styl życia studentek a ich postawa na zajeciach fitness i

styl życia studentek a ich postawa na zajeciach fitness i

Rogo Beata. Styl życia studentek a ich postawa na zajeciach fitness i motywy uczestnictwa = Lifestyle of female students and
their attitude to fitness classes and motives of attendance. Journal of Health Sciences. 2014;4(13):356-368. ISSN 1429-9623 /
2300-665X.
http://journal.rsw.edu.pl/index.php/JHS/article/view/2014%3B4%2813%29%3A356 -368
http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/2014%3B4%2813%29%3A356 -368
http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.16916
DOI: 10.5281/zenodo.16916
STYL ŻYCIA STUDENTEK A ICH POSTAWA NA
ZAJECIACH FITNESS I MOTYWY UCZESTNICTWA
LIFESTYLE OF FEMALE STUDENTS AND THEIR
ATTITUDE TO FITNESS CLASSES AND MOTIVES
OF ATTENDANCE
BEATA ROGO
Uniwersytet Gdański
Studium Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdańsk
Katedra Wychowania Fizycznego, Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu,
Gdańsk
Słowa kluczowe: styl życia, postawa prezentowana na zajęciach, motywy uczestnictwa
Keywords: lifestyle, attitude presented during the classes, motives of attendance
Streszczenie
Wprowadzenie: Zachowania zdrowotne należą do jednych z najważniejszych czynników
związanych ze zdrowiem każdej jednostki, które według znawców przedmiotu można
kontrolować i modyfikować. Zadano sobie pytanie, jaki styl życia prowadzą studentki
Uniwersytetu Gdańskiego oraz jaki jest związek stylu życia z postawą prezentowaną na
zajęciach fitness i motywami uczestniczenia w nich. Cel pracy: Celem podjętych badań jest
wyjaśnienie związku między stylem życia studentek Uniwersytetu Gdańskiego a postawą
prezentowaną na zajęciach wychowania fizycznego typu fitness i motywami uczestniczenia w
nich. Materiał i metoda: Do badań zostały wybrane grupy dziekańskie studiów dziennych i
obejmowały one studentki uczęszczające na obligatoryjne zajęcia typu fitness z I roku
studiów w roku akademickim 2006/2007. Analizie statystycznej poddano wyniki 150 osób. W
badaniach ilościowych posłużono się schematem typu survey. Wyniki: Z przeprowadzonej
analizy statystycznej wynika, że studentki o prozdrowotnym stylu życia (grupa PLUS-43%)
osiągały istotnie wyższe średnie wartości niż studentki o antyzdrowotnym stylu życia (grupa
MINUS-57%) aż w sześciu spośród dziesięciu wskaźników stylu życia oraz w stylu życia
jako wynik łączny. W przypadku analiz porównawczych ze skupień prezentowanej postawy
wobec zajęć studentki czynnie uczestniczące w zajęciach osiągały wyższe średnie wartości
dwóch składowych stylu życia (jakość posiłków i aktywność fizyczna) oraz styl życia - wynik
łączny niż studentki manifestujące niezadowolenie z zajęć. Wyniki badania różnic w stylu
życia studentek ze skupień motywów uczestnictwa w zajęciach wykazały istotne różnice
również w dwóch składowych stylu życia: radzenie sobie ze stresem i właściwe stosunki
międzyludzkie na korzyść studentek skupienia dobrowolne, zadowolone Wnioski: Tylko 43%
studentek UG w badanej grupie prowadzi prozdrowotny styl życia a zmiennymi najbardziej
356
różnicującymi studentki są: jakość posiłków i aktywność fizyczna. Prozdrowotny styl życia
ma ścisły związek z postawą prezentowaną przez studentki na zajęciach fitness oraz z
czynnym zaangażowania się w nie.
Abstract
Introduction: Health behaviors are one of the most important factors related to the health of
each individual, which can be controlled and modified. Therefore there is a question, what
kind of lifestyle students of the University of Gdańsk lead and what the relationship between
the lifestyle and attitude presented during the fitness classes and motives of attendance are.
Purpose: The aim of the study is to clarify the connection between the lifestyle and the
attitude presented during physical education fitness classes as well as the motives of
attendance of female students at the University of Gdansk. Material and methods: Dean’s
group of full time studies were selected to take part in the study including 1st year students
attending obligatory fitness classes studying at different departments during the academic year
2006/2007. The results of 150 people were analyzed statistically. There was questionnaire
used to quantitative research. Results: The statistical analysis shows that students leading a
healthy lifestyle (PLUS-43% group) achieve significantly higher average results than students
leading an unhealthy lifestyle (MINUS-57% group) in six out of the ten indicators of lifestyle
and lifestyle as a result of the total. In the case of the presented comparative analysis of
attitude towards the course, students actively participating in the classes achieved higher
average results in the two components of lifestyle (quality of meals and physical activity), and
lifestyle - as a result of the total than students manifesting dissatisfaction with the course. The
results of the study of differences in lifestyle of students with motives to participate in the
classes showed significant differences in areas of coping with stress and maintaining
appropriate interpersonal relations. Students from a voluntary, satisfied group present the
highest average results in areas of coping with stress, in contrast to a voluntary, unsatisfied
with the teacher group and received the highest average scores of relationships variable in
contrast to the coercion group. Conclusions: Only 43% of students in the examined group
lead healthy lifestyle. Quality of meals and physical activity are the variables strongly
differentiating students in terms of their lifestyles. Healthy lifestyle has a close relationship
with the attitude presented during the fitness classes and active attendance.
