Spistreści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Transkrypt

http://grzbiet.pl/ksiazki/kapital-w-xxi-wieku
Przykładowy rozdział książki: Kapitał w XXI wieku
Spistreści
część
1
rozdział
1
rozdział~
część 2
rozdział<
Podziękowania
7
Wprowadzenie
11
DOCHÓD l KAPITAl
Dochód i produkcja 55
Wzrost: złudzenia i fakty
96
DYNAMIKA STOSUNKU KAPITAlU DO DOCHODU
Metamorfozy kapitału
141
rozdział 4 Od starej Europy do Nowego Świata
173
rozdział :;
Stosunek kapitału do dochodu w długiej perspektywie czasowej 202
rozdział 6
Podział między kapitałem
a pracą w XXI wieku 246
część 3 STRUKTURA NIERÓWNOŚCI
rozdział 7
rozdz1ał
Nierówności
i koncentracja: pierwsze punkty odniesienia 293
8 Dwa światy
rozdziJ.ł 9
Nierówność
333
dochodów z pracy 373
rozdział 10
Nierówność własności kapitału
rozdział 11
Zasługi
rozdział 12
Globalna nierówność majątków w XXI wieku 530
część 4
rozdział 13
414
i dziedziczenie w długiej perspektywie czasowej 464
UREGULOWANIE KAPITAlU W XXI WIEKU
Państwo
socjalne na XXI wiek 581
rozdział 14
Progresywny podatek dochodowy 612
rozdział 15
Globalny podatek od kapitału 644
rozdział 16
Problem zadłużenia publicznego 68o
Wnioski 723
Szczegółowy
spis treści 731
Spis wykresów i tabel 740
Indeks 745
Książki historyczne
Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Podziękowania
Książka
ta jest podsumowaniem piętnastu lat badań (1998-2013) poświęco
nych głównie historycznej dynamice rozwoju dochodów i majątków. Znacz
na część tych badań była prowadzona we współpracy z innymi badaczami.
Wkrótce po opublikowaniu Les hau ts revenus en France au xxe siec/e w 2001
roku miałem szczęście skorzystać z entuzjastycznego wsparcia Anthony'ego
Atkinsona i Emmanuela Saeza. Bez nich ten skromny francuski projekt bez
wątpienia nie uzyskałby takiego międzynarodowego zasięgu, jakim cieszy
się dzisiaj. Tony, który w latach twórczego dojrzewania był dla mnie wzo
rem, stał się pierwszym czytelnikiem mojej pracy historycznej o nierów
nościach we Francji, po czym natychmiast zajął się przypadkiem Wielkiej
Brytanii, a potem wielu innych krajów. Wspólnie przygotowaliśmy dwa opa
słe tomy, wydane w 2007 i 2010 roku, obejmujące łącznie ponad dwadzieś
cia krajów i stanowiące największą dostępną do tej pory bazę danych o hi
storycznej ewolucji nierówności dochodów. Natomiast z Emmanuelem
zajęliśmy się z kolei przypadkiem Stanów Zjednoczonych. Wydobyliśmy
na światło dzienne zawrotny wzrost dochodów jednego procenta najbogat
szych Amerykanów od lat 70. i Bo. xx wieku, co odbiło się szerokim echem
za Atlantykiem. Prowadziliśmy również wspólnie wiele badań nad teorią
optymalnego opodatkowania dochodu i kapitału. Nasze badania znacząco
wzbogaciły tę książkę, która im wiele zawdzięcza.
Także moje spotkanie z Gilles'em Postelem-Vinaym i )eanem-Laurentem
Rosenthalem oraz badania historyczne, które nadal prowadzimy w pary
skich archiwach spadkowych, poczynając od epoki rewolucji francuskiej
aż po dzień dzisiejszy, miały na tę książkę istotny wpływ. Uzmysłowiły
mi one materialny i żywy wymiar majątku i kapitału, jak również prob
lemy związane z ich rejestracją. Przede wszystkim jednak Gilles i )ean
-Laurent pozwolili mi lepiej zrozumieć rozliczne podobieństwa - jak i róż
nice - między strukturami własności w czasach belle epoque a początkiem
XXI wieku.
