie zestawieniu z prawej i zastanów, na którym szczeblu piramidy prawdopodobieństwa realizacji celu najczęściej jesteś, na którym chciałbyś być i jakie kroki przedsięweźmiesz, aby na dany poziom się dostać. 2. WYKORZYSTAJ PRAWO ZAANGAŻOWANIA Mówi ono, że im więcej wysiłku włożysz w daną sprawę, tym bardziej staje się ona dla ciebie wartościowa. Jak wprowadzić w życie owo prawo? Jednym z prostych, za to bardzo skutecznych pomysłów jest wykonanie tzw. tablicy motywacyjnej. Ty również wykonaj swoją własną. Do przygotowania tablicy wystarczy arkusz papieru, w którego centrum wpisujesz zadanie (cel) do wykonania (jak poprawnie wyznaczać cele, między innymi metodą SMART, pisałam w poprzednim artykule). Wokół celu rysujesz, piszesz bądź wklejasz w formie rysunków te motywatory, które wesprą cię w systematycznej pracy w dążeniu do celu i zapobiegną odwlekaniu działania na nieokreślone później. Powieś tablicę w ważnym dla ciebie miejscu, abyś mógł ją oglądać bardzo często w ciągu dnia. ZAPAMIĘTAJ! Jeżeli jakieś działanie chcesz zrealizować „kiedyś”, to równie dobrze może być zrealizowane „nigdy”. 35 DUŻA SZANSA REALIZACJI ROBIĘ Ę tto o od od zaraz Umiem mie iem to to zrobić zro ro Myślę, ę,, żże e umiem umiem to to zrobić z Myślę, M yślę, żże e tto o zzrobię robię 3. WYKORZYSTAJ PRAWO SPÓJNOŚCI Udowodniono, że czujemy wewnętrzny przymus, by nasze czyny i przekonania były spójne, zwłaszcza te, o których opowiemy innym. Dlatego ogłaszaj pracownikom, co chcesz wdrażać. Dodatkowo koncentruj się na samym etapie prac, a nie tylko na starcie i chęci zakończenia. To ten czas, kiedy doskonalisz się i podnosisz swoje kompetencje. 4. BĄDŹ JAK MARATOŃCZYK Maratończycy nie koncentrują się na całej drodze, jaką mają do przebiegnięcia, ale ich wzrok wędruje na kolejne, widoczne za zakrętem drzewo i powtarzają sobie, że „to jeszcze tylko jeden krok”. Każdy z nas ma w ciągu doby 24 godziny do wykorzystania. Jak je wykorzysta, zależy w dużej mierze od indywidualnych umiejętności organizacyjnych, ale również charakteru i samodyscypliny. Apteka pracuje w dynamicznym trybie i jeżeli jej działanie nie będzie poprawnie zorganizowane, nie przetrwa na współczesnym rynku. Zadania, które personel apteki Chciałbym to zrobić MUSZĘ to zrobić MAŁA SZANSA REALIZACJI ma do wykonania „na dziś”, są zadaniami „na dziś” i odłożenie ich w czasie może przynieść nieprzewidziane skutki. Prokrastynacja jest jak nałóg, im dłużej praktykowana, tym łatwiej wewnętrznie akceptowalna i tym trudniejsza do wyleczenia. W swej zaawansowanej fazie staje się bardzo niebezpieczna dla naszej pracy, rozwoju, a także życia prywatnego. Stres generowany przez świadomość niewykonania zadania sprawia, że człowiek ma problem z podejmowaniem decyzji, więc odkłada je na później, co powoduje jeszcze większy stres i mroczny krąg się zamyka. Dlatego, wstając rano, pomyśl, że masz do dyspozycji właśnie ten dzień, realnych kilkanaście godzin, które chcesz wykorzystać. Zapomnij o magicznym nierealnym „jutro”. Prokrastynacja jest jak nałóg, im dłużej praktykowana, tym łatwiej wewnętrznie akceptowalna i tym trudniejsza do wyleczenia. W swej zaawansowanej fazie staje się bardzo niebezpieczna dla naszej pracy i rozwoju. 36 k t o p y t a , n i e b ł ą d z i P Y TAM Y E K S P E R TA Pytamy eksperta Czy nr PESEL pacjenta może być wpisany przez lekarza w części recepty dotyczącej ordynowanych leków? Magdalena, farmaceutka ODPOWIADA mgr farm. Michał Mańka specjalista ds. badań klinicznych, farmaceuta praktyk Tak, nr PESEL pacjenta może być wpisany przez lekarza w części recepty dotyczącej ordynowanych leków, aczkolwiek nie będzie to lege artis. W przypadku gdy ze wzorem recepty nie koresponduje rozmieszczenie informacji naniesionych na tym dokumencie (np. nr PESEL pacjenta) oraz gdy wymiary i kształt recepty nie są całkiem zgodne ze wzorem wspomnianego dokumentu, farmaceuta może mimo wszystko zrealizować taką receptę. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich „osoba wydająca może zrealizować recepty (...) także w przypadku, gdy: 1) rozmieszczenie tych danych nie odpowiada poszczególnym częściom wzoru recepty przeznaczonym na ich rozmieszczenie lub 2) recepta pod względem graficznym, jej rozmiar lub kształt nie odpowiadają wzorowi recepty” (§ 15). I NF O RMA C J E N A RE C E PC I E Z A D A J P Y TA N I E EKSPERTOWI Pytania prosimy kierować na adres: „Magazyn Aptekarski”, ul. Szosa Bydgoska 52, 87-100 Toruń i mailowy: [email protected] Przypomnijmy, jakie informacje powinny znaleźć się na recepcie. Zgodnie ze wspomnianym wyżej rozporządzeniem recepta (...) obejmuje: 1) dane dotyczące osoby uprawnionej (...); MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 2) dane dotyczące pacjenta: a) imię i nazwisko, b) adres (nazwa miejscowości, ulica, numer domu, numer lokalu, jeżeli nadano) (...), c) wiek – w przypadku pacjenta do lat 18, o ile nie można go ustalić na podstawie numeru PESEL znajdującego się na recepcie, d) kod uprawnień dodatkowych pacjenta, (...) jeżeli dotyczy, e) numer poświadczenia (...), w przypadku korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji, a w razie braku tego poświadczenia – numer dokumentu uprawniającego do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji wystawionego przez właściwą instytucję zagraniczną, f ) numer PESEL – jeżeli dotyczy, a w przypadku dziecka nieposiadającego numeru PESEL lub niemożności ustalenia tego numeru – numer PESEL przedstawiciela ustawowego lub opiekuna (...) wraz z adnotacją o zamieszczeniu numeru PESEL osoby innej niż pacjent i podpisem osoby uprawnionej, g) numer paszportu lub innego dokumentu ze zdjęciem potwierdzającego tożsamość – w przypadku cudzoziemca niebędącego osobą uprawnioną do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji, a w przypadku osoby posiadającej Kartę Polaka – numer Karty Polaka; 3) identyfikator płatnika: a) (...) identyfikator oddziału wojewódzkiego Funduszu właściwy dla miejsca zamieszkania świadczeniobiorcy (...) albo b) znak „X” – w przypadku pacjentów nieposiadających dokumentu potwierdzającego prawo do świadczeń opieki zdrowotnej lub pacjentów niebędących osobami uprawnionymi do świadczeń opieki zdrowotnej (...); 4) dane dotyczące przepisanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych (...); 5) datę wystawienia recepty; 6) datę realizacji recepty „od dnia”, a jeżeli nie dotyczy – znak „X”; 7) dane dotyczące osoby uprawnionej: a) imię i nazwisko, b) numer prawa wykonywania zawodu osoby uprawnionej (...). « kto pyta, nie błądzi P Y TAM Y E K S P E R TA 37 DIETETYCZNY ŚRODEK SPOŻYWCZY SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA MEDYCZNEGO Maïe, ïatwe do poïkniÚcia kapsuïki ZawierajÈ olej ze sïonecznika uïatwiajÈcy przyswajanie witaminy D 2 miesiÈce terapii w atrakcyjnej cenie REKOMENDOWANE, BEZPIECZNE I SKUTECZNE DAWKI WITAMINY D STOSOWANE W PROFILAKTYCE NIEDOBORÓW Apo D3 1000 POPULACJA 1 ROK-18 LAT DZIECI I MODZIE¿ 2000 Apo D3 FORTE DAWKA DOBOWA 600- Apo D3 MAX 4000 ZALECENIA SUPLEMENTACJI 1000 * WRZESIE-KWIECIE LUB CAY ROK PRZY BRAKU GWARANCJI WYSTARCZAJkCEJ SYNTEZY SKÓRNEJ 1200- 2000** WRZESIE-KWIECIE LUB CAY ROK PRZY BRAKU GWARANCJI WYSTARCZAJkCEJ SYNTEZY SKÓRNEJ >18 LAT DORO¥LI 800- 2000 WRZESIE-KWIECIE LUB CAY ROK PRZY BRAKU GWARANCJI WYSTARCZAJkCEJ SYNTEZY SKÓRNEJ >65 LAT SENIORZY 800- 2000* PRZEZ CAY ROK 1600- 4000** PRZEZ CAY ROK 1 ROK-18 LAT DZIECI I MODZIE¿ Z OTYO¥CIk * >18 LAT, >65 LAT DORO¥LI I SENIORZY Z OTYO¥CIk 1. Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów – wytyczne dla Europy Środkowej 2013; Standardy medyczne/Pediatria 2013, T.10, 573-578. * zależnie od masy ciała ** zależnie od stopnia otyłości WITAMINA ¿YCIA W ZASI}GU R}KI 38 k t o p y t a , n i e b ł ą d z i P Y TAM Y E K S P E R TA Pytamy eksperta Jakie substancje lecznicze pozyskuje się z organizmów zwierzęcych? Mieczysław, technik farmaceutyczny ODPOWIADA mgr farm. Grzegorz Carowicz wykładowca studiów podyplomowych dla farmaceutów Wyższej Szkoły Handlowej we Wrocławiu, farmaceuta praktyk Z A D A J P Y TA N I E EKSPERTOWI Pytania prosimy kierować na adres: „Magazyn Aptekarski”, ul. Szosa Bydgoska 52, 87-100 Toruń i mailowy: [email protected] Natura jest bogata w liczne substancje lecznicze, które w wyniku zaawansowanych metod technologicznych mogą zostać wyizolowane i wdrożone do leczenia oraz wspomagania terapii. KWA S Y O M EG A- 3 Powszechnie znanym surowcem leczniczym jest tran oraz olej z wątroby rekina tzw. Oleum piscium. Oba surowce zawierają m.in kwasy omega-3, witaminy A i D. Olej z wątroby rekina zawiera dodatkowo alkiloglicerole oraz skwalen, które wspomagają niektóre terapie nowotworowe. Kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 są intensywnie badane od ponad trzydziestu lat. W licznych badaniach naukowych dowiedziono, że spożywanie pokarmów bogatych w kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 przynosi wymierne korzyści dla naszego zdrowia. Pierwsze obserwacje i