Wprowadzenie
Od lat podejmowane są badania nad poszukiwaniem czynników warunkujących
zdrowie człowieka. Od połowy lat osiemdziesiątych wyrazem poszukiwań przez medycynę
nowych dróg zmierzających do poprawy stanu zdrowia społeczeństw stało się pojęcie „styl
życia", przyjęty jako jeden z faktorów społecznych kształtujących zdrowie. Największą
popularność, a także znaczenie dla miejsca, jakie style życia zajmują obecnie w problematyce
zdrowotności społeczeństw, miała koncepcji „pola zdrowotnego” Lalonde zaprezentowana w
A New Perspective on the Health of Canadians w 1974 roku. Jego teoretyczny model
wieloczynnikowego uwarunkowania zdrowia stał się powodem podjęcia przez wielu badaczy
próby ustalenia hierarchii ważności poszczególnych czynników, przypisując im procentowo
wyrażone wartości. Opatz (1985) podaje, za Center for Disease Control (1975), następujący
rozkład procentowego udziału czterech składowych elementów pola zdrowotnego w zgonach
(Gniazdowski 1995):
- styl życia - 53%
- środowisko (naturalne i społeczne) - 21%
- dziedziczenia, biologia człowieka - 16%
- opieka zdrowotna - 10%
357
Klasyfikacja ta ukazuje, że w największym stopniu czynnikiem warunkującym dobry
stan zdrowia jest ten, który podlega kontroli jednostki, a więc styl życia. Tak jak w przypadku
wielorakich definicji stylu życia, rozpatrując jego związki ze zdrowiem, obserwuje się wiele
sposobów definiowania prozdrowotnego stylu życia. Ostrowska uważa, że prowadzenie
prozdrowotnego stylu życia umożliwia osiągnięcie intencji nakierowanych na profil zdrowia a
wykluczenie zachowań zagrażających mu (Ostrowska 1999). Zdrowy styl życia, to także
preferencja takich kanonów zachowań, znajdujących się wśród różnorodnych możliwości,
poprzez które uzyskujemy i utrzymujemy dobre samopoczucie fizyczne, psychiczne i
społeczne jednostki czy większej zbiorowości (Krawczyk 2002).
Siciński w swoich pracach rozpatruje styl życia jako proces i efekt dokonywanych
wyborów przez człowieka w ciągu całego życia (Siciński 1988). W literaturze powyższego
zagadnienia znajdujemy używanie terminów: „zachowania zdrowotne”, „prozdrowotny styl
życia” czy „zachowania prozdrowotne” często zamiennie. Centralne miejsce w
prozdrowotnym stylu życia pełni aktywność fizyczna – pojęcie funkcjonujące w światowej
literaturze jako „physical activity” jest różnorodnie określane. Definiuje się ją, jako pracę
mięśni szkieletowych wraz z całym zespołem towarzyszących jej zmian w organizmie
(Kozłowski 1995), pracę prowadząca do ponadspoczynkowego wydatku energetycznego
powodującą progresywne zmiany w stanie zdrowia (Drabik 1996). Regularna aktywność
fizyczna jest jednym z istotnych – jeśli nie najważniejszych – składników zdrowego stylu
życia, tworzącym podstawę promocji zdrowia. Stanowi ona element integrujący budowę i
realizację takiego modelu stylu życia i programu życiowego człowieka, gdzie najistotniejszą
ich częścią jest nie tylko podniesienie poziomu sprawności fizycznej, ale co najważniejsze, jej
utrzymanie (Drabik 2006).
Cel pracy
Związek dobrostanu zdrowia z jakością życia i wydajnością w pracy został
wielokrotnie dowiedziony. Związek ten, zrozumiały zwłaszcza dla ludzi wykształconych i
młodych, nie jest jednak przez nich respektowany w praktyce profilaktycznej. W wieloletniej
pracy ze studentkami Uniwersytetu Gdańskiego – uczestniczkami zajęć o przeznaczeniu
zdrowotnym – autorka zauważyła zróżnicowanie ich postaw i zachowań: od zadowolenia z
podejmowanego wysiłku fitness oraz afirmacji własnej cielesności, po niechęć z udziału we
wspólnym działaniu – manifestowaną odmową wzajemności. W przeprowadzonych
badaniach podjęto próbę oceny prowadzonego stylu życia przez studentki UG celem zaś jest
wyjaśnienie związku między stylem życia studentek a postawą prezentowaną przez nie na
zajęciach fitness i motywami uczestniczenia w nich.
Zebrany materiał badawczy był próbą odpowiedzi na następujące pytania:
1. Jaki styl życia prowadzą studentki Uniwersytetu Gdańskiego?
2. Czy istnieje związek pomiędzy stylem życia a postawą prezentowaną przez studentki
wobec zajęć fitness?
3. Czy istnieje związek pomiędzy stylem życia a motywami uczestnictwa studentek w
zajęciach fitness?
Materiał i metoda
Badania zostały przeprowadzone na studentkach administracyjnie podzielonych na
grupy dziekańskie studiów dziennych. Dobór próbki miał charakter losowy a studentki
przypisane były do jednego prowadzącego. Badania miały charakter anonimowej ankiety.
Studentki uczęszczały na zajęcia regularnie, raz w tygodniu od początku roku akademickiego
2006/2007 (01.X.2006). Objęto nimi studentki uczęszczające na obligatoryjne zajęcia typu
fitness z I roku studiów i uczące się na różnych wydziałach: Zarządzanie, Ekonomia, Prawo i
Administracja, Filologiczno-Historyczny, Nauki Społeczne oraz Biologia, Geografia i
358
Oceanografia, z wyraźną przewagą studentek z wydziału Zarządzania – 43 osoby oraz Prawa i
Administracji – 31 osób, a najmniejszą liczbą 6 osób z Nauk Społecznych. Badaniom objęto
167 osób, lecz po odrzucenie niepełnych wyników badań studentek, które z różnych
powodów nie uczestniczyły w części zajęć, ostatecznej analizie statystycznej poddano wyniki
150 osób w przedziale wiekowym 19 – 24 lata, z tym że najliczniejsza grupa znalazła się
pomiędzy 19-20 lat (około 67% badanych – 101 osób).