8
PODZIĘKOWANIA
tej pracy zawdzięcza ogromnie dużo wszystkim doktorantom
, z którymi miałem okazję pracować przez ostatnie
naukowcom
i młodym
piętnaście lat. Poza ich bezpośrednim wkładem w wykorzystane tu mate·
riały, ich badania i energia współtworzyły klimat intelektualnego wrzenia,
w którym powstawała ta książka. Wymienienia wymagają zwłaszcza: Fa
cundo Alvaredo, Laurent Bach, Antoine Bozio, Clement Carbonnier, Fabien
Dell, Gabrielle Fack, Nicolas Fremeaux, Lucie Gadenne, )ulien Grenet, Elise
Huilery, Camille Landais, loana Marinescu, Elodie Morival, Nancy Qian,
Dorothee Rouzet, Stefanie Stantcheva, Juliana Londono Velez, Guillaume
~aint-)acques, Christoph Schinke, Aurelie Sotura, Mathieu Valdenaire, Ga
briel Zucman. W szczególności bez Facunda Alvareda i jego skuteczności,
obowiązkowości oraz talentu koordynatorskiego nie powstałaby szeroko
wykorzystywana w tej książce baza World Top lncomes Database. Bez en
tuzjazmu Camille'a Landais'a światła dziennego nigdy nie ujrzałby nasz
projekt partycypacyjny w sprawie "rewolucji fiskalnej': Bez dokładności
i niezwykłej pracowitości Gabriela Zucmana nie mógłbym pracować nad
historyczną ewolucją stosunku kapitału do dochodu w zamożnych krajach,
Całość
odgrywającą w tej książce kluczową rolę.
Chciałbym także podziękować instytucjom, które umożliwiły realizację
tego projektu, w pierwszej kolejności Ecole des hautes etudes en sciences
sociales, gdzie od 2000 roku jestem dyrektorem badań, oraz Ecole normale
superieure i wszystkim innym instytucjom założycielskim Ecole d'economie
de Paris, której profesorem jestem od jej powstania, po sprawowaniu funkcji
pierwszego dyrektora w latach 2005-2007. Przystając na połączenie wysił
ków i rolę mniejszościowego partnera w projekcie szerszym od sumy ich
indywidualnych interesów, instytucje te pozwoliły na powstanie skrom
nego dobra publicznego, które - mam nadzieję - przyczyni się do rozwoju
wieiobiegunowej ekonomii politycznej w XXI wieku.
Wreszcie, dziękuję moim trzem drogim córkom, )uliette, Deborah i He
lene, za miłość i siłę, którą mi dają. l dziękuję Julii, która dzieli ze mną życie
i jest moją najlepszą czytelniczką: jej wpływ i wsparcie na każdym etapie
powstawania tej książki miały podstawowe znaczenie. Bez niej zabrakłoby
mi energii do ukończenia tego projektu.
Książka i internetowy
aneks techniczny:
przewodnik użytkownika
Aby nie przeładO'A')'WaĆ tekstu ani przypisów w książce, szczegółowy opis
źródeł historycznych, odniesień bibliograficznych, metod statystycznych
i modeli matematycznyd. został zamieściłem w aneksie technicznym na
stronie: http://piketty.pse.ens.fr/fr/capital2IC.
Aneks techniczny zawiera całość tabel i ciągów danych, które posłużyły
do sporządzenia zaprezentowanych w książce wykresów, oraz szczegółowy
opis odpowiadających im źródeł i metod. Wykorzystane w książce referen
cje bibliograficzne oraz przypisy u dołu stron zostały również ograniczo
ne do ścisłego minimum, natomiast bardziej rozbudowane są w aneksie.
Ten ostatni obejmuje też pewną liczbę dodatkowych tabel i wykresów, do
których odnoszą się niekiedy przypisy. Aneks techniczny i strona interneto
wa zostały pomyślane jako uzupełnienie lektury książki, tak aby umożliwić
korzystanie z książki na różnym poziomie.
Zainteresowani czytełnicy znajdą również winternecie cały zbiór od
niesień (głównie w formacie Exceł i Stata), programów informatycznych,
formuł i równań matematycznych, odesłań do źródeł pierwotnych oraz
linków internetowych do bardziej technicznych analiz służących jako ba
za dla książki.
