Analiza SWOT innowacyjności

Transkrypt

Analiza TOWS/SWOT
innowacyjności
województwa
podkarpackiego
Zadanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, budżetu państwa
oraz budżetu Samorządu Województwa Podkarpackiego w ramach projektu systemowego pn.
„Wzmocnienie instytucjonalnego systemu wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji w latach
2007-2013 w województwie podkarpackim”.
1.
Executive Summary .......................................................................... 4
1.1.
2.
3.
English version ..................................................................................................7
Cel opracowania .............................................................................. 12
Metodologia .................................................................................... 13
3.1.
Charakterystyka innowacyjności województwa na tle kraju ............................ 13
3.2.
Postawienie hipotez związanych ze słabymi i mocnymi stronami województwa
oraz szansami i zagrożeniami ..................................................................................... 13
3.3.
Analiza wywiadów ........................................................................................... 15
3.4.
Analiza TOWS/SWOT ....................................................................................... 16
3.5.
Wnioski i rekomendacje .................................................................................. 16
4.
Charakterystyka województwa podkarpackiego ............................. 18
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.5.
4.6.
5.
Informacje ogólne o Regionie .......................................................................... 18
Innowacyjność Polski na tle Unii Europejskiej ................................................. 20
Innowacyjność województwa na tle kraju ....................................................... 21
Analiza wywiadów z przedstawicielami firm .................................................... 42
Analiza wywiadów z przedstawicielami ośrodków badawczych ....................... 57
Analiza wywiadów z pracownikami instytucji publicznych .............................. 68
Hipotezy badawcze ......................................................................... 83
5.1.
Mocne strony ................................................................................................... 83
5.1.1.
Specjalizacje ................................................................................................. 83
5.1.2.
Stan przedsiębiorstw ...................................................................................... 90
5.1.3.
Klimat dla innowacji ....................................................................................... 92
5.1.4.
Usługi ........................................................................................................... 95
5.1.5.
Regionalne kadry – system edukacji ................................................................. 95
5.1.6.
Regionalne kadry – kapitał intelektualny ........................................................... 96
5.2.
Słabe strony .................................................................................................... 97
5.2.1.
Stan przedsiębiorstw ...................................................................................... 97
5.2.2.
Klimat dla innowacji ....................................................................................... 98
5.2.3.
Usługi ........................................................................................................... 99
5.2.4.
Regionalne kadry – system edukacji ............................................................... 100
5.2.5.
Regionalne kadry – kapitał intelektualny ......................................................... 101
5.3.
Szanse ........................................................................................................... 102
5.3.1.
Specjalizacje ............................................................................................... 102
5.3.2.
Stan przedsiębiorstw .................................................................................... 107
5.3.3.
Klimat dla innowacji ..................................................................................... 107
5.3.4.
Usługi ......................................................................................................... 109
5.3.5.
Regionalne kadry – system edukacji ............................................................... 110
5.3.6.
5.4.
Zagrożenia ..................................................................................................... 112
5.4.1.
Stan przedsiębiorstw .................................................................................... 112
5.4.2.
Specjalizacje ............................................................................................... 112
5.4.3.
Klimat dla innowacji ..................................................................................... 114
5.4.4.
Usługi ......................................................................................................... 116
5.4.5.
6.
Rozbudowane strategiczne analizy TOWS/SWOT .......................... 118
6.1.
6.2.
Instrukcja odczytywania wyników analizy .................................................... 119
Analiza TOWS/SWOT ..................................................................................... 122
STRONA 2/159
6.2.1.
Wyniki analizy TOWS/SWOT .......................................................................... 127
6.3.
Określenie możliwości wpływania województwa na czynniki wewnętrzne .... 131
6.3.1.
Mocne strony ............................................................................................... 131
6.3.2.
Słabe strony ................................................................................................ 132
6.4.
Określenie tendencji zmian czynników zewnętrznych ................................... 135
6.4.1.
Szanse ....................................................................................................... 135
6.4.2.
Zagrożenia .................................................................................................. 140
7.
8.
Rekomendacje .............................................................................. 144
Załączniki ...................................................................................... 154
8.1.
8.2.
8.3.
Scenariusz wywiadów z przedstawicielami firm ............................................ 154
Scenariusz wywiadów z pracownikami jednostek publicznych ...................... 156
Scenariusz wywiadów z pracownikami ośrodków badawczych ...................... 158
STRONA 3/159
1.
Executive Summary
Niniejszy dokument zawiera wyniki analizy innowacyjności województwa podkarpackiego,
która jest współfinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, budżetu państwa
oraz budżetu Samorządu Województwa Podkarpackiego w ramach projektu systemowego pt.
„Wzmocnienie instytucjonalnego systemu wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji w latach
2007-2013 w województwie podkarpackim”.
W celu przeprowadzenia pełnej i wiarygodnej analizy TOWS/SWOT innowacyjności województwa podkarpackiego badanie podzielone zostało na 5 części:

Charakterystykę innowacyjności województwa podkarpackiego na tle kraju,

Identyfikację słabych i mocnych stron, szans oraz zagrożeń dla rozwoju innowacyjności,

Identyfikację barier w prowadzeniu działalności innowacyjnej, oczekiwań przedsiębiorstw
w kwestii pomocy ze strony samorządu, a także przewidywań przedsiębiorców dotyczących
rozwoju działalności innowacyjnej,

Analizę TOWS/ SWOT,

Wnioski i rekomendacje zawierające najważniejsze czynniki uwzględnione
w analizie
TOWS/SWOT.
W wydanym
w marcu
2013
roku
raporcie
Komisji
Europejskiej
„Innovation
Union
Scoreboard 2013” Polska uplasowała się w gronie krajów zaliczanych do najmniej innowacyjnych,
tak zwanych „innowatorach o skromnych wynikach”, wyprzedzając jedynie Bułgarię, Rumunię
i Łotwę – najbiedniejsze kraje Unii Europejskiej. Również w skali regionalnej sytuacja nie jest korzystna. Żadne z polskich województw nie zostało uznane za wysoko innowacyjne, jedynie mazowieckie uplasowało się wśród „umiarkowanych innowatorów” 1.
W celu pozyskania danych pierwotnych przeprowadzono wywiady IDI z przedstawicielami
firm działających na terenie województwa podkarpackiego. Otrzymane wyniki pokazały, że podkarpackie przedsiębiorstwa chętnie prowadzą działalność badawczo-rozwojową i innowacyjną oraz
doceniają jej istotność. Z nadzieją patrzą także w przyszłość. Ten stan rzeczy mógłby być jeszcze
lepszy, gdyby nie otoczenie administracyjno-prawne, na które było wiele skarg. Za największe
bariery we wdrażaniu innowacji przedsiębiorcy uznali: biurokrację, regulacje prawne i podatki. Są
1
www.ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/files/ius-2013_en.pdf
STRONA 4/159
to aspekty, które zależą od władz centralnych, a nie lokalnych. Przeprowadzone wywiady pokazały, że również Instytucje Otoczenia Biznesu mogłyby przyczynić się do szybszego wzrostu innowacyjności i gospodarki Regionu, poprzez większą aktywność informacyjną, nacisk na mikro i małe
przedsiębiorstwa oraz większą koncentrację na realnych działaniach.
Co więcej, przeprowadzono wywiady eksperckie z przedstawicielami ośrodków badawczych.
Okazali się oni na ogół zadowoleni z poprawiającej się sytuacji województwa podkarpackiego, jednak zwracali uwagę na wciąż istniejące problemy. Głównymi przeszkodami w rozwoju innowacyjności są według ekspertów: niewystarczający budżet przedsiębiorstw, brak zaufania między
przedsiębiorcami oraz brak eksploatacji bogatego zaplecza badawczego. Niemniej jednak, 80%
z nich widzi duży potencjał innowacyjności województwa podkarpackiego i uważa, że w ciągu najbliższych 5 lat wzrost zainteresowania innowacjami wzrośnie.
Zdaniem przedstawicieli administracji publicznej kluczem do rozwoju województwa jest
działalność i rozwój Doliny Lotniczej. Przemysł lotniczy jest branżą, która wyróżnia podkarpackie
wśród innych regionów Polski, a nawet Europy. Z drugiej strony, wielu respondentów mówiło
o dużym problemie związanym z marginalizacją województwa podkarpackiego, które traktowane
jest jako „Polska B”. W konsekwencji wielu młodych ludzi, którzy powinni w przyszłości świadczyć
o sile Regionu, decyduje się na wyjazd z województwa podkarpackiego.
Zarówno dane pierwotne, jak i wtórne wskazują na to, że w przypadku województwa podkarpackiego widoczne są znaczne rozbieżności pomiędzy poszczególnymi aspektami mającymi
wpływ na innowacyjność Regionu. Na podstawie wnikliwej analizy stwierdzono, że do najważniejszych mocnych stron, które wyróżniają pozytywnie województwo podkarpackie na tle kraju zakwalifikowane zostały:

Wysoko rozwinięty przemysł lotniczy,

Rozwój doliny klastrów,

Istniejące w Regionie i powstające nowe inicjatywy klastrowe zwiększające możliwości
transferu technologii, w tym silnie rozwinięty klaster Dolina Lotnicza,

Potencjał kadr zarządzających i technicznych w przemyśle lotniczym, chemicznym, elektromaszynowym i drzewnym oraz wieloletnie tradycje tych gałęzi gospodarki,

Systematycznie udoskonalana struktura wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji,
STRONA 5/159

Jasno sprecyzowane obszary specjalizacji,

Silna pozycja Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz Politechniki Rzeszowskiej.
Z kolei za najistotniejsze słabe strony innowacyjności województwa uznano:

Niski poziom rozwoju społeczno-gospodarczego województwa,

Niski odsetek ludności z wykształceniem wyższym,

Ofertę Instytucji Otoczenia Biznesu niedostosowana do potrzeb przedsiębiorstw,

Niski poziom współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami i ośrodkami naukowymi,

Niski poziom przedsiębiorczości,

Brak wykształconych nowoczesnych instrumentów finansowania (seed-capital, venture capital itp.),

Niską liczbę pracowników naukowych (profesorów i nauczycieli akademickich) w stosunku
do liczby studentów.
Za największe szanse uznano:

Wzrost atrakcyjności Regionu jako miejsca alokacji kapitału i inwestycji,

Możliwości pozyskiwania bezpośrednich inwestycji zagranicznych w związku z wysoką
atrakcyjnością inwestycyjną kraju i województwa,

Rozwój globalnych powiązań kooperacyjnych przemysłu lotniczego,

Wzrost znaczenia przemysłu lotniczego i kosmicznego,

Ożywienie popytu na innowacyjne rozwiązania w związku z coraz większą konkurencją zagraniczną,

Wzrost znaczenia branży IT,

Rozwój infrastruktury.
Z kolei za największe zagrożenia przyjęto:
STRONA 6/159

Nadmierną biurokrację,

Wysokie koszty wdrażania innowacji,

Zwiększające się zjawisko drenażu mózgów,

Brak motywacji przedsiębiorstw do współpracy z sektorem B+R, administracją oraz instytucjami wsparcia,

Utrzymujący się w świadomości Polaków obraz Polski Wschodniej jako regionu peryferyjnego.
Uzyskane sumy zbiorcze po przeprowadzeniu analizy TOWS/SWOT wskazują, że przy danej
konfiguracji czynników wewnętrznych i zewnętrznych oraz ustalonych wagach najbardziej pożądaną opcją działania dla województwa podkarpackiego jest strategia agresywna. Jest ona nastawiona na wykorzystanie szans rynkowych oraz posiadanych przez województwo atutów.
W celu najefektywniejszego wykorzystania nadarzających się szans, władze regionalne powinny położyć największy nacisk na sprecyzowane obszary (przemysł lotniczy). Ponadto, zaleca
się wspierać kooperacje przedsiębiorstw w obrębie klastrów, gdyż pozwoli to na implementację
większej liczby innowacyjnych rozwiązań. Co więcej, zwiększenie prestiżu uczelni wyższych pozwoli na ograniczenia dużej migracji młodzieży oraz pozwoli na kształcenie lepszych specjalistów,
którzy w przyszłości przyczynią się do wzrostu innowacyjnych rozwiązań w województwie podkarpackim. Dodatkowo należy inwestować w sektory rozwijające się takie jak jakości życia, w którego
skład wchodzą następujące obszary: rolnictwo ekologiczne, turystyka medyczna i religijna, agroturystyka, hotelarstwo, sport, rekreacja, odnowa biologiczna, lecznictwo oraz opieka nad ludźmi
starszymi. Wyżej wymienione branże są bardzo perspektywiczne z punktu widzenia województwa
oraz w dłuższym okresie mogą zadecydować o znacznym wzroście innowacyjności województwa
podkarpackiego.
1.1.
English version
The document contains results of the analysis of innovativeness of Podkarpackie Voivode-
ship. The conducted research was co-financed by European Social Fund, state budget and Carpatian Regional Government budget, within the scope of system project “Reinforcement of institutional system of implementation of Regional Innovation Strategy 2007-2013 in Podkarpackie Voivodeship.”
STRONA 7/159
In order to guarantee reliability and thoroughness of TOWS/SWOT innovativeness analysis
of Podkarpackie Voivodeship, the research was split into 5 parts:

Comparison of innovativeness characteristics of Podkarpackie Voivodeship with national
background (comparison with other voivodeships),

Identification of weaknesses and strengths, opportunities and threats to the development
of innovativeness,

Identification of barriers in conducting innovative activities, expectations of companies in
regard to help from the local authorities and predictions of entrepreneurs connected with
the development of innovative activities,

TOWS/SWOT analysis,

Findings and recommendations containing most important factors included in TOWS/SWOT
analysis.
According to the report “Innovation Union Scoreboard 2013” issued in March 2013 by Eu-
ropean Commission, Poland is classified among the least innovative countries, so called “modest
innovators with a below average performance”, surpassing only Bulgaria, Romania and Latvia i.e.
the poorest European Union countries. On regional level (comparison of NUTS 2 regions), the situation is not favourable either – none of the Polish Voivodeships has been classified as highly innovative. Only Mazowieckie Voivodeship received the name of “moderate innovator” 2.
In order to collect data from primary sources, ConQuest Consulting Team carried out IDI
interviews with representatives of companies from Podkarpackie Voivodeship. Received results
have shown that companies from the Region are eager to conduct R&D and innovative activities
and that they perceive them as significant. Entrepreneurs have high hopes and expectations of
the forthcoming development of the Region. Current situation can be further improved through
changes in law and administration environment, about which entrepreneurs complained the most.
The most significant barriers in implementation of innovations pointed out most frequently in the
IDI interviews were: bureaucracy, legal regulations and taxes. These factors may only be altered
on national level; local authorities have very little influence on them. The interviews have also
shown that innovativeness level and development of the regional economy can be increased
through greater promotion and information campaigns of business environment institutions
2
www.ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/files/ius-2013_en.pdf
STRONA 8/159
among micro and small companies and through greater focus on concrete and significant activities
and initiatives.
Additionally, IDI interviews were conducted with representatives of R&D centres. In general, respondents were satisfied with improving situation of the Podkarpackie Voivodeship. However, they pointed out several still existing problems. The main barriers of innovativeness development, according to the R&D experts, are: insufficient financial resources of companies, lack of
trust and reliability in business relations and very low utilization of well-equipped research facilities. Nevertheless, 80% of experts notice that Podkarpackie Voivodeship has great potential for
innovation and think that interest in innovative activities will significantly improve in the period of
next 5 years.
According to the representatives of public administration, key factor to the further improvement of voivodeship is development of Aviation Valley. Highly developed aerospace industry
differentiates Podkarpackie Voivodeship from other voivodeships and even NUTS 2 regions. On the
other hand, many of the respondents mentioned the problem of marginalization of Podkarpackie
Voivodeship, which is treated as “Poland B”. As a result, many young people who should constitute the core strength factor of the Region in the future decide to move to more perspective regions.
In the case of Podkarpackie Voivodeship, both primary and secondary data show noticeable
discrepancies between factors influencing the innovativeness level. Basing on a thorough analysis,
the most significant strengths which distinguish Podkarpackie Voivodeship on national level are:

Highly developed aerospace industry,

Development of cluster valley,

Increased possibilities of transfer of technology both through already existing and newly
formed cluster initiatives in the Region, including strongly developed cluster "Aviation Valley",

Potential of management and technical staff in aerospace, electrical and mechanical, chemical and timber industries, as well as long tradition of these branches,

Structure of implementation of Regional Innovation Strategy is systematically improved,

Clearly specified areas of specialization,

Strong position of University of Rzeszow and Rzeszow University of Technology.
STRONA 9/159
STRONA 10/159
The most significant recognized weaknesses of innovativeness are:

Low socioeconomic development of the voivodeship,

Low percentage of population with higher education,

Inadequate offer of the business environment institutions,

Insufficient level of cooperation between business enterprises and research centers,

Low level of entrepreneurship,

Lack of modern financing instruments (seed funding, venture capital) appropriate for initiatives such as start-ups, spin-offs, etc.,

Low number of research academic staff (lecturers and professors) in relation to the number
of students.
The most substantial opportunities are:

Increase of investment attractiveness of the Region,

Possibility of obtaining foreign direct investment due to high investment attractiveness of
the country and the Voivodeship,

Development of the global cooperative relations in the aerospace industry,

Growing importance of aerospace industry,

Boost of the demand for innovative solutions connected with increasing globalization and
international competitiveness,

Growth of significance of IT industry,

Development of infrastructure.
The most significant threats comprise:

Excessive bureaucracy,

High costs of implementation of innovations,

Growing phenomenon of human capital flight (brain drain phenomenon),
STRONA 11/159

Lack of motivation of companies to cooperate with R&D industry, public administration and
business support institutions,

Image of east Poland as peripheral region (from Poles perspective).
Cumulative sums calculated in SWOT/TOWS analysis indicate that in this particular configuration of external and internal factors with associated weights, the most appropriate path to take
is an aggressive strategy, which mostly utilizes market opportunities and voivodeship’s strengths.
In order to fully take advantage of the opportunities, local authorities should focus on the
specialized areas (aerospace industry). Moreover, it is advisable to support cooperation of companies in clusters, since it will allow creation of greater number of innovative solutions. Additionally,
investments should be made in developing sectors, such as: life quality sector, ecological agriculture and automobile industry. The above-mentioned areas have great perspectives from the point
of view of the voivodeship and may greatly contribute to a significant growth of innovativeness
level of Podkarpackie Voivodeship in the long run.
2.
Cel opracowania
Niniejsze badanie obejmuje swoim zakresem diagnozę poziomu innowacyjności wojewódz-
twa podkarpackiego. Głównym celem analizy jest ocena aktualnego stanu gospodarki województwa podkarpackiego na podstawie identyfikacji szans i zagrożeń wywodzących się z zewnętrznego
otoczenia oraz silnych i słabych stron województwa, po to, by zbadać możliwości zwiększenia poziomu innowacyjności w Regionie.
Rozwój innowacyjności województwa uzależniony jest od zaistnienia odpowiednich warunków wewnętrznych i zewnętrznych. Biorąc pod uwagę prognozy zmian otoczenia oraz zmian
w Regionie zasadnym jest, przed sformułowaniem nowej Regionalnej Strategii Innowacji, przygotowanie macierzy SWOT.
Analiza przeprowadzona została z uwzględnieniem następujących etapów:

Opracowanie wstępnych hipotez badawczych odnoszących się do szans i zagrożeń otoczenia, mocnych i słabych stron Regionu pod względem innowacyjności w przekroju najważniejszych z punktu widzenia innowacyjności obszarów: stan przedsiębiorstw, regionalne
STRONA 12/159
kadry – system edukacji, regionalne kadry – kapitał intelektualny, klimat dla innowacji,
usługi oraz specjalizacja;

Przeprowadzenie analizy jakościowej i ilościowej danych pod kątem: oceny innowacyjności
Regionu w porównaniu z odpowiednimi wskaźnikami innowacyjności w poszczególnych województwach oraz w kraju, identyfikacji podmiotów kształtujących klimat innowacyjny województwa (określenie postaw w zakresie innowacji);

Weryfikacja wstępnych hipotez na podstawie analizy jakościowej i ilościowej, a także identyfikacja szans i zagrożeń wynikających z otoczenia Regionu oraz mocnych i słabych stron
Regionu w zakresie innowacyjności, pozwalająca na określenie priorytetowych kierunków
działań w zakresie wsparcia rozwoju innowacyjności Regionu;

Opracowanie ostatecznej wersji wyników analizy SWOT.
3.
Metodologia
3.1.
Charakterystyka innowacyjności województwa na tle kraju
Do tej części badania wykorzystano dane wtórne m.in.:

Internetowe bazy danych Głównego Urzędu Statystycznego,

Internetowe bazy danych Eurostat,

Raport opublikowany przez Komisję Europejską – Regional Innovation Scorebord 2011
i 2012 – będący rankingiem mierzącym i porównującym poziom innowacyjności regionów
państw członkowskich Unii Europejskiej.
3.2.
Postawienie hipotez związanych ze słabymi i mocnymi stronami województwa oraz szansami i zagrożeniami
Na podstawie analizy pozycji województwa podkarpackiego na tle kraju oraz innych danych
wtórnych pozyskanych w wyniku analizy Desk Research postawiono wstępne hipotezy badawcze,
które następnie zostały zweryfikowano na podstawie aktualnych danych z baz Głównego Urzędu
Statystycznego, Eurostat oraz raportów takich jak:

Poziom innowacyjności województwa podkarpackiego. Raport z badań.,
STRONA 13/159

Ocena efektywności i skuteczności wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji Województwa
Podkarpackiego na lata 2005-2013,

Strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2007-2020,

Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013,

Diagnoza innowacyjności województwa podkarpackiego na tle regionów Polski i Unii Europejskiej, raport 2010, 2011 i 2012,

Regionalna Strategia Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 2005-2013,

Aktualizacja
Regionalnej
Strategii
Innowacji
Województwa
Podkarpackiego
na
lata
2005-2013,

Rola instrumentów inżynierii finansowej w zaspokajaniu potrzeb finansowych przedsiębiorstw w województwie podkarpackim,

Zintegrowana analiza ekonomiczna gospodarki województwa podkarpackiego,

Analiza potrzeb innowacyjnych przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem sektora
MŚP w województwie podkarpackim,

Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2011 roku.
STRONA 14/159
3.3.
Analiza wywiadów
W celu zidentyfikowania poziomu innowacyjności przedsiębiorstw, barier w prowadzeniu
działalności innowacyjnej, oczekiwań przedsiębiorców wobec pomocy ze strony samorządu,
a także przewidywań, co do rozwoju działalności innowacyjnej, w dniach 1-5 kwietnia 2013 roku
przeprowadzono 50 wywiadów CATI (Computer Assisted Telephone Interview) z przedstawicielami
firm operujących na terenie województwa podkarpackiego. Scenariusz rozmów został przygotowany przez zespół ConQuest Consulting przy współpracy z przedstawicielami Politechniki Rzeszowskiej. Ankietowani zostali wytypowani na podstawie komercyjnych baz danych Securities. Respondenci byli dobrani metodą losową. Próbę kontaktu podjęto z 194 przedsiębiorcami, z czego przeprowadzono 50 efektywnych wywiadów. Przeciętny czas trwania efektywnego wywiadu wyniósł od
10 do 12 minut.
Z przedstawicielami ośrodków badawczych wywiady przeprowadzono metodą IDI. Głównym celem wywiadów było określenie charakteru współpracy z przedsiębiorstwami oraz określenie
wpływu wybranych barier i czynników pozytywnych na rozwój innowacyjności województwa. Dotyczyły one także opinii na temat systemu edukacji oraz dopasowania wykształcenia absolwentów
szkół wyższych do potrzeb rynku pracy. Próbę kontaktu podjęto z 15 ośrodkami badawczymi prowadzącymi działalność na terenie województwa podkarpackiego, z czego uzyskano 10 efektywnych wywiadów. Podmioty, które wzięły udział w badaniu to m.in. ośrodki badawcze Politechniki
Rzeszowskiej, Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Biuro Badań i Analiz
Statystycznych w Rzeszowie oraz Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych Stacja
Doświadczalna Oceny Odmian w Przecławiu.
Również metodą IDI przeprowadzono wywiady z pracownikami instytucji publicznych. Grupę respondentów stanowiły losowe instytucje publiczne działające na terenie województwa podkarpackiego. Próbę kontaktu podjęto z 25 jednostkami administracyjnymi. Z sukcesem przeprowadzono 10 wywiadów z przedstawicielami: Centrum Organizacyjno-Szkoleniowego i Współpracy
Narodowej Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, Wydziału Koordynacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie, Departamentu Wspierania
Przedsiębiorczości Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego, Departamentu Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego, Wydziału Funduszy
Europejskich i Strategii Rozwoju Urzędu Miejskiego w Przemyślu, Wydziału Edukacji Urzędu Miejskiego w Przemyślu, Urzędu Miasta Przeworsk, Wydziału Promocji i Współpracy Międzynarodowej
Urzędu Miasta Rzeszów, Urzędu Miasta Tarnobrzeg oraz Wydziału Rozwoju Urzędu Miasta Sanok.
STRONA 15/159
Scenariusze wywiadów stanowią załącznik numer 1 do niniejszego opracowania.
3.4.
Analiza TOWS/SWOT
Analizę TOWS/SWOT przeprowadzono według metodologii opisanej przez K. Obłoja
w książce „Strategia organizacji”. Przeprowadzając analizę:

Rozpatrzono wzajemne powiązania występujące między wszystkimi czterema obszarami
(silne strony, słabe strony, szanse oraz zagrożenia) w kontekście całego regionalnego systemu innowacji,

Zapewniono kategoryzację czynników rozwojowych do określonego obszaru (stan przedsiębiorstw, system edukacji, kapitał intelektualny, klimat dla innowacji, usługi oraz specjalizacja),

Oznaczono przy każdej szansie i zagrożeniu, czy czynnik ten będzie miał w przyszłości tendencję wzrostową, spadkową, czy też utrzyma się na dotychczasowym poziomie,

Zastosowano hierarchizację ważności uwarunkowań rozwoju, na podstawie przesłanej ankiety CAWI do mieszkańców województwa podkarpackiego oraz respondentów ankiet telefonicznych; wyniki ankiety CAWI poddano korekcie eksperckiej.
3.5.
Wnioski i rekomendacje
W ostatniej części badania wykorzystano m.in.:

Wywiady telefoniczne przeprowadzone z 50 przedsiębiorstwami z województwa podkarpackiego,