W badania posłużono się schematem typu survey. Studentki odpowiadały na szereg
pytań zawartych w kwestionariuszach ankiet („Zachowanie a zdrowie”, „Międzynarodowy
kwestionariusz aktywności fizycznej”, „Ankieta” oraz „Kwestionariusz ankiety”), dzięki
którym zabrano informacje na temat prowadzonego przez badane stylu życia, a zawarte w
nich pytania pogrupowano i wyodrębniono styl życia jako całość oraz jego wskaźniki z
uwzględnieniem najważniejszego wskaźnika tej zmiennej a mianowicie aktywności fizycznej.
Intensywność i częstość podejmowania aktywności fizycznej uznano za wyraz
prozdrowotnego usposobienia studentek. Odpowiedziom na pytania ankietowe zostały
przypisane punkty. W zakresie każdego wskaźnika punkty przydzielone wszystkim pytaniom
ankietowym odzwierciedlały zasadę: niższe natężenie elementu prozdrowotnego wyraża
niższą liczbę punktów. Każdą ze zmiennych ustandaryzowano (przydzielona liczba punktów
za odpowiedź na pytanie ankietowe w ramach danej składowej prozdrowotności), a następnie
zsumowano ocenę punktową w skali 0-100 (0-najniższa, 100-najwyższa) - stosując
transformację według skali T. W dalszej kolejności przeprowadzono analizę skupień
(grupowanie metodą k-średnich) - uwzględniając zmienne (wskaźniki stylu życia i styl życia
jako wynik łączny) tak, by otrzymane 2 grupy studentek (PLUS i MINUS) jak najbardziej
różniły się między sobą. Grupa PLUS to studentki o ocenie stylu życia powyżej średniej dla
wszystkich badanych a grupa MINUS to studentki o ocenie stylu życia poniżej średniej dla
wszystkich badanych. Następnie badane studentki zostały podzielone na dwa rodzaje skupień:
1. W trakcie prowadzenia zajęć fitness spośród 150 osób, których wyniki badań
zostały zakwalifikowane do przeprowadzenia analiz statystycznych, osoba prowadząca
wyłoniła grupę 14 studentek, które przychodząc na zajęcia nie tylko ćwiczyły bez
zaangażowania, ale też manifestowały swoją niechęć do zajęć (manifestujące). Pozostałe 136
osób to studentki uczestniczące w zajęciach aktywnie (czynnie uczestniczące).
2. W dalszej kolejności wykorzystano dane z kwestionariusza ankiety „Ocena zajęć
dydaktycznych”, gdzie uczestniczące w zajęciach studentki wypowiadały się na temat
motywu wyboru zajęć fitness w ramach obligatoryjnych zajęć z wychowania fizycznego, jak i
dokonały oceny osoby prowadzącej zajęcia, ich organizacji, przebiegu i sposobu prowadzenia
zajęć. W charakterystyce motywów uczestnictwa posłużono się statystyczną operacją analizy
skupień, polegającą na grupowaniu uzyskanych danych metodą k-średnich, uwzględniając
zmienne najbardziej różnicujące badane osoby. Studentek, które oceniły dwa aspekty wyboru
zajęć: a) zainteresowanie zajęciami fitness (dobrowolność wyboru zajęć – czy ich
uczestnictwo stanowiło jedynie wypełnienie odgórnego nakazu (0 pkt.), czy swojego
uczestnictwa nie odbierały w ten sposób (1 pkt.); wybór rodzaju zajęć – czy zajęcia fitness
były dokładnie tymi, na które chciały uczęszczać (1 pkt.), czy nie (0 pkt.), b) sposób
prowadzenia zajęć (ocena prowadzącego zajęcia – czy najmocniejszą stroną zajęć był
życzliwy, pomocny prowadzący (1 pkt.), czy nie (0 pkt.); ocena elementów tanecznych – czy
najmocniejszą stroną zajęć były ciekawe i urozmaicone układy choreograficzne przy muzyce
(1 pkt.), czy nie (0 pkt.). Grupowanie metodą k-średnich pozwoliło wyodrębnić 4 skupienia,
do których przynależą uczestniczki zajęć:
SKUPIENIE 1 - nazwane dobrowolne, zadowolone ( 51 osób, 34%) - jest zbiorem studentek,
których udział w zajęciach można uznać za dobrowolny i były to dokładnie te zajęcia, w
których chciały uczestniczyć, usatysfakcjonowane również z osoby prowadzącej zajęcia, jak i
z elementów choreograficznych.
359
SKUPIENIE 2 - nazwane przymus (59 osób, 39,3%) - grupuje studentki, dla których nie były
to zajęcia, w których chciały uczestniczyć; uczestnictwu w zajęciach towarzyszyło odczucie
wypełniania odgórnego nakazu.
SKUPIENIE 3 - nazwane dobrowolne, wysoce niezadowolone (16 osób, 10,7%) - jest
zbiorem studentek, które dobrowolnie i celowo wybrały właśnie te zajęcia, ale były z nich
niezadowolone, zarówno z osoby prowadzącej jak i z elementów choreograficznych.
SKUPIENIE 4 - nazwane dobrowolne, niezadowolone z prowadzącej (24 osoby, 16%) grupuje studentki, które w przeważającej mierze dobrowolnie i celowo wybrały zajęcia
fitness, lecz nie były w pełni usatysfakcjonowane z osoby prowadzącej zajęcia.
Do obliczeń charakterystyk liczbowych poszczególnych zmiennych przedstawionych
w pracy za pomocą powszechnie stosowanych parametrów wykorzystano pakiet statystyczny
firmy Statsoft STATISTICA wersja 8.