Naszym celem było, aby książka mogła być czytana przez osoby niedys
ponujące żadną szczególną wiedzą techniczną, ale równocześnie aby całość
(książka wraz z aneksem technicznym) mogła dawać satysfakcję studentom
i wyspecjalizowanym badaczom. Pozwołi to poza tym na dalsze aktualizacje
aneksu technicznego oraz tabel i wykresów. Z góry dziękuję czytelnikom
i internautom, którzy zechcą podzielić się ze mną swymi obserwacjami
i uwagami drogą elektroniczną ([email protected]).
Spistabel
Tabela u
Podział światowego PKB
w 2.012 roku 83
Tabela 2.1 Światowy wzrost od rewolucji przemysłowej 97
Tabela 2.2 Prawo skumulowanego wzrostu 100
Tabela 2-3 Wzrost demograficzny od rewolucji przemysłowej
103
Tabela 2-4 Zatrudnienie według sektora działalności we Francji
i w Stanach Zjednoczonych, 1800-2012 117
Tabela 2.5 Wzrost produkcji na mieszkańca od rewolucji przemysłowej
m
Tabela 3.1 Majątek publiczny i majątd< prywatny we Francji w 2.012 roku
Tabela 5.1 Stopa wzrostu i stopa oszczędności w bogatych krajach, 1970-20H
Tabela 5.2 Oszczędności prywatne w bogatych krajach, 1970-2010 ZI8
Tabela5-3 Oszczędności brutto i netto w bogatych krajach, 1970-2010 219
Tabela5-4 Oszczędności prywatne i publiczne w bogatych krajach, 1970-2010
Tabela 7-1 Całkowita nierówność dochodów z pracy w czasie i przestrzeni 30
Tabela 7-2 Nierówność własności kapitału w czasie i przestrzeni 306
Tabela 7-3 Całkowita nierówność dochodów (praca i kapitał)
w czasie i przestrzeni 307
Tabela ro.r Skład paryskich majątków, 1872-1912 456
Tabela ru Profil majątku pod względem wieku: Francja, 1820-2010 485
Tabela r2.r Stopy wzrostu największych światowych majątków, 1987-2013 536
Tabela 12.2 Zwrot z funduszy żelaznych uniwersytetów amerykańskich,
1q8o-2o1o 553
\cemoglu Daron 549, 638, 640
Beckert Jens 446, 473, 628, b32
\!bert Michel18o
Beguin Katia 255
&.!!ais Maurlee 66o, 711
Bemstein Eduard 270, 628
AJlen Robert 19, 252, 277
Bettencourt Liliane 542-547, 657
AJthusser Louis 729
Bjiirklund Anders 599
Alvaredo Facundo 8, 30
Blank Rebecca 386, 642
Andersen G0sta E. 105
Boisguillebert Pierre Ie Pesant sieur de
Andrieu Claire 169
76, 148
Amault Bernard 558
Borgerhoff Mulder M. 243
Arrow Kenneth 56
Bourdieu Jerorne 418, 422
Atl<inson Anthony 7, 30, 32, 42, 365, 399,
Bourdieu Pierre 48, 6o2
423, 525, 633
Austen Jane 12, 73.134, 135, 138, 141, 143-144,
Bourguignon Frans;ois 8o
Boutmy Emile 604
149. 1)1, 161,163,255-256, 276,297.300,
Bouvier Jean 34-35, 277, 728
323, 445, 504, so6-518, 521
Bowley Arthur 24, n 270-271
Autrer Matthieu 651
Brady Henry E. 642
Brown Frederick 271
Badiou Alain 729
Buffet Warren 542
Bagnall Roger S. 425
Bush George H.W. 379
Bakija Jon 372
Bush George W. 312, 583
Balzac Honore de 12, n 132, 135, 138,
141-144, 148, 162, 255-256, 276,
Cage Julia 61o
294-297.323.468, soo, 504-521, 543
Caillaux Joseph 627
Banerjee Abhijit 30, 405, 610
Caropion Harry 170
Barro Robert 167
Carpentier Vincent 6o1
Barry Redmond 509
Card David 384, 389
Baudelot Christian 355