badania kliniczne nad kwasami omega-3 przeprowadzono w latach 70. XX w. wśród Eskimosów grenlandzkich, u których zaobserwowano nieobecność zmian miażdżycowych oraz zadziwiająco małą zapadalność na choroby serca i naczyń, cukrzycę, choroby skóry, astmę oskrzelową, a także nowotwory. Obserwacje te powiązano ze szczególną dietą Eskimosów, która obfitowała w organizmy morskie – foki i ryby zawierające duże ilości kwasów omega-3 (EPA i DHA). MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 Spożywanie jednak wątroby np. fok przez grupy lokalnych ludzi niesie za sobą ryzyko przedawkowania witaminy A. Do grupy kwasów omega-3 zaliczamy: • EPA – czyli kwas eikozapentaenowy, • DHA – kwas dokozaheksaenowy, • ALA – kwas alfa-linolenowy. halibut. W aptece dostępne są liczne preparaty zarówno w kapsułkach, jak i w płynie. Kwasy omega-3 obecne w tranie obniżają podwyższone ciśnienie tętnicze krwi. Mechanizm odpowiedzialny za to działanie polega na zwiększeniu dostępności tlenku azotu (NO), poziomu prostacykliny (PGI) oraz czynnika rozszerzającego naczynia, tzw. EDRF. Kwasy te hamują także powstawanie trombosanu TXA2 – czynnika obkurczającego naczynia – oraz prostaglandyny PGE2 – substancji odpowiedzialnej za magazynowanie sodu w organizmie. Innym potencjalnie dobroczynnym działaniem tranów jest ich efekt przeciwzakrzepowy. Zdolność ta wynika z zablokowania syntezy takich substancji jak: TXA2, interleukiny 1, lipoproteiny oraz PAF. Wśród mieszkańców Grenlandii obserwowano przedłużony czas krzepnięcia krwi w stosunku do mieszkańców Europy czy Ameryki, co jest związane z przyjmowaniem przez nich dużej ilości omega-3 wraz z pokarmem. L I C ZN E ZAL ET Y Kwasy EPA i DHA obniżają poziom trójglicerydów we krwi na skutek hamowania ich biosyntezy w wątrobie. Wykazano, że spożywanie kwasów omega-3 pozwala na obniżenie poziomu trójglicerydów nawet o 30 proc. Najlepszym źródłem kwasów omega-3 są ryby, np. śledź , dorsz czy Nie sposób pominąć dobroczynnego wpływu kwasów omega-3 na układ immunologiczny. Okazało się, że EPA i DHA wykazują działanie przeciwalergiczne oraz przeciwzapalne. Zmniejszają poziom prostaglandyny PGE2 i leukotrienu LTB4 oraz czynnika TNF, które są uważane za bardzo silne mediatory stymulujące kto pyta, nie błądzi P Y TAM Y E K S P E R TA 39 J AD Ż M I I rozwinięcie się kaskady zapalno-alergicznej. Hamowanie procesu zapalnego przez tran próbuje się wykorzystać w terapii schorzeń o charakterze zapalnym, m.in. reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), wrzodziejącego zapalenia jelit, astmy, schorzeń atopowych, a także wielu innych chorób autoimmunologicznych. M AŚ Ć TRAN O WA Oprócz preparatów doustnych tran stosuje się także w postaci maści (tzw. maść tranowa). Maść wykazuje działanie wspomagające przy schorzeniach skórnych przebiegających z przesuszeniem naskórka oraz jako wspomaganie terapii np. łuszczycy. J A D Ś LIM A KA M O RS KIEGO Niezwykle ciekawym preparatem wprowadzonym ostatnio do lecznictwa jest związek uzyskany z jadu ślimaka morskiego należącego do rodziny Conus. Ślimak morski żyjący w morzu w okolicy Filipin używa swojego jadu, aby polować oraz do obrony. Okazało się, że jego toksyny zawierają ok. 700 różnych związków. Japońscy naukowcy zajmujący się badaniami nad jadem ślimaka odkryli, że niektóre jego związki należące do grupy tzw. konotoksyn wykazują bardzo silne właściwości przeciwbólowe. Lek wprowadzony do lecznictwa o nazwie Prialt jest zatem milowym krokiem dla chorych, którzy nie reagowali na leczenie preparatami morfinopochodnymi. Siła działania leku jest tysiąc razy większa niż morfina. Lek oparty o neurotoksynę blokuje szlak przewodzenia bólu do mózgu. Lek podawany jest bezpośrednio do płynu rdzeniowego poprzez odpowiednio skonstruowaną pompę. Pomimo zachęcających badań i efektów lek posiada także działania uboczne. Do najbardziej niepożądanych należą zawroty głowy i zaburzenia widzenia. Z jadu żmii Vipera lebetina wytwarza się maść, która obok głównego składnika zawiera także kwas salicylowy i kamforę oraz olejek eteryczny. Maść znalazła zastosowanie pomocniczo w terapii zwyrodnień stawowych, zespołach bólowych okolicy lędźwiowej, bólach mięśni, nerwobólach, rwie kulszowej oraz stanach zapalnych mięśniowo-stawowych, a także po urazach. Maści nie powinno się stosować na uszkodzoną skórę. J AD PSZC ZÓŁ Z jadu pszczół otrzymuje się melitynę, która jest peptydem. Preparat pozyskany w ten sposób jest apitoksyną posiadającą właściwości hemolityczne. Preparat podawany podskórnie wzmagał działanie immunologiczne organizmu. Preparaty takie jak Forapin czy Apisperthon w postaci maści stosuje się w leczeniu wszelkich dolegliwości bólowych zarówno mięśniowych, jak i stawowych. « Japońscy naukowcy zajmujący się badaniem jadu ślimaka morskiego odkryli, że niektóre jego związki należące do grupy tzw. konotoksyn wykazują bardzo silne właściwości przeciwbólowe. 40 k t o p y t a , n i e b ł ą d z i P Y TAM Y E K S P E R TÓ W Pytamy ekspertów W niedalekiej przyszłości muszę zamknąć swoją prywatną aptekę, czy niewykorzystane leki mogę zwrócić do hurtowni, w której były zakupione? Czy wymagana jest na to zgoda inspektora farmaceutycznego oraz jak formalnie tego dokonać, jeżeli byłaby taka możliwość? Danuta ODPOWIADAJĄ adw. Katarzyna Krupa R. Olszewski, J. Tokarski i Wspólnicy Kancelaria Prawnicza Spółka Komandytowa z siedzibą w Warszawie mgr farm. Piotr Merks (MRPharmS), Dyrektor ds. Rozwoju Biznesu, Aegate Ltd Sp. z o.o. Oddział w Polsce z siedzibą w Warszawie Obecnie obowiązujące przepisy prawne nie regulują wprost sposobów zagospodarowania produktów leczniczych, które pozostały w pomieszczeniach apteki po zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej w tym zakresie. Z art. 88 ust. 5 pkt 5 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (tj. Dz. U. z 2008 r. nr 45, poz. 271 ze zm.) wynika, że zakup produktów leczniczych przez aptekę może nastąpić wyłącznie od podmiotów posiadających zezwolenie na prowadzenie hurtowni farmaceutycznej. Tak więc leki nie mogą być „przesunięte” w drodze umowy sprzedaży lub darowizny do innej apteki będącej innym podmiotem gospodarczym. Możliwy jest natomiast zwrot zakupionych przez aptekę i niesprzedanych leków do hurtowni farmaceutycznej, w której zostały one zakupione. RE DY S T RYB U C J A P RO DUK T ÓW LE C Z NI C ZY C H Z A D A J P Y TA N I E EKSPERTOWI Pytania prosimy kierować na adres: „Magazyn Aptekarski”, ul. Szosa Bydgoska 52, 87-100 Toruń i mailowy: [email protected] Jeżeli do dnia zakończenia działalności gospodarczej właściciel apteki nie wyprzeda zamówionych wcześniej leków, może starać się zwrócić je do hurtowni farmaceutycznej, w której leki te były zakupione. Prawo farmaceutyczne dopuszcza bowiem ponowne wprowadzenie do sprzedaży (redystrybucji) produktów leczniczych, które opuściły pomieszczenia hurtowni, pod następującymi warunkami: MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 • produkty te znajdują się w swoich nieotwartych i nieuszkodzonych opakowaniach jednostkowych i są w dobrym stanie oraz nie upłynął ich termin ważności i nie zostały wstrzymane albo wycofane, • odbiorca wykazał, że transport produktów leczniczych, ich przechowywanie i postępowanie z nimi odbywało się zgodnie ze specjalnymi wymogami dotyczącymi ich przechowywania, • produkty lecznicze zostały ocenione przez osobę upoważnioną do takich czynności, • dystrybutor posiada dokumentację (np. kopie oryginalnych specyfikacji wysyłkowych lub kopię faktur) na to, że produkt leczniczy został dostarczony odbiorcy oraz ma pewność, że produkt leczniczy nie został sfałszowany. Natomiast produkty lecznicze wymagające specjalnych warunków przechowywania mogą wrócić do zapasów przeznaczonych do sprzedaży lub zbycia tylko pod warunkiem przedstawienia dokumentów poświadczających, że warunki te były zapewnione przez cały czas przechowywania, zaś skradzione produkty lecznicze, które odzyskano, nie mogą powrócić do zapasów przeznaczonych do sprzedaży lub zbycia. SY T U AC J A SZC Z EGÓL NA Podkreślenia wymaga jednak, że hurtownie farmaceutyczne nie mają obowiązku przyjmowania prawidłowo wydanych leków. Przyjęcie więc przez hurtownię od apteki produktów leczniczych należy traktować jako sytuację szczególną. Procedura wygląda w ten sposób, że apteka zwraca hurtowni zakupione w niej uprzednio leki, natomiast hurtownia powinna zwrócić aptece kwotę odpowiadającą wartości tych produktów w cenie pierwotnej ich sprzedaży przez hurtownię. Zdaniem Głównego Inspektora Farmaceutycznego transakcja taka nie jest umową sprzedaży produktów leczniczych, co ma konsekwencje w rozliczeniach finansowych z urzędem skarbowym, ponieważ należy ją traktować jako zwrot niewykorzystanych towarów, nie zaś jako umowę sprzedaży. Jeżeli natomiast chodzi o produkty lecznicze i wyroby medyczne, które mają zbyt krótką datę ważności lub są napoczęte, to wskazuje się, że mogą one zostać przekazane nieodpłatnie, np.: do domów opieki społecznej, hospicjów czy placówek leczniczo-opiekuńczych, zaś leki niespełniające warunków do ich redystrybucji powinny zostać poddane utylizacji na zasadach określonych w ustawie o odpadach z dnia 14 grudnia 2002 r. (Dz. U. « z 2013 r., poz. 21 ze zm.). kto pyta, nie błądzi P Y TAM Y E K S P E R TÓ W 41 Dobrze jest czuć normalnie ZAUFAJ EKSPERTOWI Alfalipon prodiab suplement diety KOMPLEKSOWE DZIAŁANIE: pra prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego (wit. B1, B2, B3, ryboflawina) (w ws wspieranie przebiegu funkcji psychicznych (w (wit. B6, tiamina) za zachowanie zdolności poznawczych (cynk) i u i umysłowych (wit. B6) Laboratorium BIOTON. Kompleksowe podejście do pacjenta. 