W badaniach zastosowano następujące metody statystyczne:

statystyki podstawowe,

test Shapiro-Wilka dla weryfikacji hipotez o normalności rozkładów,

analizę wariancji ANOVA oraz jej nieparametryczne odpowiedniki: testy Kruskal
Wallisa i Manna-Whitney'a,

analizę korelacji i regresji,

analizę skupień metodą k-średnich.
Wyniki
W pierwszej kolejności sporządzono profil stylu życia studentek. Wyodrębniono 2
grupy studentek, do których przynależały uczestniczki zajęć. Grupa nazwana PLUS grupuje
studentki o ocenie ich stylu życia i jego składowych powyżej średniej dla wszystkich
badanych (poza zmienną styl życia – dostateczna ilość snu), zaś grupa nazwana MINUS, to
studentki o ocenie stylu życia poniżej średniej dla wszystkich badanych.
Tabela 1. Średnie stylu życia i jego składowych dla grup prowadzonego stylu życia
uczestniczek zajęć mierzone odchyleniem standardowym od średniej wyników wszystkich
badanych
PLUS
MINUS
Istotność
Składowe stylu życia
(n=64)
(n=86)
różnic
Jakość posiłków
0,63
-0,47
0,0000*
Regularność posiłków
0,04
-0,03
0,6717
Kontrola masy ciała
0,23
-0,17
0,0130*
Aktywność fizyczna
0,57
-0,43
0,0000*
Unikanie używek i lekarstw
0,01
-0,01
0,8845
Zachowania profilaktyczne
0,35
-0,26
0,0001*
Radzenie sobie ze stresem
0,52
-0,38
0,0000*
Czystość ciała i otoczenia
0,14
-0,10
0,1487
Dostateczna ilość snu
-0,16
0,12
0,0992
Właściwe stosunki
0,53
-0,40
0,0000*
międzyludzkie
Styl życia – wynik łączny
0,72
-0,54
0,0000*
Ilość studentek w skupieniu
64
86
(*Wartości różne istotne statystycznie przy p<0.05)
360
Obserwując styl życia prowadzony przez wszystkie badane studentki UG,
stwierdzamy że aż 57% z nich prowadzi niezdrowy styl życia. Z przeprowadzonej analizy
statystycznej wynika, że studentki zaliczone do grupy PLUS osiągały istotnie wyższe średnie
wartości niż studentki grupy MINUS, aż w sześciu spośród dziesięciu wskaźników stylu
życia oraz w stylu życia jako wynik łączny. Świadczy to o ważności tych składowych w
prowadzonym stylu życia przez badane osoby oraz o jego jakości. Największe zróżnicowanie
pomiędzy skupieniami prowadzonego stylu życia widoczne jest na poziomie czterech
zmiennych: jakości posiłków, aktywności fizycznej, w radzeniu sobie ze stresem i we
właściwych stosunkach międzyludzkie oraz styl życia jako wynik łączny na korzyść studentek
grupy PLUS.
Styl życia a postawa prezentowana na zajęciach typu fitness.
W trakcie prowadzenia zajęć fitness spośród 150 studentek, których wyniki badań
zostały zakwalifikowane do przeprowadzenia analiz statystycznych, wyłoniła się grupa 14
osób, które przychodząc na zajęcia nie tylko ćwiczyły bez zaangażowania, ale też
manifestowały swoją niechęć do zajęć - manifestujące. Pozostałe 136 osób to studentki
uczestniczące w zajęciach aktywnie – czynnie uczestniczące.
Kolejnym zadaniem badawczym, było poszukiwanie zależności między stylem życia
studentek a ich postawą wobec zajęć.
Badanie przekrojowe różnic w stylu życia studentek czynnie uczestniczących w
zajęciach i manifestujących niechęć do nich, przeprowadzono parametryczną metodą analizy
wariancji ANOVA. Z uwagi jednak na niespełnienie założenia o normalności rozkładów w
grupach dla następujący zmiennych: regularność posiłków, kontrola masy ciała, zachowania
profilaktyczne, radzenie sobie ze stresem, czystość ciała i otoczenia, dostateczna ilość snu
oraz właściwe stosunki międzyludzkie, zaszła konieczność przeprowadzenia dodatkowo testu
nieparametrycznego (Manna-Whitneya).
Tabela 2. Wartości średnich i odchylenia standardowego oraz funkcji testującej F i
prawdopodobieństwa testowego (p) dla składowych stylu życia według prezentowanej
postawy wobec zajęć
Manifestowanie
Składowe stylu
Czynny udział
niechęci
F
p
życia
(n=136)
(n=14)
Jakość posiłków
46,9 ± 17,7
32,9 ± 17,0
7,91 0,0056*
Aktywność fizyczna 44,6 ± 17,6
20,5 ± 20,4
19,25 0,0000*
Unikanie używek i 55,3 ± 20,6
lekarstw
54,2 ± 22,9
0,20 0,6581
Styl życia - wynik 50,7 ± 20,6
32,6 ± 15,6
9,86 0,0020*
łączny
(*Wartości różne istotne statystycznie przy p<0.05)
Analiza wariancji wykazała istotność różnic pomiędzy studentkami czynnie
uczestniczącymi w zajęciach a manifestującymi niechęć do nich dla wskaźników: jakość
posiłków, aktywność fizyczna i wynik łączny stylu życia. W każdym z przypadków studentki
czynnie uczestniczące w zajęciach osiągały wyższe średnie wartości wskaźników,
świadczące o ich istotnie wyższym prozdrowotnym stylu życia, a największe różnice
wystąpiły na poziomie aktywności fizycznej. Wskazuje to na diametralnie inny styl życia
studentek w skupieniach przyjmowanej postawy na zajęciach.