Wywiady telefoniczne z 10 przedstawicielami jednostek badawczych,

Wywiady telefoniczne z 10 przedstawicielami jednostek administracji publicznej,

Wywiady telefoniczne z ekspertami takimi jak:
o
Grzegorz
Tabisz
–
Kierownik
Centrum
Transferu
Technologii,
Innowacji
i Informatyzacji Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego,
o
Jerzy Halicki – przedstawiciel WSK „PZL-Rzeszów” S.A., członek Podkarpackiej
Rady Innowacyjności,
STRONA 16/159
o
Krzysztof Rogowski – przedstawiciel Leżajskiego Stowarzyszenia Rozwoju,
o
prof. dr hab. inż. Leszek Woźniak – kierownik Katedry Przedsiębiorczości, Zarządzania i Ekoinnowacyjności Politechniki Rzeszowskiej
o
dr Eugeniusz Bernat – Prezes Rolkomplex i współwłaściciel Zakładów Mięsnych
Eko-Smak, członek Podkarpackiej Rady Innowacyjności.
o
dr Krzysztof Kaszuba - rektor Wyższej Szkoły Zarządzania w Rzeszowie.
STRONA 17/159
4.
Charakterystyka województwa podkarpackiego
4.1.
Informacje ogólne o Regionie
Województwo podkarpackie jest najbardziej wysuniętym na południowy wschód wojewódz-
twem w Polsce. Zajmuje powierzchnię 17 846 km2 (co stanowi 5,7% całkowitej powierzchni kraju)
i jest zamieszkane przez około 2 128 700 osób (5,5% całkowitej ludności kraju).3
W gospodarce województwa podkarpackiego ważną rolę odgrywa przemysł – udział tego
sektora gospodarki w PKB województwa wynosi około 30%. Produkcja przemysłowa stanowi około
5% produkcji przemysłowej kraju.4
W strukturze gałęziowej przemysłu województwa, dominują: przemysł lotniczy, elektromaszynowy, chemiczny i spożywczy, które wytwarzają łącznie prawie 70% produkcji przemysłowej
województwa. Ważną rolę odgrywają także: sektor szklarski, materiałów budowlanych, drzewny
oraz lekki. W strukturze podmiotowej pod względem zatrudnienia dominują średnie oraz duże
przedsiębiorstwa sektora publicznego, wymagające przyspieszonej wszechstronnej restrukturyzacji w celu ich dostosowania do gospodarki rynkowej oraz liczne małe i średnie zakłady produkcyjno-usługowe, których przetrwanie i rozwój na rynku zależne są od przedsiębiorczości ich właścicieli.5
W województwie podkarpackim można wyróżnić sektory, które kwalifikują się do obszaru
wysokiej szansy (rozwijające się najbardziej dynamicznie oraz te, które w skali gospodarki światowej wyróżniają się szczególnie dobrymi perspektywami rynkowymi, tj. takie, w których istnieje
duże prawdopodobieństwo wysokiego i trwałego wzrostu popytu):

Rolnictwo ekologiczne i przemysł spożywczy,

Usługi, w tym szczególnie usługi turystyczne i informatyczne,

Przemysł chemiczny, w tym farmaceutyczny,

Przemysł mineralny,

Przemysł elektromaszynowy, w tym szczególnie lotniczy, sprzętu AGD, maszyn budowlanych (budowlano-drogowych, budowlanych do prac ziemnych, rolniczych itd.),
3
4
5
GUS, Rocznik statystyczny województw, Warszawa 2012, str. 557.
www.wrota.podkarpackie.pl/pl/obsluga_inwestora/gospodarka
Ibidem
STRONA 18/159

Przemysł naftowy,

Przemysł szklarski,

Przemysł hutniczo-metalurgiczny.6
Tabela 1. Podstawowe determinanty rozwoju i innowacyjności w województwie podkarpackim
Wskaźnik
2009
2010
2011
PKB w cenach bieżących per capita (PLN)7
24 157
24 973
b.d.
Stopa bezrobocia rejestrowanego8
15,9%
15,8%
15,5%
Liczba przedsiębiorstw
63 3129
68 81210
74 16311
Liczba absolwentów szkół wyższych
18 54712
19 50313
20 31314
Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.monitoruj.podkarpackie.pl; Podkarpackie Obserwatorium Rynku Pracy,
stan na koniec grudnia danego roku; Działalność przedsiębiorstw niefinansowych wyd. 2009, 2010, 2011, GUS; Liczba
absolwentów studiów magisterskich i pierwszego stopnia. Szkoły wyższe i ich finanse wyd. 2010 (str. 194), 2011 (str.
134), 2012 (str. 196), GUS.
Podstawowe wskaźniki gospodarcze będące determinantami rozwoju i innowacyjności Regionu w latach 2009-2011 plasowały się niekorzystnie w porównaniu z innymi województwami
oraz całym krajem. PKB per capita w województwie podkarpackim w latach 2009-2011 było najniższe ze wszystkich regionów i wzrastało w tempie wolniejszym niż PKB kraju. Również stopa
bezrobocia utrzymuje się na wysokim poziomie, powyżej średniej krajowej. Województwo podkarpackie wraz z województwami: lubuskim, kujawsko-pomorskim, warmińsko-mazurskim i zachodnio-pomorskim odznaczały się w analizowanych latach najwyższą stopą bezrobocia rejestrowanego.15
6
Regionalna Strategia Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 2005-2013.
www.monitoruj.podkarpackie.pl
Podkarpackie Obserwatorium Rynku Pracy, stan na koniec grudnia danego roku.
9
GUS, Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2009 roku, Warszawa 2011, str. 67.
10
11
12
GUS, Szkoły wyższe i ich finanse w 2009 roku, Warszawa 2010, str. 194.
13
14
15
www.monitoruj.podkarpackie.pl – baza danych serwisu.
7
8
STRONA 19/159
Liczba przedsiębiorstw z roku na rok zwiększa się: w 2010 roku w województwie podkarpackim liczba ta wzrosła o 8,69% w porównaniu z rokiem 2009, natomiast w 2011 zaobserwowano wzrost o 7,78%.16
Warto zwrócić uwagę także na zwiększającą się liczbę absolwentów szkół wyższych:
w 2010 roku ich liczba wzrosła o 956, czyli o 5,15% (w skali kraju był to wzrost o 39 167, co stanowiło 8,9%)17, a w roku 2011 zaobserwowano przyrost o 810, czyli 4,15% (w skali kraju –
18 617/3,89%).18
4.2.
Innowacyjność Polski na tle Unii Europejskiej
Regional Innovation Scoreboard (RIS) i Innovation Union Scoreboard (IUS) 2013 to mię-
dzynarodowe badania innowacyjności obejmujące 190 regionów Europy. Ze względu na stopień
innowacyjności, dzielą one badane regiony na 4 grupy: liderzy innowacji, regiony doganiające liderów, umiarkowani innowatorzy oraz innowatorzy o skromnych wynikach. Wartość każdego
wskaźnika została odpowiednio przeskalowana – region, który charakteryzował się najlepszym
wynikiem w danej kategorii otrzymywał wartość 1, następnie proporcjonalnie dostosowano resztę
analizowanych obszarów.
Pod względem innowacyjności Polska nie prezentuje się korzystnie na tle innych krajów europejskich. Wyraża się to między innymi poprzez bardzo niskie wydatki na badania i rozwój jako
odsetek produktu krajowego brutto 19, jak i niskie lokaty w międzynarodowych rankingach innowacyjności.
W wydanym w marcu 2013 roku raporcie Komisji Europejskiej „Innovation Union Scoreboard 2013” Polska uplasowała się w gronie krajów zaliczanych do najmniej innowacyjnych, tak
zwanych
„innowatorach
o skromnych
wynikach”, wyprzedzając jedynie Bułgarię, Rumunię
i Łotwę – najbiedniejsze kraje Unii Europejskiej. Warto nadmienić, że w zeszłorocznym rankingu
Komisji Europejskiej, Polska znalazła się wśród „umiarkowanych innowatorów” wyprzedzając również Litwę i Słowację. Wynika z tego, że pozycja Polski pogarsza się.
16
17
18
19
Ibidem
www.forsal.pl/grafika/651305,111335,polskie_wydatki_na_badania_i_rozwoj_musza_drastycznie_wzrosnac.html
STRONA 20/159
Również w skali regionalnej sytuacja nie jest korzystna. Żadne z polskich województw nie
zostało uznane za wysoko innowacyjne, jedynie mazowieckie uplasowało się pośród „umiarkowanych innowatorów” 20.
Do szans dla polskiej innowacyjności zaliczyć można duży odsetek osób z wyższym wykształceniem w porównaniu z europejską średnią. Pod tym względem poczyniono ogromny postęp
w latach 2007-2011. Również publiczne wydatki na badania i rozwój, jak i wydatki przedsiębiorstw
na innowacje niezwiązane z badaniami i rozwojem nie odbiegają znacząco od europejskich standardów. Do zagrożeń zaś należy zaliczyć bardzo niskie wydatki przedsiębiorstw na badania
i rozwój, niską wewnętrzną innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw, niechęć do kooperacji, niewielką liczbę zgłaszanych patentów oraz niski odsetek przedsiębiorstw wprowadzających
innowacje procesowe i produkcyjne.21
4.3.
Innowacyjność województwa na tle kraju
Poniżej przedstawiono klasyfikacje wszystkich województw z Polski dla każdego ze wskaź-
ników RIS22.

Wykształcenie ludności
Umiejętność wprowadzania innowacji zależy od wielu czynników. Jednym z najważniej-
szych jest odpowiednie wykształcenie. Ludzie z wyższym wykształceniem mają większe szanse na
implementację różnych typów innowacji w przedsiębiorstwach, ponieważ w większości przypadków
absolwenci szkół wyższych posiadają odpowiednią wiedzę i zdają sobie sprawę, że w długim okresie niekonwencjonalny rozwój wpływa pozytywnie na wyniki finansowe czy efektywność wykonywanej pracy.
20
21
22
www.ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/files/ius-2013_en.pdf, str. 62.
www.ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/files/ris-2012_en.pdf – wnioski z raportu.
Ibidem
STRONA 21/159
Tabela 2. Udział ludności z wyższym wykształceniem według województw (grupa wiekowa 25-64)
Województwo
2009
2010
2011
dolnośląskie
19,8%
21,6%
22,9%
kujawsko-pomorskie
16,2%
17,4%
19,3%
lubelskie
20,8%
21,8%
22,6%
lubuskie
16,3%
18,4%
19,7%
Łódzkie
20,2%
21,7%
22,3%
małopolskie
21,7%
23,5%
24,9%
mazowieckie
29,3%
31,1%
32,5%
opolskie
16,2%
18,3%
18,5%
21%
21,3%
20,9%
podlaskie
21,5%
23%
24,4%
pomorskie
21,1%
23,1%
24,4%
Śląskie
20,5%
22%
23,1%
21%
21,8%
22%
warmińsko-mazurskie
19,7%
20%
19,8%
wielkopolskie
17,5%
20,7%
21,9%
zachodniopomorskie
20,1%
21,1%
21,4%
podkarpackie
świętokrzyskie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat.
Województwo mazowieckie charakteryzuje się najlepiej wykształconym społeczeństwem
(32,5% ludności w danej grupie wiekowej posiada wykształcenie wyższe) i zdecydowanie wyprze-
STRONA 22/159
dza zajmujące drugie miejsce województwo małopolskie. Podkarpackie plasuje się na 12. pozycji.
Warto podkreślić fakt, że analizowany Region w 2011 roku w stosunku do roku poprzedniego odnotował spadek udziału ludności z wyższym wykształceniem w ogóle społeczeństwa. Oprócz województwa podkarpackiego, tylko warmińsko-mazurskie cechowało się tendencją malejącą. Świadczy to o fakcie, że system edukacji oraz wykształcone społeczeństwo nie są mocnymi stronami
wymienionych regionów. Ponadto, prognozuje się, że sytuacja nie będzie ulegała znaczącej poprawie23.
Przeciętną sytuację województwa podkarpackiego potwierdza wskaźnik RIS (liczony jako
udział ludności w wieku 25-64 lat z wykształceniem wyższym dla ogółu populacji w tym wieku),
który w roku 2011 wyniósł 0,49. Najwyższą wartością powyższego wskaźnika w Polsce, charakteryzuje się województwo mazowieckie, które otrzymało wartość 0,72.

Innowacyjne przedsiębiorstwa
Do szerokiego pojęcia innowacyjności zaliczane są także nieszablonowe rozwiązania mar-
ketingowe oraz organizacyjne. Przez innowacyjny marketing rozumiane są następujące aspekty:

Znaczące
zmiany
w projekcie,
konstrukcji
lub
opakowaniu
wyrobów
bądź
usług
(z wyłączeniem zmian funkcjonalności produktu oraz jego użyteczności – gdyż zalicza się je
do innowacji produktowych),

Nowe media lub techniki promocji produktów, np. pierwsze zastosowanie nowego medium
reklamy, nowy wizerunek, wprowadzenie kart lojalnościowych itp.,

Nowe metody w zakresie dystrybucji produktów lub kanałów sprzedaży, np. wprowadzenie
po raz pierwszy systemu franchisingu lub licencji na dystrybucje produktów, sprzedaży
bezpośredniej, ekskluzywnej sprzedaży detalicznej, nowe koncepcje ekspozycji produktów,

Nowe metody kształtowania cen wyrobów i usług, np. pierwsze zastosowanie nowego sposobu korekty cen produktów w zależności od popytu, system upustów itp.24
23
24
Diagnoza innowacyjności woj. podkarpackiego na tle regionów Polski i Unii Europejskiej, Grudzień 2012, str. 12.
GUS, Działalność Innowacyjna Przedsiębiorstw w latach 2009-2011, Warszawa 2012, str. 46.
STRONA 23/159
Tabela 3. Udział przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje marketingowe do ogółu przedsiębiorstw według województw i sektorów
Sektor usług
Sektor przemysłu
Województwo
2007-2009
2009-2011
2007-2009
2009-2011
dolnośląskie
9,4%
5,5%
8,3%
7,3%
kujawsko-pomorskie
8,2%
7,6%
9,5%
8,9%
lubelskie
7,7%
4,6%
7,5%
6,1%
lubuskie
7,2%
5,2%
5,1%
10,1%
łódzkie
7,2%
6,5%
6,2%
9,9%
małopolskie
12,5%
7,4%
9,2%
11,6%
mazowieckie
12,9%
10%
7%
7,6%
10%
4,8%
5,8%
6,4%
podkarpackie
5,1%
7,8%
8,7%
9,5%
podlaskie
6,5%
5,9%
7,8%
7,1%
pomorskie
6,9%
9,7%
8,8%
7,1%
śląskie
7,9%
7,9%
9,6%
7,4%
świętokrzyskie
3,5%
4,8%
7,4%
7,4%
6,1%
8,3%
7,4%
6%
wielkopolskie
4,9%
8,3%
8,2%
7%
zachodniopomorskie
6,5%
6,8%
6,8%
4,8%
opolskie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów „Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2009-2011” oraz
„Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2006-2009”.
Województwo podkarpackie charakteryzuje się wysokim odsetkiem przedsiębiorstw, które
wprowadziły innowacje marketingowe w stosunku do ogółu przedsiębiorstw. W latach 2009-2011
wskaźnik ten dla firm z sektora usług wynosił 7,8% (6. wynik w kraju), a dla przedsiębiorstw
z sektora przemysłu 9,5% (4. wynik w kraju). Ponadto, podkarpackie, jako jedno z nielicznych
województw, może pochwalić się tendencją wzrostową wyżej wymienionego czynnika w latach
2009-2011 w stosunku do okresu 2007-2009. Świadczy to o fakcie, że w ostatnich latach przedsiębiorcy w analizowanym regionie zaczęli przykładać coraz większą wagę do innowacyjnych roz-
STRONA 24/159
wiązań. Nie bez znaczenia jest też zwiększająca się świadomość władz regionalnych na temat innowacyjności, która może być sposobem na rozwój województwa.
Do innowacji organizacyjnych zaliczane są następujące aspekty:

Nowe metody w zakresie przyjętych przez przedsiębiorstwo zasad działania, np. zarządzanie dostawami, gruntowne przekształcenie procesów (business reengineering), systemy
„odchudzonej produkcji” (lean production) i systemy zarządzania jakością,

Nowe metody podziału zadań i uprawnień decyzyjnych wśród pracowników, np. wprowadzenie po raz pierwszy nowego systemu odpowiedzialności pracowników, pracy zespołowej,
decentralizacji, integracja lub dezintegracja wydziałów, systemy szkoleniowe itp.,

Nowe metody organizacyjne w zakresie stosunków z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami publicznymi, np. wykorzystanie po raz pierwszy takich form jak związki (alianse),
spółki, tzw. outsourcing (przejęcie wykonywania pewnych zadań przez wyspecjalizowane
firmy zewnętrzne lub podwykonawstwo itp.)25.
25
GUS, Działalność Innowacyjna Przedsiębiorstw w latach 2009-2011, Warszawa 2012, str. 46
STRONA 25/159
Tabela 4. Udział przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje organizacyjne do ogółu przedsiębiorstw według województw i sektorów
Sektor usług
Sektor przemysłu
Województwo
2007-2009
2009-2011
2007-2009
2009-2011
11,6%
7%
11%
9,4%
kujawsko-pomorskie
5,7%
4,2%
8,7%
9,1%
lubelskie
9,2%
5%
6,7%
8,6%
lubuskie
4,7%
3,8%
5,9%
7,3%
6%
5,4%
6,6%
6%
małopolskie
10%
7,9%
8,5%
12,1%
mazowieckie
14,1%
14,2%
9,1%
6,4%
7,1%
5,5%
8,9%
9,9%
6%
4,6%
11,8%
9,5%
podlaskie
6,7%
3,4%
10,3%
5,1%
pomorskie
9,4%
10,7%
9,4%
7,8%
śląskie
8,5%
9,3%
11,4%
10,2%
5%
4,2%
7,6%
4,9%
7,7%
8,5%
8,4%
9,7%
wielkopolskie
7,9%
11,4%
9,6%
7,7%
zachodniopomorskie
6,2%
9%
11,2%
6,4%
dolnośląskie
łódzkie
opolskie
podkarpackie
świętokrzyskie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów „Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2009-2011” oraz
„Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2006-2009”.
W okresie 2009-2011 w województwie podkarpackim odsetek firm z sektora przemysłu,
które wprowadziły innowacje organizacyjne do ogółu przedsiębiorstw (9,5%) był znacznie wyższy
niż ten sam wskaźnik dla sektora usług (4,6%). Powyższa obserwacja po raz kolejny potwierdza
ogromne znaczenie przemysłu dla gospodarki województwa podkarpackiego. Wśród sektora usług
niekwestionowanym liderem pozostaje województwo mazowieckie, którego PKB w głównej mierze
opiera się na świadczonych przez firmy usługach.
STRONA 26/159
Podsumowując, wskazując poziomu wprowadzanych innowacji nietechnicznych w województwie podkarpackim można odnieść się do wskaźnika RIS, który liczony jest jako udział innowatorów z sektora MŚP (marketingowych i/lub organizacyjnych) do wszystkich firm zaliczanych do
MŚP. W 2011 roku dla analizowanego województwa powyższy czynnik wynosił 0,09. Jest to średni
wynik na tle kraju (najlepszy wynik osiągnęło mazowieckie – 0,24), ale bardzo słaby na tle
wszystkich regionów Europy. Należy podkreślić, że w 2009 wskaźnik dla podkarpacia wynosił
0,38. Jest to powiązane z faktem, że w okresie 2009-2011 dla wszystkich województw obserwowano znaczący spadek wartości wskaźnika.

Struktura zatrudnienia
By ocenić potencjał i obecny poziom innowacyjności danego regionu należy przeanalizować
także strukturę zatrudnia – udział zatrudnionych w sektorze usług opartych na wiedzy oraz przemyśle wysokiej i średnio-wysokiej techniki.
Wskaźnik RIS wyznaczany jest na podstawie udziału zatrudnionych w usługach opartych na
wiedzy oraz w przemyśle wysokiej i średnio-wysokiej techniki do całej siły roboczej.
Usługi oparte na wiedzy obejmują takie dziedziny jak: transport wodny, transport lotniczy,
telekomunikacja, pośrednictwo finansowe, ubezpieczenia i fundusze emerytalne, dodatkowe usługi
związane z finansami, nieruchomości, wynajem maszyn i urządzeń specjalistycznych, informatyka,
badania i rozwój oraz szeroko pojęta działalność biznesowa.
Przemysł wysokiej i średnio-wysokiej techniki to: przemysł chemiczny, maszynowy, lotniczy, motoryzacyjny (oraz inne środki transportu), produkcja urządzeń elektronicznych i telekomunikacyjnych oraz maszyn precyzyjnych.
Wskaźnik w 2011 roku w województwie podkarpackim osiągnął wartość 0,18, co pozwoliło
sklasyfikować Region na 13. miejscu w kraju. Widoczne jest to, że należy zwiększyć inwestycje
oraz nacisk na rozwój specjalistycznego przemysłu, ponieważ analizowany Region charakteryzuje
się szczególnie dużym potencjałem w wyżej wymienionej branży.
Ponownie liderem w klasyfikacji jest województwo mazowieckie, dla którego wskaźnik
w 2011 roku równy był 0,51.
STRONA 27/159

Przychody netto ze sprzedaży produktów innowacyjnych w przedsiębiorstwach
przemysłowych
Głównym celem wprowadzania innowacji przez przedsiębiorców jest zmodernizowanie swo-
jej pracy, usług, produkcji czy marketingu, co przekłada się na wyniki finansowe przedsiębiorstw.
Poniższa tabela przedstawia jak kształtowały się przychody ze sprzedaży produktów innowacyjnych przedsiębiorców z sektora przemysłu w latach 2009-2011 w poszczególnych województwach.
Tabela 5. Udział przychodów netto ze sprzedaży produktów innowacyjnych w przedsiębiorstwach przemysłowych
w stosunku do przychodów netto ze sprzedaży ogółem w poszczególnych województwach
Województwo
2009
2010
2011
5,95%
5,96%
5,91%
13,45%
14,67%
6,35%
lubelskie
7,36%
3,45%
3,57%
lubuskie
6,08%
4,47%
3,51%
łódzkie
6,65%
6,73%
4,29%
małopolskie
10,37%
10,63%
7,6%
mazowieckie
14,8%
8,49%
5,59%
opolskie
5,87%
5,31%
5,84%
10,96%
8,54%
10,49%
podlaskie
9,84%
4,97%
4,41%
pomorskie
23,38%
43,4%
32,07%
śląskie
7,05%
12,9%
6,05%
świętokrzyskie
5,95%
5,74%
4,68%
dolnośląskie
kujawsko-pomorskie
podkarpackie
STRONA 28/159
11,43%
10,67%
6,69%
wielkopolskie
8,03%
11,15%
15,72%
zachodniopomorskie
5,44%
2,89%
4,88%
Źródło: Opracowanie własne nad postawie danych GUS.
W 2011 roku w województwie podkarpackim ponad 10% ogólnych przychodów generowanych przez przedsiębiorców przemysłowych pochodziło ze sprzedaży produktów innowacyjnych.
Jest to bardzo dobry wynik biorąc pod uwagę fakt, że lepsze od analizowanego Regionu są tylko
województwa: pomorskie (32,07%) oraz wielkopolskie (15,72%). W ciągu ostatnich 4 lat nie odnotowano dużych wahań wartości wskaźnika, która oscylowała w granicach 9-11%. Ponadto, warto zauważyć, że pomorskie posiadało zdecydowanie najwyższe wartości wskaźnika w latach 20072011.
Relatywnie dobrą pozycję województwa potwierdza także wskaźnik RIS, który bierze pod
uwagę tylko przychody MŚP ze sprzedaży produktów innowacyjnych do wartości całkowitej sprzedaży produktów i usług MŚP. W 2011 podkarpackie klasyfikowało się na 4. miejscu wśród innych
regionów Polski (wartość wskaźnika to 0,38).

Liczba patentów zgłoszonych do Europejskiego Biura Patentowego
Możliwości firm w tworzeniu nowych produktów determinują ich przewagę konkurencyjną.
Jednym z wyznaczników liczby innowacji produktowych jest liczba zgłaszanych patentów.
Tabela 6. Liczba patentów zgłoszonych do Europejskiego Biura Patentowego według województw w przeliczeniu na mln
mieszkańców
Województwo
2007
2008
2009
dolnośląskie
7,081
5,51
6,892
kujawsko-pomorskie
5,846
5,677
2,055
lubelskie
4,105
9,727
2,97
STRONA 29/159
lubuskie
4,462
3,322
9,911
łódzkie
6,192
9,3
13,371
małopolskie
7,804
9,631
12,223
mazowieckie
8,371
8,085
9,346
opolskie
2,898
5,843
1,655
podkarpackie
4,329
3,538
2,629
podlaskie
2,926
1,048
2,224
pomorskie
7,365
4,663
3,343
śląskie
2,746
4,856
5,026
świętokrzyskie
2,602
2,611
4,423
-
1,227
0,14
wielkopolskie
4,839
5,716
5,569
zachodniopomorskie
2,481
3,451
2,629
Pod względem liczby patentów w przeliczeniu na milion mieszkańców liderem jest województwo łódzkie, które w latach 2007-2009 notowało stały wzrost tego czynnika. Najgorzej
w zestawieniu wypadło województwo warmińsko-mazurskie, zaś podkarpackie, za sprawą spadku
liczby patentów w latach 2007-2009 z wynikiem 2,629, uplasowało się poniżej średniej krajowej
wynoszącej około 5,28 patentów na milion mieszkańców. Prowadzenie działalności B+R sprzyja
liczbie zgłaszanych patentów. Niski wynik pod względem ich liczby może być spowodowany faktem, że tylko 30% respondentów zadeklarowało prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej
lub innowacyjnej.
STRONA 30/159
W raporcie RIS punktacje przyznawano poprzez podzielenie liczby patentów na milion
mieszkańców przez Produkt Krajowy Brutto Regionu na osobę z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej. Województwo podkarpackie z wynikiem 0,26 zajęło 3. miejsce w kraju w tej kategorii, za
województwem pomorskim i małopolskim. Liderami w Europie pod tym względem była BadeniaWirtembergia (Niemcy), Flandria (Belgia) i Skania (Szwecja).

Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw
Innowacyjność technologiczna mierzona przez wprowadzenie nowego produktu (dobra lub
usługi) czy procesu, jest kluczem do innowacyjności w działalności produkcyjnej.
Tabela 7. Przedsiębiorstwa przemysłowe aktywne innowacyjnie w latach 2007-2011 (jako % ogółu)
Województwo
2007-2009
2008-2010
2009-2011
dolnośląskie
20,9%
16,6%
16,1%
kujawsko-pomorskie
17,5%
17,9%
19,1%
lubelskie
18,1%
17,1%
20,1%
lubuskie
15,8%
15,9%
12,5%
łódzkie
14,1%
13,4%
11,5%
małopolskie
19,3%
16,3%
20,2%
mazowieckie
16,2%
17,3%
15,0%
opolskie
17,6%
19,3%
20,6%
podkarpackie
23,3%
20,7%
22,2%
podlaskie
19,0%
17,0%
17,1%
pomorskie
19,9%
15,3%
16,5%
STRONA 31/159
śląskie
20,9%
20,3%
17,0%
świętokrzyskie
16,5%
16,5%
15,9%
17,8%
18,6%
16,1%
wielkopolskie
16,1%
16,2%
18,9%
zachodniopomorskie
16,7%
15,5%
14,1%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Województwo podkarpackie było zdecydowanym liderem w latach 2007-2011 pod względem przedsiębiorstw przemysłowych aktywnych innowacyjnie, utrzymując 1. miejsce w całym
badanym okresie. Najgorszy wynik w tej dziedzinie przypada województwu łódzkiemu.
Tabela 8. Przedsiębiorstwa usługowe aktywne innowacyjnie w latach 2007-2011 (jako % ogółu)
Województwo
2007-2009
2008-2010
2009-2011
dolnośląskie
12,3%
13,3%
9,7%
kujawsko-pomorskie
13,9%
9,4%
11,9%
lubelskie
13,0%
12,0%
10,8%
lubuskie
8,4%
10,9%
11,2%
łódzkie
9,0%
10,3%
8,5%
małopolskie
13,0%
12,8%
12,1%
mazowieckie
18,1%
15,6%
14,4%
opolskie
19,9%
13,7%
10,3%
podkarpackie
9,6%
12,8%
12,5%
STRONA 32/159
podlaskie
10,0%
8,3%
9,3%
pomorskie
10,8%
13,4%
15,3%
śląskie
15,5%
12,4%
15,1%
5,2%
11,4%
7,9%
12,4%
8,7%
9,7%
wielkopolskie
15,3%
12,4%
12,3%
zachodniopomorskie
14,9%
11,9%
6,6%
świętokrzyskie
Odsetek przedsiębiorstw usługowych aktywnych innowacyjnie w województwie podkarpackim w 2011 roku kształtował się na poziomie 12,5%. Średnia krajowa wynosiła 11,1%, a Region
zajął w badanym roku 4. miejsce w kraju i awansował o jedną pozycję względem roku poprzedniego.
W rankingu Regional Innovation Scoreboard pod tym względem województwo podkarpackie
otrzymało 0,17 punktu, co było 4. najlepszym rezultatem w kraju. Województwa kujawskopomorskie i zachodniopomorskie uzyskały jedne z najniższych wyników w Europie. Unijnym liderem był region południowych Niemiec w tym obszary Badenii - Wirtembergii, Bawarii i Hesji.