Castel Robert 382
Bebehuk Lucian 412
Chabert Alexandre 278
BeckerGary 474, 511
Chavagneux Christian 576
746
INDEKS
Clark Gregory 24, n. 166
Forbes Steve 546
Clinton Bill 379, 583
Fourquet Fran\ois 78
Cobb Charles 268-272, 275-276
Fried Jesse 412
Cole Adam 372
Friedman Milton 691-692
Colquhoun Patrick 76, 283, 331
Furet Fran\ois 34-35, 277.728
Colson Clemen t n 170, 48o
Condorcet Nicolas de markiz 447, 721
Gabaix Xavier 639
Crouzet Fran\ois 160
Gadenne Lucie 8, 610
Daurnard Adeline 34
Gates Bill 372, 542-544, 547-549, 558
Galichan Alfred 651
Davies James B. 538
Gilfen Robert 76-n 170, 283, 480
Debreu Gerard 721
Gili et Marcel 35, 2n 728
De Foville Alfred n 48o
Godechot Olivier 356
De Gaulle Charles 354, 360, 457
Gołdsmith
Delalande Nicolas 62o
Gordon Robert). 93, 121-122
Raymond W. 34, 195. 24;
Dell Fabien 8, 30, 400, 461, 670
Gotman Anne 527
Di Bartolomeo Giovanni 630
Gourinchas Pierre-Olivier 240, 673
Divisia Fran\ois 170
Grusky David B. 640
Dornar Evsey 284-85
Guesnerie Roger 719
Douglas Paul H. 268-272,275-276
Duflo Esther 610
Hacker Jacob 642
Duncan Greg J. 6oo
Harrison Alan ). 32, 42
Dunoyer Charles no
Harrod Roy 284-285
Dupin Jean 170
Hayek Friedrich 721
Durkheim Emile 521
Heim Bradley T. 372
Duval Guillaume 18o
Henry James 576
Engels Fryderyk 18-20, 277
Hicks John 6s7
Hoffman Philip T. 265
Erreygers Guido 630
Homer Sidney 436
Hoover Herbert 583. 631
Fack Gabrieli e 8, 559
Favre Pierre 504
lwanimvili Bidzina 551
Fisher lrving 630-631
Fitoussi Jean-Paul
331
Fleurbaey Marc 594
Fogel Robert 196
James Henry 187, 358, 510, 517
Jantti Markus 599
Jeanne Olivier 673
INOEKS
Jelferson Thomas 187,194-195,446
Jobs Steve 144, 543-544
747
Leroy-Beaulieu Pau\46, 452, 514,
626-627, 630-631
Jones Alice H. 34
Le Van Lucette 169
Jones Charles l. 93, 195, 427
Levasseur Pierre E. 480
Judet de la Combe Pierre 666
Linder Peter 331, 423, 586
Lyndon Barry 509
Kaldor Nichałas 285-286,613,633
Kapłan
Steven N. 371
Maddison Angus 43, Bo, 88, 98, 112
Karol x Burbon 446
Mahfouz Nadżib 137
Katz Lawrence 375-376,386,642
Malinvaud Edmond 711
Kennickell Arthur 427
Mallet Bernard 419
Kesztenbaum Lionel 418
Malthus Thomas 14-16, 21, zs, 106
Keynes John M. 166, 171, 271, 285,
690, 692, 7I3
King Gregory 76, 148, m-222, 331
King Willford 428, 630
Margo Robert A. 367
Marks Karol n, 15-16, 18,20-23,25,43, 71,
162, 163,270, 277, 280-283,288,667,
713. 728-729
Kopczuk Wojciech 368, 427
Masson Andre 6os
Krueger Alan 384
McGovern George 632
Krugman Paul 360
Meacle James E. 42, 633
Kubrick Stanley 509
Meer Jonathan 6o1
Kuczynsk.i Jiirgen 270-271
Milanović
Kumhof Michael 365
Mili John Stuart 593, 633
Kuznets Simon u, 22-30, 34, 38-39, 42,
Mittal Lakshmi 549-550
48-49, n. 293, n6. n8, 414
Branko 331
Mullainathan Sendhi\412
Murnane Richard J. 6oo
Labrousse Ernest 34-35,278
Murphy Richard 576
Lagardere Arnaud 550
Lamont Michele 515
Napoleon 1 199, 446, 513-514
Lampman Robert 32, 427
Napoleon 111 163
Landais Camille 8, 356, 559, 616