42 p a t e n t n a z d r o w i e NOCNE DYŻURY Aptekarz na nocnej zmianie dr Elżbieta Dominik dziennikarka pisząca do ogólnopolskich dzienników Sprawa dyżurów aptek w powiecie sieradzkim w niedziele, święta i w porze nocnej prawdopodobnie znajdzie swój finał w sądzie administracyjnym. Protest Okręgowej Izby Aptekarskiej w Łodzi nie został uwzględniony. MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 patent na zdrowie NOCNE DYŻURY D yżury w święta i w porze nocnej dla aptekarzy wiążą się ze stratami finansowymi – ich koszt znacznie przewyższa utarg. Jak sami podkreślają, sytuacja wyglądałaby inaczej, gdyby do dyżurów dopłacały samorządy terytorialne. Sprawa świątecznych i nocnych dyżurów aptek powraca z różną częstotliwością w niemal wszystkich regionach kraju. Farmaceuci kierowali już w tej sprawie listy do przedstawicieli władz, domagając się ponoszenia przez samorządy kosztów zapewnienia dostępności do leków poza standardowymi godzinami pracy aptek. DYŻURY A FAK TY C Z NE PO TRZEBY Zgodnie z art. 94 pkt 1 Prawa farmaceutycznego z 6 września 2001 roku (Dz. U. 2008 nr 45, poz. 271) rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych powinien być dostosowany do potrzeb ludności i zapewniać dostępność świadczeń również w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy. I dalej (w pkt 2) ustawa stanowi, że rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych na danym terenie określa, w drodze uchwały, rada powiatu po zasięgnięciu opinii wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) gmin z terenu powiatu i samorządu aptekarskiego. − Tymczasem na terenie powiatu sieradzkiego starostwo nakazało dyżurować w nocy, niedziele i święta wszystkim aptekom w gminach Błaszki i Złoczew − mówi prezes Okręgowej Rady Aptekarskiej w Łodzi Paweł Stelmach. − W żadnej z tych gmin nie ma nocnej opieki lekarskiej – 43 tłumaczy. − W sytuacjach nagłych w niedziele czy w nocy mieszkańcy Błaszek i Złoczewa jeżdżą do Sieradza i tam też realizują recepty. Taka decyzja mogła być następstwem wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (sygn. II GSK 1765/14) z 14 kwietnia 2015 roku. Sąd, analizując rozkład pracy aptek na terenie powiatu sieradzkiego w porze nocnej i w dni świąteczne w roku 2014, uznał, że w gminach Błaszki i Złoczew nie jest on dostosowany do potrzeb ludności. Wówczas na terenie całego powiatu dyżurowały dwie apteki, ale nie było takich aptek na terenie wspomnianych gmin. NSA argumentował, że „rozkład godzin pracy powinien być dostosowany do bieżących, codziennych potrzeb ludności, (...) ale nie może pomijać sytuacji nadzwyczajnych, których częstotliwości występowania nie sposób przewidzieć”. Po wyroku starostwo zobowiązało do dyżurowania wszystkie apteki w obu gminach. KO NI E C Z NA O P I NIA I ZB Y − Starostwo ma prawo ustalać godziny pracy aptek na swoim terenie tak, by zabezpieczyć dostęp do leków − przyznaje Paweł Stelmach. Jednak – zdaniem Okręgowej Izby Aptekarskiej w Łodzi – aby zapewnić dostęp do leków, nie było potrzeby wyznaczania dyżurów wszystkich aptek w gminach. W związku z tym Izba zaopiniowała tę decyzję negatywnie. − Co innego, gdy jest taka potrzeba. Wówczas żadna z aptek nie kwestionowałaby decyzji starostwa − mówi Paweł Stelmach. − Ale tutaj naszym zdaniem takiej potrzeby nie było − dodaje. Jednak opinia Izby nie została wzięta pod uwagę. − Byliśmy też w starostwie na rozmowach, ale nie udało się uzyskać porozumienia − zaznacza. Izba złożyła protest, ale starostwo go nie uwzględniło. Teraz rozważa zaskarżenie tej decyzji. − Plan dyżurów musi zostać zaopiniowany przez okręgową izbę aptekarską na podstawie art. 94 ustawy − Prawo farmaceutyczne – przypomina prezes Wielkopolskiej Okręgowej Izby Aptekarskiej w Poznaniu Alina Górecka. − Bez tej opinii (pozytywnej czy negatywnej) uchwała rady powiatu byłby obarczona wadą prawną − zaznacza. Jej zdaniem w sporach dotyczących dyżurów z jednej strony chodzi o zabezpieczenie dostępu do produktów leczniczych, z drugiej zaś strony o pokrycie kosztów dyżuru. − Plan dyżurów w porze nocnej i w święta jest ustalany często przez powiaty bezrefleksyjnie, bez rozpoznania rzeczywistych potrzeb społecznych w tym zakresie, a ustawowo powinien być dostosowany do potrzeb ludności – mówi Alina Górecka. − Wyznacza się dyżury dla aptek w miejscowościach, gdzie nie ma dyżuru lekarza, który mógłby wypisać receptę w porze nocnej, albo ustala się go Farmaceuci chcą autentycznej analizy potrzeb społecznych w zakresie dostępu do usług farmaceutycznych w porze nocnej i w święta w powiązaniu z mapą usług medycznych na terenie powiatów. 44 p a t e n t n a z d r o w i e NOCNE DYŻURY POW I AT MÓG Ł BY D OPŁA C IĆ Także Paweł Stelmach przyznaje: − Zupełnie inaczej wyglądałaby sprawa dyżurów, gdyby powiat był w stanie pokryć koszty świadczenia usług farmaceutów. Z naszych obliczeń wynika, że koszt kilkunastogodzinnego dyżuru w dniu świątecznym czy w porze nocnej wahałby się od 300 do 400 zł. Zatem, jeżeli gmina widzi taką potrzebę dla swoich mieszkańców, to nie mamy nic przeciw temu, by taką usługę zapewniła i zrekompensowała jej koszty. Zupełnie inaczej wyglądałaby sprawa nocnych dyżurów, gdyby powiat był w stanie pokryć koszty świadczenia usług farmaceutów. w miejscowości oddalonej od dyżuru lekarskiego o kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt kilometrów. A P T E KA RZ E PON OSZ Ą KO S ZT Y − Finansowane w całości przez aptekarzy dyżury nie są zatem społecznie wykorzystywane − podkreśla. − Wskazują na to liczne pisma aptekarzy spływające do Izby, a także analizy wykorzystania dyżurów robione przez nas w latach ubiegłych. Farmaceuci chcą autentycznej analizy potrzeb społecznych w zakresie dostępu do usług farmaceutycznych w porze nocnej i w święta w powiązaniu z mapą usług medycznych na terenie powiatów − mówi. − Oczekujemy także współuczestniczenia powiatów w kosztach tych dyżurów. Powiaty zabezpieczają M A G A Z Y N A P T E K A R S K I | LMUATRYZ E2 C0 1260 1 6 bezpieczeństwo publiczne społeczeństwa w różnych sferach (dostęp do lekarza, pracę policji, straży pożarnej w porze nocnej), współfinansując te usługi − zaznacza. − Natomiast w tym przypadku starostwo ma obowiązek zabezpieczenia dostępu do produktów leczniczych, ale nie ma delegacji prawnej do przeznaczenia na ten cel środków publicznych – tłumaczy Alina Górecka. − Wszelkie usługi, które wiążą się z zapewnieniem społeczeństwu ochrony policji, świadczeń lekarskich, wiążą się z przeznaczeniem środków publicznych na ten cel. − Nikt nie ma obowiązku świadczenia tego rodzaju usług nieodpłatnie – zaznacza. − Natomiast w tym przypadku istnieje luka prawna, co stanowi utrudnienie zarówno dla starostw, jak i farmaceutów − dodaje. Wiceprezes Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej Piotr Bohater przywołuje sytuację niemieckich farmaceutów, których dyżury w porze nocnej są refundowane. Taką zmianę wprowadziła w 2013 roku ustawa w sprawie zapewnienia dyżurów aptek. Dyżurujące apteki otrzymują dopłaty ze specjalnego funduszu utworzonego i zarządzanego przez Zrzeszenie Niemieckich Aptekarzy. Z symulacji przeprowadzonych na podstawie danych otrzymanych z okręgowych izb aptekarskich wynika, że w przypadku naszego kraju koszt dyżurów w porze nocnej i w dni świąteczne wynosiłby około 110 mln zł rocznie. − Marża apteczna z leków wydanych w trakcie dyżuru tylko w minimalnym stopniu pokrywa koszty tego dyżuru − mówi Piotr Bohater. W tej sytuacji wielu aptekarzy oczekuje albo zwolnienia z obowiązku pełnienia dyżurów, albo dopłat z Narodowego Funduszu Zdrowia czy z kas samorządów terytorialnych. « patent na zdrowie P O G R O M C Z Y N I R E K L A M FA R M A C E U T YC Z N YC H 45 Poznaj moc resweratrolu ZAUFAJ EKSPERTOWI RESWERATROL znajduje się w czerwonej odmianie winorośli (Vitis vinifera). Chroni on przed infekcjami grzybiczymi oraz promieniowaniem ultrafioletowym. Jest silnym antyoksydantem. Wielu badaczy uważa, że związek ten jest odpowiedzialny za tzw. francuski paradoks, tzn. wyjątkową w Europie Zachodniej średnią długość życia Francuzów, mimo ich teoretycznie niezbyt zdrowej, tłustej diety i picia dużej ilości alkoholu. Alkohol ten jest jednak spożywany głównie w formie czerwonego wina, w którym występuje wysokie stężenie RESWERATROLU. Wysoką skuteczność antyoksydacyjną RESWERATROLU, jego pozytywny wpływ na układ krążenia oraz na wiele innych aspektów naszego zdrowia potwierdziło wiele badań klinicznych. Poznaj wyjątkowe produkty zawierające wysoką dawkę resweratrolu Witaminy i minerały Zdrowe oczy Zdrowe serce plus PRODIAB Z RESWERATROLEM PRODIAB Z RESWERATROLEM PRODIAB Z RESWERATROLEM suplement diety suplement diety suplement diety Laboratorium BIOTON. Kompleksowe podejście do pacjenta. 