Współpraca przedsiębiorstw w zakresie innowacji
Wskaźnik innowacyjnych przedsiębiorstw współpracujących ze sobą mierzy w jakim stopniu
firmy zaangażowane są w kooperację przy działalności innowacyjnej. Kompleksowa innowacyjność, w szczególności w sektorze ICT, bardzo często zależy od umiejętności przyciągania zróżnicowanych źródeł informacji i wiedzy lub współpracy w trakcie rozwoju innowacji. Wskaźnik ten
mierzy przepływ wiedzy pomiędzy publicznymi jednostkami badawczymi, a firmami oraz między
przedsiębiorstwami.
STRONA 33/159
Tabela 9. Przedsiębiorstwa przemysłowe, które współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej w latach 2007-2011
(jako % przedsiębiorstw aktywnych innowacyjnie)
Województwo
2007-2009
2008-2010
2009-2011
dolnośląskie
36,4%
39,4%
38,9%
kujawsko-pomorskie
28,8%
30,1%
25,9%
lubelskie
34,5%
31,2%
24,4%
lubuskie
23,6%
36,6%
30,0%
łódzkie
34,5%
36,4%
37,8%
małopolskie
34,4%
33,5%
29,9%
mazowieckie
36,7%
33,4%
36,4%
opolskie
32,8%
39,5%
26,6%
podkarpackie
30,8%
35,9%
34,3%
podlaskie
28,1%
34,2%
28,1%
pomorskie
26,2%
29,1%
30,1%
śląskie
41,2%
26,6%
41,7%
świętokrzyskie
37,7%
28,1%
25,3%
36,4%
36,2%
30,4%
wielkopolskie
29,3%
33,9%
27,2%
zachodniopomorskie
29,5%
27,2%
33,1%
STRONA 34/159
Województwo podkarpackie w latach 2007-2011 zanotowało wzrost współpracy wśród
przedsiębiorstw przemysłowych, co pozwoliło mu na zajęcie 5. miejsca w kraju. Liderem okazało
się być województwo śląskie, zaś najgorszy wynik uzyskało województwo lubelskie.
Tabela 10. Przedsiębiorstwa usługowe, które współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej w latach 2007-2011
(jako % przedsiębiorstw aktywnych innowacyjnie)
Województwo
2007-2009
2008-2010
2009 -2011
dolnośląskie
27,4%
38,8%
16,9%
kujawsko-pomorskie
19,7%
21,2%
14,5%
lubelskie
21,7%
30,4%
33,0%
lubuskie
22,7%
16,1%
12,5%
łódzkie
34,9%
32,6%
36,4%
małopolskie
22,9%
33,8%
30,9%
mazowieckie
32,8%
36,8%
27,3%
opolskie
16,5%
13,3%
20,0%
podkarpackie
27,2%
30,3%
29,2%
podlaskie
33,3%
40,5%
25,0%
pomorskie
23,1%
35,3%
26,0%
śląskie
34,1%
20,9%
30,2%
świętokrzyskie
20,0%
32,0%
30,6%
14,5%
30,1%
35,2%
wielkopolskie
30,2%
34,9%
34,6%
STRONA 35/159
zachodniopomorskie
9,4%
24,5%
36,5%
Pod względem przedsiębiorstw usługowych, województwo podkarpackie w latach 20092011 zajmowało 9. pozycję, co stanowiło spadek względem lat 2007-2009. Liderem okazało się
być województwo zachodniopomorskie, dzięki bardzo dynamicznemu wzrostowi odsetka kooperujących przedsiębiorstw w badanych latach. Najgorzej wypadło województwo kujawsko-pomorskie.
W raporcie RIS województwo podkarpackie otrzymało wynik 0,21. Lepsze okazało się być
aż 9 polskich województw. W Europie niekwestionowanym liderem była Flandria (Belgia), zaś najgorzej wypadły obszary centralne Hiszpanii, większość Grecji, Rumunii i Bułgarii.

Udział całkowitych wydatków na badania i rozwój w PKB regionu
Wydatki na badania i rozwój to kluczowa siła sprawcza wzrostu ekonomicznego w gospo-
darkach opartych na wiedzy. Z tego względu trendy i prognozy w wydatkach na B+R dostarczają
wartościowych informacji na temat przyszłości konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw
w danym regionie.
Tabela 11. Udział całkowitych wydatków na badania i rozwój w PKB regionu według województw
Województwo
2008
2009
2010
dolnośląskie
0,44%
0,53%
0,52%
kujawsko-pomorskie
0,22%
0,56%
0,31%
Lubelskie
0,48%
0,58%
0,66%
Lubuskie
0,10%
0,10%
0,14%
Łódzkie
0,54%
0,60%
0,63%
małopolskie
0,94%
0,93%
1,04%
mazowieckie
1,21%
1,19%
1,33%
Opolskie
0,14%
0,23%
0,13%
podkarpackie
0,37%
0,37%
0,96%
STRONA 36/159
Podlaskie
0,26%
0,21%
0,32%
pomorskie
0,57%
0,52%
0,61%
Śląskie
0,36%
0,55%
0,46%
świętokrzyskie
0,27%
0,42%
0,47%
0,23%
0,31%
0,44%
wielkopolskie
0,52%
0,67%
0,58%
zachodniopomorskie
0,25%
0,23%
0,32%
W latach 2008-2009 udział całkowitych wydatków na badania i rozwój w PKB województwa
podkarpackiego wynosił 0,37%, co w 2008 roku klasyfikowało województwo na 8. miejscu, a rok
później na pozycji 11. W 2010 roku nastąpił znaczny wzrost wydatków na badania i rozwój –
analizowany wskaźnik osiągnął wartość 0,96%, co uplasowało województwo na 3. miejscu w kraju
(za mazowieckim z 1,33% i małopolskim z 1,04%). Wartość ta była także wyższa od średniej krajowej, która w 2010 wynosiła 0,56%. Warto mieć na uwadze, że średnia tego wskaźnika
w regionie EU27 oscyluje wokół 2%, a w 2010 wyniosła 2,01%.
W rankingu RIS, najniższy wskaźnik w kategorii wydatków publicznych na badania i rozwój
przyznano regionowi Friesland (Holandia), a najwyższymi wydatkami na B+R cechuje się region
Berlina (Niemcy). Podkarpackie w tym porównaniu uzyskało wskaźnik 0,13.
Warto odnieść powyższy wskaźnik do innego, o podobnej konstrukcji – udziału wydatków
na badania i rozwój poniesionych przez przedsiębiorstwa w PKB regionu. Wskaźnik ten został obliczony na podstawie danych Eurostat przez odniesienie wskaźnika BERD (R&D expenditures in the
business sector) poszczególnych województw do wielkości ich PKB.
Tabela 12. Udział wydatków na badania i rozwój poniesionych przez przedsiębiorstwa w PKB regionu według województw
Województwo
dolnośląskie
kujawsko-pomorskie
2008
2009
2010
0,16%
0,12%
0,18%
b.d.
0,08%
0,07%
STRONA 37/159
Lubelskie
0,03%
0,09%
0,09%
Lubuskie
b.d.
0,03%
0,06%
Łódzkie
b.d.
0,09%
0,11%
małopolskie
b.d.
0,23%
0,20%
mazowieckie
b.d.
0,33%
0,34%
Opolskie
0,02%
0,10%
0,02%
podkarpackie
0,25%
0,22%
0,52%
Podlaskie
b.d.
0,05%
0,05%
pomorskie
0,25%
0,25%
0,29%
Śląskie
b.d.
0,28%
0,13%
świętokrzyskie
b.d.
0,17%
0,16%
b.d.
0,02%
0,06%
0,13%
0,13%
0,11%
b.d.
0,03%
0,06%
wielkopolskie
zachodniopomorskie
W przypadku wydatków na badania i rozwój ponoszonych tylko przez przedsiębiorstwa,
województwo podkarpackie plasuje się wysoko na tle innych regionów. W 2009 zajęło 5. miejsce
ze wskaźnikiem wynoszącym 0,22% (wartość ta była o 0,03% wyższa od średniej krajowej), natomiast w 2010 województwo podkarpackie zajęło pod tym względem pierwsze miejsce.
Średnia wartość tego wskaźnika w regionie EU27 w 2011 roku wyniosła 1,26%. Według raportu RIS, na poziomie porównania z regionami europejskimi, największe wydatki na badania
i rozwój ponoszone przez przedsiębiorstwa w odniesieniu do PKB regionu są w podregionie Pohjois-Suomi
w Finlandii
(wskaźnik
1,00),
a najmniejsze
w województwie
zachodniopomorskim
(wskaźnik 0). W tym porównaniu, województwo podkarpackie otrzymało wskaźnik równy 0,28.
Warto zauważyć, że wzrost całkowitych wydatków na badania i rozwój w województwie
podkarpackim w latach 2009-2010 był w 51,98% spowodowany wzrostem wydatków przedsię-
STRONA 38/159
biorstw, a pozostałe 48,02% całkowitego wzrostu miało inne źródło (według klasyfikacji Eurostat:
wydatki rządowe, wydatki poniesione przez szkolnictwo wyższe oraz sektor non-profit)26.

Wydatki na innowacje
Kolejny analizowany wskaźnik to udział wydatków na innowacje inne niż badania i rozwój
(np. zakup wyposażenia i maszyn, zakup patentów i licencji) w całkowitych przychodach małych
i średnich przedsiębiorstw. Można dzięki niemu określić poziom przenikania (rozprzestrzeniania
się) nowych technologii produkcyjnych (już zaimplementowanych w innych podmiotach, tak więc
można interpretować go też jako wskaźnik „przyjmowania innowacji zewnętrznych”).
Tabela 13. Wydatki na innowacje inne niż na badania i rozwój poniesione przez MŚP (jako % całkowitego przychodu) –
porównanie wskaźników województw na tle regionów europejskich na poziomie NUTS 227
Województwo
2007
2009
2011
dolnośląskie
0,65
0,67
0,45
kujawsko-pomorskie
0,75
0,59
0,70
Lubelskie
0,71
0,72
0,59
Lubuskie
0,65
0,52
0,51
Łódzkie
0,44
0,44
0,59
małopolskie
0,38
0,54
0,38
mazowieckie
0,55
0,41
0,73
Opolskie
0,61
0,60
0,48
podkarpackie
0,58
0,69
0,54
Podlaskie
0,68
0,65
0,66
pomorskie
0,70
0,52
0,42
Śląskie
0,65
0,60
0,40
26
Obliczenia własne na podstawie danych Eurostat: „Total intramural R&D expenditure by sectors of performance and NUTS 2 regions”; waluta użyta do obliczeń:
parytet siły nabywczej (Purchasing Power Standard).
27
NUTS – Klasyfikacja Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych; poziom NUTS 2 dla Polski odnosi się do województw. Wskaźnik przyjął wartość 0
w regionie z najniższym wskaźnikiem, wartość 1 w regionie z najwyższym wskaźnikiem. Ocena pozostałych regionów została przeskalowana w oparciu o w/w dwa
regiony brzegowe.
STRONA 39/159
świętokrzyskie
0,63
0,48
0,44
0,53
0,58
0,65
wielkopolskie
0,54
0,48
0,61
zachodniopomorskie
0,47
0,45
0,33
Źródło: Regional Innnovation Scoreboard 2012.
Pod względem wydatków na innowacje innych niż na badania i rozwój, województwo podkarpackie w 2007 roku znalazło się na miejscu 10. w Polsce, w roku 2009 na miejscu 2., a 2 lata
później znów spadło, plasując się na 8. pozycji. W 2011 roku większość województw odnotowała
spadek tego wskaźnika, co może być spowodowane tym, że w ostatnich latach coraz większy nacisk kładziony jest na samodzielne opracowywanie i wdrażanie innowacji w przedsiębiorstwach,
a coraz mniejszy na zakup gotowych rozwiązań.
W porównaniu z innymi regionami na poziomie NUTS 2, ze względu na udział wydatków na
innowacje innych niż na badania i rozwój w całkowitym przychodzie przedsiębiorstw województwo
podkarpackie w 2011 roku otrzymało wskaźnik równy 0,54. Najlepszym regionem w tym porównaniu jest Zurych (Szwajcaria, wskaźnik 1,00), a najniżej plasuje się Ceuta (Hiszpania, wskaźnik
0).

Liczba innowacyjnych przedsiębiorstw
Aby uzyskać pełny obraz sytuacji, należy zwrócić uwagę także na liczbę przedsiębiorstw in-
nowacyjnych w odniesieniu do całkowitej ich liczby. Wskaźnik ten pozwala na bardziej poglądową
ocenę poziomu innowacyjności biznesu w poszczególnych województwach.
Tabela 14. Udział przedsiębiorstw innowacyjnych usługowych i przemysłowych w całkowitej liczbie przedsiębiorstw
w regionie według województw
Usługi
Przemysł
Województwo
2009
2010
2011
2009
2010
2011
dolnośląskie
12,28%
13,27%
9,56%
20,93%
16,55%
15,04%
kujawsko-pomorskie
13,99%
9,36%
11,94%
17,5%
17,91%
18,79%
STRONA 40/159
Lubelskie
13,01%
11,98%
9,74%
18,16%
17,14%
19,34%
Lubuskie
8,32%
10,9%
10,22%
15,81%
15,9%
12,32%
Łódzkie
9,07%
10,34%
8,46%
14,11%
13,42%
11,08%
małopolskie
12,94%
12,76%
11,06%
19,25%
16,29%
19,5%
mazowieckie
18,11%
15,56%
13,75%
16,2%
17,31%
13,89%
Opolskie
19,87%
13,67%
10,3%
17,55%
19,33%
20,07%
podkarpackie
9,69%
13,75%
11,37%
23,33%
20,73%
21,04%
Podlaskie
10,08%
8,33%
8,9%
19,03%
16,98%
17,09%
pomorskie
10,84%
13,37%
14,11%
19,89%
15,27%
16,22%
Śląskie
15,52%
12,42%
13,2%
20,86%
20,32%
15,18%
5,09%
11,4%
7,69%
16,51%
16,52%
15,56%
12,27%
8,74%
9,39%
17,76%
18,55%
15,49%
wielkopolskie
15,24%
12,36%
11,69%
16,04%
16,23%
18,46%
zachodniopomorskie
14,85%
11,08%
6,49%
16,74%
15,52%
13,18%
świętokrzyskie
Pod względem udziału przedsiębiorstw innowacyjnych w całkowitej ich liczbie, podkarpackie plasuje się na czołowych miejscach w porównaniu z innymi województwami. W sektorze usług
z 13. miejsca w 2009 roku (kiedy 9,69% przedsiębiorstw usługowych stanowiły przedsiębiorstwa
innowacyjne), województwo podkarpackie awansowało rok później na miejsce drugie z 13,75%
(za mazowieckim z 15,56%), natomiast w roku 2011 zajęło 6. pozycję. Wskaźnik ten w sektorze
przemysłu jest najlepszy w Polsce – w analizowanych latach, województwo podkarpackie było liderem, nawet pomimo spadku o 2,6 punktu procentowego w roku 2010.
W rankingu RIS pod względem udziału przedsiębiorstw innowacyjnych wewnętrznie (wprowadzających nowe procesy lub nowe produkty; bez podziału na usługi i przemysł) w całkowitej
liczbie przedsiębiorstw, najlepszym regionem (wskaźnik 1,00) okazał się Hovedstaden (Region
Stołeczny, Dania), a najniżej uplasował się region Sud-Vest Oltenia (Rumunia). Województwo
podkarpackie otrzymało ocenę równą 0,14, która plasowała województwo na 5. miejscu w kraju.
STRONA 41/159
4.4.
Analiza wywiadów z przedstawicielami firm
Wywiady z przedstawicielami firm przeprowadzane były metodą IDI, poprzez kontakt tele-
foniczny i realizowane były w okresie od 1 kwietnia do 5 kwietnia 2013 roku. Grupę respondentów
stanowiły przedsiębiorstwa prowadzące działalność na terenie województwa podkarpackiego. Respondenci byli dobrani metodą losową. Próbę kontaktu podjęto z 194 przedsiębiorcami z czego
udało się przeprowadzić 50 efektywnych wywiadów. Przeciętny czas trwania wywiadu efektywnego
wyniósł od 10 do 12 minut.
Podział respondentów ze względu na wielkość zatrudnienia przedstawiony został poniżej.
Największą grupę respondentów stanowiły przedsiębiorstwa zatrudniające do 49 pracowników
(grupa ta stanowiła 92% ogółu).
Wykres 1. Podział respondentów ze względu na wielkość zatrudnienia
1
3
do 9 pracowników
od 10 do 49
17
29
od 50 do 249
powyżej 250
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wywiadów IDI.
STRONA 42/159

Działalność badawczo-rozwojowa oraz innowacyjna firm
Na początku firmy zostały zapytane o to, czy prowadzą działalność badawczo-rozwojową
lub innowacyjną.
Wykres 2. Odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/Pani firma prowadzi obecnie działalność badawczo-rozwojową lub innowacyjną?”
15
Tak
Nie
35
Pośród
50
przedsiębiorstw
15
zadeklarowało
prowadzenie
działalności
badawczo-
rozwojowej lub innowacyjnej, przy czym większość wprowadzała innowacje zarówno produktowe,
jak i procesowe.
STRONA 43/159
Tabela 15. Zależność pomiędzy prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej a wielkością przedsiębiorstwa
lub innowacyjnej
badawczo-rozwojowej
Prowadzenie działalności
Wielkość firmy (pod względem wielkości zatrudnienia)
do 9
10-49
50-249
Powyżej 250
Suma
Tak
7
6
0
2
15
Nie
22
11
1
1
35
Suma
29
17
1
3
50
Z przebadanych przedsiębiorstw najmniej innowacyjne były mikroprzedsiębiorstwa i firmy
średnie, natomiast liderami okazały się przedsiębiorstwa duże, większość z nich deklarowało prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej.
Tabela 16. Zależność pomiędzy prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej a wynikami finansowymi firmy
w ostatnich 2-3 latach
lub innowacyjnej
badawczo-rozwojowej
Wyniki finansowe firmy w ostatnich 2-3 latach
Zyski
Straty
Brak danych
Tak
11
3
1
15
Nie
24
8
3
35
Suma
35
11
STRONA 44/159
4
Suma
50
Wśród przebadanych przedsiębiorstw nie zaobserwowano żadnej istotnej korelacji pomiędzy prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej, a wykazywaniem zysków czy też strat
z prowadzonej działalności. Niewielkie różnice w wynikach na korzyść firm innowacyjnych można
tłumaczyć błędem statystycznym.
Tabela 17. Zależność pomiędzy prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej a sytuacją firmy w ostatnich 2-3 latach
lub innowacyjnej
badawczo-rozwojowej
Sytuacja firmy w ostatnich 2-3 latach
Poprawiała się
Pogarszała się
Była stabilna
Tak
7
5
3
15
Nie
11
9
15
35
18
14
18
50
Suma
Suma
Firmy prowadzące działalność badawczo-rozwojową na przestrzeni ostatnich 2-3 lat radziły
sobie lepiej. Aż 47% z nich odnotowało poprawę swojej sytuacji w porównaniu z wynikiem 31%
dla firm, które takiej działalności nie prowadziły. Pogorszenie sytuacji zadeklarowało 33% podmiotów w porównaniu z 26% dla firm nie prowadzących aktywności badawczo-rozwojowej. Wprowadzanie innowacji niesie ze sobą ryzyko, iż koszty poniesione na badania nie zwrócą się, z drugiej
strony w przypadku udanej inwestycji gwarantują wysoką stopę zwrotu.
Następnie poproszono o odpowiedź na pytanie, czy firma wprowadziła jakiekolwiek rozwiązanie innowacyjne na przestrzeni ostatnich 3 lat.
STRONA 45/159
Wykres 3.Odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/Pani firma wprowadziła jakiekolwiek rozwiązanie innowacyjne na przestrzeni
ostatnich 3 lat?”
Tak
24
26
Nie
Z pośród ankietowanych firm na przestrzeni ostatnich 3 lat, 52% wprowadziło innowacje,
z czego 46% stanowiły innowacje w skali firmy, 35% w skali kraju, a 19% w skali ponadnarodowej.
Świadczy
to
o tym,
że
firmy
z województwa
podkarpackiego
chętnie
usprawniają
w innowacyjny sposób procesy wewnętrzne w firmie, rzadziej jednak wychodzą z nimi na zewnątrz.
Najczęściej powtarzającym się powodem braku zainteresowania działalnością badawczorozwojową lub innowacyjną było przeświadczenie o tym, że firma jest zbyt mała lub zbyt młoda,
żeby taką działalność prowadzić, oraz niedostateczne środki finansowe przedsiębiorstwa. Odpowiedziało tak pięciu respondentów. Również częstym powodem była specyfika branży w jakiej
działa dana firma, uniemożliwiająca prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej z czterema
wskazaniami. Wśród odpowiedzi znalazły się również: brak pomysłu na innowacje oraz brak potrzeby prowadzenia takiej aktywności.
STRONA 46/159
Rysunek 1. Najczęstsze przyczyny nie prowadzenia działalności innowacyjnej
brak potrzeb
specyfika
branży
stan finansowy
Przedstawiciele firm, które deklarowały prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej lub
innowacyjnej zapytani zostali o to, czy firma planuje w ciągu najbliższych 5 lat zwiększyć nakłady
na działalność innowacyjną.
Wykres 4. Odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/Pani firma planuje w najbliższych 5 latach zwiększyć nakłady na działalność
innowacyjną?”
1
Tak
Nie
14
STRONA 47/159
Jak pokazuje powyższy wykres, 93% respondentów z firm, które obecnie prowadzą działalność badawczo-rozwojową odpowiedziało twierdząco na zadane pytanie. Oznacza to, iż zauważają
oni wartość dodaną wydatków tego typu oraz uznają je za konieczne do dalszego funkcjonowania
firmy.
Następnie zapytano o to, czy w firmach respondentów są zatrudnione osoby odpowiedzialne wyłącznie za B+R i innowacje.
Wykres 5. Odpowiedzi na pytanie: „Czy w Pana/Pani firmie są osoby odpowiedzialne wyłącznie za B+R lub innowacje?”
Tak
6
9
Nie
Wśród respondentów z innowacyjnych przedsiębiorstw jedynie 40% zadeklarowało zatrudnianie osób na stanowiskach odpowiedzialnych wyłącznie za badania i rozwój. Oznacza to, że duża
część firm nie posiada specjalistów w tej dziedzinie, a innowacje są kreowane i wdrażane przez
pracowników innych działów. Mediana liczby osób zatrudnionych w dziale B+R wyniosła 2. Dodatkowo ponad połowa firm zadeklarowała zwiększenie zatrudnienia w tym dziale.
Na pytanie „Czy stosują Państwo benchmarking?” zdecydowana większość odpowiedziała
twierdząco. Respondenci z firm Bama Logistics i Villa Glass Studio odpowiedzieli, że sami są liderami w danej dziedzinie i nie mają potrzeby z nikim się porównywać. Odpowiedzi negatywne stanowiły zdecydowaną mniejszość.
Następne zapytano o istotność wydatków na badania i rozwój oraz rozwiązania innowacyjne dla działania przedsiębiorstw.
STRONA 48/159
Wykres 6. Odpowiedzi na pytanie: „Jak ocenia Pan/Pani istotność wydatków na B+R i rozwiązania innowacyjne dla działalności przedsiębiorstw w skali od 1 do 6 (gdzie 1 oznacza, że są one zupełnie nieistotne a 6 bardzo istotne)?”
17
14
10
8
0
1
1
2
3
4
5
6
Większość ankietowanych przedsiębiorców uznała wydatki badawczo-rozwojowe i na działalność innowacyjną za bardzo istotne. Jedynie 18% respondentów stwierdziło, że są one mało
istotne, przy czym nikt nie uznał ich za zbędne. Oznacza to, że duża część przedsiębiorstw, nawet
tych nie prowadzących takiej działalności, docenia jej pozytywny wpływ.
Wykres 7. Odpowiedzi na pytanie: „Jak ocenia Pan/Pani istotność wydatków na B+R i rozwiązania innowacyjne dla działalności przedsiębiorstw w skali od 1 do 6 (gdzie 1 oznacza, że są one zupełnie nieistotne a 6 bardzo istotne)?” wśród
przedsiębiorstw prowadzących działalność badawczo-rozwojową lub innowacyjną
7
5
2
1
0
1
0
2
3
4
5
STRONA 49/159
6
Respondenci, których firmy prowadziły działalność badawczo-rozwojową lub innowacyjną
nieznacznie wyżej ocenili istotność ponoszenia wydatków tego typu niż ci, których przedsiębiorstwa nie podejmują takiej aktywności.
Wyniki ankiety CATI przeprowadzonej na próbie 50 przedsiębiorstw z województwa podkarpackiego wykazują, że firmy są na ogół zainteresowane prowadzeniem działalności badawczorozwojowej i doceniają jej wartość. Wciąż jednak są to innowacje w małej skali, przeważnie na
potrzeby firmy, bardzo rzadko wyprowadzane na zewnątrz. Duża część podmiotów ma problemy
z finansowaniem, zbyt krótko działa na rynku lub jest zbyt mała, żeby prowadzić taką działalność.