Naud.et Jules 515
Landier Augustin 639
Nixon Richard 632
Laval Pierre 350
Noah Timothy 642
Lavoisier Antoine 76
Nordhaus William 718-719
Lebeaupin Alain 355
Le Bras Herve 105, 119
Obama Barack 312, 379, 386, 583, 595, 642
Lefranc Amaud 599
Obiang Teodorin s~o
748
INDEKS
Ohlsson Henry 423, 449, 670
Rodrik Dani 708-709
Paine Thomas 244, 669
Roemer john 594
Palan Ronen 576
Roine jesper 32, 423, 449, 577
Pamuk Orhan 138
Romer Paul M. 93
Pareto Vilfredo 332, 394. 448-449,
Roosevelt Franklin D. 188, 351, 378,
451-453, 506
583, 631, 692
Parsons Talcott 473,521
Rosanvallon Pierre no, 620
Pasinetti Luigi 285
Rosen Harvey S. 601
Passeron Jean-Claude 6o2
Rosenthal jean-Laurent 7, 32, 265, 418
Petty William 76, 148
Roy Rene 170, 284
Phelps Edmund 711
Philip Andre 457
Pierson Paul 642
Postel-Vinay Gili es 7, 32, 265,
278, 418, 422
Saez Emmanuel7, 30, 365, 367-369,42
635. 637. 639. 641, 661
Samuelsan Paul169, 269, 285
Sandstri:im Susanna 538
Prost Antoine 169
Sartre jean-Paul 729
Proudhon Pierre-joseph 20
Say jean-Baptiste 16, 20
Scheve Kenneth 628
Qian Nancy 8, 30, 6n, 675
Schinke Christoph 8, 525
Quesnay Fran~ois 331
Schlozman K. 642
Schmidt Helmut 713
Rajan Raghuram G. 365, 386, 640, 642
Schueller Eugene 542
Ranciere Jacques 722
Schumpeter Joseph 169
Ranciere Romain 365
Schwartz Anna 691
Rauh joshua 371
Seailles M.J. 419
Rawls john 594. 719
Seligman Edwin 619
Reagan Ronald 126, 362, 379, 634-635, 638
Sen Amartya 594
Renault Louis 169, 172, 177, 457
Shorrocks Anthony 538
Revelljack170
Siegfried Andre 458
Rey Helene 240, 278, 509, 63o
Simiand Fran~ois 34-35, 278
Ricardo David 14-18, 20-22, 25, 131,
Slim Carlos 542, 548-549
165-166, 183
Smith Adam 14, 16, 20. 34. 285, 409, 445. ::
Rignano Eugenio 630
Solow Robert 23, 28. 49, % 281, 285
Ritschl Albrecht 686
Soltow Lee 423, 427
Robinson James A 549, 638, 640
Song Jae 368
Robinson joan 285
Sotura Aurelie 8
INDEKS
Stamp )osiah C. 419
Veblen Thorstein 514
Stantcheva Stefanie 8, 635, 637, 639, 641
Velde Fran~ois R. 255
Stasavage David 618
Verdi er Thierry 638
Stem Nicholas 718-719
Wron Nicolas 651
Sterner Thomas 719
Von Neumann John 711
Stigłitz
Joseph E. 331, 360
Stone Richard 78
Strutt H.C. 419
Suwa-Eisenmann Akiko 418, 411
Syłła
749
Richard 436
Waldenstram Daniel 32, 423, 449,
577.670
Wedgwood Josiah 634
Weił
Patrick 708
Weir David R. 255
Ternin Peter 6so
Wełłes
Thatcher Margaret 116, 587, 614, 635, 638
Wiłkins
Thiers Adolphe 514
Wiłłiamson
Tocqueviłłe
Alexis de 187, 298, 514
Todd Emmanuel 105, 119
Tołstoj
Orson 510
Mira 194
)effrey 278, 331
WolffEdward 369,427,538
Wong R. Bin 675
Aleksiej 551
Touzery Mirelle 623
Young Arthur 14-16, 106, 278,511
Young Michael 513
Valdenaire Mathieu 8
Vanoli Andre 78
Zacharias Ajit 369
Vauban Sebastien Le Prestre de
Zingales Luigi 640
76, 148,613
Zucman Gabriel 8, n, c;76, 6c;o
142
DYNAMIKA STOSUNKU KAPITAŁU DO DOCHODU
przybierając - niezależnie od swego rozmiaru i właściciela - najczęściej
dwie formy: gruntów bądź obligacji państwowych.