361
Dokonano również analizy przynależności studentek przyjmujących określoną
postawę wobec zajęć do poszczególnych grup według prowadzonego stylu życia. Analiza ta
wykazała zależność istotnie statystyczną [χ2 Pearsona=5,08 (z uwzględnieniem poprawki na
ciągłość Yatesa); p=0,0241; χ2NW=5,75; p=0,0165].
90%
85,70%
80%
wartości %
70%
60%
54,40%
50%
40%
45,60%
30%
20%
10%
MINUS
14,30%
0%
PLUS
Manifestowanie
niezadowolenia
Czynny udział w
zajęciach
Wykres 1. Przynależność studentek ze skupień przyjmowanej postawy wobec zajęć do grup
prowadzonego stylu życia
Analiza przynależności studentek ze skupień według przyjmowanej postawy wobec
zajęć do grup prowadzonego stylu życia wykazała, że 85,7% badanych, które manifestowały
swoją niechęć do zajęć przynależy do grupy MINUS, podczas gdy spośród osób czynnie
uczestniczących w zajęciach do grupy MINUS przynależało 54,40% studentek.
Wykres średnich każdego skupienia
1,4
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
0,2
0,0
-0,2
-0,4
Dobrowolność wyboru zajęć
Ocena elementów tanecznych
Ocena prowadzącego zajęcia
Wybór rodzaju zajęć
Skupien. 1
Skupien. 2
Skupien. 3
Skupien. 4
Wykres 2. Grupowania studentek pod względem motywów uczestnictwa w zajęciach
362
Styl życia a motywy uczestnictwa na zajęciach typu fitness.
Kolejne zadanie badawcze sprowadzało się do wyjaśnienia przyczyny odmowy
wzajemności i niechęci z jednej strony (manifestujące) oraz w przypadku osób z grupy
aktywnej (czynnie uczestniczące) - motywów angażowania się studentek w proponowaną im
formę uczestnictwa. Wyjaśnieniu tych motywów służyła statystyczna operacja analizy
skupień, polegająca na grupowaniu danych metodą k-średnich, uwzględniająca zmienne
najbardziej różnicujące badane studentki.
Wykres 2 zawiera krótką statystyczną charakterystykę poszczególnych skupień:
skupienie 1 - dobrowolne, zadowolone, skupienie 2 – przymus, skupienie 3 - dobrowolne,
wysoce niezadowolone, skupienie 4 - dobrowolne, niezadowolone z prowadzącej.
Przedstawione wyniki przeprowadzonych analiz wskazują, iż motywy
jakimi kierowały się studentki przy wyborze zajęć różnią się w przypadku każdego ze
skupień.
Następnie przeprowadzono badanie przekrojowe różnic w stylu życia studentek ze
skupień motywów uczestnictwa w zajęciach parametryczną metodą analizy wariancji
ANOVA dla zmiennych: aktywność fizyczna, unikanie używek i lekarstw oraz wyniku
łącznego. Dla przedstawionych składowych stylu życia i wyniku łącznego nie odnotowano
istotnej różnicy pomiędzy skupieniami motywów uczestnictwa studentek na zajęciach. Z
uwagi na niespełnienie założenia o normalności rozkładów w grupach dla pozostałych ośmiu
zmiennych stylu życia, zaszła konieczność przeprowadzenia testu nieparametrycznego H
Kruskala-Wallisa. Dalsza analiza porównawcza stylu życia studentek ze skupień motywów
uczestnictwa wykazała istotne różnice w radzeniu sobie ze stresem i utrzymywaniem
właściwych stosunków międzyludzkich.
Tabela 3. Wartości funkcji testującej i prawdopodobieństwa testowego w badaniu istotności
różnic dla przyjmowanych wartości stylu życia i jego składowych w kategoriach motywów
uczestnictwa w zajęciach
Wartość
Wartość
Składowe stylu życia
funkcji F prawdopodobieństwa
lub H
testowego p
Jakość posiłków
1,504
0,2159
Regularność posiłków
0,425
0,7352
Kontrola masy ciała
0,797
0,4972
Aktywność fizyczna
0,438
0,7260
Unikanie używek i lekarstw
2,544
0,0585
Zachowania profilaktyczne
0,594
0,6199
Radzenie sobie ze stresem
11,298
0,0102*
Czystość ciała i otoczenia
0,721
0,5412
Dostateczna ilość snu
0,183
0,9076
Właściwe stosunki
międzyludzkie
7,852
0,0492*
Styl życia – wynik łączny
0,791
0,5007
(*Wartości różne istotne statystycznie przy p<0.05)
363
Istotna statystycznie różnica w radzeniu sobie ze stresem dotyczyła skupienia
dobrowolne, zadowolone o najwyższej wartości mediany a skupienia dobrowolne,
niezadowolone z prowadzącej, w którym wartość środkowa tej składowej stylu życia
okazała się najniższa.
Skupienia studentek różniły się również pod względem stosunków międzyludzkich. Analiza
statystyczna wykazała, że studentki skupienia dobrowolne, zadowolone, które uzyskały
najwyższy przeciętny wyniki tej zmiennej różniły się istotnie od studentek ze skupienia
przymus (najniższa ocena stosunków międzyludzkich).
Dokonano również analizy przynależności studentek ze skupień motywów
uczestnictwa w zajęciach do poszczególnych grup prowadzonego stylu życia. Analiza ta nie
wykazała zależności statystycznej (ChiPearsona=4,67 p=0,1978 ChNW = 4,68 p=0,1965).