Wykorzystanie dofinansowań unijnych
Następnie respondenci zostali zapytani o to, czy ich firma korzystała ze środków unijnych
na prace badawczo-rozwojowe bądź działania innowacyjne.
Wykres 8. Odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/Pani firma korzystała ze środków unijnych na B+R bądź działania innowacyjne?
15
Tak
Nie
35
70% ankietowanych firm nie korzystało ze środków unijnych na B+R lub działania innowacyjne. Świadczy to o niskiej świadomości przedsiębiorstw na temat dostępnych dotacji UE. Innym
powodem tej obserwacji może być trudność w pozyskiwaniu wsparcia. Potwierdza to respondent
z firmy Golden Age Sp. z o.o., który twierdzi, że „Instytucje Otoczenia Biznesu bardzo często stawiają wygórowane wymagania, które spełnić mogą tylko duże firmy. Jest to marginalizowanie najliczniejszej grupy przedsiębiorstw w województwie podkarpackim – MŚP”.
STRONA 50/159
Tabela 18. Zależność pomiędzy korzystaniem ze środków unijnych a wynikami finansowymi firmy w ostatnich 2-3 latach
B+R lub innowacyjną
unijnych na działalność
Skorzystanie ze środków
Wyniki finansowe firmy w ostatnich 2-3 latach
Zyski
Straty
Brak danych
Tak
14
1
0
15
Nie
21
10
4
35
35
11
4
50
Suma
Suma
70% przebadanych przedsiębiorców określiło swoją działalność jako rentowną – ich firmy
odnotowały zyski w 2-3 ostatnich latach. Warto zwrócić uwagę na zależność pomiędzy korzystaniem ze środków unijnych na działalność innowacyjną a wynikami finansowymi tych przedsiębiorców. Tylko 1 z 15 beneficjentów programów unijnych odnotował straty. Dla porównania, około
50% przedsiębiorstw, które nie skorzystały z dotacji unijnych na B+R lub implementacje innowacji, nie przyniosło zysków w ostatnich latach. Świadczy to o korelacji wsparcia finansowego z UE
oraz lepszej kondycji firmy. Powyższa analiza potwierdza, że innowacje przekładają się nie tylko
na ułatwienia w funkcjonowaniu przedsiębiorstw, ale także mają bezpośredni wpływ na wyniki
finansowe.
Ponadto, jak wynika z rozmów z ankietowanymi, pozyskane przez przedsiębiorców fundusze europejskie pozytywnie wpłynęły na wzrost innowacyjności firm w zakresie świadczonych
usług, wytwarzanych produktów oraz prowadzonej działalności B+R.
STRONA 51/159
Tabela 19. Zależność pomiędzy korzystaniem ze środków unijnych a sytuacją firmy w ostatnich 2-3 latach
B+R lub innowacyjną
unijnych na działalność
Korzystanie ze środków
Sytuacja firmy w ostatnich 2-3 latach
Poprawiała się
Pogarszała się
Była stabilna
Tak
8
2
5
15
Nie
10
12
13
35
18
14
18
50
Suma
Suma
Powyższa tabela potwierdza wcześniejszą obserwację – zdecydowanie lepiej funkcjonowały
przedsiębiorstwa, które pozyskały środki z Unii Europejskiej niż te, które nie skorzystały z tej formy pomocy. Tylko 13% firm, które otrzymały dofinansowanie UE przyznało, że ich sytuacja uległa
pogorszeniu.
Analizując wszystkie przebadane firmy z województwa podkarpackiego, 72% przedsiębiorców określiło, że ich sytuacja w ciągu ostatnich 2-3 lat poprawiała się lub była stabilna.
Reasumując, znaczna większość firm z województwa podkarpackiego nie korzystała ze
środków unijnych na B+R lub działalność innowacyjną. Jest to negatywne zjawisko, gdyż istnieje
silna dodatnia zależność między pozyskanymi środkami z UE a wynikami finansowymi oraz sytuacją firmy.

Otoczenie
W tej części przedsiębiorcy zostali poproszeni o ocenę systemu administracyjno-prawnego
pod kątem prowadzenia działalności innowacyjnej oraz sprawności Instytucji Otoczenia Biznesu,
w celu odpowiedzi na pytanie, czy w Polsce panuje klimat sprzyjający innowacyjności.
STRONA 52/159
Wykres 9. Odpowiedzi na pytanie: „Jak ocenia Pan/Pani otoczenie administracyjne i prawne w Polsce w skali 1 do 6 (gdzie
1 oznacza, że ocenia je Pan/Pani bardzo źle, a 6 bardzo dobrze)?”
21
12
9
1
8
2
3
4
0
0
5
6
Przedsiębiorcy z województwa podkarpackiego bardzo negatywnie oceniają otoczenie administracyjno- prawne w Polsce, często wskazując na nadmierną biurokrację, utrudnianie działalności przez Państwo, czy brak wsparcia ze strony władz lokalnych.
„
W Polsce panuje zbyt duża biurokracja, wymagana jest zbyt duża liczba dokumentów, a forma
rozliczenia jest nadmiernie skomplikowana.
Chde Polska
„
Należy zacząć od uzdrowienia prawa, administracji, od zniesienia połowy biurokracji oraz stwo-
rzyć warunki dla przedsiębiorczości.
Hit Bis sp. z o.o.
Respondenci zapytani zostali również o to, czy ich zdaniem biurokracja jest istotną przeszkodą w prowadzeniu działalności innowacyjnej.
STRONA 53/159
Wykres 10. Odpowiedzi na pytanie: „Czy biurokracja jest Pana/Pani zdaniem istotną przeszkodą w prowadzeniu działalności innowacyjnej?”
3
Tak
Nie
47
Jedynie 6% respondentów uznało, że biurokracja nie jest istotną przeszkodą w działalności
innowacyjnej. Zdecydowana większość jest przeciwnego zdania. Jest to oznaką tego, że polski
system administracyjno-prawny nie jest proinnowacyjny i zamiast wspierać przedsiębiorczość tworzy przeszkody utrudniające działalność.
Następnie zapytano, czy przedsiębiorstwa współpracują z Instytucjami Otoczenia Biznesu.
Wykres 11. Odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/Pani firma współpracuje z Instytucjami Otoczenia Biznesowego takimi jak
RARR, firmy konsultingowe, władze regionu, Politechnika Rzeszowska czy też „Dolina Lotnicza”?”
Tak
22
28
Nie
STRONA 54/159
Z przebadanych przedsiębiorstw 56% nie współpracuje z Instytucjami Otoczenia Biznesu
przy prowadzeniu działalności. Respondenci z pozostałych firm najczęściej wskazywali na Rzeszowską Agencję Rozwoju Regionalnego, z którą współpracowało 10 firm, krajowe politechniki
w tym Rzeszowską, Warszawską i Lubelską, z którymi kooperowało 6 badanych podmiotów oraz
firmy konsultingowe, na które wskazało 4 respondentów.
Większość ankietowanych pozytywnie oceniła Instytucje Otoczenia Biznesu, jednak wśród
opinii pojawiały się też te mało pochlebne.
„
Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego wspiera samą siebie, a nie przedsiębiorstwa.
In4Poland sp. z o.o.
„
Instytucje Otoczenia Biznesu bardzo dobrze absorbują unijne pieniądze ale nie przekłada się to
na innowacyjność.
Hit Bis sp. z o.o.
W celu pogłębienia informacji odnośnie Instytucji Otoczenia Biznesu, zadano dodatkowe
pytania. Zapytano przedsiębiorców o to, jak oceniają dopasowanie oferty Instytucji Otoczenia Biznesu do potrzeb firm. Najczęściej powtarzającymi się odpowiedziami na to pytanie było „nie wiem”
oraz „nie mam zdania”. Oznacza to, że duża część przedsiębiorców nie zna oferty tych instytucji,
znaczna liczba odpowiedzi to „średnio” i „przeciętnie”, rzadziej przedsiębiorcy oceniali dopasowanie oferty Instytucji Otoczenia Biznesu jako bardzo dobrą.
„
Sam pracuję w branży Instytucji Otoczenia Biznesu i często spotykam się z sytuacjami gdzie
oferta jest sztampowa, w ogóle nie dopasowana do potrzeb klienta.
Kbz Consulting
Ankietowanych zapytano również o oczekiwania wobec Instytucji Otoczenia Biznesu. Respondenci postulowali przede wszystkim o większe nastawienia na mikro i małe przedsiębiorstwa,
STRONA 55/159
lepsze dopasowanie oferty, aktywniejsze wychodzenie do przedsiębiorców, słuchanie ich zdania
i potrzeb oraz szersze propagowanie rozwiązań innowacyjnych.
„
Oczekiwałbym większej ilości informacji na temat tego co robią, jak można z nimi współpraco-
wać i na jakich zasadach oraz punktów doradczych dla przedsiębiorców.
Mega Deco
Kolejne pytanie dotyczyło sposobu docierania informacji do przedsiębiorców odnośnie inicjatyw wspierających działalność B+R lub innowacyjną. Przeważnie informacje tego typu przesyłane są do przedsiębiorstw drogą mailową, na co wskazało aż 14 respondentów. Często przedsiębiorcy sami wyszukują informacji odnośnie inicjatyw wspierających działalność badawczorozwojową i innowacyjną – odpowiedź tą wskazało 6 ankietowanych. Wiadomości docierają również drogą telefoniczną, na którą wskazało 4 respondentów, rzadziej pocztą czy poprzez zaproszenia.
Respondenci zostali poproszeni o odpowiedź na pytanie, czy ich firma ma problem
z pozyskaniem wysoko wykwalifikowanych pracowników.
Wykres 12. Odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/ Pani firma ma problem z pozyskaniem wysoko wykwalifikowanych pracowników?”
4
Tak
20
Nie
26
Trudno powiedzieć
STRONA 56/159
Większość przedsiębiorstw nie miała problemów z pozyskiwaniem wysoko wykwalifikowanej siły roboczej. Jednak 40% respondentów przyznała, że absolwenci wyższych uczelni, choć mają odpowiednie kwalifikacje, nie są dobrze przygotowani do pracy.
Otrzymane wyniki ukazują profil podkarpackich firm, które chętnie prowadzą działalność
badawczo-rozwojową i innowacyjną, doceniają jej istotność, a w ostatnich latach przeważnie odnotowywały zyski oraz z nadzieją patrzą w przyszłość. Ten stan rzeczy mógłby ulec poprawie,
gdyby nie bardzo słabe otoczenie administracyjno-prawne, na które było najwięcej skarg. Jest to
zadanie dla władz centralnych, ponieważ w państwach unitarnych, takich jak Polska, biurokracja,
regulacje i podatki są w ich gestii, nie władz lokalnych. Również Instytucje Otoczenia Biznesu,
poprzez wzrost aktywności informacyjnej, nacisk na mikro i małe przedsiębiorstwa oraz większą
koncentrację na realnych działaniach, mogłyby przyczynić się do szybszego wzrostu innowacyjności i gospodarki Regionu.
4.5.
Analiza wywiadów z przedstawicielami ośrodków badawczych
Wywiady metodą IDI przeprowadzono także z przedstawicielami ośrodków badawczych,
m.in. w celu określenia charakteru współpracy z przedsiębiorstwami czy określenia wpływu wybranych barier i czynników pozytywnych na rozwój innowacyjności województwa. Dotyczyły one
także opinii na temat systemu edukacji oraz dopasowania wykształcenia absolwentów szkół wyższych do potrzeb rynku pracy. Próbę kontaktu podjęto z 15 ośrodkami badawczymi prowadzącymi
działalność na terenie województwa podkarpackiego, z czego uzyskano 10 wywiadów efektywnych. Podmioty, które wzięły udział w badaniu to:
1) Ośrodki badawcze Politechniki Rzeszowskiej:

Zakład Chemii Organicznej,

Katedra Technologii i Materiałoznawstwa Chemicznego,

Katedra Materiałoznawstwa,

Katedra Konstrukcji Budowlanych,

Katedra Zaopatrzenia w Wodę i Odprowadzania Ścieków,

Ośrodek Wynalazczości I Ochrony Patentowej,
STRONA 57/159

Katedra Marketingu na Wydziale Zarządzania;
2) Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Rzeszowskiego;
3) Biuro Badań i Analiz Statystycznych w Rzeszowie;
4) Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych Stacja Doświadczalna Oceny Odmian
w Przecławiu.
Początkowo poproszono respondentów, aby na podstawie ich własnych obserwacji ocenili
popyt na rozwiązania innowacyjne w województwie podkarpackim.
Wykres 13. Odpowiedzi na pytanie: „Jak ocenia Pan/Pani popyt na rozwiązania innowacyjne w województwie podkarpackim? Proszę o ocenę w skali od 1 do 6 (gdzie 1 oznacza, że popyt jest bardzo mały, a 6 bardzo duży).”
6
2
2
0
1
2
3
4
0
0
5
6
Ośrodki badawcze oceniają popyt na rozwiązania innowacyjne na umiarkowanym poziomie.
6 z 10 respondentów udzieliło odpowiedzi „4”. Najniższe odpowiedzi udzielone zostały przez Biuro
Badań i Analiz Statystycznych oraz przez Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Drugie pytanie zadane przedstawicielom ośrodków badawczych dotyczyło profilu działalności przedsiębiorstw, z którymi współpracują. Zadeklarowane przez ankietowanych typy działalności kooperantów to:

Jednostki Samorządu Terytorialnego,
STRONA 58/159

Firmy zrzeszone w Dolinie Lotniczej, WSK „PZL-Rzeszów”,

Firmy projektowe i firmy wykonawcze związane z konstrukcjami; produkcja betonu,

Przedsiębiorstwa związane z gospodarką komunalną,

Firmy z branży odnawialnych i alternatywnych źródeł energii,

Beneficjenci pro-innowacyjnych projektów unijnych,

Branża rolnicza,

Przemysł chemiczny – materiałoznawstwo (tworzywa sztuczne),

Przemysł chemiczny – produkcja związków chemicznych (m.in. nawozy azotowe, melamina),

Małe i średnie przedsiębiorstwa patentujące swoje rozwiązania.
Pytanie trzecie dotyczyło opinii badanych na temat istotności wybranych czynników
w rozwoju innowacyjności w województwie podkarpackim.
STRONA 59/159
Wykres 14. Średnia ocena istotności dla innowacyjności województwa podkarpackiego poszczególnych czynników (w skali
od 1 do 6, gdzie 1 oznacza, że dany czynnik jest zupełnie nieistotny a 6 bardzo istotny)
4,4
4,3
4,1
4
3,9
3,8
Według przedstawicieli ośrodków badawczych, kluczowym czynnikiem wpływającym na innowacyjność województwa podkarpackiego jest rosnąca liczba inicjatyw pro-innowacyjnych, tj.
powoływanie klastrów, stref ekonomicznych, parków technologicznych i naukowych, etc. Na drugim miejscu znalazł się potencjał ośrodków naukowo-badawczych i instytucji otoczenia biznesu
(np. Inkubatorów przedsiębiorczości, Centrów Transferu Innowacji czy Centrów Transferu Technologii). Warto jednak dodać, że niektórzy z respondentów zaznaczali, że jest to potencjał, który
bardzo często jest niewykorzystywany. Jeden z ekspertów zauważył też, że fundusze unijne przeznaczone na działalność innowacyjną i jej wspieranie przeznaczone są tylko na rozwiązania, które
da się skomercjalizować. Nie istnieje natomiast system wsparcia finansowego naukowców prowadzących badania, które istotnie mogłyby wpłynąć na rozwój technologii i których bezpośrednim
efektem finalnym jest jedynie publikacja naukowa.
Kolejne pytanie dotyczyło subiektywnej oceny systemu edukacji – głównie szkolnictwa
wyższego. Otwarty charakter pytania pozwolił respondentom wypowiedzieć się na temat aspektu
STRONA 60/159
systemu, który uważają za najbardziej ważny. Najistotniejsze z punktu widzenia innowacyjności
wypowiedzi zostały przedstawione poniżej.
„
System edukacji w województwie podkarpackim jest bardzo dobry i według mnie idzie
w dobrym kierunku. Szczególnie u nas – na Politechnice Rzeszowskiej oceniam go bardzo wysoko
– widać znaczącą poprawę w kilku ostatnich latach. Prowadzonych jest coraz więcej wartościowych projektów i badań naukowych. Widać wpływ funduszy unijnych.
Zakład Chemii Organicznej – Politechnika Rzeszowska
„
Jest coraz lepiej. Oferta edukacyjna jest coraz bardziej przystosowana do rynku pracy –
w szczególności
dzięki
kierunkom
zamawianym
i faktem,
że
jest
ona
konsultowana
z przedsiębiorstwami.
„
Ośrodek Wynalazczości I Ochrony Patentowej – Politechnika Rzeszowska
Największym problemem edukacji wyższej według mnie jest to, że kadra akademicka nie
jest przygotowana do praktycznego i skutecznego przekazywania wiedzy.
„
Centrum Transferu Technologii – Uniwersytet Rzeszowski
Studentów powinno się skutecznie uczyć przedsiębiorczości – niezależnie od wybranego
przez nich kierunku. I nie mówię tutaj o uczeniu się na pamięć formułek – trzeba skupić się na
konkretnych, praktycznych przykładach. Absolwenci szkół wyższych powinni raczej myśleć
o tworzeniu nowych miejsc pracy, a nie ich poszukiwaniu. Zbyt często zdarza się, że ludzie kończący edukację wyższą zasilają ‘armię bezrobotnych’.
Biuro Badań i Analiz Statystycznych w Rzeszowie
Następne pytanie dotyczyło problemów związanych z zatrudnianiem pracowników ze
względu na ich niskie kwalifikacje. Respondentów zapytano, czy spotkali się z tym problemem.
STRONA 61/159
Wielokrotnie w przypadku udzielenia odpowiedzi „tak” wspominali oni, że problem dotyczy zarówno podkarpackich przedsiębiorstw, jak i samego ośrodka badawczego.
Wykres 15. Odpowiedzi na pytanie: „Czy spotkali się Państwo z problemem w zatrudnieniu pracowników ze względu na
ich zbyt niskie kwalifikacje?”
Tak
40%
60%
Nie
Ponad połowa analizowanych ośrodków badawczych spotyka się z problemem w zatrudnianiu pracowników z powodu niskich kwalifikacji kandydatów. Główną przyczyną najprawdopodobniej jest odpływ najlepszej kadry do bardziej perspektywicznych ośrodków krajowych czy zagranicznych, na co zwracali uwagę niektórzy z respondentów.
Respondentów zapytano także o ich subiektywną ocenę na temat istotności niektórych barier dla innowacyjności województwa podkarpackiego. Średnia ocena istotności każdej z barier
przedstawiona jest na wykresie poniżej.
STRONA 62/159
Wykres 16. Średnia ocena istotności dla innowacyjności województwa podkarpackiego poszczególnych barier (w skali od
1 do 6, gdzie 1 oznacza, że dana bariera jest bardzo mała, a 6 bardzo duża)
4,7
4,3
4,2
3,8
3,7
3,1
Niewystarczający
budżet firm oraz
ośrodków
badawczych
Wysokie koszty
wprowadzania
innowacji
Brak motywacji
Brak kooperacji
Nierównomierny
przedsiębiorstw do
jednostek w
rozwój
współpracy z B+R i tworzeniu innowacji
województwa
IOB
i transferze wiedzy
Niski popyt na
innowacje
Niewystarczający budżet firm oraz ośrodków badawczych, w tym na finansowanie usług
zewnętrznych (głównie doradczo-konsultingowych) oraz wysokie koszty wprowadzania innowacji
zdaniem respondentów stanowią największe bariery w rozwoju innowacyjności województwa.
Dwiema kolejnymi bardzo istotnymi barierami są problemy związane ze współpracą przedsiębiorstw z innymi podmiotami: sektorem badań i rozwoju, instytucjami otoczenia biznesu, a także
z innymi przedsiębiorstwami w zakresie tworzenia nowych rozwiązań. Wielokrotnie respondenci
zwracali uwagę na to, że przedsiębiorcy nie ufają sobie i nie są zmotywowani do współpracy.
Część ankietowanych zauważyła powiązania najistotniejszych barier: często brak motywacji do
współpracy z uczelniami czy instytucjami otoczenia biznesu spowodowany jest brakiem środków
finansowych.
Kolejne pytania dotyczyły współpracy ośrodków badawczych z jednostkami samorządu terytorialnego. Okazało się, że wszystkie badane podmioty współpracują z JST i mogą liczyć na ich
wsparcie. Respondentów poproszono także o ocenę przebiegu tej współpracy w skali od 1 do 6.
STRONA 63/159
Wykres 17. Odpowiedzi na pytanie: „Jak ocenia Pan/Pani Waszą współpracę z JST? Proszę o ocenę współpracy w skali od
1 do 6 (gdzie 1 oznacza, że ocenia ją Pan/Pani bardzo słabo, a 6 bardzo dobrze)”
3
2
1
1
1
2
2
1
3
4
5
6
Ponad połowa respondentów oceniła współpracę z JST na 4 lub wyżej. Tylko w dwóch przypadkach oceniona została ona skrajnie źle (ocena 1 lub 2). Wnioskuje się więc, że przebieg współpracy między analizowanymi podmiotami układa się dobrze, jednak bardzo często zależy od indywidualnego przypadku i charakteru współpracy.
Przedstawicieli ośrodków badawczych zapytano również o ich przewidywania na temat rozwoju zainteresowania innowacjami w województwie podkarpackim na przestrzeni najbliższych
5 lat.
Wykres 18. Odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/Pani zdaniem zainteresowanie innowacjami w regionie województwa podkarpackiego będzie rosnąć czy spadać w ciągu najbliższych 5 lat?”
2
Trudno
powiedzieć
Będzie rosnąć
8
STRONA 64/159
Na pytanie dotyczące subiektywnej oceny wzrostu zainteresowania innowacjami na podkarpaciu w ciągu najbliższych 5 lat, żaden z respondentów nie stwierdził, że zainteresowanie to
będzie spadało. W dwóch przypadkach udzielono odpowiedzi „trudno powiedzieć”. Pozostali ankietowani stwierdzili, że zainteresowanie innowacjami będzie rosnąć. Ankieterzy pytali także
o uzasadnienie odpowiedzi. Oprócz wypowiedzi zamieszczonych poniżej, respondenci zwracali
uwagę na wymogi i rankingi unijne dotyczące innowacyjności, na zmieniający się rynek
i konieczność dostosowania się do niego oraz na kwestie dotyczące coraz większej promocji inicjatyw proinnowacyjnych.
„
Takie są tendencje. Według mnie w najbliższym czasie współpraca między uczelniami
a przedsiębiorcami będzie musiała się zawęzić – w szczególności w zakresie pozyskiwania energii
ze źródeł odnawialnych i ze źródeł alternatywnych (…). Właśnie uczelnie są kluczowym czynnikiem
w rozwoju innowacyjności i transferze wiedzy, do którego prędzej czy później dojdzie.
„
Centrum Transferu Technologii – Uniwersytet Rzeszowski
Zainteresowanie
innowacjami
i świadomość
o konieczności
ich
wprowadzania
rośnie
w regionie. Przedsiębiorstwa otrzymują dotacje na rozwiązania innowacyjne i zwiększa się ich
wiedza na temat tego, jak powinni konkurować w dzisiejszych czasach.
„
Ośrodek Wynalazczości i Ochrony Patentowej – Politechnika Rzeszowska
Zainteresowanie innowacjami zdecydowanie będzie rosnąć głównie dlatego, że ambicje lu-
dzi zwiększają się.
Katedra Technologii I Materiałoznawstwa Chemicznego – Politechnika Rzeszowska
Kolejne
pytanie
dotyczyło
współpracy
ośrodków
badawczych
z przedsiębiorstwami
w ramach wdrażania innowacji. Wszystkie analizowane podmioty odpowiedziały, że taka współpraca jest prowadzona. Zakres współpracy zależy od typu ośrodka badawczego. Ankietowane
podmioty współpracują w ramach innowacji w następujących zagadnieniach:
1) Ośrodki Politechniki Rzeszowskiej:
STRONA 65/159

Wytwarzanie elementów konstrukcyjnych, m.in. silników lotniczych, współpraca z WSK
„PZL-Rzeszów”,

Projektowanie i wykonywanie konstrukcji budowlanych,

Niezawodność i bezpieczeństwo systemów zbiorowego zaopatrzenia w wodę,

Prace nad wynalazkami, wspólne umowy wdrożeniowe, specjalistyczne badania, konsultacje technologiczne i wspólne rozwiązania technologiczne,

Badanie pianek poliuretanowych pod kątem odporności termicznej,

Udzielanie
licencji,
pomoc
przy
wdrażaniu
rozwiązań
technologicznych,
rozwój
i doskonalenie nowych technologii.
2) Pozostałe ośrodki:

Przeprowadzanie
badań
marketingowych,
zapotrzebowania
na
nowe
technologie
i rozwiązania innowacyjne, badań społecznych rynkowych, przygotowanie ekspertyz na potrzeby projektów unijnych (Biuro Badań i Analiz Statystycznych),

Rozwiązania dla rolnictwa – nowe środki ochrony roślin, innowacje w rolnictwie (Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Przecławiu),

Alternatywne źródła energii, techniczne rozwiązania w celu pozyskiwania energii czystej
(Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Rzeszowskiego).
Przedstawiciele ośrodków badawczych zapytani zostali także o zauważane przez nich szanse i zagrożenia dla podkarpackiej innowacyjności. Fragmenty wypowiedzi respondentów, którzy
udzielili odpowiedzi na to pytanie przedstawione są poniżej.
„
Jednym z zagrożeń innowacyjności jest udział kapitału zagranicznego. Wiele firm inwestuje
na podkarpaciu, ale traktuje te inwestycje jako zwiększenie mocy produkcyjnej. Nie zależy im na
rozwoju nowych technologii i rozwiązań, tylko na eksploatacji korzystnych warunków produkcji,
m.in. relatywnie taniej siły roboczej. W przyszłości może skutkować to tym, że województwo podkarpackie
zamieni
się
w obszar
przemysłowy
zorientowany
na
ilość,
a nie
na
jakość
i innowacyjność”
Katedra Materiałoznawstwa – Politechnika Rzeszowska
STRONA 66/159
„
Zagrożeniem jest zbyt duża wirtualność innowacyjności. Jest duża promocja tego typu
działań, ludzie mają dużo ciekawych pomysłów, ale nie ma to dużego przełożenia na rzeczywistość.
„
Katedra Zaopatrzenia w Wodę i Odprowadzania Ścieków – Politechnika Rzeszowska
Największym
zagrożeniem
jest
odpływ
kadr.
Najlepsi
i najzdolniejsi
wyjeżdżają
w poszukiwaniu lepszej pracy.
„
Katedra Technologii i Materiałoznawstwa Chemicznego – Politechnika Rzeszowska
Szanse na rozwój innowacyjności to rozwój klastrów, w szczególności Doliny Lotniczej
i klastra Odnawialnych Źródeł Energii. Według mnie podkarpackie ma też duży potencjał
w obszarze przetwórstwa tworzyw. Zagrożeniem jest to, że aparatura i bogate wyposażenie Politechniki nie jest wykorzystywane. Przedsiębiorstwa są chętne do współpracy, jednak bardzo często finalnie rezygnują ze względu na brak środków finansowych. Brakuje też finansowania badań,
które nie mogą zostać sprzedane (skomercjalizowane) – wszystkie dotacje z UE zakładają zwrot
z przeprowadzanych badań. Istnieje natomiast wiele obszarów i zagadnień badawczych, które nie
są wystarczająco eksplorowane. Niestety, brakuje środków finansowych na przeprowadzanie badań w tych obszarach. Bezpośredni wynik takich prac nie może zostać sprzedany – są to po prostu
publikacje naukowe, więc nie można sfinansować ich z funduszy unijnych. Jednak przekonany jestem, że w długiej perspektywie przeprowadzenie tych badań i publikacja wyników przyczyniłaby
się do rozwoju innowacyjności.
„
rynku,
Ośrodek Wynalazczości i Ochrony Patentowej – Politechnika Rzeszowska
Przedsiębiorstwa w województwie podkarpackim najczęściej zajmują się przetrwaniem na
a nie
innowacyjnym
i zrównoważonym
rozwojem.
Bardzo
często
przy
kontakcie
z przedsiębiorstwami ich chęć do współpracy spada podczas dyskusji o kwestiach finansowych
Katedra Konstrukcji Budowlanych – Politechnika Rzeszowska
STRONA 67/159
Podsumowując,
przedstawiciele
ośrodków
badawczych
na
ogół
zadowoleni
byli
z poprawiającej się sytuacji województwa podkarpackiego, jednak zwracali uwagę na wciąż istniejące problemy. Głównymi przeszkodami w rozwoju innowacyjności są według nich niewystarczający budżet przedsiębiorstw, brak zaufania między przedsiębiorcami oraz brak eksploatacji bogatego
zaplecza badawczego. Nie mniej jednak, 80% z nich widzi duży potencjał innowacyjności województwa podkarpackiego i uważa, że w ciągu najbliższych 5 lat wzrost zainteresowania innowacjami wzrośnie.
4.6.
Analiza wywiadów z pracownikami instytucji publicznych
Wywiady z pracownikami instytucji publicznych przeprowadzone zostały telefonicznie me-
todą IDI. Badanie zostało zrealizowane w okresie od 1 kwietnia do 5 kwietnia 2013 roku. Grupę
respondentów stanowiły losowe instytucje publiczne działające na terenie województwa podkarpackiego. Próbę kontaktu podjęto z 25 jednostkami administracyjnymi. Z sukcesem przeprowadzono 10 wywiadów. Przeciętny czas rozmowy z respondentami wynosił od 10 do 15 minut.
Finalnie wywiady przeprowadzono z następującymi instytucjami:

Centrum Organizacyjno-Szkoleniowe i Współpracy Narodowej Rzeszowskiej Agencji
Rozwoju Regionalnego,

Wydział Koordynacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Wojewódzkiego Urzędu
Pracy w Rzeszowie,

Departament Wspierania Przedsiębiorczości Urzędu Marszałkowskiego Województwa
Podkarpackiego,

Departament Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego,

Wydział Funduszy Europejskich i Strategii Rozwoju Urzędu Miejskiego w Przemyślu,

Wydział Edukacji Urzędu Miejskiego w Przemyślu,

Urząd Miasta Przeworsk,

Wydział Promocji i Współpracy Międzynarodowej Urzędu Miasta Rzeszów,

Urząd Miasta Tarnobrzeg,

Wydziału Rozwoju Urzędu Miasta Sanok.
STRONA 68/159

Innowacje wewnętrzne
Pierwsze pytanie zadane przedstawicielom instytucji publicznych dotyczyło wdrożonych
rozwiązań innowacyjnych w ich jednostce administracyjnej w ciągu ostatnich 2 lat.
Wykres 19. Odpowiedzi na pytanie: „Czy w Państwa jednostce administracyjnej wdrożono jakieś innowacyjne rozwiązania
w ciągu ostatnich 2 lat?”
Tak
4
6
Nie
Większość badanych instytucji publicznych (60%) wprowadziło innowacyjne rozwiązania
w ciągu ostatnich 2 lat. Najczęstszą innowacją było zaimplementowanie rozwiązań wymaganych
do otrzymania certyfikatu ISO. Do takich działań zaliczane jest m.in.: wprowadzanie nadzoru nad
dokumentacją i zapisami, zaangażowanie kierownictwa w budowanie systemu zarządzania jakością, usystematyzowanie zarządzania zasobami, ustanowienie procesów realizacji wyrobu, dokonywanie systematycznych pomiarów (zadowolenia klienta, wyrobów oraz procesów). Mniejszą
część respondentów stanowili przedstawiciele, których instytucja pośrednio przyczyniła się do
wprowadzenia tego typu rozwiązań w innych jednostkach, między innymi stworzenie innowacyjnego systemu komunikacji (Departament Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego) oraz oddziaływanie na aktywizacje bezrobotnych (Wydział Koordynacji
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie.
Tylko jedna z ankietowanych, przedstawicielka Wydziału Promocji i Współpracy Międzynarodowej Urzędu Miasta Rzeszów przyznała, że jej instytucja samodzielnie stworzyła Centra Obsługi
Mieszkańca, znajdujące się w rzeszowskich supermarketach oraz galeriach handlowych, w których
mieszkańcy mogą wykonać proste czynności administracyjne (wyrobienie dowodu osobistego czy
dowodu rejestracyjnego).
STRONA 69/159
Podsumowując, w większości przebadanych instytucji publicznych zostały zaimplementowane innowacyjne rozwiązania. Negatywnym aspektem jest fakt, że wśród odpowiedzi brakuje
różnorodnych rodzajów innowacyjności – większość jednostek administracyjnych oprócz działań
mających na celu spełnienie norm ISO, nie zaimplementowała innych nowatorskich rozwiązań.

Wsparcie, potrzeby i rozwój przedsiębiorstw
Następnie, respondenci zostali zapytani, czy ich jednostka administracyjna oferuje przed-
siębiorcom wsparcie we wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań.
Wykres 20. Odpowiedzi na pytanie: „Czy Państwa jednostka oferuje przedsiębiorcom wsparcie we wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań?”
Tak
4
6
Nie
60% przebadanych instytucji oferuje przedsiębiorcom wsparcie we wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań. Świadczy to o coraz większej świadomości jednostek administracyjnych na temat
konieczności wspierania rozwoju lokalnych przedsiębiorców.
Kolejne 4 pytania zadawane były tylko tym respondentom, którzy udzielili twierdzącej odpowiedzi na pytanie: „Czy Państwa jednostka oferuje przedsiębiorcom wsparcie we wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań?”
W pierwszej kolejności ankietowani zostali zapytani o to, w jakim zakresie oferują wsparcie
przedsiębiorcom w zakresie wprowadzania innowacyjnych rozwiązań.
STRONA 70/159
Rysunek 2. Odpowiedź na pytanie: „W jakim zakresie oferują Państwo wsparcie przedsiębiorcom w zakresie wprowadzania innowacyjnych rozwiązań?”
Współpraca
z klastrami
Formy
wsparcia
Doradztwo
Ulgi
podatkowe
Dotacje
Ankietowani wymieniali następujące wsparcia przedsiębiorców w implementowaniu innowacyjnych rozwiązań:

Wielopłaszczyznowe doradztwo, w zakresie innowacyjności oraz pisaniu wniosków
o dofinansowania (m.in.: Centrum Organizacyjno-Szkoleniowe i Współpracy Narodowej Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego oraz Wydział Promocji i Współpracy Międzynarodowej Urzędu Miasta Rzeszów),

Dotacje na różnego rodzaju inwestycje (Centrum Organizacyjno-Szkoleniowe
i Współpracy Narodowej Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, Wydział Koordynacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Wojewódzkiego Urzędu Pracy
w Rzeszowie oraz Departament Wspierania Przedsiębiorczości Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego),

Ulgi podatkowe (Urząd Miasta Tarnobrzeg),

Współpraca z klastrami (Wydział Edukacji Urzędu Miejskiego w Przemyślu).
STRONA 71/159
Powyższe odpowiedzi świadczą o tym, że w województwie podkarpackim pomoc udzielana
przez instytucje publiczne ma w większości przypadków charakter informacyjny.
Poniższy wykres przedstawia rozkład uzyskanych odpowiedzi na pytanie: „Czy inicjatyw
wspierania przedsiębiorców we wprowadzaniu innowacyjnych rozwiązań jest coraz więcej?”.
Wykres 21. Odpowiedzi na pytanie: „Czy inicjatyw wspierania przedsiębiorców we wprowadzaniu innowacyjnych rozwiązań jest coraz więcej?”
Tak
3
3
Nie
Pytanie o tendencje powstawania inicjatyw wspierania przedsiębiorców podzieliło ankietowanych na połowę. 50% przedstawicieli instytucji uważa, że tego typu inicjatyw jest coraz więcej,
a 50% jest przeciwnego zdania.
Kolejne pytanie dotyczyło opinii respondentów na temat funduszy na inicjatywy wspierania
przedsiębiorców. Przedstawiciele jednostek administracyjnych zostali zapytani o to, czy według
nich środki finansowe na wspieranie przedsiębiorców we wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań rosną.
STRONA 72/159
Wykres 22. Odpowiedzi na pytanie: „Czy fundusze na inicjatywy wspierania przedsiębiorców we wdrażaniu innowacyjnych
rozwiązań rosną?”
Tak
2
Nie
3
Trudno
powiedzieć
1
Również 50% respondentów twierdzi, że fundusze na tego typu inicjatywy rosną. Tylko
około 17% respondentów jest odmiennego zdania, a 33% przedstawicielom jednostek administracyjnych trudno było ustosunkować się do tego pytania. Wyniki powyższego pytania świadczą
o pozytywnym trendzie – w województwie podkarpackim zauważa się coraz więcej środków finansowych na inicjatywy wspierania przedsiębiorców.
Zdecydowana większość ankietowanych (ponad 80%) uważa, że tego typu inicjatywy cieszą się dużym zainteresowaniem przedsiębiorców.
Wnioski, które zostały wyciągnięte z powyższych pytań, są bardzo pozytywne dla wzrostu
poziomu innowacji w województwie podkarpackim. 60% ankietowanych instytucji publicznych oferuje przedsiębiorcom pomoc w implementowaniu innowacyjnych rozwiązań. Zdaniem przedstawicieli tych jednostek administracyjnych w województwie podkarpackim pojawia się coraz więcej
inicjatyw wspierania innowacyjności biznesu, co łączy się z faktem, że rosną środki finansowanie
przeznaczone na pomoc dla przedsiębiorstw. Przykładem coraz większego wsparcia w zakresie
finansowania przedsiębiorstw jest m.in. Podkarpacki Fundusz Poręczeniowy wspomagający MŚP.
W konsekwencji, zmienia się nastawienie przedsiębiorców, którzy coraz chętniej biorą udział
w programach wsparcia innowacyjności.
Następnie, przedstawiciele jednostek administracyjnych zostali zapytani jakie jest ich zdaniem nastawienie przedsiębiorstw do oferowanych im form wsparcia we wdrażaniu innowacji. Najczęstszą pojawiającą się odpowiedzią było „to zależy”. Według respondentów trudno jest jednoznacznie ocenić nastroje przedsiębiorców do oferowanej im pomocy.
STRONA 73/159
Przedstawicielka Departamentu Wspierania Przedsiębiorczości Urzędu Marszałkowskiego
Województwa Podkarpackiego uważa, że chęci do współpracy zależą od wielkości firmy.
„
Zdecydowanie bardziej chętne do współpracy są duże przedsiębiorstwa. Zauważmy pewnie
problemy w nawiązaniu kooperacji z firmami z sektora MŚP.
Departament Wspierania Przedsiębiorczości – Urząd Marszałkowski Województwa
Podkarpackiego
„
Należy jednak podkreślić pozytywne nastawienie pracowników publicznych.
Z zainteresowaniem przedsiębiorców bywa różnie, ale my robimy wszystko by to zmienić.
Pani Grażyna Dytko, Kierownik Wydziału Koordynacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki –
Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie
Następnie respondenci zostali zapytani o to, czy przedsiębiorcy przykładają coraz większą
wagę do implementowania innowacyjnych rozwiązań w województwie podkarpackim.
Wykres 23. Odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/Pani zdaniem przedsiębiorstwa przykładają coraz większą wagę do implementowania innowacyjnych rozwiązań?”
Tak
4
5
Nie
Trudno
powiedzieć
1
STRONA 74/159
Połowa ankietowanych uważa, że przedsiębiorcy przykładają coraz większą wagę do implementowania innowacyjnych rozwiązań. Ponownie, dużej grupie respondentów trudno było ustosunkować się do tego zagadnienia. Niemniej jednak, wyniki po raz kolejny udowadniają wzrost
chęci przedsiębiorców do wdrażania innowacji w swoich firmach.
Podczas wywiadów IDI, ankietowani zostali zapytani również o to, czego według nich,
przedsiębiorcy oczekują wobec administracji publicznej pod kątem tworzenia i wdrażania nowych
innowacyjnych rozwiązań.
Rysunek 3. Odpowiedzi na pytanie: „Jakie są Pana/Pani zdaniem oczekiwania i wymagania przedsiębiorstw wobec administracji publicznej pod kątem tworzenia i wdrażania nowych innowacyjnych rozwiązań?”
Rzetelna
informacja
Lepsza
infrastruktura
Doradztwo
Oczekiwania
wobec
administracji
publicznej
Szybkość
działania
Dotacje
Uproszczenie
biurokracji
Odpowiedzi respondentów były różnorodne. Według badanych oczekiwania przedsiębiorców
wobec administracji publicznej sprowadzają się do chęci otrzymywania niezbędnych informacji
(rzetelna informacja, profesjonalne doradztwo) oraz wsparcia w finansowaniu działań, mających
na celu wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań. Warto podkreślić, że przedstawiciele jednostek
STRONA 75/159
administracyjnych zauważają także niedoskonałości działania instytucji, w których pracują – ankietowani na pytanie jakie są oczekiwania i wymagania przedsiębiorstw wobec administracji publicznej, udzielali odpowiedzi takich jak: „poprawa szybkości działania jednostek administracyjnych”, „mniej biurokracji” czy „więcej projektów dążących do poprawy infrastruktury”.
Podsumowując, przeprowadzone wywiady IDI wskazują, że poziom innowacyjności
w województwie podkarpackim nadal wymaga poprawy (zarówno poprzez rozwój instytucji państwowych, jak i przedsiębiorstw). Niemniej jednak, większość aspektów zmienia się na lepsze –
pojawia się coraz więcej inicjatyw, środków finansowych oraz poprawia się nastawienie właścicieli
firm. Ponadto, pracownicy państwowi zdają sobie sprawę, że także ich działalność wymaga reform, by lepiej wspierać innowacyjność województwa podkarpackiego.

Komunikacja
Kolejna część wywiadu dotyczyła sposobu komunikacji instytucji publicznych z przedsię-
biorstwami. W pierwszej kolejności, ankietowani zostali zapytani o kanały wykorzystywane do
komunikacji z przedsiębiorcami.
Wykres 24. Odpowiedzi na pytanie: „Jakie kanały wykorzystują Państwo do komunikacji z przedsiębiorcami?”
9
7
5
5
5
3
2
STRONA 76/159
2
9 na 10 zbadanych instytucji komunikuje się z przedsiębiorstwami poprzez spotkania. Drugim, bardzo często używanym kanałem komunikacji jest mailing. Najrzadziej wykorzystywanymi
sposobami są targi związane z innowacyjnością oraz udostępnianie infolinii dla przedsiębiorców.
Warto podkreślić jednak utworzenie przez Wydział Promocji i Współpracy Międzynarodowej Urzędu
Miasta Rzeszów, specjalnej infolinii dla mieszkańców oraz przedsiębiorców, którą obsługuje kilku
przeszkolonych pracowników. Innymi formami porozumiewania się z przedsiębiorstwami, wymienianymi w ankiecie były specjalistyczne targi (wykorzystywane przez Wydział Edukacji Urzędu
Miejski w Przemyślu) oraz Internet.
Powyższe odpowiedzi potwierdzają, że jednostki administracyjne preferują bezpośredni
kontakt z przedsiębiorcami, najchętniej poprzez spotkanie, punkty informacyjne czy konferencje.
Respondenci potwierdzali, że jest to najskuteczniejsza forma komunikowania się, gdyż obejmuje
tylko zainteresowanych wsparciem podmioty.
Następnie przedstawiciele instytucji państwowych zostali poproszeni o ocenę jakości komunikacji z przedsiębiorstwami, innymi jednostkami administracji publicznej, ośrodkami badawczymi oraz uczelniami.
Wykres 25. Średnia ocena jakości komunikacji z wymienionymi podmiotami (w skali od 1 do 6, gdzie 1 jest oceną najniższą a 6 najwyższą)
4,88
4,22
Inne jednostki
administracji
publicznej
Uczelnie
3,55
3,44
Przedsiębiorstwa
Ośrodki badawcze
Spośród wymienionych podmiotów respondenci uważają, że najlepsza jakość komunikacji
występuje pośród jednostek administracji publicznych, natomiast najgorsza z podkarpackimi
przedsiębiorstwami. Komunikacja pomiędzy tymi podmiotami wymaga zdecydowanej poprawy,
STRONA 77/159
ponieważ współpraca na płaszczyźnie przedsiębiorstwa-jednostki administracji jest kluczowa
w rozwoju innowacyjności województwa podkarpackiego. Ponadto, można zauważyć, że efektywna
komunikacja występuje pomiędzy podmiotami, działającymi w tej samej branży – m.in. Naczelnik
Wydziału Edukacji Urzędu Miejskiego w Rzeszowie, Pani Elżbieta Tarnawska przyznała najwyższą
ocenę jakości komunikacji podkarpackim uczelniom.
Reasumując, instytucje publiczne wykorzystują relatywnie dużo form kontaktowania się
z przedsiębiorcami. Z drugiej strony respondenci przyznają, że jakość komunikacji między tymi
podmiotami nie należy do najlepszych.

Innowacyjność podkarpacia
Kolejną część ankiety stanowiły pytania odnośnie szeroko pojętej innowacyjności woje-
wództwa podkarpackiego w krótkiej i długiej perspektywie. Wszyscy respondenci odpowiedzieli
twierdząco na pytanie czy innowacyjność województwa podkarpackiego będzie się zmieniać. Następnie, ankietowani zostali zapytani o tendencje w zmianach poziomu nowatorskich rozwiązań
w województwie podkarpackim.
Wykres 26. Odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/Pani zdaniem innowacyjność województwa podkarpackiego będzie rosnąć?”
2
Tak
Nie
8
Zdecydowania
większość
(80%)
ankietowanych
uważa,
że
poziom
innowacyjności
w województwie podkarpackim będzie rosnąć. Zdecydowana większość respondentów jako uza-
STRONA 78/159
sadnienie podaje działalność Doliny Lotniczej. Poniżej przedstawiono najciekawsze odpowiedzi
udzielone przez ankietowanych przedstawicieli administracji publicznych.
„
Z pewnością duży wpływ na innowacyjności województwa mają uczelnie wyższe, które
kształcą specjalistów dla sektora przemysłu lotniczego oraz branży IT.
„
Sekretarz Miasta Przeworsk
W końcu znaczące efekty przynoszą poniesione w ostatnich latach inwestycje oraz coraz
lepsza infrastruktura województwa podkarpackiego
„
Urząd Miasta Tarnobrzeg
Za najważniejsze czynniki wpływające na innowacyjność województwa podkarpackiego
uważam duży kapitał ludzki, prężnie działające klastry oraz czyste środowisko.
Pani Agnieszka Szczekała, Wydział Promocji i Współpracy Międzynarodowej
– Urząd Miasta Rzeszów
Należy również podkreślić fakt, że województwo podkarpackie (jako jedno z niewielu
w Polsce) posiada dodatni przyrost naturalny.
Wszyscy ankietowani zauważają także pewne bariery, jakie napotyka województwo podkarpackie w rozwoju innowacyjności. Między innymi, według Naczelnik Wydziału Edukacji Urzędu
Miejskiego w Rzeszowie, Pani Elżbiety Tarnawskiej głównymi czynnikami hamującymi wzrost innowacyjności jest ludzka mentalność, zacofanie i marginalizacja Regionu oraz duża migracja młodzieży. Ponadto, przedstawicielka Wydziału Koordynacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie uważa, że problemem analizowanego województwa
jest zbyt duża liczba małych przedsiębiorstw.
Respondenci zostali także zapytani o słabe i mocne strony województwa podkarpackiego.
STRONA 79/159
Rysunek 4. Odpowiedź na pytanie: „Jakie są Pana/Pani zdaniem silne i słabe strony województwa podkarpackiego
w zakresie innowacyjności i stosowania innowacyjnych rozwiązań w województwie podkarpackim?”
Mocne strony
Klastry
Słabe
Słaba promocja
strony
regionu
Przemysł lotniczny (Dolina
Lotnicza)
Małe możliwości finansowe
Wyspecjalizowane branże
Brak współpracy przedsiębiorstw
i jednostek badawczorozwojowych
Środowisko oraz walory
krajobrazowe
Duże dysproporcje między
Doliną Lotniczą i resztą ośrodków
Innowacyjność Rzeszowa
Istnienie strategii
innowacyjności
Zdaniem respondentów, najmocniejszymi stronami województwa podkarpackiego są: silnie
wyspecjalizowany przemysł lotniczy, czyste środowisko naturalne, walory krajobrazowe oraz innowacyjność Rzeszowa. Czynniki wyróżniające województwo podkarpackie wymienia jeden
z ankietowanych przedstawicieli jednostek administracyjnych.
„
Region województwa podkarpackiego, spośród innych województw polskich wyróżnia się
prężnie działającymi klastrami oraz istnieniem skutecznej strategii rozwoju innowacyjności.
Pan Konrad Białas, Naczelnik Wydziału Rozwoju Miasta – Urząd Miasta Sanok
Ankietowani do mankamentów Regionu zaliczają: słabą promocję, małe środki finansowe,
słabą współpracę między sektorem publicznym i prywatnym oraz duże dysproporcje.
STRONA 80/159
Ciekawym spostrzeżeniem odnośnie słabych stron, podczas wywiadu, podzielił się przedstawiciel UM Tarnobrzeg. Jako słabą stronę określił on silnie wyspecjalizowany przemysł, ponieważ
„co jest naszą zaletą, jest też naszą słabością”.
„
Jako słabą stronę określiłbym także silnie wyspecjalizowany przemysł, ponieważ uważam,
że mocne wykształcenie tej branży jest zarówno zaletą, jak i słabością województwa podkarpackiego.
Przedstawiciel Urzędu Miasta Tarnobrzeg
Ostatnią częścią wywiadu IDI była prośba o wskazanie szans i zagrożeń dla rozwoju innowacyjności w województwie podkarpackim.
Rysunek 5. Odpowiedź na pytanie: „Jakie są Pana/Pani zdaniem szanse i zagrożenia dla rozwoju innowacyjności
w województwie podkarpackim?”
• Rozwój uczelni, Doliny Lotniczej, sektora przemysłu
• Infrastruktura biznesowa sprzyjająca prowadzeniu działalności
• Programy UE – dofinansowania ogółem, dofiansowania
w obszarze biotechnologii, występowanie tzw. klastrów biznesowych
• Marginalizacja województwa
• Migracja młodych ludzi
• Brak środków finansowych • Programy UE – dofiansowania
UE
Na powyższym rysunku, aspekty zapisane przy żółtej strzałce obrazują, wymieniane przez
respondentów, szanse na wzrost innowacyjności w województwie podkarpackim, a w dolnej części
zostały przedstawione potencjalne zagrożenia w rozwoju analizowanego Regionu.
Większość respondentów jest silnie przekonana, że poziom innowacyjności województwa
podkarpackiego będzie wzrastać. Jako główny argument ankietowani wymieniali programy UE
STRONA 81/159
i związane z nimi dofinansowania oraz dalszy rozwój klastrów oraz przemysłu lotniczego. Ponadto,
przedstawiciel Departamentu Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego szanse na rozwój poziomu innowacyjności upatruje w uczelniach wyższych, które coraz lepiej współpracują i pomagają firmom z sektora przemysłu.
Poniżej przedstawione są największe zagrożenia dla rozwoju innowacyjności województwa
podkarpackiego, według respondenta z Departamentu Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego.
„
Według mnie, największymi zagrożeniami dla wzrostu poziomu innowacyjności wojewódz-
twa podkarpackiego jest migracja młodzieży oraz możliwość braku dofinansowania z UE
w przyszłości. Do tego dodałbym także ciągłą marginalizację województwa podkarpackiego.
Departament Rozwoju Regionalnego – Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego
Podsumowując, zdecydowana większość ankietowanych uważa, że kluczem do rozwoju województwa jest działalność i rozwój Doliny Lotniczej. Według przedstawicieli jednostek administracyjnych przemysł lotniczy jest branżą, która wyróżnia województwo podkarpackie wśród innych
regionów Polski, a nawet Europy. Z drugiej strony, wielu respondentów mówiło o dużym problemie związanym z marginalizacją województwa podkarpackiego, które traktowane jest jako „Polska
B”. W konsekwencji, wielu młodych ludzi, którzy powinni w przyszłości świadczyć o sile Regionu,
decyduje się na wyjazd z województwa podkarpackiego. Ponadto, na horyzoncie nie zauważa się
reform, które prowadziłby do zmiany tej sytuacji.
STRONA 82/159
5.
Hipotezy badawcze
5.1.
Mocne strony
5.1.1.

Specjalizacje
Jasno sprecyzowane obszary specjalizacji województwa
Województwo podkarpackie posiada jasno zdefiniowane mocne strony, czyli obszary go-
spodarki, dzięki którymi wyróżnia się na tle innych regionów. Ponadto, władze regionalne zdają
sobie sprawę, że mogą wykorzystać wyspecjalizowane branże, by poprawić sytuację zarządzanego
regionu. Powyższe stwierdzenia potwierdza Przewodniczący Podkarpackiej Rady Innowacyjności
prof. Leszek Woźniak – „Wiele regionów ma w Polsce problemy. Trudno im sprecyzować swój wyróżnik jakości. Natomiast dla nas te mądre specjalizacje są zdefiniowane. Jednoznacznie mamy
przodujący na poziomie światowym przemysł lotniczy, tym się wyróżniamy i Europa oraz świat
o tym wie” 28.
Ponadto, zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej, współczesna polityka innowacyjna regionów powinna zostać oparta o ideę inteligentnej specjalizacji, umożliwiającej rozwój kluczowych
obszarów regionu. Wyróżniające się specjalizacje w województwie podkarpackim to przemysł lotniczy oraz sektor jakości życia („inteligentna” specjalizacja, która obejmuje turystykę medyczną,
rekreację, opiekę na osobami starszymi, zdrową żywność).

Rozwój zrównoważonego i wyspecjalizowanego budownictwa
Jednym z głównych kierunków rozwojowych budownictwa w województwie podkarpackim
są nowoczesne systemy grzewcze oraz rozwiązania techniczne służące zmniejszeniu energochłonności budynków. Wprowadza się także technologie związane z ogólnie rozumianą infrastrukturą
drogową29.
W 2011 roku w podkarpackim zarejestrowanych było 9 715 przedsiębiorstw budowlanych,
co plasuje Region na 11. miejscu w Polsce (lider mazowieckie – 32 754 firm). Warto dodać, że od
roku 2005 następuje sukcesywny wzrost liczby firm budowlanych w województwie podkarpackim.
28
www.umwp.podkarpackie.pl/index.php/rozwoj-regionalny/2300-w-jakich-kierunkach-bedzie-sie-rozwijac-podkarpackie
Politechnika Rzeszowska, Końcowy raport z badań Foresight priorytetowe technologie dla zrównoważonego rozwoju województwa podkarpackiego, Rzeszów
2008, str. 224.
29
STRONA 83/159
Ponadto, w 2010 roku analizowany Region charakteryzował się 13% wzrostem liczby firm z tej
branży w stosunku do roku 200930.

Generowanie dużej wartości dodanej przez przemysł
Główne wskaźniki makroekonomiczne województwa podkarpackiego, takie jak Produkt Krajowy Brutto czy Produkt Krajowy Brutto per capita, odznaczają się najniższymi wartościami ze
wszystkich regionów Polski. Warto jednak zwrócić uwagę na strukturę PKB w analizowanym Regionie, która opiera się w największym stopniu na przemyśle31. Ponadto, na przestrzeni ostatnich
lat woj. podkarpackie charakteryzuje się dużą dynamiką produkcji sprzedanej ogółem, która była
znacznie wyższa niż średnia w kraju – dla analizowanego Regionu w 2011 roku wzrosła ona
o 13,8% w stosunku do roku poprzedniego (jest to czwarty wyniki wśród wszystkich województw)32. Świadczy to o coraz większym znaczeniu sektora przemysłu dla gospodarki Regionu.
Ponadto obecność i funkcjonowanie prestiżowych firm z sektora ICT (Information and
Communications Technology) determinuje rozwój innowacyjności danego Regionu. Na terenie województwa podkarpackiego działalność prowadzą firmy tj.: Asseco Poland S.A., TOP S.A.,
Ideo Sp. z o.o., oraz Bury Sp. z o.o33.