Widziane z perspektywy XXI wieku te formy majątku mogą się wydawać
archaiczne i odsyłać do odległej przeszłości, która nie ma wiele wspólne·
go z obecnymi realiami ekonomicznymi i społecznymi oraz bardziej .dy
namiczną" naturą samego kapitału. Rzeczywiście, bohaterowie dziewięt
nastowiecznych powieści przypominają często archetypy rentiera, figury
potępianej przez naszą demokratyczną i merytokratyczną nowoczesność.
Cóż jednak dziwnego w oczekiwaniu od kapitału, że zapewni swojemu
właścicielowi pewny i regularny dochód? Taki jest przecież cel .idealnego"
rynku kapitałowego w rozumieniu ekonomistów. Błędem byłoby sądzić, że
badanie majątków z XIX wieku nie pozwala wyciągać wniosków na użytek
dzisiejszego świata.
Jeśli przyjrzeć się sprawie z bliska, to różnice między xrx a XXI wiekiem
okażą się mniej oczywiste, niżby się wydawało. Przede wszystkim dwie for
my majątku, grunty i dług publiczny, stwarzają całkowicie odmienne prob
lemy, i nie powinny być po prostu dodawane, tak jak to robią dziewiętna
stowieczni pisarze dla wygody swego opisu. Dług publiczny to w zasadzie
wierzytelność jednej części kraju (tych, którzy otrzymują odsetki) kosztem
innych (tych, którzy płacą podatki). Trzeba zatem wyłączyć go z majątku
narodowego i zaliczyć wyłącznie do majątku prywatnego. Szczególnie ta
właśnie złożona kwestia zadłużenia państw i natury związanego z nim ma
jątku dotyczy zarówno dzisiejszego świata, jak i tego z r8oo roku. Choć
by dlatego badanie przeszłości może rzucić nieco światła na trapiące nas
współcześnie problemy. Nawet bowiem jeśli dług publiczny z początkiem
XXI wieku daleki jest od astronomicznego poziomu z początku XIX wieku,
przynajmniej w Wielkiej Brytanii, to we Francji i w wielu innych krajach
blisko mu do historycznych rekordów i powoduje dziś bez wątpienia jeszcze
więcej zamieszania niż w epoce napoleońskiej. Proces pośrednictwa finan
sowego (w którym jednostki lokują swe pieniądze w banku, a ten z kolei lo
kuje je gdzie indziej) stał się tak skomplikowany, że często zapomina się, kto
jest właścicielem czego. jesteśmy zadłużeni, to pewne. Media przypominają
nam o tym codzienne. Ale zadłużeni konkretnie wobec kogo? W XIX wieku
rentierzy długu publicznego byli łatwi do zidentyfikowania. Kim są dzisiaj?
Będziemy musieli wyjaśnić tę zagadkę, a badanie przeszłości może nam
w tym wydatnie pomóc.
METAMORFOZY KAPITAŁU
J.43
Inna, jeszcze większa komplikacja wynika stąd, że w powieści klasycznej,
ale także w społeczeństwie tamtej epoki, ważną rolę odgrywało wiele innych
form kapitału, nieraz bardzo "d)mamicznych". Ojciec Goriot zaczyłał jako
robotnik w fabryce makaronu, po czym zbił fortunę jako fabrykant maka
ronu i handlarz zbożem. Podczas wojen rewolucyjnych i napoleońskich
umiał lepiej niż ktokołwiek wynaleźć najlepszą mąkę, udoskonalić techni
ki produkcji makaronu, zorganizować sieć dystrybucji i magazynów tak, że
dobre produkty były dostarczane we właściwe miejsca o właściwym czasie.