33,90
30%
37,50
(%)
40%
50
52,94
50%
50
60%
47,06
62,50
66,10
70%
20%
10%
MINUS
0%
Dobrowolne,
niezadowolone z
prowadzącej
PLUS
Przymus
Dobrowolne,
zadowolone
Dobrowolne,
wysoce
niezadowolone
Wykres 3. Przynależności studentek ze skupień motywów uczestnictwa w zajęciach do grup
prowadzonego stylu życia
Analiza przynależności studentek ze skupień według motywów uczestnictwa w
zajęciach do grup prowadzonego stylu życia, mimo braku różnicy statystycznie istotnej,
wykazała nieznaczną dywersyfikację pomiędzy skupieniami. W przypadku przynależności
studentek ze skupienia przymus – 66,1% z nich przynależała do grupy MINUS a tylko
33,9% do grupy PLUS, oraz ze skupienia dobrowolne, niezadowolone z prowadzącej –
analogicznie 62,5% studentek, oraz 37,5%. Wynik ten potwierdza podejrzenie, iż studentki
odczuwające odgórne narzucenie uczestnictwa w zajęciach, okazują niezadowolenie z zajęć
typu fitness, a powodem takiego zachowania mógł być brak wiedzy na temat prozdrowotnego
aspektu systematycznie wykonywanych ćwiczeń fizycznych i zainteresowania prowadzeniem
prozdrowotnego stylu życia. Zaskakujący rozkład przynależności studentek nastąpił w
przypadku pozostałych skupień dobrowolne, zadowolone i dobrowolne, wysoce
niezadowolone, gdzie do grup PLUS i MINUS przynależało mniej więcej po 50% studentek.
Należy też nadmienić, że trzy studentki ze skupienia dobrowolne, zadowolone są osobami
manifestującymi swoją niechęć do zajęć, natomiast w skupieniu dobrowolne, wysoce
niezadowolone takich studentek nie było.
Dokonano również analizy przynależności studentek przyjmujących określoną
postawę wobec zajęć do poszczególnych skupień według motywów uczestnictwa w nich.
364
80%
71,43%
70%
60%
Dobrowolne,
niezadowolone
z prowadzącej
Przymus
Dobrowolne,
zadowolone
7,14%
0%
21,43%
10%
0,00%
20%
17,65%
30%
11,03%
40%
35,29%
36,03%
50%
Czynny udział
Manifestowanie niezadowolenia
Dobrowolne,
wysoce
niezadowolone
Wykres 4. Przynależność studentek ze skupień przyjmowanej postawy wobec zajęć do
skupień motywów uczestnictwa w zajęciach
Analiza przynależności studentek ze skupień przyjmowanej postawy na zajęciach do
skupień według motywów uczestnictwa w nich wykazała, że aż 71,43% (10 osób) studentek
manifestujących niechęć do zajęć przynależy do skupienia przymus - osoby z poczuciem
odgórnego przydzielenia na zajęcia fitness, bez możliwości własnego wyboru. Spośród
pozostałych czterech studentek, trzy należały do skupienia dobrowolne, zadowolone – osoby
uczestniczące w zajęciach z własnego wyboru, zaś ostatnia osoba do skupienia grupującego
osoby dobrowolne, wysoce niezadowolone. Dokładniejsza analiza pozwoliła stwierdzić, że
spośród trzech manifestujących niezadowolenie studentek ze skupienia dobrowolne,
zadowolone, dwie negatywnie oceniały elementy taneczne przy muzyce (mogły być one za
trudne dla nich), zaś trzecia osoba nie wskazała żadnych negatywnych stron zajęć. Skupienie
przymus, do którego należała zdecydowana większość manifestujących niezadowolenie
studentek obejmowało 59 osób. Wszystkie te studentki są potencjalnie grupą, która może nie
tylko nie chcieć uczestniczyć w zajęciach, lecz również mieć potrzebę manifestowania swojej
niechęci do nich. Prawdopodobnie osoby te uczestniczyły w zajęciach fitness w sposób
niezaangażowany, ale jedynie 10 osób z tej grupy miało odwagę i potrzebę zamanifestowania
swych odczuć, co było zauważone przez instruktorkę prowadzącą zajęcia. Powód braku ich
pełnego uczestnictwa w zajęciach okazał się prozaiczny: był to przymus, czyli uczestnictwo
nie z wyboru i z towarzyszącym mu odczuciem wypełniania odgórnego nakazu.
Dyskusja
Przegląd piśmiennictwa jednoznacznie wskazuje na ciągłą zmianę stylu życia
studentów, częstość realizacji działań rekreacyjno-zdrowotnych, zmieniającą się także modę
na różne formy spędzania czasu wolnego, co z pewnością powinno mieć znaczący wpływ na
poziom zdrowia młodzieży akademickiej (Drozdowski 1980, Pilicz 1988). Raporty te
donosiły o kryzysie zdrowia środowiska studentów, objawiającym się wzmożonym
nikotynizmem,
nieracjonalnym
odżywianiem,
komputerowym
uzależnieniem
i
sprawnościowym zaniedbaniem. Badania Patoka i wsp. (1997), Deckerta (1999), Makuły
(1999), Biernat (2001) czy Gacek (2002) dowiodły, że młodzież akademicka w ograniczonym
zakresie podejmuje aktywność fizyczną poza zajęciami obligatoryjnymi. Wyniki badań
Jankowskiego wskazują, iż około 25% przebadanej młodzieży w wieku 17-21 lat podkreśla
zależność między aktywnością fizyczną a zdrowiem, natomiast około 70% takiej zależności
365
nie widzi. Według autora, jest to jedna z przyczyn braku popularyzacji wśród młodzieży
zachowań prozdrowotnych z aktywnością fizyczną na czele (Jankowski 1994). Równie
interesujące wnioski płyną z badań Roman, w których aż 90% badanych studentów z pięciu
ośrodków akademickich Poznania, zadeklarowało posiadanie utrwalonych nawyków