Duża liczba miejsc pracy
i średnio-wysokiej techniki
w przetwórstwie
przemysłowym
wysokiej
Ze względu na złożoność procesów przetwórstwa przemysłu wysokiej i średniej techniki,
sektor ten sprzyja rozwojowi rozwiązań innowacyjnych. W przypadku tej branży województwo
podkarpackie wypada na tle kraju relatywnie dobrze. W roku 2011 udział liczby pracujących
w przetwórstwie przemysłowym średniej i wysokiej techniki do całkowitej liczby pracujących
w Regionie wyniósł 5,9%. Jest to czwarty najlepszy wynik wśród wszystkich województw w Polsce.
Analizowany Region wyprzedzają tylko województwa dolnośląskie (8,9%), śląskie (6,8%) oraz
lubuskie (6,5%), a średnia dla całego kraju wynosi 4,7%. Ponadto, w porównaniu do roku 2010,
dla województwa podkarpackiego odnotowano wzrost udziału pracujących w przetwórstwie wyso-
30
31
32
33
www.monitoruj.podkarpackie.pl/gospodarka-regionu/ – baza danych serwisu.
Główny Urząd Statystyczny (Bank danych lokalnych/Przemysł i budownictwo/Produkcja sprzedana//Dynamika produkcji sprzedanej ogółem/wg PKD 2007).
www.coi.rzeszow.pl/pl/dlaczego_podkarpackie/inwestycje_na_podkarpaciu/
STRONA 84/159
kiej i średnio-wysokiej techniki o ponad 0,5 punktu procentowego, co świadczy o rosnącym zapotrzebowaniu na pracowników tej branży34.

Wysoko rozwinięty przemysł lotniczy
Przemysł lotniczy jest branżą, która zdecydowanie wyróżnia województwo podkarpackie na
tle Polski, a nawet Europy. Potwierdza to analityczny artykuł opracowany przez PARP „Rzeszowska
Dolina Klastrów”35, który wskazuje na szczególne znaczenie działalności Doliny Lotniczej – „Najbardziej znanym podkarpackim klasterem, którego zasięg i znaczenie już dawno przekroczyły granice województwa, jest Dolina Lotnicza. Klaster ten skupia firmy branży lotniczej (razem ponad
100 podmiotów), działa od 2003 roku i jest istotną częścią globalnego łańcucha dostawców przemysłu lotniczego”. Silnym filarem Doliny Lotniczej jest WSK „PZL-Rzeszów” S.A., podmiot z ponad
70-letnim doświadczeniem, zatrudniający około 4 500 osób. Spółka ta wykorzystuje najnowocześniejsze i najbardziej innowacyjne technologie produkcyjne pozwalające na wytwarzanie produktów o światowych standardach. Dzięki działaniu w oparciu o tzw. centra doskonałości, możliwe
jest nie tylko wdrażanie innowacji w produkcji, ale także w zarządzaniu i koordynacji procesów
w przedsiębiorstwie.

Dynamiczny rozwój branży przetwórstwa tworzyw sztucznych
Województwo podkarpackie posiada ogromny potencjał w branży przetwórstwa tworzyw
sztucznych. Zaczął on być dynamicznie eksploatowany w 2011 roku, kiedy z inicjatywy Politechniki Rzeszowskiej, przedsiębiorstwa MARMA Polskie Folie Sp. z o.o. i instytucji okołobiznesowej
INNpuls powstał Klaster Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych Poligen, który w szybkim czasie ma
szansę stać się drugą po Dolinie Lotniczej klastrową marką Regionu. Aktualnie inicjatywa ta zrzesza ponad 10 przedsiębiorstw z branży, m.in. Polimarky Marek Kyc Sp.j., Splast Sp. z o.o. czy
Polkemic II Sp. z o.o. S.K.A.36
34
35
36
Diagnoza innowacyjności woj. podkarpackiego na tle regionów Polski i Unii Europejskiej, 2012.
www.pi.gov.pl/parp/chapter_86196.asp?soid=4D480A21FFAF4938B5F31D4871DE4278&target=mapa%20klastr%F3w
www.poligen.pl
STRONA 85/159

Silna pozycja sektora odnawialnych źródeł energii
Średnia europejska wykorzystania energii odnawialnej to około 12%, podczas gdy w Polsce
stopień wykorzystania „zielonej energii” to tylko 9%. Województwo podkarpackie jest liderem krajowym w sektorze OZE z udziałem wykorzystania energii tego typu na poziomie 12,3%37 i jego
rola jest kluczowa w rozwoju tej dziedziny na poziomie krajowym. 38 Ponadto, od roku w województwie podkarpackim działa klaster odnawialnych źródeł energii, do którego należą krajowi
i regionalni liderzy tej branży, m.in. Argus Sp. z o.o., CMOL-FRUT, Combit, Energo Expert, Nanotech.biz.pl czy Sunprofit Sp. z o.o.

Potencjał kadr zarządzających i technicznych w przemyśle lotniczym, chemicznym, elektromaszynowym i drzewnym oraz wieloletnie tradycje tych
gałęzi gospodarki
Zgodnie z raportem „Atrakcyjność Inwestycyjna Regionów 2012” autorstwa prof. SGH dr
hab. Hanny Godlewskiej-Majkowskiej mocną stroną województwa podkarpackiego jest dostępność
wysoko wykwalifikowanych kadr zarządzających i technicznych, zwłaszcza w przemyśle lotniczym,
elektromaszynowym i chemicznym (Politechnika Rzeszowska jest największą uczelnią techniczną
południowo-wschodniej Polski, z jedynym w kraju ośrodkiem kształcenia pilotów)39.
Ponadto, podobny aspekt poruszony został w „Końcowym raporcie z badań Foresight priorytetowe technologie dla zrównoważonego rozwoju województwa podkarpackiego”, który przedstawia „wysokie kwalifikacje kadry zatrudnianej przez przedsiębiorstwa” jako mocną stronę województwa podkarpackiego w obszarze przemysłu lotniczego i maszynowego40.

Rozwój doliny klastrów
W województwie podkarpackim działa obecnie 14 zidentyfikowanych klastrów 41, w tym
największy w kraju, zrzeszający 103 podmioty – Dolina Lotnicza42. Autor artykułu „Rzeszowska
dolina klastrów” jako najważniejszy czynnik prowadzący do rozwoju innowacyjności Regionu
37
Dane pozyskane poprzez wywiad z dr. Grzegorzem Wiszem, prezesem Podkarpackiego Klastra Energetyki Odnawialnej.
www.planergia.pl/index.php/energia/item/128-podkarpackie-w-czołówce-oze
Atrakcyjność Inwestycyjna Regionów 2012, pod redakcją dr hab. prof. SGH Hanna Godlewska-Majkowska, Warszawa 2012, str. 29.
40
Politechnika Rzeszowska, Końcowy raport z badań Foresight priorytetowe technologie dla zrównoważonego rozwoju województwa podkarpackiego, Rzeszów
2008, str. 174.
41
www.pi.gov.pl/PARP/data/klastry/index.html
42
www.biztok.pl/Dolina-Lotnicza-jedynym-polskim-klastrem-z-prawdziwego-zdarzenia-a7704
38
39
STRONA 86/159
wskazuje powiązania kooperacyjne – „Duża liczba powiązań kooperacyjnych, które – co istotne –
funkcjonują nie tylko na papierze i nie tylko po to, by „skonsumować” dostępne środki unijne –
jest wypadkową wielu czynników. Najważniejsze czynniki sukcesu, wbrew pozorom, wcale nie mają charakteru czysto finansowego czy organizacyjnego, choć niewątpliwie na pewnym etapie tworzenia powiązania kooperacyjnego są to kwestie bardzo istotne. Niemniej jednak kluczowe znaczenie mają determinanty natury społecznej i psychologicznej, ponieważ fundamentem współpracy w ramach klastrów jest zbiór zasobów określanych wspólnym mianem kapitału społecznego43”.
Należy nadmienić prężną działalność innych klastrów na terenie województwa podkarpackiego, m.in.: Klaster Spawalniczy KLASTAL, którego działania koncentrują się na wspieraniu firm
spawalniczych. Ma on za zadanie zagwarantować odpowiednią jakość produktów i usług przez nie
oferowanych. Warto również zwrócić uwagę na: Podkarpacki Klaster Informatyczny, który zrzesza
firmy z sektora IT, Stowarzyszenie Klaster Jakości Życia „Kraina Podkarpacie”, którego nadrzędnym celem jest wspieranie sektora jakości życia w Polsce południowo - wschodniej, Wschodni Klaster Odlewniczy „KOM-CAST”, który zrzesza przedsiębiorstwa odlewnicze z województwa podkarpackiego i świętokrzyskiego, Podkarpacki Klaster Energii Odnawialnej, który koncentruje się na
integracji sfery nauki, biznesu i organizacji publicznych na rzecz zrównoważonego rozwoju Regionu podkarpackiego44. Pozostałe klastry działające w województwie to Klaster Lotnictwa Lekkiego
i Ultralekkiego, klaster budowlany INNOWATOR, Małopolsko-Podkarpacki Klaster Czystej Energii,
Dolina Ekologicznej Żywności, Klaster Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych Poligen, Innowacyjny
Klaster Zdrowie i Turystyka „Uzdrowiska Perły Polski Wschodniej”, Podkarpackie Smaki, Podkarpackie Szkło, Klaster SERWATKOWA KRAINA, Bieszczadzki Transgraniczny Klaster Turystyczny.

Zróżnicowana struktura gospodarki z dużym udziałem przedsiębiorstw należących do przemysłu elektromaszynowego, chemicznego, mineralnego,
spożywczego i rolnictwa
Mocnym aspektem analizowanego Regionu jest silnie zróżnicowana struktura gospodarki 45,
w której duży udział mają przedsiębiorstwa należące do przemysłu elektromaszynowego (przemysł lotniczy – firmy zrzeszone w klastrze Dolina Lotnicza46), chemicznego, mineralnego (zwłaszcza produkcja szkła i ceramicznych materiałów izolacyjnych), spożywczego 47 oraz rolnictwa
43
44
45
46
47
www.pi.gov.pl/PARP/chapter_86196.asp?soid=4D480A21FFAF4938B5F31D4871DE4278
www.pi.gov.pl/PARP/data/klastry/index.html
www.monitoruj.podkarpackie.pl/gospodarka-regionu/ – baza danych serwisu.
www.dolinalotnicza.pl
www.monitoruj.podkarpackie.pl/obszary-wiejskie-i-rolnictwo/ – baza danych serwisu.
STRONA 87/159
(szczególnie rolnictwa ekologicznego48). Jednoczesny rozwój firm z różnych obszarów pozytywnie
wpływa na elastyczność gospodarki Regionu. W przypadku kryzysu w jednej z wyżej wymienionych branż, istnieje szansa na rozwój województwa dzięki innym specjalizacjom.

Istniejące w Regionie i powstające nowe inicjatywy klastrowe zwiększające możliwości transferu technologii, w tym silnie rozwinięty klaster Dolina
Lotnicza
Istniejące oraz powstające nowe inicjatywy klastrowe zwiększają możliwości transferu
technologii. Na szczególną uwagę zasługuje klaster Dolina Lotnicza, skupiający 103 podmioty,
które dają pracę 23 tysiącom ludzi49. Stworzony ekosystem wzajemnych biznesowych powiązań
przyciąga kolejne firmy oraz wspomaga rozwój ośrodków badawczych.
W 2012 roku należy odnotować założenie 2 perspektywicznych klastrów w województwie
podkarpackim – Podkarpacki Klaster Rolno-Spożywczy50 czy wspomniany wcześniej klaster „Kraina Podkarpacie”51. Współdziałanie firm w obrębie powyższych dwóch klastrów może przynieść
wymierne korzyści dla poziomu innowacyjności Regionu, gdyż odgrywać będzie kluczową rolę
podczas rozwoju rekomendowanego dla województwa podkarpackiego rozwoju sektora jakości
życia.

Krajobraz kulturowy o wybitnych walorach estetycznych wpływający na
atrakcyjność turystyczną Regionu
Jednym z zasadniczych potencjałów województwa podkarpackiego jest krajobraz kulturowy
o wybitnych walorach estetycznych. Szczególne położenie (przy granicy z Ukrainą i Słowacją)
sprzyja wielokulturowości Regionu. Dzięki walorom natury i środowiska, województwo podkarpackie posiada duży potencjał turystyczny. Ponadto, wyróżniającym aspektem Regionu jest wielowątkowe dziedzictwo kulturowe: obiekty sakralne i świeckie, szlaki turystyczne oraz liczne uzdrowiska52.
Na terenie województwa funkcjonuje ponad 1 000 gospodarstw agroturystycznych – znajduje się ono na 2. miejscu w klasyfikacji województw ze względu na liczbę takich jednostek
48
49
50
51
52
www.podrb.pl/rolnictwo-ekologiczne/1403
www.biztok.pl/Dolina-Lotnicza-jedynym-polskim-klastrem-z-prawdziwego-zdarzenia-a7704
www.portalspozywczy.pl/finanse/wiadomosci/do-podkarpackiego-klastra-rolno-spozywczego-dolaczaja-nowe-firmy,76244.html
www.kraina-podkarpacie.pl/pl/
www.pieknywschod.pl/pl/wojewodztwa/podkarpackie
STRONA 88/159
(pierwsze miejsce zajmuje woj. małopolskie). Ponadto, w województwie podkarpackim są 4 miejscowości uzdrowiskowe – jedna nizinna (Horyniec Zdrój) i 3 podgórskie (Iwonicz Zdrój, Polańczyk,
Rymanów Zdrój)53. Jedynie województwa dolnośląskie i zachodniopomorskie posiadają więcej
miejscowości uzdrowiskowych54, co czyni województwo podkarpackie bardzo konkurencyjnym pod
względem turystyki uzdrowiskowej. Potencjał turystyczny województwa korzystnie wpływa na poziom jakości życia.

Rozwój rolnictwa ekologicznego
Województwo podkarpackie ze względu na swoją przyrodniczą i społeczną specyfikę stanowi dobre miejsce do rozwoju rolnictwa ekologicznego opartego na wykorzystaniu naturalnych
sposobów uprawy, bez stosowania nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin.
W 2010 roku w województwie podkarpackim zarejestrowanych było 2 172 producentów ekologicznych (4. miejsce w kraju) oraz 31 867,5 ha powierzchni gospodarstw ekologicznych (8. miejsce
w kraju)55.

Wysokie bezpieczeństwo, jakość i komfort życia mieszkańców województwa podkarpackiego
Według raportu o stanie bezpieczeństwa w Polsce w 2011 roku56, podkarpackie jest najmniej zagrożonym przestępczością województwem, co świadczy o wysokim bezpieczeństwie
mieszkańców. Do zrównoważonego i inteligentnego wzrostu jakości życia w woj. podkarpackim
przyczynia się także powołanie Klastra Jakości Życia „Kraina Podkarpacie”. Ponadto, według raportu „Krajowy raport o rozwoju społecznym Polska 2012. Rozwój regionalny i lokalny” Rzeszów zajmuje 7. miejsce w rankingu 379 powiatów pod względem wskaźnika LHDI (lokalny wskaźnik rozwoju społecznego).
Ponadto, województwo podkarpackie zaliczane jest do obszarów o dobrej kondycji ekologicznej. Analizowany Region charakteryzuje się niezanieczyszczonymi glebami oraz wodami dobrej
jakości57. Prawie 45 % powierzchni województwa to obszary prawnie chronione. Są wśród nich
53
54
55
56
57
www.sanatoria.org/pl/wojewodztwa/podkarpackie.html
Ibidem
Publikacja Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
www.wrota.podkarpackie.pl/pl/srodowisko/stan
STRONA 89/159
2 parki narodowe (Magurski i Bieszczadzki), 94 rezerwaty przyrody, 10 parków krajobrazowych,
13 obszarów chronionego krajobrazu, 25 stanowisk dokumentacyjnych, 422 użytki ekologiczne,
10 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych oraz 1 375 pomników przyrody58.

Większy nacisk na rozwój południowego regionu województwa podkarpackiego
Władze regionalne jasno określają kierunki rozwoju. Oprócz wspomnianych wcześniej planów wzmocnienia przemysłu lotniczego oraz sektora jakości życia, Marszałek Karapyta zamierza
w głównej mierze skupić uwagę na południowych regionach województwa podkarpackiego – „My
w tej przyszłej perspektywie będziemy chcieli postawić na południe. Stąd chociażby moje rozmowy z PLK, aby nie zawieszać połączeń, a wręcz odwrotnie, tworzyć nowe” 59.

Wzrost znaczenia branży pojazdów elektrycznych
W związku z popularnością mody na zdrowy i ekologiczny tryb życia, prognozuje się zwiększenie popytu na pojazdy elektryczne. Ponadto, analizy międzynarodowej firmy doradczej
Frost & Sullivan pokazują, że sprzedaż eko-aut w Polsce będzie posiadała w 2017 roku około 4,4%
udziału w rynku osobowych i lekkich samochodów dostawczych. W województwie podkarpackim
swoją działalność prowadzą liderzy analizowanej branży – Melex A&D Tyszkiewicz oraz Arkus &
Romet Group60. Jednym z przykładów działalności produkcyjnej przedsiębiorstw branżowych
z województwa podkarpackiego jest prototyp auta elektrycznego ELV001, które zostało stworzone
i zaprojektowane w Mielcu dzięki współpracy firm Car Technology, KOMEL i Leopard. 61
5.1.2.
Stan przedsiębiorstw

Duży odsetek podmiotów
w usługach i przemyśle
wprowadzających
rozwiązania
innowacyjne
W roku 2010 województwo podkarpackie zajęło szóstą pozycję w kraju pod względem odsetka przedsiębiorstw usługowych, które poniosły nakłady na innowacje i drugie w przypadku
58
59
60
61
www.wios.rzeszow.pl/cms/upload/edit/file/stan_srodowiska_2011/raport_2011_r11.pdf, str. 140, 141.
www.umwp.podkarpackie.pl/index.php/rozwoj-regionalny/2300-w-jakich-kierunkach-bedzie-sie-rozwijac-podkarpackie
www.energiaidom.pl/samochody-elektryczne-czy-maja-przyszlosc
www.autokult.pl/2013/03/26/elv001-prototyp-elektrycznego-mieszczucha-z-polski
STRONA 90/159
przedsiębiorstw przemysłowych, dla których wskaźnik ten wyniósł 16,12% w 2010 roku62. Świadczy to o ponadprzeciętnie wysokiej innowacyjności Regionu, a zwłaszcza sektora przemysłowego.

Wysokie łączne wydatki przedsiębiorstw na B+R w wartościach
względnych i w przeliczeniu na jednego zatrudnionego
bez-
Wydatki na badania i rozwój w województwie podkarpackim jako odsetek Produktu Krajowego Brutto kształtują się na poziomie 0,37% – poniżej średniej krajowej wynoszącej 0,6%. Jest
to spowodowane niskimi wydatkami publicznymi na tego rodzaju działalność. Jednak pod względem wydatków przedsiębiorstw na działalność badawczo-rozwojową województwo plasuje się
w ścisłej czołówce z wydatkami w wysokości 0,25% PKB.63
Co więcej, nakłady na działalność badawczo-rozwojową w cenach bieżących wzrosły
z 177,4 mln PLN w 2008 roku do 542 mln PLN w 2011 roku, co było największym przyrostem
w kraju w badanym okresie i pozwoliło uplasować się województwu podkarpackiemu na 8. miejscu64. W tym samym okresie nakłady na działalność badawczo-rozwojową w przeliczeniu na jednego mieszkańca wzrosły z 84,6 PLN do 254,80 PLN, co plasuje województwo podkarpackie na 5.
miejscu w kraju65. Tak dynamiczny wzrost świadczy o coraz większym znaczeniu badań i rozwoju
dla gospodarki Regionu.

Wysoki
odsetek
przedsiębiorstw
przemysłowych
współpracujących
w zakresie działalności innowacyjnej w ramach inicjatyw klastrowych
Z grupy wszystkich przedsiębiorstw przemysłowych w województwie podkarpackim deklarujących współpracę z innymi podmiotami w obszarze innowacji w latach 2008-2010, 20,5% deklarowało kooperację w zakresie działalności innowacyjnej w ramach inicjatyw klastrowych. Stawia to województwo podkarpackie na pozycji krajowego lidera w tej dziedzinie66. Inicjatywy klastrowe są jednym z filarów działalności innowacyjnej, a zatem wysoka pozycja województwa podkarpackiego pod tym względem stwarza szanse na dalszy rozwój innowacyjności.
62
www.tinyurl.com/cxsqx6v
www.monitoruj.podkarpackie.pl/innowacyjno%C5%9B%C4%87.html
www.monitoruj.podkarpackie.pl – baza danych dostępna w serwisie.
65
Ibidem
66
Badanie Ewaluacyjne pn.: ocena wpływu dotacji z RPO WL na wzrost konkurencyjności oraz innowacyjności beneficjentów z sektora MŚP., str. 32.
63
64
STRONA 91/159

Liczba zgłaszanych patentów
Liczba zgłoszonych patentów w 2011 roku w województwie podkarpackim wyniosła 120,
zaś udzielonych 53. W całej Polsce w tym samym roku zgłoszono 3 878 patentów i przyznano ich
1 989. Oznacza to, że jedynie 3,1% zgłaszanych w kraju patentów pochodzi z województwa podkarpackiego i tylko 2,7% przyznanych67.
Jednak uwzględniając PKB na osobę ważony parytetem siły nabywczej, wynik ten zgodnie
z raportem Regional Innovation Scoreboard był trzecim najwyższym wynikiem w kraju.

Duży udział przedsiębiorstw w finansowaniu własnej działalności B+R
W województwie podkarpackim obserwuje się duży udział przedsiębiorstw w finansowaniu
własnej działalności B+R. W 2011 roku w analizowanym Regionie podkarpackie firmy finansowały
52,7% własnej działalności B+R. Był to najlepszy wynik w Polsce. Na kolejnych pozycjach uplasowały się przedsiębiorstwa z województw: opolskiego (51,7%) oraz dolnośląskiego (43,1%)68. Może to świadczyć o dużej świadomości przedsiębiorstw działających w Regionie na temat ważności
wydatków na B+R
5.1.3.
Klimat dla innowacji

Systematycznie udoskonalana struktura wdrażania Regionalnej Strategii
Innowacji
Wywiady z ekspertami potwierdziły, że jednym z kluczowych podmiotów dla rozwoju innowacyjności jest Urząd Marszałkowski. Systematycznie udoskonalana struktura wdrażania RSI pozwala na inteligentny i zrównoważony rozwój innowacyjności województwa podkarpackiego.

Duża aktywność społeczna
Województwo podkarpackie cechuje się wysokim odsetkiem partycypacji w pozarządowych
organizacjach. Na potrzeby raportu „Kapitał społeczny – endogenny zasób mieszkańców województwa podkarpackiego” zapytano mieszkańców województwa podkarpackiego czy kiedykolwiek
67
68
www.pi.gov.pl/PARP/chapter_86197.asp?soid=6A1B3C72F94049E99AF598DD4EDD2F62
www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/NiT_notatka_informacyjna_dzialalnosc_badawcza_rozwoj_2011.pdf str. 3-6.
STRONA 92/159
należeli do: stowarzyszenia, organizacji społecznej, politycznej, samopomocowej, fundacji, związku zawodowego, ochotniczej służby (np. straży pożarnej), komitetu blokowego, zarządu wspólnoty mieszkaniowej, trójki klasowej, rady szkoły, rady rodziców, koła parafialnego, grupy/wspólnoty
religijnej (np. róży różańcowej), klubu sportowego, grupy muzycznej, grupy hobbystycznej. Badania wykazały, iż blisko jeden na trzech respondentów zadeklarował przynależność do przynajmniej
jednej z wymienionych organizacji społecznych (28,1%). Dodatkowo, w skali kraju na 10 tys.
mieszkańców działało średnio 20,1 aktywnych organizacji, zaś najwięcej z nich, niemal 23 organizacje na 10 tys. mieszkańców, miało swoje siedziby w województwach: podkarpackim (22,9), lubelskim (22,8) i mazowieckim (22,7). Najmniejsza liczba organizacji na 10 tys. mieszkańców odnotowana była natomiast w województwie śląskim (14,5).69

Istnienie Specjalnych Stref Ekonomicznych
W województwie podkarpackim znajdują się obecnie trzy Specjalne Strefy Ekonomiczne,
w tym najstarsza w Polsce – EURO-PARK Mielec, która została założona w 1995 roku, Tarnobrzeska SSE oraz Krakowska SSE z podstrefami w gminie Boguchwała i mieście Krosno. Województwo
w raporcie „Atrakcyjność Inwestycyjna Regionów 2012” autorstwa Dr. Hab. Prof. SGH Hanny Godlewskiej-Majkowskiej zajęło drugą pozycję w kraju.

Działalność Parków Przemysłowych i Technologicznych
W województwie podkarpackim znajdują się obecnie trzy parki technologiczne w tym Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny AEROPOLIS, Mielecki Park Przemysłowy, Park Przemysłowy Gminy Leżajsk. Parki przemysłowe i technologiczne są miejscami, które gromadzą firmy
z danej branży oraz wspierające je placówki badawczo-naukowe, co prowadzi do synergii, wzrostu
innowacyjności oraz efektywności. Istnienie takich parków w województwie podkarpackim jest
mocną stroną regionu i zarazem jego szansą na dalszy rozwój w branżach high-tech.70
69
70
www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/GS_wstepne_wyniki_bad_spolecz_i_ekono_kondycji_2010_SOF-1.pdf, str. 4.
www.paiz.gov.pl/strefa_inwestora/parki_przemyslowe_i_technologiczne
STRONA 93/159

Cyklicznie realizowane Podkarpackie Fora Innowacyjności oraz spotkania
Podkarpackiej Rady Innowacyjności
W województwie podkarpackim organizowane są cykliczne wydarzenia, które mają na celu
pobudzenie wzrostu poziomu innowacyjności w Regionie. Jedną z najważniejszych inicjatyw są
Podkarpackie Fora Innowacyjności – do roku 2013 odbyło się 21 edycji71. Ponadto, organizowane
są cykliczne Fora Innowacji w Rzeszowie, na których poruszane są tematy związane z innowacyjnością najbardziej perspektywicznych branż. Tematyką IV edycji tego wydarzenia jest innowacja
związana z kosmonautyką oraz przemysłem lotniczym i kosmicznym 72.
Do informacji publicznej docierają także tematy, na które dyskutowano na spotkaniach
Podkarpackiej Rady Innowacyjności 73. Zwiększa to świadomość mieszkańców województwa podkarpackiego, którzy zdają sobie sprawę, że stale podejmowane są działania mające na celu zwiększenie poziomu innowacyjności analizowanego Regionu.

Wysoka świadomość władz Regionu o znaczeniu sieci współpracy w rozwoju innowacyjności
Pozytywnym aspektem dla wzrostu poziomu innowacyjnych rozwiązań w województwie
podkarpackim jest wysoka świadomość władz Regionu o znaczeniu sieci współpracy. Świadczy
o tym istnienie efektywnie wprowadzanej Regionalnej Strategii Innowacyjności czy organizowanie
cyklicznych wydarzeń i programów wspierających innowacyjność (Podkarpackie Fora Innowacyjności). Powyższą hipotezę potwierdzają także przeprowadzone wywiady IDI z respondentami
z instytucji publicznych, którzy mówili o istotności utrzymywania sieci kooperacyjnej między podmiotami państwowymi i prywatnymi. Między innymi, Wydział Edukacji Urzędu Miejskiej w Przemyślu może pochwalić się nawiązaną współpracą z podkarpackimi klastrami.