Dopiero jako przedsiębiorca, który dorobił się fortuny, sprzedał udziały
w swoich firmach - niczym założyciel start-upu z XXI wieku realizujący
opcje na akcje i spieniężający zyski kapitałowe - a potem w całości zainwe
stował je w pewniejszych lokatach, a dokładnie w rządowych obligacjach
,.,;eczystych. To ten kapitał pozwolił mu wydać córki za mąż w najlepszym
paryskim towarzystwie. Leżąc na łożu śmierci, w r82r roku, opuszczony
przez Delfinę i Anastazję, ojciec Goriot wciąż marzy o owocnych inwesty
cjach w handel makaronem w Odessie.
Cezar Birotteau, kolejny bohater Balzaca, zrobił fortunę na perfumach.
jest genialnym wynalazcą produktów upiększających, które robią furorę we
Francji w końcu epoki cesarstwa i za restauracji Burbonów. Ale to mu nie
wystarcza: w chwili, gdy się wycofuje, chce potroić stawkę dzięki śmiałej
operacji spekulacyjnej w nieruchomościach w paryskiej dziełnicy Madeleine,
będącej w latach 20. XIX wieku w pełnym rozkwicie. Odrzuca mądre rady
żony, która chciała ulokować pieniądze z perfumerii w dobrych gruntach
pod Chinon i obligacjach rządowych. Cezar kończy zrujnowany.
Bohaterowie )ane Austen, wielcy właściciele ziemscy w pełnym znacze
niu tego słowa, bardziej wiejscy od tych Balzaca, tylko z pozoru są rozsąd
niejsi. W powieści Mansfield Park wuj Fanny Price, Sir Thomas Bertram,
musi wyjechać na ponad rok na Antyle ze swym najstarszym synem, by upo
rządkować interesy i inwestycje. Wraca do Mansfiełd, ale swkrótce ponow
nie wyjeżdża na długie miesiące na wyspy, jako że w początkach XIX wieku
nie jest rzeczą prostą administrowanie plantacjami z odległości kilku tysięcy
kilometrów. Pielęgnowanie majątku nie polega na spokojnym pobieraniu
renty z gruntów czy z obligacji.
A zatem spokojny kapitał czy ryzykowne inwestycje? Czy można wyciąg
nąć stąd wniosek, że nic się nie zmieniło od tamtych czasów? Na czym na
prawdę polega transformacja struktury kapitału od xv111 wieku? Czy poza
144
DYNAMIKA STOSUNKU
KAPITAŁU DO DOCHODU
ewidentnymi zmianami konkretnych form - od makaronów ojca Goriot
do iPadów Steve'a )obsa, od lokat antylskich w 18oo roku do chińskich lub
południowoafrykańskich w XXI wieku - zasadnicze struktury kapitału po
zostały takie same? Kapitał nigdy nie jest spokojny, jest zawsze ryzykowny
i przedsiębiorczy, przynajmniej na początku. Równocześnie dąży do tego,
by przekształcić się w rentę, gdy tylko się dostatecznie zakumuluje - jest to
jego powołaniem, logicznym przeznaczeniem. Skąd zatem bierze się roz
powszechnione przekonanie, że nierówności społeczne w naszych nowo
czesnych społeczeństwach są wyraźnie odmienne od tych, które cechowały
epokę Balzaca i Austen? Czy to tylko słowa bez jakiegokolwiek związku z rze
czywistością, czy też można wskazać obiektywne czynniki, które sprawiły,
że kapitał stał się strukturalnie mniej "rentierski" i bardziej "dynamiczny"?
32
Metamorfozy kapitału w Wielkiej Brytanii i we Francji
Aby odpowiedzieć na te pytania, zacznijmy od przestudiowania przekształ
ceń struktury kapitału w Wielkiej Brytanii i we Francji od XVIII wieku. Cho
dzi o dwa kraje, dla których dostępne źródła historyczne są najbogatsze,
mogliśmy więc odtworzyć najpełniejsze i wyjątkowo spójne szacunki długo
okresowe. Najważniejsze wyniki zostały pokazane na wykresach 3-1 i p, któ
re streszczają w sposób syntetyczny wiele podstawowych aspektów trzech
wieków historii kapitalizmu. Dwa wnioski nasuwają się od razu.