46 p a t e n t n a z d r o w i e STRONA MOŻE POMAGAĆ Izby w internecie W czym można pomóc farmaceutom? Można ułatwić dostęp do przepisów, komunikatów i wszelkich innych ważnych w pracy informacji. Podpowiedzieć, gdzie czeka wolny etat, dać szansę przedstawienia się potencjalnemu pracodawcy. Poinformować, co ważnego dzieje się na rynku leków. Ostrzec przed niebezpieczeństwami. Strony internetowe okręgowych izb aptekarskich stawiają przed sobą podobne zadania. S trony internetowe okręgowych izb aptekarskich są niepodważalnym dowodem ich autonomii. Stworzone według własnego pomysłu, niepowtarzalnej koncepcji, posługują się innymi hasłami, mają inny układ. Na pierwszy rzut oka wszystko je różni. Na jednych znajdziemy – obok informacji – galerie zdjęć i plakaty, inne są raczej „surowe”. Niektóre koncentrują się na kwestiach zawodowych, inne uwzględniają fakt, że aptekarze mają również pozazawodowe zainteresowania. Na większość z nich można bez problemu wejść za pośrednictwem BIP (Biuletynu Informacji Publicznej), w przypadku nielicznych jest to niemożliwe. W momencie wejścia na stronę najczęściej pokazują się albo informacje dotyczące izby (skład rady, adresy, telefony itd.), albo od razu aktualności. MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 N AJ G OR Ę T SZE AK T U AL N O ŚC I Aktualności to zwykle „najgorętsza” część strony. Są systematycznie uzupełniane, w niektórych izbach pojawia się nawet kilka wpisów dziennie, rzadko się zdarza, że są uzupełniane co kilka tygodni, a nawet miesięcy. Dobór informacji jest bardzo różny, jednak można, uogólniając, stwierdzić, że dominują rozmaite komunikaty: danej izby okręgowej, NIA, GIF i właściwego WIF, oddziału NFZ, sanepidu, resortu zdrowia. Dotyczą one spraw najważniejszych w codziennej pracy farmaceutów: uznawania kwalifikacji w krajach UE, zmian przepisów, na przykład w sprawie recept czy uwidaczniania cen, braku leków, zmiany kwoty ryczałtu za lek recepturowy i opłaty za zezwolenie na prowadzenie apteki, błędów na receptach, możliwości sprzedaży repelentów i atraktantów, zmian kategorii dostępności produktów leczniczych. Nierzadko aktualności odnoszą się do kwestii, które dopiero są dyskutowane. Często prezentowane są na stronach dokumenty źródłowe – uchwały, rozporządzenia, nowelizacje ustaw lub linki do nich, są też wskazówki, co w nich jest ważne, pojawiają się opinie prawne. Są również apele i ankiety, np. związane ze stratami aptek wynikającymi z kolejnych nowelizacji list leków refundowanych. Przed końcem roku, z uwagi na toczące się w Ministerstwie Zdrowia negocjacje odnośnie nowych cen leków refundowanych oraz wcześniejsze doświadczenia, gdańska izba sugerowała też kierownikom i właścicielom aptek, by prowadzili ostrożną politykę zakupową. Tego typu informacje bywają udostępniane w zakładce aktualności, czasem równolegle można je znaleźć pod bardziej szczegółowymi hasłami (komunikaty WIF czy patent na zdrowie STRONA MOŻE POMAGAĆ GIF, URPL, przepisy, opinie prawne...) albo od razu należy wybrać, z jakiego zakresu informacji się poszukuje. Nazwy zakładek bywają różne, ale zawsze są czytelne dla użytkownika strony. Sposób prezentowania tych informacji też bywa odmienny. Raz są to krótkie notki z odesłaniem do źródła, czasem wyczerpujące teksty, pełne dokumenty czy artykuły. W niektórych izbach nadaje się im niepozostawiające wątpliwości tytuły, jak „Leki zagrożone brakiem dostępności”, gdzie indziej stawia się mocniej na pochodzenie wiadomości, w tytule jest wówczas na przykład „Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia...”. S ZK O LENIA, DYŻ URY, LE KI Każda strona ma albo osobną zakładkę, albo w aktualnościach wiele miejsca poświęca doskonaleniu zawodowemu. Sympozjom, szkoleniom, kursom, studiom podyplomowym. Prezentuje zaproszenia, na przykład na Zjazd Polskiego Stowarzyszenia Farmaceutów Onkologicznych, czy informuje o konkursie Lider Nauk Farmaceutycznych, przypomina o końcu okresu edukacyjnego. Środkowopomorska izba udostępnia prace specjalizacyjne swych farmaceutów. Niektóre izby informują o dyżurach aptek, bywa, że bardzo szczegółowo, z podziałem na powiaty bądź miasta. stron, od Ministerstwa Zdrowia począwszy. Prezentowane bywają też ostrzeżenia, na przykład przed wirusowym oprogramowaniem, fałszywymi receptami, a nawet kradzieżami czy napadami na apteki. Niektóre izby zamieszczają na swych stronach ciekawe akcje i projekty, na przykład plakat „Zaufaj mi, jestem farmaceutą” z informacją, gdzie można taki plakat dostać. Informują też o wspólnej akcji 12 instytucji, w tym Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego. Jej celem jest uświadomienie pacjentom, że suplementy diety nie są lekami. O F E RT Y P RA C Y Dla wielu farmaceutów najważniejsze na stronach izb są zakładki dotyczące pracy. Informacje od potencjalnych pracodawców, ale i możliwość zaprezentowania im swojej osoby, przedstawienia doświadczenia zawodowego. Po liczbie tego typu anonsów łatwo się domyślić, jak ważną rolę spełniają zakładki „dam pracę” czy „szukam pracy”. Na zawartości stron odciskają piętno wybory samorządowe. W okresie przedwyborczym były więc komunikaty o zebraniach wyborczych, a później informacje o wynikach wyborów, gratulacje, zdjęcia. Natychmiast po VII Krajowym Zjeździe Aptekarzy pojawiły się też na niektórych stronach rozmowy z nowo wybraną prezes NIA lub list, w którym przedstawiła delegatom swój program. Przed wyborami parlamentarnymi pojawiły się też informacje o farmaceutach kandydujących do sejmu bądź senatu, a nawet apele, by na nich głosować. POM OC I Ż Y C ZEN I A Strony internetowe są też doskonałym miejscem, by przekazywać członkom izb życzenia świąteczne, informować o okolicznościowych koncertach czy spotkaniach, choćby z okazji Dnia Aptekarza. Jest to również doskonały kanał do upowszechniania informacji o farmaceutach w potrzebie, chorujących bądź mających chore dzieci. Organizowane bywa dla nich wsparcie, na przykład w postaci przekazywania 1 proc. podatku. Na wielu stronach niepoślednie miejsce zajmują pozazawodowe zainteresowania farmaceutów. Są więc informacje o branżowych konkursach i ich wynikach: fotograficznym, poetyckim, o zawodach narciarskich, w pływaniu czy piłkarskich, o żeglarskich regatach, a nawet o konkursie nalewek według własnej receptury. Śląska izba kusi rajdem na Baranią Górę, białostocka chwali się zdobyciem przez swoją załogę I miejsca w IV Żeglarskich Mistrzostwach Polski Aptekarzy. Dzięki takiej różnorodności podejmowanych tematów strony izb są ciekawe i dostarczają farmaceutom wielu ważnych informacji. Mogą pomagać w codziennej pracy. « Małgorzata Grosman Część izb udostępnia na swych stronach ścieżkę do profesjonalnych informacji o produktach leczniczych. Na większości są linki do ważnych dla farmaceutów 47 IZBY NA FB Okręgowe izby aptekarskie kontaktują się z aptekarzami również poprzez media społecznościowe. Swój profil na Facebooku mają już: OIA w Krakowie, Śląska OIA, Kielecka OIA, OIA w Warszawie, Lubuska OIA, OIA w Olsztynie, a także Naczelna Izba Aptekarska. Dzięki różnorodności podejmowanych tematów internetowe strony izb są ciekawe i dostarczają farmaceutom wielu ważnych informacji. Mogą pomagać w codziennej pracy. 