Działalność Regionalnego Centrum Transferu Innowacji i Sieci Punktów
Kontaktowych
Znaczący wpływ na wzrost innowacyjności Regionu ma działalności Regionalnego Centrum
Transferu Innowacji oraz Sieci Punktów Kontaktowych. Do najważniejszych zadań, wyżej wymie-
71
72
73
www.rarr.rzeszow.pl/o_nas/aktualnosci/868,xxi-podkarpackie-forum-innowacyjnosci.html
www.wielkac.pl/rzeszow/item/352-forum-innowacji-w-rzeszowie-14-15-maja-2013.html
www.tvprzeworsk.com.pl/w-jakich-kierunkach-bedzie-sie-rozwijac-podkarpackie-video/
STRONA 94/159
nionych podmiotów, są m.in. zaliczane: tworzenie kanałów wymiany informacji pomiędzy sektorem badawczo-rozwojowym, a sferą przedsiębiorstw, inicjowanie mechanizmu animatorów rozwoju regionalnego (innowacji) poprzez realizację transferu technologii, prowadzenie działań o charakterze edukacyjnym i wzmacniania świadomości proinnowacyjnej przedsiębiorców za pośrednictwem witryny internetowej, spotkań informacyjnych, szkoleń, seminariów oraz promocję dobrych
praktyk w zakresie działań proinnowacyjnych 74.
5.1.4.
Usługi

Wysoka automatyzacja procesów
Diagnoza innowacyjności województwa podkarpackiego na tle regionów Polski i Unii Europejskiej 2011 wskazuje na wysoką pozycję województwa ze względu na automatyzację procesów.
Województwo podkarpackie pod względem liczby przedsiębiorstw posiadających środki automatyzacji procesów zajęło 8. miejsce. Ponadto region ten wypada korzystnie biorąc pod uwagę rodzaje
środków automatyzacji procesów produkcyjnych (centra obróbkowe, obrabiarki laserowe sterowane numerycznie, roboty i manipulatory przemysłowe), zajmując czołowe miejsca (od 4. do 7.) na
tle innych województw Polski.75

Istnienie licznych instytucji publicznych i prywatnych, zainteresowanych
tworzeniem oraz transferem innowacji
W województwie podkarpackim w 2012 roku działały 52 ośrodki innowacji i przedsiębiorczości, co plasuje województwo na szóstym miejscu w kraju pod względem liczby tego typu podmiotów, zaś liczba mieszkańców przypadających na każdą z tych placówek była czwartym najniższym wynikiem w kraju, co jest korzystne z punktu widzenia rozwoju innowacyjności w Regionie.
74
75
www.rsi.podkarpackie.pl/Strony/Regionalne-Centrum-Transferu-Innowacji-i-Siec-Punktow-Kontaktowych.aspx
Diagnoza innowacyjności województwa podkarpackiego na tle regionów Polski i Unii Europejskiej 2011, str. 83-87.
STRONA 95/159
5.1.5.
Regionalne kadry – system edukacji

Wysoki odsetek dzieci i młodzieży uczących się języków obcych w szkołach
podstawowych, gimnazjalnych i średnich
Znajomość języków obcych sprzyja innowacyjności. Biegłe posługiwanie się nimi pozwala
przedsiębiorcom wyszukiwać innowacyjne rozwiązania, które są stosowane za granicą oraz ułatwia
kontakt z partnerami z innych krajów.
Pod względem odsetka dzieci i młodzieży, które obowiązkowo uczą się języków obcych
w szkołach podstawowych i gimnazjalnych województwo podkarpackie zajęło w 2011 roku 4.
miejsce w kraju. Odsetek ten charakteryzował się sukcesywnym trendem wzrostowym, co znajduje odzwierciedlenie w pozycji województwa podkarpackiego na tle pozostałych województw76.

Wysoki wskaźnik wypożyczeń księgozbioru na czytelnika i duża liczba bibliotek w przeliczeniu na mieszkańca
Mocnym aspektem województwa podkarpackiego jest duża liczba bibliotek w przeliczeniu
na mieszkańca. Na jedną bibliotekę przypada 2 896 osób, co jest drugim najlepszym wynikiem
w kraju. Ponadto, wskaźnik wypożyczeń księgozbiorów na jednego czytelnika potwierdza, że społeczeństwo wykorzystuje dostępność bibliotek i często decyduje się na sięganie po różne pozycje
z literatury. Statystyczny mieszkaniec województwa podkarpackiego wypożycza rocznie 19,80
książek
i jest
to
czwarty
wynik
w Polsce
(po
województwie
wielkopolskim,
podlaskim
i dolnośląskim)77.
5.1.6.
Regionalne kadry – kapitał intelektualny

Silna pozycja Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz Politechniki Rzeszowskiej
Politechnika Rzeszowska oraz Uniwersytet Rzeszowski odgrywają kluczową rolę w rozwoju
innowacyjności województwa. Potwierdzają to wywiady z ekspertami, którzy proszeni o wskazanie
kluczowych podmiotów dla rozwoju innowacyjności w województwie podkarpackim w 80% wskazali Politechnikę Rzeszowską. Dodatkowo, według Komisji Europejskiej, głównym motorem innowacyjności jest współpraca biznesu z ośrodkami badawczymi i uczelniami, więc działalność Poli-
76
77
Diagnoza innowacyjności woj. podkarpackiego na tle regionów Polski i Unii Europejskiej 2012, str. 20-21.
STRONA 96/159
techniki Rzeszowskiej i Uniwersytetu Rzeszowskiego jest głównym motorem wzrostu poziomu innowacyjności danego regionu.

Rosnący potencjał ośrodków naukowych (zwłaszcza uczelni) w związku
z inwestycjami w wyposażenie, współpracą z innymi ośrodkami w kraju
i za granicą oraz rozwojem kadry
Rosnący potencjał ośrodków naukowych (zwłaszcza uczelni w województwie podkarpackim)
ma pozytywny wpływ na wzrost innowacyjności analizowanego Regionu. Coraz lepsza renoma
ośrodków badawczych ma związek z inwestycjami w wyposażenie, współpracą z innymi ośrodkami
w kraju i za granicą oraz rozwojem kadry.
Podkarpackie może się pochwalić unikalną na skalę Polski koncentracją firm z branży lotniczej. Działają m.in. na terenie Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego „Aeropolis”
(część SSE „Euro Park Mielec”) i są skupione w Stowarzyszeniu Grupy Przedsiębiorców Przemysłu
Lotniczego “Dolina Lotnicza”, które wraz ze grupą jednostek naukowych założyły Centrum Zaawansowanych Technologii „Aeronet”78.
5.2.
5.2.1.
Słabe strony

Niska innowacyjność procesowa związana z logistyką i dystrybucją
Województwo podkarpackie cechuje się niską innowacyjnością procesową z zakresu logistyki i dystrybucji. W raporcie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości „Innowacyjność 2010”
na jedenaście opisywanych województw, podkarpackie zajęło dziewiąte miejsce – jedynie 20%
firm wprowadziło innowacje z zakresu dystrybucji i logistyki.79

Niski poziom współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami i ośrodkami naukowymi
Negatywny wpływ na innowacyjność województwa podkarpackiego ma wpływ niski poziom
współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami i ośrodkami naukowymi. Zjawisko to przekłada się na
78
79
www.prospectsinpoland.com/intro-podkarpackie-silna-marka.html
STRONA 97/159
mała liczbę wspólnych projektów o charakterze innowacyjnymi. Kooperacja rozwija się głównie
w obrębie klastrów. Problem ten zauważali także respondenci. Przedstawiciele firm i ośrodków
badawczych podczas wywiadów IDI potwierdzili niski poziom współpracy na linii przedsiębiorcyośrodki naukowe, które nie są zrzeszone w klastrach.

Niski poziom przedsiębiorczości
Niski poziom przedsiębiorczości przejawia się w niewielkiej liczbie podmiotów gospodarczych w odniesieniu do liczby mieszkańców. Analizując wskaźnik – osoby fizyczne prowadzące
działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym (jedn. gospodarcze) 80 – zauważa się,
że województwo podkarpackie plasuje się na ostatnim miejscu wśród wszystkich regionów z Polski. Pierwszą pozycję zajmuje województwo mazowieckie, w którym na 100 osób w wieku produkcyjnym, 14 z nich prowadzi działalność gospodarczą (w podkarpackim tylko 9 osób) 81.
Niska przedsiębiorczość wśród mieszkańców województwa podkarpackiego oznacza mniej
niekonwencjonalnych rozwiązań w biznesie. Ma to bezpośredni wpływ na hamowanie rozwoju innowacyjności Regionu.
5.2.2.

Oferta Instytucji Otoczenia Biznesu niedostosowana do potrzeb przedsiębiorstw
Sieć instytucji otoczenia biznesu w województwie podkarpackim opiera się na dwóch głównych filarach: Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego oraz Agencji Rozwoju Regionalnego
MARR S.A. Poza tymi dwoma podmiotami, które aktywnie wspierają rozwój innowacyjności
i przedsiębiorczości w regionie brakuje innych jednostek, które nastawione są na zróżnicowane
potrzeby przedsiębiorstw – m.in. zauważalny jest brak odpowiedniego wsparcia dla mikro i małych
przedsiębiorstw, co wynika z przeprowadzonych wywiadów IDI z podkarpackimi przedsiębiorcami.
Brakuje też inicjatyw podejmowanych przez instytucje otoczenia biznesu, które wspierałyby kon-
80
81
Ibidem
STRONA 98/159
takt przedsiębiorstw z uczelniami, co skutkuje np. brakiem wykorzystania potencjału Politechniki
Rzeszowskiej.82

Niski poziom rozwoju społeczno-gospodarczego województwa
Według raportu „Zróżnicowanie regionalne poziomu życia ludności w świetle wybranych
wskaźników z badań Statystyki Publicznej”83 województwo podkarpackie zostało zaliczone do grupy regionów o najniższym poziomie życia ludności, uwzględniając takie czynniki jak: poziom bezrobocia, rozwój gospodarczy, ubóstwo, wykluczenie społeczne, infrastruktura i inne. Dodatkowo,
zgodnie z najnowszym raportem Eurostatu z 21 marca 2013 roku, województwo podkarpackie
uzyskało najniższą lokatę w Polsce pod względem nominalnego Produktu Krajowego Brutto
w przeliczeniu na osobę i jedną z najniższych w całej Unii Europejskiej84. Wynika z tego, że województwo podkarpackie należy do regionów o niższym poziomie życia ludności, co jest znaczącą
przeszkodą w prowadzeniu działalności innowacyjnej.
5.2.3.
Usługi

Niewystarczająco rozwinięta infrastruktura telekomunikacyjna
W latach 2009-2011 województwo podkarpackie plasowało się na najniższym miejscu ze
wszystkich województw pod kątem liczby łącz telefonicznych na 1 000 mieszkańców. Lepiej klasyfikuje się ono ze względu na udział gospodarstw domowych posiadających komputer z dostępem
do Internetu – przed rokiem 2009 województwo zajmowało 13. miejsce, jednak sytuacja znacznie
polepszyła się w roku 2010, kiedy to awansowało ono na 6. miejsce (wzrost z około 50% gospodarstw domowych wyposażonych w komputer z dostępem do Internetu do około 60%). W 2011
roku 67% podkarpackich gospodarstw domowych było wyposażonych w komputer z dostępem do
Internetu.85
Co więcej, województwo podkarpackie zajmuje dopiero 14. pozycję pod względem liczby
firm otrzymujących i składających zamówienia poprzez sieci komputerowe. Na takiej samej pozycji znajduje się też w klasyfikacji pod kątem odsetka firm wykorzystujących Internet w kontaktach
82
83
84
85
Wniosek na podstawie wywiadów IDI z przedstawicielami ośrodków badawczych.
www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/lodz/ASSETS_referat_zroznicowanie_regionalne_poziomu_zycia.pdf, str. 5-6.
www.epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/1-21032013-AP/EN/1-21032013-AP-EN.PDF, str. 2.
STRONA 99/159
z administracją publiczną (wskaźnik równy 89,5%, przy 96% województwa lubelskiego, będącego
liderem zestawienia).86 Internet jest podstawowym środkiem, dzięki któremu firmy optymalizują
procesy – niskie wykorzystanie tego kanału powoduje nieefektywności w działalności przedsiębiorstw i zmniejsza ich poziom innowacyjności.

Brak wykształconych nowoczesnych instrumentów finansowania (seedcapital, venture capital itp.)
W województwie podkarpackim działa bardzo ograniczona liczba organizacji oferujących instrumenty finansowania nowym przedsiębiorstwom o dużym potencjale rozwojowym. Jedyną
większą tego typu inicjatywą była „Sieć Aniołów Biznesu na Lubelszczyźnie i Podkarpaciu”, która
skończyła się z dniem 31.12.2012. Na terenie innych województw, cechujących się wyższym poziomem innowacyjności (mazowieckie, wielkopolskie, małopolskie) funkcjonuje szereg tego typu
organizacji skierowanych na wspieranie przejawów przedsiębiorczości 87.
5.2.4.

Niski odsetek szkół wyposażonych w komputery z dostępem do Internetu
przeznaczonych do użytku uczniów
Pod względem komputeryzacji szkół podstawowych i gimnazjów województwo podkarpackie zajmuje stosunkowo odległe 9. miejsce na tle pozostałych regionów Polski (93,61% dla szkół
podstawowych i 80,82% dla gimnazjów). Liderem w tym zakresie jest woj. łódzkie (97,13% dla
szkół podstawowych i 86,91% dla gimnazjów), a ostatnie woj. podlaskie (91,17% dla szkół podstawowych) i zachodniopomorskie (78,6% dla gimnazjów). Pod względem odsetka szkół ponadgimnazjalnych, które są wyposażone w komputery z dostępem do Internetu przeznaczone do
użytku uczniów, region podkarpacki zajmował w 2011 roku 9. miejsce (62,5%).88
86
87
88
Diagnoza innowacyjności województwa podkarpackiego na tle regionów Polski 2011, str. 83-84.
Regional Innovation Scoreboard.
Diagnoza innowacyjności woj. podkarpackiego na tle regionów Polski i Unii Europejskiej 2012, str. 22-26.
STRONA 100/159

Niski odsetek osób od 25 do 64 lat korzystających z kształcenia ustawicznego
W województwie podkarpackim kształcenie ustawiczne jest mało popularne. W roku 2011
jedynie 3,1% mieszkańców kształciło się w ten sposób. Jest to najgorszy wynik w kraju (na równi
z woj. warmińsko-mazurskim), który negatywnie wpływa zarówno na rynek pracy, zwiększając
niedopasowanie strukturalne podaży pracy do popytu na pracę, jak i pogarsza możliwości tworzenia innowacji. Liderem w Polsce pod tym względem jest województwo mazowieckie, w którym
6,7% populacji w tym wieku skorzystało z kształcenia ustawicznego89.
5.2.5.

Niski odsetek ludności z wykształceniem wyższym
Udział ludności w wieku powyżej 15 lat z wykształceniem wyższym w latach 2009-2010
oscylował wokół 17,85%, a w roku 2011 spadł do 17,2%, co w porównaniu z innymi regionami
plasowało województwo podkarpackie na 10. miejscu w latach 2009-2010, a rok później na miejscu 11. Największy odsetek ludności z wykształceniem wyższym posiada województwo mazowieckie – od 2008 roku wskaźnik ten zwiększał się średnio o 2 punkty procentowe rocznie i w roku
2011 wyniósł 29,2.90

Niska liczba pracowników naukowych (profesorów, nauczycieli akademickich) w stosunku do liczby studentów
Województwo podkarpackie w latach 2009-2011 plasowało się wśród miejsc 14-16
w porównaniu ze wszystkimi pozostałymi województwami pod względem liczby studentów na
1 nauczyciela akademickiego: średnia krajowa w analizowanych latach wynosiła 19,2; 18,5; 17;8
studenta na 1 nauczyciela akademickiego, w województwie podkarpackim wskaźnik ten wynosił
w kolejnych latach odpowiednio: 23,4; 22,6; 21,7, podczas gdy najlepsze pod tym względem było
woj. łódzkie które w analizowanych latach osiągnęło wskaźniki równe 17,3; 15,2; 15).
89
90
Ibidem, str 37-40.
STRONA 101/159
Tabela 20. Statystyki z wybranych regionów – liczba studentów na jednego nauczyciela akademickiego
Region
2009
2010
2011
Polska
19,2
18,5
17,8
województwo łódzkie
17,3
15,2
15
województwo podkarpackie
23,4
22,6
21,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.monitoruj.podkarpackie.pl
Wskaźnik udziału pracujących w sektorze B+R w ogólnej liczbie pracujących, w porównaniu
z innymi województwami, przed rokiem 2009 klasyfikował woj. podkarpackie wśród trzech ostatnich miejsc (oscylował on na poziomie poniżej 0,40% pracujących w B+R w ogólnej liczbie pracujących). W 2010 roku nastąpił awans województwa podkarpackiego na miejsce 6 (wzrost wskaźnika do 0,70%), które zostało utrzymane w 2011. Średnia krajowa tego wskaźnika w latach 20082010 wynosiła około 0,62% a w roku 2011 wzrosła do 0,69%. Liderem wśród województw jest
mazowieckie, gdzie wskaźnik ten wynosił w latach 2009-2011 odpowiednio: 1,40%; 1,57%;
1,47%.91
Tabela 21. Statystyki z wybranych regionów – udział pracujących w sektorze B+R w ogólnej liczbie pracujących (odsetek)
Region
2009
2010
2011
Polska
0,63%
0,62%
0,69%
województwo mazowieckie
1,40%
1,57%
1,47%
województwo podkarpackie
0,40%
0,70%
0,77%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.monitoruj.podkarpackie.pl
5.3.
5.3.1.
Szanse
Specjalizacje

Rozwój globalnych powiązań kooperacyjnych przemysłu lotniczego
Nawiązanie współpracy z partnerami zza granicy pozwoli osiągnąć korzyści, także w aspekcie wprowadzania innowacyjnych produktów czy rozwiązań. Dolina Lotnicza zrealizowała różne
91
Ibidem
STRONA 102/159
programy kooperacji, między innymi projekt „Rozwój i promocja transgranicznego polskoukraińskiego klastra lotniczego” czy „Rozwój i promocja transgranicznego polsko-słowackiego klastra lotniczego”92. Ponadto, warto mieć na uwadze, że WSK „PZL-Rzeszów” S.A., który jest jednym z kluczowych podmiotów w rozwoju przemysłu lotniczego ściśle współpracuje z firmą
Pratt&Whitney – światowym liderem w produkcji silników samolotowych93.

Wzrost zainteresowania Regionem ze strony turystów krajowych i zagranicznych
Na terenie województwa znajduje się 10 parków krajobrazowych oraz 2 parki narodowe.
Ponadto, województwo podkarpackie to region bazujący na unikalnym przenikaniu się tradycji
katolickiej, prawosławnej i żydowskiej, a także na historycznych więziach ze społecznościami żydowskimi. W Leżajsku znajduje się grób cadyka Elimelecha Weissbluma, który odwiedzany jest
przez wyznawców judaizmu z całego świata. Walory te tworzą duży potencjał turystyczny województwa podkarpackiego. Podczas promocji sektora jakości życia w analizowanym Regionie, czynniki te mogą mieć wpływ na wzrost popularności województwa, a także na zwiększenie jakości
życia mieszkańców.
Dodatkowo, w województwie podkarpackim w latach 2005-2011 liczba udzielonych noclegów ogółem wzrosła o 37% i o 18% w przypadku noclegów udzielonym turystom zagranicznym.
Dla Polski było to odpowiednio 29,4% i 2,3%. Dynamika zmian w województwie podkarpackim
jest znacząco wyższa niż ogółem dla Polski 94. Stwarza to szanse na dalszy ponadprzeciętny rozwój
tej części gospodarki Regionu oraz lepsze postrzeganie województwa.

Rozwój technologii energetyki odnawialnej związanej z polityką ekologiczną Unii Europejskiej
Jednym z głównych filarów strategii Unii Europejskiej w perspektywie do 2020 roku (Strategia EUROPA 2020, Program 3*20, koncepcja biogospodarki) jest przejście na gospodarkę niskoemisyjną i wydajną pod względem wykorzystania zasobów. Strategia ta wymusza konieczność
rozwoju technologii energetyki odnawialnej, co związane jest z polityką ekologiczną wspólnoty.
92
93
94
www.dolinalotnicza.pl/en/ - informacje na stronie.
www.wskrz.com - informacje na stronie.
www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/KTS_uwykorzyst_bazy_nocleg_w_1pol_2012.pdf, str. 6.
STRONA 103/159
Tym samym tworzy ona ramy działania w wielu obszarach gospodarczych, takich jak walki ze
zmianami klimatu, energetyki, transportu, przemysłu, surowców, rolnictwa, rybołówstwa, ochrony
różnorodności biologicznej jak i rozwoju regionalnego. Tworzy to szansę dla województwa podkarpackiego, gdyż zgodnie z opinią doktora Grzegorza Wisza, prezesa Podkarpackiego Klastra Energetyki Odnawialnej, Region jest krajowym liderem odnawialnych źródeł energii (OZE) z udziałem
w produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na poziomie 12,3%, co stawia województwo znacznie powyżej średniej Polskiej wynoszącej 9%, jak i Unijnej wynoszącej 12% 95. Rozwinięty sektor OZE i działalność klastra energetyki odnawialnej umożliwi w perspektywie do 2020 roku
dynamiczny rozwój tego sektora, zgodny z wytycznymi Unii i wzrost gospodarczy Regionu na wielu płaszczyznach.

Rozwój budownictwa energetycznego i zrównoważonego transportu
Pomimo znacznej obniżki cen w latach 2008-2009, w związku z wybuchem globalnego kryzysu gospodarczego, w latach 2004-2010 wzrost cen surowców energetycznych wyniósł ponad
250%, znacznie przewyższając globalną inflację jak i wzrost gospodarczy w tym czasie 96. Rosnące
wydatki na energię i paliwa są coraz bardziej odczuwalne zarówno z perspektywy firm, jak
i ludności. W związku z tym zmieniają się nawyki społeczeństwa, które większą wagę przykłada do
oszczędzania energii. Stwarza to szansę dla podkarpackiego sektora budownictwa, które specjalizuje się w systemach grzewczych i rozwiązaniach technicznych służących zmniejszeniu energochłonności budynków97 oraz w dziale zrównoważonego transportu na czym skorzystać mogą takie
podkarpackie przedsiębiorstwa jak Autosan S.A., Melex A&D Tyszkiewicz, oraz Arkus&Romet Group.

Wzrost znaczenia przemysłu lotniczego i kosmicznego
W związku z intensywnym wzrostem gospodarczym krajów rozwijających się, zwłaszcza
Chin, przewiduje się w ciągu następnych 10-15 lat dalszy wzrost zapotrzebowania na podróże lotnicze i nowe samoloty. W latach 2007-2010 liczba podróżny lotniczych w celach turystycznych
95
96
97
www.planergia.pl/index.php/energia/item/128-podkarpackie-w-czo%C5%82%C3%B3wce-oze
www.gulzar05.blogspot.com/2010/08/explaining-global-commodity-market.html
Końcowy raport z badań Foresight priorytetowe technologie dla zrównoważonego rozwoju województwa podkarpackiego 2008, str. 78.
STRONA 104/159
wzrastała przeciętnie o 4,4% rocznie98. Zgodnie z raportem Chatham House pod nazwą ”The
Changing Landscape of the Aircraft Industry”, nastąpi wzrost zapotrzebowania zwłaszcza na średniej wielkości samoloty będące w stanie przewozić 100-130 osób. Zwiększy to konkurencję z krajów takich jak Kanada (Bombardier) i Brazylia (Embraer), które dysponują w swojej ofercie maszynami tego typu. Przemysł lotniczy województwa podkarpackiego jest jednak zdominowany
przez poddostawców części samolotowych i nie jest uzależniony od żadnego z dużych producentów samolotów, będzie się więc dynamicznie rozwijać wraz z całą branżą.
Dodatkowo, województwo podkarpackie, dzięki solidnym podstawom, jakie daje przemysł
lotniczy, odgrywać będzie kluczową rolę w rozwoju polskiego sektora kosmicznego. Tematyka Forum Innowacyjności 2013 dotyczyć będzie lotnictwa i przemysłu kosmicznego w kontekście przyjęcia Polski do grona członków Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). Podczas dwóch dni odbędzie się osiem paneli dyskusyjnych m.in.: „Medycyna kosmiczna – niszowa dziedzina czy rentowny
sektor w nieodległej przyszłości”; „Programy satelitarne Galileo i Copernicus – nowa perspektywa
rozwojowa dla innowacyjnych przedsiębiorstw Unii Europejskiej”; „Technologie satelitarne w praktyce – zarządzanie terytorialne, biznes, bezpieczeństwo”; „Nowe kierunki kształcenia i rynek pracy
w kontekście rozwoju przemysłu kosmicznego w Polsce”.99

Wzrost zapotrzebowania na ekologiczne rozwiązania, zwłaszcza w sferze
produkcji i przetwórstwa żywności oraz turystyki
Rośnie świadomość ekologiczna Polaków. Ze względu na to, że województwo podkarpackie
znajduje się wśród liderów produkcji żywności ekologicznej, stwarza to szansę na dalszy, bardziej
dynamiczny, inteligentny i zrównoważony rozwój tej branży. Ponadto, bogate zaplecze przyrodnicze i turystyczne wymusza rozwiązania ekologiczne w turystyce (m.in. zapewnienie zrównoważonego rozwoju infrastruktury turystycznej).
Opracowanie „Świadomość ekologiczna Polaków. Analiza wyników badań ilościowych z lat
1992-2011” Dr Marty Strumioskiej-Kutry z Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie pokazuje,
że w analizowanych latach coraz więcej ludzi świadomych jest wpływu działań biznesu na środowisko naturalne i coraz częściej opowiada się za tym, aby podejmowane były inicjatywy, na rzecz
ograniczania tego negatywnego oddziaływania. Zwiększa się też odsetek ludności oszczędzający
98
99
www.pkpplewiatan.pl/opinie/gospodarka/8/prognozy_rozwoju_przemyslu_lotniczego_w_europie_i_na_swiecie
www.gospodarkapodkarpacka.pl/news/view/4778/forum-innowacji-2013-w-rzeszowie-lotnictwo-i-przemysl-kosmiczny
STRONA 105/159
energię elektryczną i inne media. Autorka opracowania dochodzi też m.in. do wniosku, że „największe zapotrzebowania informacyjne (ludzi) znajdują się w zakresie kwestii ryzyka zdrowotnego
związanego z codziennie użytkowanymi produktami – żywnościowymi i chemii gospodarczej,
a więc w zakresie działań indywidualnych, za których konsekwencje jesteśmy wyłącznie odpowiedzialni jako użytkownicy. Na drugim końcu kontinuum również znajdują się problemy związane
z codziennymi zachowaniami natury kolektywnej, wyborów związanych z codziennymi przyzwyczajeniami, w szczególności takimi jak użytkowanie samochodu”. Dane ilościowe przedstawione
w w/w pracy jednoznacznie wskazują na dobre perspektywy analizowanej szansy.