związanych z ochroną własnego zdrowia (nawyki higieniczne, dietetyczne czy usprawniające
ciało). Kształtowanie tych nawyków miało miejsce w okresie poprzedzającym studia, ale w
okresie studiów tylko połowa badanych osób nie zmieniła swojego stosunku do wartości
własnego zdrowia. Tylko 37% z nich uznało, że dbałość o własne zdrowie tkwi w
prowadzonym stylu życia i w formie dostępnej opieki zdrowotnej. Wartość zdrowia
wskazywana była przez badanych studentów na wysokim poziomie jej akceptacji, a 77%
badanych stwierdziło, że kształtowanie nawyków zdrowotnych winno być zadaniem szeroko
pojętego systemu edukacyjnego (Roman 1998). W 2002 roku przeprowadzono badania EastWest Health Gap z których wynika, że wśród krajów objętych badaniami (Finlandia,
Hiszpania, Niemcy, Polska, Rosja,) Polska pod względem ilości osób dorosłych
systematycznie podejmujących aktywność fizyczną zajmowała ostatnie miejsce (Rutkowska
2004). Z kolei wyniki badań z 2004 roku przeprowadzone w Polsce w reprezentatywnych
grupach wiekowych społeczeństwa (w wieku 15 lat i więcej) wskazują, iż aktywność fizyczną
w czasie wolnym o umiarkowanej intensywności uprawia 31,3% kobiet (Woynarowska
2008). W badaniach Malary zauważono, iż studenci w wielu przypadkach wykazują się
wiedzą na temat zasad prawidłowego odżywiania się, zgubnego skutku stosowania używek i
zdrowotnego wpływu uprawiania sportu, lecz mimo to praktyczne jej zastosowanie jest
niewielkie (Malara i wsp. 2006). W 2008 roku przeprowadzono badania wśród studentów
Wielkiej Brytanii, w celu odnalezienia czynników ryzyka zagrażających zdrowiu młodzieży
akademickiej. Wyniki wykazały, że występują trzy takie czynniki ryzyka związane z
prowadzonym stylem życia: 70% badanych wykazało się brakiem uczestniczenia w
aktywności fizycznej, 66% spożywało zbyt małą od zalecanej, dzienną porcję owoców i
warzyw, a u 56% odnotowano upijanie się co najmniej raz w tygodniu. Dlatego należałoby
wziąć pod uwagę w programach edukacyjnych młodzieży, również wnioski do jakich doszli
autorzy badań przeprowadzonych wśród studentów Uniwersytetu w Walencji: zwiększenie
aktywności fizycznej jest bardzo cenne dla zdrowia publicznego, gdyż nie tylko pomaga w
redukcji tkanki tłuszczowej, ale poprawia samopoczucie psychiczne i wizerunek jednostki
(Castillo i Molina-García 2009). Wyniki badań własnych nad prowadzonym stylem życia
studentek UG, w badanej grupie potwierdzają powyższe konstatacje. Stwierdzamy że 57% z
nich prowadzi niezdrowy styl życia, co może być sygnałem niepokojącym. Styl życia jako
całość jest zmienną najbardziej różnicującą badane oraz dwie jego składowe: jakość posiłków
i aktywność fizyczna. Bardziej interesujące wyniki uzyskujemy w przypadku podziału
badanej grupy na skupienia. W przypadku studentek należących do skupienia
kategoryzowanego prezentowaną przez nie postawą wobec zajęć, widać wyraźnie, iż chętne
do udziału w ćwiczenia przy muzyce i zaangażowane do ich wykonywania, charakteryzował
lepszy jakościowo poziom prowadzonego stylu życia (45,6%) niż te, które podchodziły do
nich w sposób niezaangażowany, manifestując taką postawę (14,3%). Te, które czynnie
uczestniczyły w zajęciach osiągały wyższe wyniki składowych stylu życia, zwracając
szczególną uwagę na prowadzenie aktywności fizycznej i dbałość o jakość posiłków.
Studentki niechętne udziałowi w takich zajęciach i manifestujące swoją niechęć wobec lekcji,
charakteryzował niższy poziom aktywności fizycznej i bierny sposób spędzania czasu
wolnego, co dowodzi awersji do ruchu, zaś niższa jakość posiłków może wskazywać na
mniejszą świadomość prozdrowotną, co z kolei przekłada się również na niższy poziom
wyniku stylu życia, jako całości. Wskazuje to na jakościowo diametralnie inny styl życia
studentek w skupieniach postawy prezentowanej wobec zajęć. Powyższy stwierdzenie
potwierdza kolejna analiza, w której widać, że 85,7% badanych, które manifestowały swoją
366
niechęć do zajęć, przynależała do skupienia o nieracjonalnym stylu życia (skupienie MINUS),
podczas gdy spośród osób czynnie biorących udział w zajęciach do tego skupienia
przynależało 54,4% studentek. Można wnioskować, że oprócz przymusu uczestnictwa w
zajęciach, powodem okazywania niezadowolenia z zajęć typu fitness, mógł być brak wiedzy
na temat prozdrowotnego aspektu systematycznie wykonywanych ćwiczeń fizycznych i
zainteresowania prowadzeniem takiego stylu życia. W grupie czynnie uczestniczących w
zajęciach, a więc o zaangażowanym udziale do ćwiczeń fizycznych przy muzyce, ponad
połowa nie prowadzi prozdrowotnego stylu życia. Świadczyć to może o lukach w edukacji i
braku wiedzy studentek na temat niezwykle korzystnych skutków prowadzonego stylu życia,
jako faktora zdrowotnego. Kolejne analizy wskazują, iż studentki uczestniczące w zajęciach z
własnego wyboru, bez przymusu (dobrowolne, zadowolone), traktując aktywność fizyczną
jako źródło rozładowania stresu, prezentują najwyższe wartości w radzeniu sobie z nim.