48 p a t e n t n a z d r o w i e MAPY POTRZEB ZDROWOTNYCH Powstają mapy potrzeb zdrowotnych D dr Elżbieta Dominik dziennikarka pisząca do ogólnopolskich dzienników W Ministerstwie Zdrowia trwają prace nad kolejnymi fragmentami map potrzeb zdrowotnych, które mają być podstawą do kontraktowania świadczeń, podejmowania decyzji o lokalizacji nowych przychodni czy szpitali. otychczas opracowano już onkologiczną i kardiologiczną część mapy. Do końca kwietnia mają być przygotowane mapy z zakresu lecznictwa szpitalnego; tworzona jest także klasyfikacja jednostek chorobowych. Zgodnie z art. 95a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z sierpnia 2004 roku (Dz. U. z 2015 r. poz. 581) mają powstać mapy regionalne sporządzane dla obszaru województw i mapa ogólnopolska. Dwie pierwsze regionalne mapy potrzeb zdrowotnych – jak wynika z ustawy – ma sporządzić minister zdrowia. Dotychczas zakończono już prace nad onkologiczną i kardiologiczną częścią map. Do połowy roku mają być gotowe mapy z zakresu lecznictwa szpitalnego. Pierwsza z nich ma zostać sporządzona do kwietnia przyszłego roku na okres od 30 czerwca 2016 r. do 31 grudnia 2018 r., a druga – do 31 maja 2018 r. na lata 2019-2021. Z A KRE S M AP Z DRO WOT N Y C H „Celem analizy na poziomie regionalnej mapy potrzeb zdrowotnych jest określenie obecnej i prognozowanej sytuacji demograficznej i zdrowotnej społeczności w odniesieniu do dostępnych MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 zasobów i infrastruktury ochrony zdrowia oraz wskazanie obszarów wymagających podjęcia odpowiednich działań ze strony państwa” – zaznacza Ministerstwo Zdrowia. Może to oznaczać, że takie mapy będą też wskazówką dla farmaceutów, będą wskazywać na jakie świadczenia w danej okolicy jest zapotrzebowanie, a tym samym jakich leków pacjenci mogą potrzebować. Zakres treści map reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z 26 marca 2015 r. w sprawie zakresu treści map potrzeb zdrowotnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 458), które weszło w życie 14 kwietnia 2015 r. Mapy mają składać się z: analizy demograficznej i epidemiologicznej, analizy stanu i wykorzystania zasobów oraz prognozy potrzeb zdrowotnych. Analiza demograficzno-epidemiologiczna ma obejmować m.in. dane na temat liczby i struktury ludności według powiatów, płci i wieku, gęstości zaludnienia, współczynnik chorobowości szpitalnej, współczynnik zapadalności na choroby objęte rejestrami. Dotychczas takie mapy były przygotowywane dla poszczególnych województw. Teraz na ich podstawie ma powstać mapa ogólnopolska. Mapy wojewódzkie i ogólnopolska mają zawierać analizę stanu i wykorzystania zasobów, uwzględniającą – jak wynika z rozporządzenia − m.in. liczbę świadczeniodawców i zakresy świadczeń, liczbę i rodzaj oddziałów szpitalnych, liczbę szpitali i przychodni, wykorzystanie aparatury medycznej, rodzaje świadczeń, średni czas oczekiwania, liczbę lekarzy, pielęgniarek i położnych. Ma się w nich znaleźć także prognoza potrzeb zdrowotnych − liczby i struktury ludności, płci i wieku, pobytów w szpitalu, prognoz zapotrzebowania na świadczenia. W tej części – na podstawie wszelkich dostępnych danych – określana będzie wielkość populacji narażonej na ryzyko poszczególnych chorób. I na tej podstawie będą podejmowane decyzje o ewentualnych inwestycjach, zabezpieczaniu miejsc w szpitalach czy niezbędnej aparaturze. PR AC E NA D K L ASY F I K AC J Ą C H ORÓB Trwają prace nad opracowaniem modeli chorobowych według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10. Umożliwi to określenie, na jakie choroby zapadają najczęściej mieszkańcy poszczególnych województw i jakie regiony odbiegają od przeciętnej, a także za jakimi potrzebami migrują pacjenci i jakie ośrodki specjalizują się w udzielaniu poszczególnych świadczeń. − Zbiory chorób, jakie zostaną naniesione na mapę, zostaną patent na zdrowie MAPY POTRZEB ZDROWOTNYCH podzielony na dwa moduły – tłumaczy rzeczniczka ministra zdrowia Milena Kruszewska. − Do połowy 2016 r. w ramach modułu A powstanie 15 zbiorów chorób obejmujących lecznictwo zamknięte − wyjaśnia. Mają dotyczyć: chorób układu kostno-mięśniowego, neurologicznych, chorób układu nerwowego osób starszych, innych chorób układu nerwowego, chorób układu krążenia, przewlekłych i ostrych chorób układu oddechowego, chorób gruczołów wydzielania wewnętrznego, chorób dziecięcych, chorób psychicznych, kwestii związanych z ciążą, porodem i połogiem, cukrzycy, nowotworów, pozostałych chorób hematologicznych, nowotworów niezłośliwych i wad wrodzonych. Zostaną one naniesione na mapy potrzeb zdrowotnych. − Natomiast do końca 2016 r. ma powstać moduł B zawierający kolejnych 15 zbiorów chorób dla lecznictwa szpitalnego − wyjaśnia Milena Kruszewska. Ma on obejmować: choroby metaboliczne, choroby oka i okolic, choroby skóry, choroby układu moczowo-płciowego u mężczyzn, choroby układu moczowo-płciowego u kobiet, inne choroby układu moczowo-płciowego, choroby układu trawiennego wątroby i trzustki, górnego odcinka chorób układu trawiennego, dolnego odcinka chorób układu trawiennego, choroby uszu i wyrostka sutkowatego, choroby zakaźne (WZW), choroby zakaźne (HIV), inne choroby zakaźne, stomatologię, urazy (złamania, zatrucia etc.). W końcowym etapie, najpóźniej do połowy 2017 r., zostaną one dostosowane 49 do ambulatoryjnej opieki specjalistycznej i podstawowej opieki zdrowotnej. MA P Y W WO JE WÓ DZ T WAC H Sytuacja ma ulec zmianie w roku 2022. Wówczas mapy regionalne powstawać będą w województwach przy udziale Wojewódzkich Rad ds. Potrzeb Zdrowotnych. Będą sporządzane raz na pięć lat i corocznie aktualizowane. We wszystkich województwach utworzono już rady, które będą współtworzyć regionalne mapy potrzeb zdrowotnych. W ich skład wchodzą konsultanci wojewódzcy oraz przedstawiciele: wojewody (jako przewodniczący rady), marszałka województwa, dyrektora oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia, Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, szkół wyższych kształcących na kierunkach medycznych, konwentu powiatów oraz reprezentatywnych organizacji pracodawców. Mapę ogólnopolską będzie sporządzał Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (NIZP − PZH) na podstawie map regionalnych, a zatwierdzał ją będzie minister zdrowia. NIZP − PZH będzie monitorował aktualność map i składał sprawozdanie corocznie do 30 czerwca. Jak informuje Ministerstwo Zdrowia, na podstawie regionalnych map potrzeb zdrowotnych będą określane priorytety dla regionalnej polityki zdrowotnej, uwzględniane przy zawieraniu kontraktów przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Wojewódzkie oddziały NFZ mają sporządzać plan szczegółowego przeznaczenia funduszy z uwzględnieniem obszaru, zakresu i rodzajów świadczeń oraz liczby świadczeniobiorców. Wycena świadczeń należy do Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT). W SK AZÓW K I D L A APT EK AR ZY Mapy mogą też stanowić wskazówkę dla aptekarzy, na jakie rodzaje leków może być w danej okolicy większe zapotrzebowanie. − Jeżeli okaże się, że w danym regionie planowane jest zwiększenie liczby ośrodków onkologicznych, to farmaceuci mogą się nastawiać, że będzie większe zapotrzebowanie na tego typu leki − mówi prezes Gdańskiej Okręgowej Izby Aptekarskiej Paweł Chrzan. Zaraz jednak zaznacza, że aptekarze mają bezpośredni kontakt z pacjentem i lekarzami. − Dlatego farmaceuci często wyprzedzają mapy potrzeb zdrowotnych − podkreśla. – Dzięki kontaktom zarówno z lekarzami, jak i pacjentami doskonale wiedzą, na jakie leki jest aktualnie zapotrzebowanie − konkluduje Paweł Chrzan. « Mapy mogą też stanowić wskazówkę dla aptekarzy, na jakie rodzaje leków może być w danej okolicy większe zapotrzebowanie. 50 p a t e n t n a z d r o w i e R O Ś L I N Y, K TÓ R E L E C Z Ą Właściwości rokitnika R okitnik jest ciernistym krzewem z rodziny oliwkowatych. W stanie naturalnym występuje w Europie i Azji. W Polsce jest rośliną chronioną i porasta głównie piaszczyste wydmy nad Bałtykiem. JA G O DY B OG AT E W Z W I Ą ZK I Owoce rokitnika i jego przetwory stosuje się w leczeniu infekcji, stanów zapalnych oraz obniżonej odporności. Olej z niego wspomaga natomiast gojenie oparzeń oraz odleżyn. Najcenniejsze w rokitniku są jego lśniące, osadzone na kolczastych gałązkach jagody. Są miękkie, cierpkie w smaku, soczyste i bardzo gęsto pokrywają pędy, stąd rosyjska nazwa „oblepicha”. Zawierają bardzo dużo związków biologicznie aktywnych: witaminę C, witaminy z grupy B, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach A, D, E, K, makroi mikroelementy (głownie potas, magnez, wapń i żelazo) oraz znaczną ilość karotenoidów. W składzie można wyróżnić również fosfolipidy, garbniki, cukry, kwasy organiczne (szczawiowy, maleinowy, jabłkowy, winowy) oraz znane ze swoich właściwości antynowotworowych antocyjany, flawonoidy (kemferol, kwercytyna, rutyna), fenolokwasy, katechiny i procyjanidyny. WS Z EC H ST R ON N E DZ I AŁ AN I E Niezwykłą cechą tego krzewu jest zdolność do gromadzenia w owocach lipidów, to z nich właśnie MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 pozyskuje się najważniejszy produkt – olej rokitnikowy. Ma charakterystyczny, ciemnobrunatny kolor nadawany przez karotenoidy. W skład oleju wchodzą niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), witaminy rozpuszczalne w tłuszczach oraz sterole roślinne. Olej rokitnikowy może być stosowany zewnętrznie w celu leczenia egzem skóry, oparzeń, poparzeń słonecznych, po radioterapii oraz na źle gojące się rany. Wewnętrznie natomiast wspomaga regenerację błony śluzowej żołądka i innych organów przewodu pokarmowego, w postaci irygacji może być również stosowany w chorobach pochwy oraz szyjki macicy. Dzięki swojemu niezwykłemu składowi olej rokitnikowy działa ochronnie na komórki wątrobowe, układ sercowo-naczyniowy (zapobiega powstawaniu zakrzepów) oraz wspomaga walkę z nowotworami. Dzięki dużej zawartości steroli roślinnych (około 20) obniża stężenie cholesterolu we krwi, zapobiegając powstawaniu miażdżycy. W I TAM I N A C I K AR OT EN OI D Y Owoce można spożywać również w formie przetworów: dżemów, konfitur lub soków, które bogate są w kwas askorbinowy (witaminę C) i