Przede wszystkim stwierdzamy, że stosunek kapitału do dochodu prze
szedł w obu krajach nad wyraz podobną ewolucję, ze względną stabilnością
w XVIII i XIX wieku, później wielkim wstrząsem w xx wieku, aby na począt
ku XXI wieku wrócić do poziomów podobnych do tych obserwowanych
w przededniu wojen światowych. W Wielkiej Brytanii i we Francji całko
wita wartość kapitału narodowego sytuuje się na poziomie około sześcio-,
siedmioletniego dochodu narodowego w ciągu całego XVIII i XIX wieku, aż
do roku 1914. Potem stosunek kapitału do dochodu gwałtownie spada wsku
tek I wojny światowej, kryzysów lat międzywojennych i II wojny światowej,
do tego stopnia, że w latach so. xx wieku kapitał narodowy wart jest tylko
dwu-, trzykrotność rocznego dochodu narodowego. Następnie stosunek
kapitału do dochodu poszedł do góry i nie przestał rosnąć. W obu kra
jach łączna wartość kapitału narodowego sytuuje się z początkiem drugiej
METAMORFOZY
KAPITAŁU
U5
dekady XXI wieku na poziomie około pięcia-, sześcioletniego dochodu na
rodowego, a nawet nieco ponad sześcioletniego we Francji, wobec mniej
niż czteroletniego w latach 8o. i zaledwie ponad dwuletniego w latach so.
xx wieku. Nie należy sobie robić złudzeń co do absolutnej precyzji pomiaru,
ale ogólna tendencja jest bardzo wyraźna.
Miniony wiek charakteryzuje więc efektowna krzywa w kształcie u. Sto
sunek kapitału do dochodu został podzielony niemal przez trzy w okresie
1914-1945, a następnie zwiększył się ponad dwukrotnie w latach 1945-2012.
Chodzi o zmiany na wielką skalę, na miarę gwałtownych konfliktów
wojennych, politycznych i gospodarczych, jakie nastąpiły w xx stuleciu. Ka
pitał, własność prywatna i światowy podział majątku były w nich kwestią
kluczową. Na tym tle wieki xvm i XIX wydają się nader spokojne.
W rezultacie stosunek kapitału do dochodu na początku XXI wieku prak
tycznie odzyskał swój poziom sprzed 1 wojny światowej, lub nawet go prze
kroczył, jeśli podzielimy zasoby kapitału przez dochód rozporządzalny go
spodarstw domovvych, nie zaś przez dochód narodowy (wybór metodologii,
który bynajmniej nie jest oczywisty, jak zobaczymy dalej). W każdym razie
bez względu na niedoskonałości i niepewność dostępnych wskaźników, nie
ulega wątpliwości, że w latach 1990-2000, w wyniku procesu rozpoczętego
w latach 50. xx wieku, wróciliśmy do stanu prosperity majątkowej niezna
nej od czasów belle epoque. Kapitał w znacznym stopniu znikł w połowie
xx wieku, ale w początkach XXI wieku odzyskał poziom z XVIII i XIX stu
lecia. Bogactwo znów rozkwita. To wojny xx wieku w znacznym stopniu
wymazywały przeszłość i stworzyły złudzenie strukturalnego przekształ
cenia kapitalizmu.
Jakkolwiek ważna byłaby ta ewolucja globalnego poziomu stosunku ka
pitału do dochodu, nie możemy zapominać o głębokich przekształceniach
składu kapitału od 1700 roku, co jest drugim nasuwającym się wnioskiem
z lektury wykresów p-p. Choćby tylko ze względu na charakter aktywów,
kapitał w XXI wieku ma niewiele wspólnego z tym z XVIII wieku. Obserwowa
ne tendencje są znów bardzo zbliżone w Wielkiej Brytanii i we Francji. Mó
wiąc prosto, w dłuższym okresie grunty rolne zostały stopniowo zastąpione
przez nieruchomości oraz kapitał przedsiębiorstw, a także kapitał finansowy,
zainwestowany w spółkach prywatnych i przedsięwzięciach rządowych nie doprowadziło to jednak do zasadniczej zmiany globalnej wartości ka
pitału, mierzonej wielokrotnością rocznego dochodu narodowego.

Spistreści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Transkrypt

Podobne dokumenty

Od autora (7) - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Bawi się więc i szaleje legionista, gdy z dzikiej pustyni wraca na

spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Morderstwo w Teheranie - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Spis treści Wstęp Rozdział I Wokół definicji zdrowia publicznego