Prezentując podobne oczekiwania wobec zajęć i poziom zadowolenia z nich, tworzą na sali
gimnastycznej grupę nieformalną dobrze czujących się ze sobą młodych kobiet. Studentki te aktywne fizycznie, kreatywne, komunikatywne i zadowolone z siebie, mające łatwość
nawiązywania kontaktów międzyludzkich - zdecydowanie różnią się od uczestniczących w
zajęciach pod przymusem i koniecznością, które prawdopodobnie nie nawiązując kontaktów z
pozostałymi uczestniczkami zajęć mogą odczuwać utrudnioną komunikację społeczną.
Wnioski
Ze względu na wielkość badanej grupy, uzyskane wyniki nie dają podstaw do
stawiania kategorycznych wniosków, jednakże analiza wyników badań własnych, pozwala na
sformułowanie następujących wyjaśnień:
1.
Zachowawczy i antyzdrowotny styl życia studentek Uniwersytetu Gdańskiego może
świadczyć o braku wiedzy młodych kobiet w tym zakresie.
2.
Studentki prowadzące prozdrowotny styl życia osiągały istotnie wyższe średnie
wartości, aż w sześciu spośród dziesięciu wskaźników stylu życia oraz w stylu życia jako
wynik łączny niż studentki o antyzdrowotnym stylu życia. Zmiennymi najbardziej
różnicującymi badane był styl życia oraz jego składowe: jakość posiłków i aktywność
fizyczna.
3.
Studentki czynnie uczestniczące w zajęciach osiągnęły wyższe wartości jakości
posiłków, aktywności fizycznej i wyniku łącznego stylu życia, co świadczy o ścisłym
związku prowadzonego stylu życia i z postawą prezentowaną na zajęcia fitness.
4.
Studentki uczestniczące na zajęciach fitness z własnego wyboru i będące z nich
zadowolone osiągnęły najwyższe średnie wartości w radzeniu sobie ze stresem i
właściwymi stosunkami międzyludzkimi, co świadczyć może o związku miedzy
prowadzonym stylem życia a motywami uczestniczenia na zajęciach fitness.
Piśmiennictwo
1. Biernat E. (2001) Prozdrowotny styl życia studentów szkoły głównej Handlowej.
Kultura Fizyczna nr 1-2 / 2001 s. 7-11. Wydawnictwo: AWF, Warszawa.
2. Castillo I., Molina-García J. (2009) Adiposity and psychological well-being: effects of
physical activity on university students in Valencia, Spain. Rev Panam Salud Publica,
Oct;26(4):s.334-340.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Adiposity+and+psychological+wellbeing%3A+effects+of+physical+activity+on+university+students+in+Valencia%2C+
Spa in (dostęp: 2010.05.14).
3. Deckert A. (1999) Kultura fizyczna studentów Akademii Medycznej im. Karola
Marcinkowskiego w Poznanie. Kultura Fizyczna 3-4, s.10-11.
367
4. Drabik J. (1996) Aktywność fizyczna w treningu zdrowotnym osób dorosłych. Część
II, Gdańsk, s.215.
5. Drozdowski S. (1980) Rytm wybranych cech sprawności fizycznej w czasie
czteroletnich studiów wychowania fizycznego. Akademia Wychowania Fizycznego w
Poznaniu, Poznań.
6. Gacek M. (2002) „Motywy i poziom aktywności ruchowej wśród studentów I roku
AWF w Krakowie”. Kultura Fizyczna, 11-12, s.26-27.
7. Gniazdowski A. (1990) Zachowania zdrowotne. Podstawowe zależności. W:
Gniazdowski A (red.) Zachowania zdrowotne, zagadnienia teoretyczne, próba
charakterystyki zachowań zdrowotnych społeczeństwa polskiego. Łódź, Wyd. Instytut
Medycyny Pracy, s.85.
8. Jankowski K. (1994) Zdrowy styl życia. Promocja zdrowia. Nauki społeczne i
medycyna. Rocznik, nr.1-2, s.99-111.
9. Kozłowski St., Nazar K. (1995) Wprowadzenie do fizjologii klinicznej, Warszawa,
PZWL.
10. Krawczyk Z. (2002) Aktywność fizyczna a zdrowy styl życia w perspektywie
integracji europejskiej. Kultura Fizyczna, s.1-2.
11. Makuła W. „Postawy prosomatyczne młodzieży akademickiej Krakowa.” Kultura
fizyczna 1999, nr 3-4
12. Malara B., Góra-Kupilas K., Jośko J. (2006) Odżywianie się i inne elementy stylu
życia studentów Politechniki Śląskiej – doniesienie wstępne, Zdrowie Publiczne,
116(1), s.132-134.
13. Opatz J.P. (1985) A Promer of Heath promotion. Creating healthy Organization
Cultures. Oryn Publication, Inc., Washington D.C, s.7.
14. Ostrowska A. (1999) Prozdrowotne style życia W: Ostrowska A. Styl życia a zdrowie.
Warszawa, Wyd., FiS, PAN, s.27.
15. Patok J., Jasiński M., Ożarowski P., Drabik J., Szymański P. (1997) „Aktywność
fizyczna studentów I roku UG”, Kultura fizyczna, nr. 7-8
16. Pilicz St. (red.) (1988) Rozwój sprawności i wydolności fizycznej dzieci i młodzieży :
raport z badań. Warszawa, Wyd. AWF.
17. Roman E. (1998) Młodzież studiująca wobec wartości własnego zdrowia. Poznań,
ERUDITUS s.c.,.
18. Rutkowska E. Aktywność fizyczna w medycynie holistycznej. Wychowanie Fizyczne
i Sport, 2004, t.48, s.175-180.
19. Siciński A. (red.) (1988) Style życia w miastach polskich (u progu kryzysu). Wrocław.
20. Woynarowska B. (2008) Edukacja zdrowotna. Podręcznik akademicki. Warszawa,
PWN, s.56.
368