karotenoidy. Zawartość witaminy C w owocach rokitnika (200-450 mg/100 g) jest co prawda niższa niż w owocach dzikiej róży (250-1000 mg/100 g), ale witamina nie ulega rozkła- dowi. Dzieje się tak dlatego, że rokitnik nie zawiera enzymu (askorbinazy), który powoduje rozkład witaminy C. Owoce mogą być więc przechowywane dłużej zarówno w formie surowej, mrożonej, jak i suszonej bez większych strat kwasu askorbinowego. Należy również dodać, że im bardziej dojrzałe są owoce, tym mniej jest w nich witaminy C. Dzięki obecności licznych związków polifenolowych wartość antyoksydacyjna kwasu askorbinowego jest bardziej efektywna niż w witaminie syntetycznej. Wiele badań naukowych wskazuje, że sok rokitnikowy, podobnie jak olej, działa antynowotworowo, cytoochronnie oraz przeciwmiażdżycowo. Oprócz owoców rokitnika jadalne są również jego liście. Suszone młode listki oraz całe gałązki zaparza się jak herbatę, tak sporządzone mają właściwości przeciwbiegunkowe. Rokitnik zwyczajny i jego preparaty stosowany jest w wielu krajach jako dodatek do żywności lub spożywany jest w postaci świeżej. W Polsce dopiero powstają plantacje tej rośliny, niestety przeciętna wiedza zwykłego konsumenta na temat rokitnika jest mała. W dobie wszechobecnej silnie przetworzonej żywności oraz fastfoodów warto byłoby zainteresować się rokitnikiem, którego prozdrowotne właściwości służą ludziom od « tysięcy lat. Justyna Pelc patent na zdrowie WŁAŚCIWOŚCI SZAŁWII 51 Moc szałwii S załwia pobudza wydzielanie soku żołądkowego i działa wiatropędnie. Unieczynnia związki toksyczne, w tym toksyny bakteryjne, działa przeciwskurczowo na jelita. Przywraca również naturalne ruchy perystaltyczne okrężnicy, poprawiając tym samym trawienie. Wyciągi z szałwii stosuje się w nadmiernej potliwości i to różnego pochodzenia: na tle gruźlicy, nadczynności tarczycy, nadmiernej pobudliwości nerwowej czy związanej z okresem przekwitania. Działanie przeciwpotne wyciągów występuje już po 2-3 godzinach. NA C UKRZ Y C Ę Szałwia obniża również nieznacznie poziom cukru we krwi, co może mieć praktyczne znaczenie w leczeniu początkowych przypadków cukrzycy. Jest wykorzystywana do płukania jamy ustnej w przypadku kłopotów z zębami i dziąsłami, a także w celu usunięcia nieprzyjemnego zapachu z ust. Może także być używana do płukania gardła, krtani i jamy ustnej oraz przy anginach, a to dzięki jej przeciwbakteryjnym właściwościom. Oczyszczające i przeciwzapalne działanie szałwii wykorzystuje się z kolei w przypadku cery trądzikowej, a ściągające przy rozszerzonych porach, odkażające w przypadku trudno gojących się ran. W I EL E ZASTOSOWA Ń Olejek z szałwii lekarskiej ma działanie uspokajające, a także zmniejszające przekrwienie. Jest zalecany przy zmęczeniu, niskim ciśnieniu, kłopotach z oddychaniem. Można go mieszać z bergamotą, hyzopem, cytryną, lawendą, melisą i miętą pieprzową. Natomiast olejek z szałwii muszkatołowej ma właściwości rozgrzewające, ale również uspokajające, zmniejsza bowiem napięcie. « Oprac. KB R E K L A M A Wykazuje działanie przeciwzapalne, hamuje rozwój drobnoustrojów, a także zmniejsza przepuszczalność ścian naczyń włosowatych. To tylko niektóre właściwości tej niezwykłej rośliny. 52 p a t e n t n a z d r o w i e G DY C H O R U J E TA R C Z YC A Problemy z tarczycą funkcjonowaniu układu pokarmowego, serca i układu mięśniowego. Gruczoł tarczycy poza trójjodotyroniną (T3) i tyroksyną (T4) produkuje jeszcze jeden hormon – kalcytoninę, której głównym zadaniem jest regulacja gospodarki wapniowo-fosforowej organizmu. Podobnie jak dwa poprzednie, również ten hormon odgrywa ogromną rolę w rozwoju młodego organizmu już od okresu życia płodowego. Nowotwory tarczycy mogą długo nie dawać żadnych objawów, a guzy widoczne bywają dopiero w badaniu ultrasonograficznym. Na szczęście jedynie 4 proc. przypadków to nowotwory złośliwe. T arczyca to jeden z największych gruczołów wydzielania wewnętrznego, zlokalizowany w przedniej części szyi, tuż pod krtanią. Ma kształt przypominający motyla i waży od 30 do 60 gramów, choć w niektórych okresach, np. w czasie ciąży czy menopauzy, waga i wielkość gruczołu tarczowego mogą ulegać zmianie. B UDO WA Tarczyca zbudowana jest z dwóch symetrycznych płatów bocznych połączonych wąską cieśnią, u niektórych ludzi występuje też trzeci, niestały płat piramidowy. Gruczoł tarczycy otoczony jest podwójną torebką MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 łącznotkankową, natomiast jego miąższ stanowią głównie pęcherzyki gruczołowe wypełnione koloidem, które zbudowane są z nabłonka kostkowego i stanowią podstawową jednostkę strukturalną i czynnościową tarczycy. Komórki pęcherzykowe (tyreocyty) wytwarzają i wydzielają do wnętrza pęcherzyków hormony: trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4) – podstawowe hormony produkowane przez tarczycę. Obydwa hormony regulują wzrost tkanek w okresie rozwoju organizmu, pobudzają dojrzewanie centralnego układu nerwowego i kostnego, regulują transport wody oraz różnych pierwiastków i odgrywają ogromną rolę w prawidłowym Właściwe funkcjonowanie gruczołu tarczycy zależy od podaży niezbędnego do syntezy hormonów tarczycy jodu (w diecie oraz w powietrzu), a także od stężenia hormonów regulujących pracę tarczycy − tyreoliberyny (TRH) produkowanej przez podwzgórze oraz tyreotropiny (TSH) wydzielanej przez przysadkę mózgową. Hormony te wpływają na czynność gruczołu tarczowego, odpowiadając za prawidłowy poziom krążących we krwi hormonów tarczycy. ZAB U R ZEN I A PRA C Y TAR C ZYC Y Zaburzenia pracy tarczycy pojawiają się zdecydowanie częściej u kobiet niż u mężczyzn (np. niedoczynność tarczycy występuje u nich pięciokrotnie częściej), szczególnie narażone są zwłaszcza kobiety w okresie ciąży oraz młode matki. Do pozostałych grup ryzyka zalicza się osoby obciążone genetycznie, cierpiące na choroby autoimmunolo- patent na zdrowie G DY C H O R U J E TA R C Z YC A giczne, np. cukrzycę typu 1, osoby po 50. roku życia, kobiety przechodzące menopauzę, a także osoby chore na nowotwory i poddawane radioterapii w okolicach głowy i szyi. Szczególnie narażone na dysfunkcje tarczycy są też osoby dotknięte zespołem Downa i Turnera. Wskazaniami do badania tarczycy są także wyczuwalne guzki bądź powiększony gruczoł tarczycy (wole), a także niezwiązane z żadną infekcją powiększenie węzłów chłonnych szyi. Najczęstszymi schorzeniami tarczycy są jej niedoczynność (hipertyreoza) oraz nadczynność (hipotyreoza) spowodowane m.in. nieprawidłowym stężeniem TRH i TSH we krwi, zapaleniem bądź całkowitym brakiem gruczołu tarczycy, niedoborem jodu w diecie i wdychanym powietrzu bądź będące konsekwencją przyjmowania niektórych leków. Pośród schorzeń tarczycy wymienia się też tzw. wole, czyli powiększenie gruczołu spowodowane różnymi czynnikami, chorobę Gravesa-Basedowa o cechach nadczynności tarczycy, a także coraz częściej diagnozowaną chorobę Hashimoto, czyli postać zapalenia tarczycy przebiegającą zwykle z jej niedoczynnością, choć zdarza się, że z nadczynnością. W jednolitej tkance gruczołu tarczycy mogą też pojawiać się guzy, czyli nieprawidłowe struktury, najczęściej o charakterze łagodnym, znacznie rzadziej złośliwym. G UZY TA RCZYC Y W miąższu tarczycy, który jest jednorodny, mogą pojawiać się wyczuwalne dotykiem lub widoczne tylko w badaniu USG guzki – pojedyncze bądź w większej ilości, czasami obejmujące cały miąższ gruczołu. Te zmiany w ogromnej większości mają łagodny charakter i niewielkie znaczenie chorobowe. Szacuje się, że nieprawidłowości w obrazie USG gruczołu tarczowego stwierdza się u ok. 50 proc. kobiet, zdecydowanie rzadziej u mężczyzn. Zależnie od wykonanych badań guzy tarczycy można podzielić na: • w badaniu USG – guzy normoechogeniczne, hypoechogeniczne, hyperechogeniczne, • w badaniu scyntygraficznym – guzy zimne, gorące i obojętne, • w badaniu histopatologicznym (biopsja bądź operacyjne wycięcie zmiany) – guzy złośliwe i łagodne. Poza tym w przypadku bardzo dużych guzów niekiedy stosuje się też tomografię komputerową i rezonans magnetyczny, dzięki czemu lekarz ma lepszy wgląd w interesujący obszar. Zawsze niezbędne jest też oczywiście badanie poziomu hormonów. Większość guzków tarczycy ma charakter łagodny, szacuje się, że jedynie ok. 4 proc. przypadków to nowotwory złośliwe. Za podejrzane w badaniu ultrasonograficznym uchodzą zmiany hypoechogeniczne, o nieregularnej granicy, z drobnymi zwapnieniami, „sztywne” w badaniu elastograficznym, czasami występujące w połączeniu ze zmianami w węzłach chłonnych. Źle rokują nagle powiększające się guzy o twardej konsystencji. Pośród nowotworów złośliwych gruczołu tarczycy wyróżnia się raka brodawkowatego, rdzeniastego i anaplastycznego oraz chłoniaki. Rak rdzeniasty, przerzut innego nowotworu oraz chłoniak wymagają wykonania badania immunohistochemicznego. L EC ZEN I E G U ZÓW TAR C ZY C Y Oczywiście nie wszystkie guzy tarczycy wymagają leczenia, większość z nich należy tylko obserwować. Natomiast terapia zmian złośliwych polega zazwyczaj na wycięciu całego gruczołu tarczycy (eliminuje to nowotwór i zapobiega wznowom), przyjmowaniu przez pacjenta hormonów tarczycy oraz – w przypadku niektórych rodzajów nowotworu – leczeniu pierwiastkami promieniotwórczymi. W przypadku rozpoznania rzadkiego raka rdzeniastego konieczna jest hospitalizacja w specjalistycznym ośrodku, gdzie wykonane zostaną m.in. badania genetyczne pod kątem innych nowotworów u pacjenta oraz jego rodziny. « Kamila Śnieżek 53 Niedoczynność tarczycy występuje u kobiet pięciokrotnie częściej niż u mężczyzn. 54 r e c e p t a n a c z a s w o l n y RUSZ GŁOWĄ Quiz farmaceutyczny Najbardziej miarodajnym wskaźnikiem ryzyka śmierci w przeciągu 5 lat jest: a) utrata węchu b) zawał serca c) niewydolność wątroby 1 Efekt placebo jest mniej więcej tak samo silny przy każdym badaniu klinicznym. a) prawda b) fałsz c) to zależy 2 Częste silne bóle głowy wywołują uszkodzenia mózgu. a) ) prawda b) fałsz c) to zależy 3 Wirusy występujące w roślinach nie są groźne dla zwierząt i ludzi. a) prawda b) fałsz c) to zależy 4 Dieta z niską zawartością soli jest korzystna dla układu krążenia. a) prawda b) fałsz c) to zależy 5 Polifenole występujące w zielonej herbacie mogą być toksyczne. a) prawda b) fałsz c) to zależy 6 Dieta ze zbyt dużą zawartością soli może się przyczyniać do powstania osteoporozy. a) prawda b) fałsz c) to zależy 7 Zbyt niska masa ciała związana jest ze zwiększonym ryzykiem chorób układu krążenia. a) prawda b) fałsz c) to zależy 8 Pierwsze oznaki starzenia się pojawiają się u człowieka około: a) 30. roku życia b) 40. roku życia c) 50. roku życia 9 Palenie marihuany uszkadza płuca podobnie jak palenie papierosów. a) prawda b) fałsz c) to zależy 10 W śledzionie następuje rozpad starych czerwonych krwinek. Krwinki są tam również wytwarzane. a) prawdziwe jest całe twierdzenie b) prawdziwa jest tylko pierwsza część twierdzenia 11 12 Ran nie powinno się wylizywać. a) prawda b) fałsz c) to zależy Większy przyrost wagi następuje po regularnym spożywaniu: a) glukozy b) fruktozy 13 Przy niedoborach tej witaminy przekaźnictwo GABA-ergiczne jest osłabione. Mowa o: a) B1 b) B12 c) D3 d) C 14 Zdolność naczyń krwionośnych do obrony przed oksydacją z wiekiem... a) rośnie b) maleje c) nie zmienia się 15 Im mniejsze nanocząstki, tym łatwiej lek w tej postaci dostaje się do tkanek. a) prawda 16 MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 b) fałsz c) to zależy Witamina C pomaga w zwalczaniu nowotworów. a) prawda b) fałsz c) to zależy 17 Witaminy B pomagają zapobiegać spadkowi zdolności poznawczych u osób starszych. a) prawda b) fałsz c) to zależy 18 Nadciśnienie bywa wywołane osłabieniem odruchu z baroreceptorów. Tłuszczem pomocnym przy tej dolegliwości jest: a) oliwa z oliwek b) smalec wieprzowy c) olej kokosowy d) olej słonecznikowy 19 Aspiryna częściowo chroni przed rakiem piersi i poprawia przeżywalność pacjentek z tym nowotworem. a) prawda b) fałsz c) to zależy 20 NIE WSTYDŹ SIĘ HEMOROIDÓW, recepta na czas wolny 55 POZBĄDŹ SIĘ ICH SZYBKO I NA ZAWSZE! Hemoroidy należą do schorzeń, których wielu z nas się wstydzi. Postrzegamy je, jako coś krępującego, intymnego i omijamy lekarza szerokim łukiem. Najczęściej o naszych problemach nie wiedzą nawet najbliżsi, a my sami z uporem je ignorujemy. Hemoroidy potrafią jednak o sobie boleśnie przypomnieć. Nieleczona choroba postępuje, rozwija się, coraz bardziej nas ogranicza, a jej leczenie staje się dłuższe i trudniejsze. Często do choroby przyznajemy się dopiero na stole operacyjnym. Tylko z powodu wstydu! Ludzkość cierpi na hemoroidy już od niemal 5 tysięcy lat. Co prawda nie są one powodem do chwalenia się na pierwszej randce lub w rozmowie kwalifikacyjnej, są jednak czymś całkiem naturalnym. Ale na pewno nie powinno się nad nim przechodzić do porządku. Dlatego hemoroidy należy traktować jak każdą inną chorobę – rozpoznać objawy i zastosować odpowiednie leczenie. Błędem jest myślenie o hemoroidach, jako o problemie wyłącznie starszej populacji. Co prawda najczęściej cierpią na nie ludzie po 50 roku życia, ale nie omijają nawet trzydziestolatków. • Typy i stopnie hemoroidów • Hemoroidy zewnętrzne powstają w okolicy otworu odbytniczego, a wewnętrzne bezpośrednio w nim. Oba typy hemoroidów wyglądają jak miękkie guzki niebieskawego koloru, które opróżnia się przyciskając palcem. Oba typy mogą występować także równocześnie. Hemoroidy pierwszego stopnia są mniejsze, nie wychodzą z kanału odbytniczego, a ich objawami najczęściej są niewielkie krwawienia, pojawiające się swędzenie i pieczenie. Hemoroidy drugiego stopnia wychodzą podczas oddawania stolca, jednak same powracają do kanału odbytniczego po zakończeniu wypróżniania. Przy trzecim stopniu zaawansowania, hemoroidy podczas oddawania stolca wychodzą z kanału analnego, ale wymagają pomocy manualnej, aby do niego powrócić, a w przypadku stopnia czwartego nie jesteśmy już w stanie wprowadzić ich z powrotem. • Kuracja • Żaden preparat nie uwolni od hemoroidów natychmiast, długość kuracji zależy od ich stopnia i waha się od 80 do 150 dni. Slogany reklamowe obiecujące cud na poczekaniu podważają powagę tego problemu zdrowotnego. Hemoroidy to naprawdę poważne schorzenie, dlatego do pozbycia się ich należy podchodzić odpowiedzialnie. Najczęstsze przyczyny: nieregularny i twardy stolec • chroniczne zaparcia • chroniczne zaparcia • infekcje odbytnicze • ciąża • czynniki genetyczne • starzenie • długotrwałe siedzenie lub stanie • brak ruchu Objawy: swędzenie • krwawienie • palenie • kłucie • zapalenie • opuchlizna • ból • powstawanie śluzu Zanim użyjemy jakiegoś preparatu syntetycznego, który z biegiem czasu uszkadza śluzówkę, warto najpierw sięgnąć po naturę. Działanie ekobalzamu przeciw hemoroidom oparte jest na aktywnych substancjach ziołowych, które mają właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne i przeciwbólowe, a także wzmacniają chorą tkankę. Specjalny skład balsamu w krótkim czasie powstrzymuje krwawienie. Ekobalzam daje również dobre efekty jako środek wspomagający leczenie szczelin odbytu (pęknięć błony śluzowej kanału odbytniczego), ostrych i chronicznych, które poprzedzane są częstymi krwawieniami podczas oddawania stolca oraz bardzo silnymi i długotrwałymi bólami. Hemoroidy są przewlekłym i bardzo bolesnym schorzeniem. Dobrą wiadomością jest jednak to, że można pozbyć się ich na zawsze. Kiedy natura walczy z hemoroidami stop HEMOROIDOM: z100% naturalny produkt zmoże być stosowany codziennie i przez długi czas zo działaniu antyseptycznym, przeciwzapalnym i przeciwbólowym wym zwzmacnia uszkodzoną tkankę zw krótkim czasie powstrzymuje krwawienie zpo zakończeniu kuracji działa profilaktycznie zponad 30 000 zadowolonych użytkowników zwyraźnie pomaga także w usuwaniu szczelin odbytu Kontakt telefoniczny: 731-589-221 • Kontakt mailowy: [email protected] • www.ekobalzam.pl • ZNAJDZIECIE W SWOICH APTEKACH 56 r e c e p t a n a c z a s w o l n y Warto przeczytać LIFESTYLE Magdalena Adaszewska, Iga Cembrzyńska MÓJ INTYMNY ŚWIAT Iga Cembrzyńska po latach milczenia opowiada o dzieciństwie w cieniu wojny, życiu w powojennym Radomiu i krętej drodze do aktorstwa. Nieśmiała dziewczyna, która nawet zakląć nie potrafiła, wyrosła na jedną z największych polskich aktorek. Agnieszka Osiecka zaproponowała jej wykonanie piosenki „Intymny świat”, którą w Opolu podbiła serca milionów. Miała dwadzieścia pięć lat i od razu stała się gwiazdą – od Moskwy aż po paryską Olimpię. Pisano, że Iga to szlagier. Nowoczesność. Świeżość. Młodość. Gracja. Zagrała w kultowych dziś filmach lat 60. Urocza w słynnych produkcjach: „Salto”, „Rękopis znaleziony w Saragossie”, „Stawka większa niż życie”, „Otello z M-2”, „Ściana czarownic”, „Komedia z pomyłek”. W niezapomnianej parodii komiksu „Hydrozagadka” stworzyła brawurową czołówkę, która została uznana za największe osiągnięcie filmu. Z ogromną czułością opowiada o związku z Andrzejem Kondratiukiem. W końcu po kilku godzinach wspólnie spędzonych podjęli decyzję, że nigdy się nie rozstaną, i już ponad czterdzieści lat słowa dotrzymują! Dramatyczne wydarzenia ostatnich lat jeszcze bardziej scementowały ich związek. Ta intymna rozmowa to opowieść o wielkiej życiowej pasji, sukcesach i porażkach. Opowieść o barwnym, pięknym życiu, ale też niełatwym, pełnym zwrotów akcji i dramatów. Natalia Rogińska POKALANE POCZĘCIA Bohaterowie, których łączy wspólny wątek − poczęcie człowieka. Każda z tych historii wychodzi poza wszelkie akceptowalne społecznie schematy, a zdarzenia zaskakują ich samych. Poznajcie pacjentki różowego gabinetu na Chmielnej: Gretę, która desperacko pragnie macierzyństwa, Michalinę, która posuwa się bardzo daleko, aby mieć dziecko, Adrianę, która maksymalnie medykalizuje proces poczęcia córki, Beatę, tradycyjną katoliczkę, która musi zmierzyć się z realiami, Honoratę − ofiarę − oraz Agatę, która zachodząc w ciążę, bardzo wiele ryzykuje. Początki życia absolutnie niezgodne z wyobrażeniem ideału. Ciąże, które nie zawsze biorą się z obopólnej decyzji partnerów, nawarstwiają problemy, wiążą się z dużym ryzykiem albo obnażają dodatkowe okoliczności relacji przyszłych rodziców. A jednak z tych historii wynika coś dobrego – nowy start, nowe możliwości, nowa perspektywa, a przede wszystkim – nowe, kiełkujące życie. John Irving HOTEL NEW HAMPSHIRE „Hotel New Hampshire” to klasyczny przykład tak zwanej „czarnej komedii”. Pierwsze skrzypce w tej brawurowo napisanej, przesyconej erotyzmem powieści grają członkowie rodziny Berrych, wiedzeni obsesyjnym pragnieniem stworzenia dochodowego hotelu. Szukając odpowiedniego miejsca do realizacji projektu, a także własnego miejsca w życiu, co chwilę konfrontowani z niespodziewanymi tragediami, ludzie ci wikłają się w różne zwariowane sytuacje, które równie często wywołują u czytelnika salwy śmiechu, jak wyciskają mu z oczu łzy. Warto więc chyba przy lekturze tej świetnej powieści pamiętać o jednej z zawartych w niej maksym: „Życie jest na serio, a sztuka dla frajdy”. Z BIBLIOTEKI FARMACEUTY Redakcja naukowa: Monika Bronkowska WYBRANE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU TOKSYKOLOGII ŻYWNOŚCI ORAZ WPŁYWU POKARMU NA FARMAKOTERAPIĘ Zmiana stylu życia nowoczesnego społeczeństwa oraz aspekty ekonomiczne produkcji żywności doprowadziły do wzrostu zachorowań, a także występowania nowych chorób, będących następstwem niepożądanych reakcji pokarmowych. Te zaś mogą się pojawić na wszystkich etapach zarówno łańcucha żywnościowego, jak i przygotowania pokarmów. Znani specjaliści z różnych dziedzin – dietetyki, medycyny, farmacji i gastroenterologii – przedstawiają w tej interdyscyplinarnej książce wybrane aspekty chorób wynikających z żywienia oraz zażywania używek, jednocześnie je systematyzując. W niniejszej publikacji można też odnaleźć potwierdzone naukowo informacje dotyczące przyczyn, patogenezy, diagnostyki i terapii oraz działań prewencyjnych różnego typu zatruć. MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 recepta na czas wolny RUSZ GŁOWĄ 57 Quiz – odpowiedzi 1 2 Odpowiedź a) utrata węchu. Nie wiadomo, dlaczego tak się dzieje. Fałsz. Efekt placebo jest tym silniejszy, im staranniej przeprowadzane i kosztowniejsze jest badanie kliniczne. Koreluje to ze wzrostem oczekiwań pacjentów w stosunku do leku. Prawda. Częste silne bóle głowy są powiązane ze zwężaniem naczyń mózgowych, co po dłuższym czasie uszkadza tkankę mózgową, głównie istotę białą. 3 4 5 Fałsz. Również wirusy roślinne mogą niszczyć komórki zwierząt i człowieka. Odpowiedź c) jeśli człowiek dostarcza sobie zbyt mało soli w stosunku do swoich potrzeb (które mogą się znacznie różnić u różnych osób), zwiększa się ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia i zastoinową niewydolność serca. Odpowiedź c) to zależy od dawki − picie zielonej herbaty oczywiście nie jest szkodliwe, ale dłuższe zażywanie wysokodawkowych suplementów może uszkodzić wątrobę i nerki. 6 Prawda. Organizm, wydalając nadmiar sodu, jednocześnie wydala wapń. 7 8 9 10 Prawda. Nie jest to zależne od innych problemów zdrowotnych. Odpowiedź a) 30. roku życia. Dlatego już w tym wieku warto sięgnąć po odpowiednie środki prewencyjne. Prawda. Wypalenie 1 „skręta” odpowiada wypaleniu 2-5 papierosów. Bierze się to stąd, że palacze marihuany wdychają gorętszy dym. Odpowiedź a) w warunkach ostrego niedoboru krwi organizm uruchamia dodatkowe krwiotworzenie w śledzionie. 11 Fałsz. W ślinie znajdują się substancje bakteriobójcze i przyspieszające gojenie. Dotyczy to zarówno zwierząt, jak i ludzi. 12 Odpowiedź b) fruktozy. Poza wzrostem ilości tkanki tłuszczowej jej nadmiar powoduje powiększenie i stłuszczenie wątroby oraz ograniczenie chęci do ruchu fizycznego. 13 14 15 16 Odpowiedź d) witaminie C. Odpowiedź a) rośnie. Stanowi to naturalny mechanizm adaptacyjny. Odpowiedź c) to zależy od ich wielkości. Nanocząstki o wielkości < 2 mikrometry w niewielkim stopniu dostają się do tkanek − czerwone krwinki wiążą nanocząstki w strumieniu krwi, nie pozwalając im dotrzeć do ścian naczyń krwionośnych. Prawda. Metabolit witaminy C powstający w komórkach nowotworowych „zużywa” w niej zapasy antyoksydantów, co prowadzi do śmierci tych komórek. W komórkach zdrowych proces ten jest o wiele mniej intensywny, co powoduje, że zdrowe komórki pozostają nietknięte. 17 Odpowiedź c) to zależy, czy w organizmie jest jednocześnie odpowiednia ilość kwasów omega-3. Bez nich efekt witamin B jest dużo słabszy. 18 19 20 Odpowiedź c) olej kokosowy w połączeniu z regularnymi ćwiczeniami fizycznymi. Fałsz. Długotrwałe zażywanie aspiryny nie chroni przed rakiem piersi, a co więcej, zmniejsza przeżywalność pacjentek z tym nowotworem. Oprac. mgr Urszula Irla 58 r e c e p t a n a c z a s w o l n y KRZYŻÓWKA Okrzyk przed natarciem Rodzaj naktrętki 34 Okrzyk zakazu, sprzeciwu 16 Pogardliwie o lizusie Znak firmowy Groźna dla żeglarzy Toksyna Ojczyzna tokijczyka 24 4 5 Podpis idola Nad Dźwiną Zanim przyjdą żniwa Zaprawa na ścianie budynku Składnik marynaty 2 Prawy dopływ Odry 14 –––––––––––––– 1 Okrzyk przed skokiem Ekspert, biegły 29 Gumowy na nodze Nagły zapał, poryw 36 32 Spod pilnika 26 Rodzaj ciupagi Druh Sherlocka Kolmesa 3 Mąż Balladyny 35 33 15 Płaska, podłużna płytka metalowa Przyroda Płynący lód 6 „Łobuzowaty” owoc Z szablą i lancą Cenny kamień 27 Silny argument Prawy dopływ Wisły Zasada postępowania Gatunek wierzby 13 17 Dorodny koń sportowy 38 Kapitan arki, syn Lamecha Pora kanikuły 30 Rodzaj ewolucji narciarskiej 19 Ma pod sobą filie Wirusowa choroba zakaźna Okres godowy Góry ze szczytem Biełucha Część sztuki teatralnej 9 Lisia jama 12 Z Teheranem Ajer 39 Roślina oleista Nad okiem Nadejście, nastąpienie 37 7 Rozpuszczalna kawa zbożowa Jednostka kąta płaskiego 20 25 18 Stan USA 10 28 23 Płynie przez Pragę Nocny wypoczynek Miasto nad Maruszą 21 8 –––––––––––––---------------------------------– 22 Dźwięk silnika w ruchu Straciła męża –––––––––––––– Wulkan z etanu Dramat z Chochołem Piwne miesto nad Sołą Dworzanin – karierowicz Dodanie, dołożenie 31 Strata, uszczerbek Oddawanie np. krwi 11 Rodzaj męskiej kurtki MIECZYSŁAW M. MARZEC Litery z pól oznaczonych liczbami, uszeregowane od 1 do 39 utworzą rozwiązanie – myśl Josifa Brodskiego. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Kupon Rozwiązanie krzyżówki 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Imię i nazwisko Adres Aby wygrać zestaw do pielęgnacji włosów Seboradin, należy przesłać rozwiązanie krzyżówki. Nagrodzimy 5 osób, które jako pierwsze przyślą do nas prawidłowe odpowiedzi. Do wygrania jest 5 zestawów upominków. Nagrody zostaną wysłane w ciągu 60 dni od daty zakończenia konkursu. Regulamin krzyżówki jest dostępny w siedzibie organizatora i na stronie www.magazynaptekarski.com.pl. Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez Świat Zdrowia S.A. z siedzibą w Toruniu przy ul. Szosa Bydgoska 52, 87-100 Toruń – administratora danych osobowych, wyłącznie w celach związanych z przeprowadzeniem i prawidłowym rozstrzygnięciem konkursu organizowanego w czasopiśmie „Magazyn Aptekarski”, w tym również wydaniem nagród, zgodnie z Ustawą o ochronie danych osobowych z dnia 29 sierpnia 1997 roku (t.j. Dz. U. 2014 r., poz. 1182 ze zm.). Uczestnikowi konkursu przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych oraz ich poprawiania. Podanie danych osobowych jest dobrowolne, jednak niezbędne do wzięcia udziału w konkursie. MAGAZYN APTEKARSKI | MARZEC 2016 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 MA marzec 2016 Nazwa apteki Data i czytelny podpis 28 Do wygrania: NOWOŚĆ Seboradin Sensitive ZESTAW z balsamem do ciała, szampon Seboradin Przeciwłupieżowy oraz NOWOŚĆ szampon i balsam do włosów Seboradin Sensitive. www.seboradin.pl Rozwiązanie krzyżówki należy przesłać do dnia 31 marca 2016 r. na adres wydawcy: Wydawnictwo Świat Zdrowia, ul. Szosa Bydgoska 52, 87-100 Toruń z dopiskiem Krzyżówka „Magazyn Aptekarski”. Nagrodą są zestawy kosmetyków do włosów Seboradin firmy LARA Edyta Pawluśkiewicz. Hasło z wydania luty 2016: Płaszczyzna porozumienia to idealne pole walki. Postaw na bezpieczne rozwiązanie ZAUFAJ EKSPERTOWI Staflexis suplement diety ZAWIERA AŻ 500 MG SIARCZANU GLUKOZAMINY KOMPLEKSOWE DZIAŁANIE: pra prawidłowe funkcjonowanie stawów (dzika róża, imbir) (dz wsp wspieranie kontroli stanów zap zapalnych (ostryż) utrz utrzymanie prawidłowego stanu tka tkanki łącznej (mangan, miedź) Laboratorium BIOTON. Kompleksowe podejście do pacjenta. OGRANICZENIE DLA BEZPIECZEŃSTWA. Wiceminister Łanda chce zmniejszyć skalę obrotu pozaaptecznego 18 26 142 | MARZEC 2016 EKSPERT ODPOWIADA. Czy niewykorzystane leki można zwrócić do hurtowni? 40 IZBY ONLINE. W czym ich strony mogą pomóc farmaceucie? 46 Nakład 12 000 egzemplarzy ISSN 1895-3557 02 APTEKARSKA BAŃKA SPEKULACYJNA PĘKA. Jaka przyszłość czeka sieci apteczne? 14 CZAS NA GENERALNE PORZĄDKI. Wielkie oczekiwania wobec nowej NRA