Pojawiające się dowody potwierdzające szkodliwość żywności modyfikowanej genetycznie
Ostatnie badania nad kukurydzą genetycznie modyfikowaną (GMO) i preparatem chwastobójczym Roundup przeprowadzone na zwierzętach wykazały, że są one szkodliwe. Powodowały
m.in. zaburzenia hormonalne, uszkodzenie wątroby i nerek, zwiększoną zachorowalność na nowotwory oraz większą śmiertelność zwierząt100. Doprowadziło to do reakcji m.in. rządów Francji, Węgier, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Bułgarii i Włoch, które nałożyły ograniczenia na uprawy GMO 101.
Odwracanie się od żywności GMO jest szansą dla ekologicznego rolnictwa, które jest domeną województwa podkarpackiego.

Zmiana modelu rolnictwa i przetwórstwa żywności w kierunku ekologicznego, regionalnego i tradycyjnego
W ostatnich latach obserwuje się podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców województwa podkarpackiego, przejawiające się rosnącym udziałem odpadów selektywnie zebranych
w odpadach ogółem, który w latach 2003-2010 rósł w Regionie szybciej niż przeciętnie w kraju
i znacznie przekracza średnią wynoszącą 8%. Województwo podkarpackie cechuje się również
2 miejscem w kraju pod względem wtórnego wykorzystania odpadów i znacznym wzrostem tego
wskaźnika w latach 2005-2010.102
100
101
102
www.icppc.pl/antygmo/2013/01/toksycznosc-gmo-i-srodka-chwastobojczego-roundup-potwierdzona/
www.kurczabredlich.natemat.pl/41053,prawda-o-gmo-czyli-horror-z-miliardami-w-tle
www.monitoruj.podkarpackie.pl/podniesienie-%C5%9Bwiadomo%C5%9Bci-ekologicznej-spo%C5%82ecze%C5%84stwa.html
STRONA 106/159
Wzrost ekologicznej świadomości mieszkańców prowadzi do zmiany modelu rolnictwa
i przetwórstwa żywności w kierunku ekologicznego, regionalnego i tradycyjnego w Regionie. Województwo podkarpackie zajmuje obecnie 4 pozycję w kraju pod względem liczby producentów
ekologicznych i 8 pod względem powierzchni gospodarstw ekologicznych mierzonej w hektarach,
co jest awansem od 1999 roku o odpowiednio 12 i 8 miejsc.103
5.3.2.

Wzrost znaczenia branży IT
Według badań firmy Sedlak & Sedlak prognozuje się, że wciąż będzie istniało duże zapotrzebowanie na specjalistów z branży informatycznej – „pamiętajmy, że mimo bezrobocia
w firmach zawsze brakuje wysokiej klasy specjalistów. W ciągu najbliższych lat na pewno wzrośnie zapotrzebowanie na elektroników, informatyków i specjalistów od usług związanych z poprawą jakości ludzkiego życia – wylicza dr Kazimierz Sedlak, szef Sedlak & Sedlak”
104
. Oznacza to
dynamiczny rozwój branży IT.
5.3.3.

Rozwój infrastruktury
Ogromną szansą dla Regionu jest budowany obecnie 155 kilometrowy odcinek autostrady
A4105 łączącej zachodnią granicę Polski ze wschodnią, której całość na terenie województwa podkarpackiego powinna zostać ukończona do 2015 roku. W perspektywie do 2020 roku ma powstać
również trasa S19, która połączy Rzeszów z Lublinem, a w konsekwencji z Warszawą. Również
infrastruktura kolejowa ulega poprawie. W 2011 roku rozpoczęto modernizację linii kolejowej E30
na odcinku Kraków-Rzeszów, która zapewni znacznie lepszą komunikację z południem i zachodem
Polski. W remoncie znajdują się również dworce m.in. w Przemyślu, Przeworsku, Łańcucie, Jarosławiu i Leżajsku106. Oznacza to znaczne usprawnienie infrastruktury transportowej na terenie województwa podkarpackiego, co umożliwi zwiększenie napływu BIZ oraz szybszy rozwój przedsiębiorstw, co może skutkować wzrostem nakładów na działalność innowacyjną.
103
104
105
106
www.gazetapraca.pl/gazetapraca/1,90443,7815663,branza_it_na_kryzys_nie_narzeka.html
www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=1142261
www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=1440459
STRONA 107/159

Wzrost atrakcyjności Regionu jako miejsca alokacji kapitału i inwestycji
W województwie podkarpackim w roku 2009 liczba podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego wyniosła 326, zaś w 2011 roku już 387, co stanowi wzrost o 19% i jest drugim najlepszym wynikiem w kraju w badanym okresie.107 Oznacza to zwiększenie zainteresowania Regionem
ze strony zagranicznych inwestorów, co umożliwi rozwój działalności badawczo-rozwojowej
i innowacyjnej.

Zwiększenie roli władz lokalnych, pozwalające na lepsze określenie potrzeb
występujących w regionie
Scedowanie części kompetencji szczebla centralnego na władze regionalne i lokalne umożliwia lepszą alokację środków pieniężnych tak, aby trafiały na cele szczególnie ważne z perspektywy danego obszaru oraz skupienie się na mocnych stronach i własnych potrzebach.108
 Możliwości
pozyskiwania
bezpośrednich
inwestycji
zagranicznych
w związku z wysoką atrakcyjnością inwestycyjną kraju i województwa
Województwo w raporcie „Atrakcyjność Inwestycyjna Regionów 2012” autorstwa dr. hab.
Prof. SGH Hanny Godlewskiej-Majkowskiej zajęło drugą pozycję w kraju. Grupy determinant
atrakcyjności inwestycyjnej w w/w raporcie objęły: dostępność transportową (w woj. podkarpackim: międzynarodowy port lotniczy, autostrada A4, przebiegające przez województwo główne korytarze transportowe sieci TINA 109), jakość życia (sektor szczególnie istotny i dynamicznie rozwijający się w Regionie), aglomerację BIZ, kapitał wiedzy i innowacyjność (przejawiający się przez
aktywną politykę proinnowacyjną w Regionie i wysoką świadomość władz regionalnych o istotności
innowacyjności), poziom kosztów (niskie koszty prowadzenia działalności, związane m.in. z niskimi kosztami zasobów ludzkich), potencjał rynku, poziom rozwoju, zasoby rynku pracy, kapitał
ludzki (łatwa dostępność wysoko wyszkolonych kadr zarządzających i technicznych zwłaszcza
w przemyśle lotniczym, elektromaszynowym, chemicznym – Politechnika Rzeszowska jest największą uczelnią techniczną południowo-wschodniej Polski, z jedynym w kraju ośrodkiem kształ-
107
Rola władz lokalnych i regionalnych w realizacji celów strategii Europa 2020, 2011, str. 2.
Transport Infastructure Needs Assessment - program dostosowujący sieci transportowe o znaczeniu międzynarodowym do standardów przestrzeganych w Unii
Europejskiej.
108
109
STRONA 108/159
cenia pilotów lotnictwa cywilnego), jakość instytucji (m.in. Podkarpacka RIF, która jest jednym
z najlepszych oddziałów PARP w Polsce).
Natomiast w raporcie „Atrakcyjność Inwestycyjna Województw i Podregionów Polski” podregion Rzeszowski zajął w kategorii atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności zaawansowanej
technologicznie w 2011 roku wysokie 11 miejsce na 66 polskich podregionów NUTS3 i awansował
względem 2010 roku o 2 pozycje. 110 Dodatkowo atrakcyjność ta znacząco wzrośnie w związku
z powstaniem autostrady A4 i trasy ekspresowej S19.
 Wzrost znaczenia elektronicznych kanałów komunikacji, wpływający na
zmniejszenie wpływu peryferyjnego położenia województwa
Globalnie stale rośnie liczba użytkowników internetu wynosząca 38,8 na 100 mieszkańców,
oraz użytkowników szerokopasmowego internetu mobilnego jak i przewodowego wynoszącego
odpowiednio 29,5 i 9,8 na 100 mieszkańców 111. Prowadzi to do znoszenia tradycyjnych barier
związanych z niską dostępnością komunikacyjną niektórych regionów, w tym województwa podkarpackiego, ponieważ zmienia się sposób w jaki przenoszone są informacje, oraz umożliwia skuteczniejsze partycypowanie w globalnej sieci powiązań.
5.3.4.
Usługi

Ożywienie popytu na innowacyjne rozwiązania w związku z coraz większą
konkurencją zagraniczną
Przedsiębiorstwa zagraniczne otwierające swoje oddziały na terenie województwa podkarpackiego są zazwyczaj bardziej konkurencyjne od lokalnych graczy – główną przesłanką do rozpoczynania inwestycji zagranicznych jest możliwość zaistnienia i konkurowania na nowym rynku
geograficznym. W latach 2008-2011 w województwie podkarpackim powstawały średnio 24 nowe
spółki z udziałem kapitału zagranicznego.112 W związku z łatwością konkurowania, podkarpackie
przedsiębiorstwa zmuszone są do stosowania nowych, innowacyjnych rozwiązań.
110
111
112
Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski, 2011, str. 35-41.
International Telecommunications Union, Genewa – baza danych serwisu.
www.monitoruj.podkarpackie.pl – Liczba podmiotów gospodarczych z udziałem kapitału zagranicznego.
STRONA 109/159

Rozwój pozabankowych form finansowania zwłaszcza firm innowacyjnych
(venture capital i seedcapital, anioły biznesu, fundusze poręczeniowe i pożyczkowe)
W województwie podkarpackim obserwuje się rozwój pozabankowych form finansowania
firm innowacyjnych. Przykładem coraz większego wsparcia w zakresie finansowania przedsiębiorstw jest m.in. Podkarpacki Fundusz Poręczeniowy wspomagający MŚP.
W województwie podkarpackim obserwowalny jest również dynamiczny rozwój bankowości.
Na szczególną uwagę zasługuje Podkarpacki Bank Spółdzielczy, który jest pierwszym bankiem
w Polsce oferującym innowacyjne rozwiązanie dla swoich klientów – bankowość biometryczną
(rozpoznawanie klientów na podstawie danych biometrycznych – odcisków palców). PBS oferuje
także nowoczesną bankowość zdalną o standardach europejskich. PBS był także pierwszym bankiem w Polsce, który wdrożył bankowość internetową. 113
Dodatkowo, według eksperta Rzeszowskiej Agencji
Rozwoju Regionalnego, jednym
z kluczowych podmiotów dla rozwoju innowacyjności województwa są między innymi innowacyjne
i pro-przedsiębiorcze banki.
5.3.5.

Zwiększające się wydatki budżetów gmin i miast na prawach powiatu na
oświatę i wychowanie
System oświaty nie może działać efektywnie bez państwowych środków finansowych.
W województwie podkarpackim można zaobserwować wzrost wydatków budżetów gmin i miast na
prawach powiatu na oświatę i wychowanie w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Od roku 2009
wydatki wzrosły o 130,86 PLN i w 2011 roku wyniosły 1 196,16 PLN, co uplasowało województwo
podkarpackie na 7. miejscu w kraju114.
113
www.strefabiznesu.nowiny24.pl/artykul/pbs-z-sanoka-jako-pierwszy-udostepnil-bankomaty-biometryczne,
uruchamia-usluge-pbsbank24, http://wheelsystems.com/index.html%3Fp=2468.html (dostęp 27 marca 2013)
114
www.monitoruj.podkarpackie.pl - baza danych serwisu.
STRONA 110/159
www.pbsbank.pl/-/podkarpacki-bank-spoldzielczy-
5.3.6.

Zwiększenie prestiżu uczelni podkarpackich
W latach 2010-2012 główne podkarpackie szkoły wyższe – Politechnika Rzeszowska, Uniwersytet Rzeszowski oraz Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania – odnotowały wzrost pozycji
w rankingach polskich szkół wyższych (m.in. w rankingu „Wprost” oraz „Perspektyw”). Przyczynia
się to do zwiększenia ich atrakcyjności w oczach najbardziej zdolnych absolwentów szkół średnich,
którzy są coraz bardziej skłonni do wyboru uczelni podkarpackich. Zwiększenie prestiżu tych
uczelni pozwala na retencję kluczowej przyszłej kadry intelektualnej. 115

Rozwój kadry intelektualnej dzięki technicznym kierunkom zamawianym
Wprowadzenie systemu studiów zamawianych zwiększa popularność kierunków kształcenia, które są kluczowe dla rozwoju gospodarki. System studiów zamawianych faworyzuje także
studentów najlepszych, co sprawia, że przyszłe kadry intelektualne będą lepiej przygotowane
i bardziej kompetentne.

Wzrost aspiracji i aktywności młodzieży
W ostatnich latach zaobserwowano wzrost aspiracji zarówno ludzi młodych, jak i ich rodziców – nie tylko w województwie podkarpackim, ale też w całej Polsce. Coraz częściej młodzi ludzie
myślą o ukończeniu szkoły wyższej. Zwiększają się też oczekiwania rodziców wobec przyszłości ich
dzieci. Zwiększa to potencjał innowacyjności województwa w długiej perspektywie.116

Istnienie nowoczesnego systemu edukacji dzieci w zakresie nauk ścisłych
i technicznych
System edukacji dzieci w zakresie nauk ścisłych i technicznych w Polsce jest nowoczesny.
W województwie podkarpackim istnieją inicjatywy takie jak Politechnika Dziecięca pod patronatem
Politechniki Rzeszowskiej, która ma na celu zainteresowanie uczniów szkół podstawowych kierun-
115
116
www.nowiny24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20120515/REGION00/120519755 (dostęp 27 marca 2013)
Oczekiwania edukacyjne 15-latków w badaniach PISA w Polsce, Instytut Filozofii Socjologii PAN, Instytut Badań Edukacyjnych.
STRONA 111/159
kami technicznymi117, co w przyszłości może przyczynić się do zwiększenia ilości kandydatów na
kierunki techniczne, jak i Festiwale Nauki i Techniki.
5.4.
Zagrożenia
5.4.1.

Brak w świadomości powiązań (zagrożeń) środowiskowych wymuszających innowacyjne rozwiązania
Istotny jest także brak w świadomości powiązań (zagrożeń) środowiskowych wymuszających innowacyjne rozwiązania. Wywiady z przedsiębiorcami pokazały, że aż 79,4% badanych firm
nie prowadziło działalności innowacyjnej lub badawczo-rozwojowej na przestrzeni ostatnich trzech
lat. Respondenci, pytani o powód nie podejmowania tego typu działalności, najczęściej odpowiadali, że taka działalność nie jest im potrzebna bądź nie widzą korzyści, jakie mogliby osiągnąć
dzięki prowadzeniu takich działań.
5.4.2.
Specjalizacje

Konkurencja innych regionów w branży turystycznej
Województwo podkarpackie aspiruje do grona miejsc uważanych za atrakcyjne dla turystów. Barierą we wzroście liczby odwiedzających województwo podkarpackie jest duża konkurencja
ze
strony
z podkarpackim,
w Polsce
innych
jest
regionów.
jednym
Między
innymi
z najatrakcyjniejszych
województwo
i najczęściej
małopolskie,
sąsiadujące
odwiedzanych
regionów
118
.

Duże bariery stworzenia klastra IT o międzynarodowym zasięgu
Pierwszą poważną barierą stojącą na przeszkodzie stworzenie klastra IT o międzynarodowym zasięgu jest położenie geograficzne województwa podkarpackiego. Jak wynika z przeprowadzonych wywiadów, analizowany Region bardzo często jest marginalizowany. Ponadto, wojewódz-
117
118
www.pd.prz.edu.pl/politechnika-dziecieca/
www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/KTS_wykorzyst_bazy_nocleg_w_1pol_2012.pdf, str. 6.
STRONA 112/159
two podkarpackie charakteryzuje się słabo rozwiniętą infrastrukturą. Drugim problemem jest mała
liczba uczelni wyższych, które zapewniłyby zaplecze badawcze oraz wykwalifikowanych pracowników dla największych firm z branży IT119.

Bariery prawne powodujące niepewność w sektorze odnawialnych źródeł
energii
Istnieje opóźnienie w procesie implementacji do polskiego porządku prawnego postanowień
dyrektywy
2010/31/UE
w sprawie
charakterystyki
energetycznej
budynków.
Brak
ustawy
o charakterystyce energetycznej budynków stawia pod znakiem zapytania możliwość wykorzystania funduszy unijnych w perspektywie 2014-2020. Wolne tempo prac nad ustawą uniemożliwia
także uzyskanie korzyści gospodarczych, środowiskowych, społecznych i politycznych, które mogłyby być następstwem wprowadzenia odpowiednich przepisów prawnych.
Projekt nowelizacji obecnie obowiązującego prawa energetycznego („mały trójpak energetyczny”) niesie za sobą szereg zmian legislacyjnych, które w radykalny sposób zmienią obowiązujący dotychczas system regulacyjno-prawny w zakresie funkcjonowania OZE, skojarzonej gospodarki energetycznej (CHP) oraz rynku energii elektrycznej i gazu. Przepisy te mają w przyspieszonym tempie wprowadzić do polskiego prawa najważniejsze regulacje wciąż nie uchwalonego pakietu trzech ustaw energetycznych (NPE, OZE i NPG). Jest to efektem presji, jaką na Rządzie wywarło postępowanie Komisji Europejskiej przeciwko Polsce nanoszące kary pieniężne wynikające
z braku regulacji zawierających dyrektywy unijne. Równie ważnym elementem priorytetowego
wprowadzenia „małego trójpaku” jest uporządkowanie zamieszania na rynku energetycznym
związanego z niepewnością regulacyjną, a co za tym idzie niepewnością dotyczącą kierunku nowych inwestycji.120

Mała liczba turystów odwiedzających województwo
Przeciętną sytuację branży turystycznej województwa podkarpackiego potwierdza liczba
udzielonych noclegów w obiektach turystycznych w pierwszym półroczu 2012 roku, która wyniosła
979,6 tys. (3,8% wszystkich w Polsce). W analizowanym Regionie nocowało 70,4 tys. turystów
119
120
www.informatykapodkarpacka.pl/czy-na-podkarpaciu-powstanie-polska-dolina-krzemowa,artykuly,pokaz,75.html
Informacje udzielone przez prezesa Podkarpackiego Klastra Energii Odnawialnej – dr Grzegorza Wisza.
STRONA 113/159
zagranicznych. Dla porównania, województwo małopolskie udzieliło 1 115,6 tys. noclegów obcokrajowcom w analizowanym okresie121.
5.4.3.

Utrzymujący się w świadomości Polaków obraz Polski Wschodniej jako regionu peryferyjnego
Według profesora Grzegorza Gorzelaka, dyrektora Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG) na Uniwersytecie Warszawskim „W ostatnich latach podział na
Polskę A i Polskę B nie tylko nie zniknął, ale się pogłębił. Obecnie duże aglomeracje są motorem
wzrostu, a takich nie ma na wschodzie. Chlubnym wyjątkiem jest region rzeszowski, który rozwinął się dzięki restrukturyzacji przemysłu zbudowanego w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego”122. Nie mniej jednak w zbiorowej świadomości województwo podkarpackie wciąż pozostaje
postrzegane jako Polska B..
Ze względu na wzrost znaczenia elektronicznych kanałów komunikacji, przewiduje się jednak, że w długim okresie zagrożenie to będzie miało coraz mniejszy wpływ na rozwój innowacyjności w Regionie.

Nadmierna biurokracja
W rankingu Ease of Doing Business, który opiera się na średniej z 10 kategorii takich jak:
zakładanie firmy, uzyskiwanie pozwoleń na budowę, czas i koszt uzyskania przyłączą elektrycznego dla nowo wybudowanego przedsiębiorstwa, rejestrowanie własności, otrzymywanie kredytu,
ochrona inwestorów, płacenie podatków, handel zagraniczny, zawieranie umów i likwidacja przedsiębiorstwa, na 185 badanych krajów Polska zajęła 55. pozycję. Jednak wśród państw Unii Europejskiej jedynie Luksemburg, Czechy, Bułgaria, Rumunia, Włochy i Grecja wypadły gorzej. Pozytywną informacją jest to, że w najnowszej edycji tego rankingu Polska była krajem, który poczynił
największe postępy na świecie i awansował aż o 15 pozycji względem 2011 roku 123. Ponieważ
w państwach unitarnych, takich jak Polska, biurokracja jest cechą władz centralnych, a nie regionalnych, ten aspekt rozpatrywać należy w skali całego kraju.
121
122
123
www.www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/KTS_wykorzyst_bazy_nocleg_w_1pol_2012.pdf, str. 6.
www.wyborcza.biz/biznes/1,101562,13101668,Podzial_na_Polske_A_i_B_poglebia_sie.html
www.doingbusiness.org/rankings
STRONA 114/159

Niski napływ BIZ utrudniający przeprowadzenie koniecznych procesów restrukturyzacyjnych w przemyśle
W latach 2007-2010 napływ Bezpośrednich Inwestycji Zagranicznych wynosił w województwie podkarpackim średniorocznie 209 mln EUR, co umiejscowiło województwo podkarpackie na
11. pozycji. W tym samym okresie krajowy lider – województwo mazowieckie zanotowało średnioroczny napływ BIZ na poziomie 4 696 mln EUR, zaś drugie w kolejności województwo śląskie
1 029 mln EUR124. Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne mają istotny wpływ na kondycję gospodarki, zaś ich niski poziom może prowadzić do stagnacji i spadku konkurencyjności.

Położenie peryferyjne w stosunku do krajowych i europejskich centrów aktywności ekonomicznej
Lokalizacja geograficzna województwa podkarpackiego wpływa na utrudnienie kontaktów
gospodarczych z podmiotami działającymi w Europie Zachodniej. Dodatkowo, słabo rozwinięta
infrastruktura utrudnia fizyczną komunikację z większymi centrami aktywności ekonomicznej. Powoduje
to
wolniejszy
rozwój
innowacyjności
województwa
podkarpackiego
w porównaniu
z regionami o korzystniejszym położeniu geograficznym.

Niestabilność polityczna kraju prowadząca do zmian polityki wspierania innowacyjności i zmniejszania koncentracji środków
Brak skoordynowanej polityki wspierania innowacyjności na poziomie centralnym (krajowym), rozproszona odpowiedzialność i brak jednoznacznie zdefiniowanych obszarów koncentracji
powoduje nieefektywności. W raporcie „Potencjał i bariery polskiej innowacyjności" (Warszawa
2012, IBS), pojawiła się informacja: „Polityka innowacji w Polsce przechodzi obecnie zasadnicze
zmiany widoczne zarówno z perspektywy stricte ekonomicznej, jak i w analizie systemowej. Polityka ta ze względu na swój złożony charakter (łączy ona elementy innych polityk – przede
wszystkim wspierania przedsiębiorczości, nauki, edukacji, pracy, konkurencji) obejmuje znaczną
liczbę rozproszonych aktorów oraz posługuje się wieloma instrumentami."
124
Napływ Bezpośrednich Inwestycji Zagranicznych do Polski – szanse rozwoju – scenariusze naprawcze, str. 268.
STRONA 115/159

Wzrost polaryzacji między innymi regionami Unii Europejskiej i kraju oraz
w obrębie województwa
Polaryzacja rozwoju wywołana jest między innymi koncentracją w redystrybucji środków
publicznych oraz działalności gospodarczej i społecznej w silnych ośrodkach gospodarczych – tzw.
biegunach wzrostu (zazwyczaj dużych i nowoczesnych ośrodkach miejskich) i jej zanikaniem na
peryferiach, tj. obszarach oddalonych od centrów rozwoju. Ma ona negatywny charakter, gdyż
powoduje m.in. postępujący proces drenażu mózgów, obniżanie się dochodów osobistych ludności,
uzależnienie gospodarcze regionów peryferyjnych od koniunktury w regionach rozwiniętych oraz
powstrzymywanie rozwoju gospodarczego Regionu w wyniku dominacji ośrodków metropolitalnych, które kumulując na swoim obszarze działalność gospodarczą, powstrzymują rozwój pozostałych obszarów.125
Aktualnie stosowany model redystrybucji środków publicznych, polegający na koncentracji
przepływu tych zasobów w głównej mierze do jednostek scentralizowanych (np. stolice województwa) w subiektywnie nierównomierny sposób (poszczególne województwa) wzmacnia zjawisko
polaryzacji zarówno na poziomie kraju, jak i w obrębie województwa. Jednocześnie wpływa to na
pogłębianie się różnic w rozwoju społeczno-gospodarczym i innowacyjnym na poziomie europejskim.
5.4.4.
Usługi

Wysokie koszty wdrażania innowacji
Z wywiadów IDI przeprowadzonych z przedstawicielami ośrodków badawczych wynika, że
jedną z najbardziej istotnych barier w rozwoju innowacyjności województwa są wysokie koszty
wdrażania innowacji. W sześciostopniowej skali istotności, bariera ta otrzymała średnią ocenę 4,3.
Wysokie koszty wdrażania innowacji generowane są m.in. przez brak wsparcia przedsiębiorstw
(merytorycznego i finansowego) w kontakcie z uczelniami i ośrodkami badawczymi.
125
„Rozwój regionalny – zagadnienia ogólne”, dr Arkadiusz Gralak SGGW, Warszawa 2006.
STRONA 116/159

Brak motywacji przedsiębiorstw do współpracy z sektorem B+R, administracją oraz instytucjami wsparcia
Wywiady z przedstawicielami ośrodków badawczych potwierdziły także niechęć przedsiębiorców do współpracy z sektorem B+R. Okazało się, że nawet pomimo chęci niektórych przedsiębiorców do współpracy, dużą przeszkodą okazuje się bariera finansowa. Ponadto 56% respondentów zadeklarowało, że nie współpracują w żaden sposób z żadnymi instytucjami wsparcia. Do 40%
przedsiębiorców nie docierają także żadne informacje dotyczące możliwości wsparcia przez wymienione instytucje.
5.4.5.

Zwiększające się zjawisko drenażu mózgów 126
Coraz większa liczba osób młodych, często nawet przed podjęciem studiów, wyjeżdża
w bardziej perspektywiczne regiony – zarówno w poszukiwaniu pracy, jak i lepszego wykształcenia. Jednym z kluczowych powodów migracji najzdolniejszych i najlepiej przygotowanych pracowników jest utrzymujący się od lat niekorzystny poziom płac w Regionie (w województwie podkarpackim poziom płac jest najniższy w Polsce) 127. Od wielu lat w województwie podkarpackim obserwuje się ujemne saldo migracji128. Dodatkowo, w ostatnich latach województwo podkarpackie
notowało spadki lub nieznaczne zwiększenia liczby wpisanych do rejestru REGON przedsiębiorstw
o wielkości powyżej 10 pracowników, co świadczy o coraz mniejszej liczbie miejsc pracy 129. Odpływ kluczowych zasobów ludzkich (w celach zatrudnienia bądź uzyskania lepszego wykształcenia)
do innych województw w długiej perspektywie działać będzie negatywnie na konkurencyjność
i innowacyjność województwa podkarpackiego.
Sposobem na ograniczenie zjawiska drenażu najbardziej perspektywicznych zasobów ludzkich może być oferowanie stypendiów dla doktorantów, które związałyby kadrę naukową z województwem podkarpackim.
126
127
128
129
Drenaż mózgów – zjawisko emigracji ludzi dobrze wykształconych do regionów oferujących lepsze perspektywy rozwoju zawodowego i/lub osobistego.
Zatrudnienie i wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2012 r., GUS, Warszawa 2013, str. 17.
Stan, ruch naturalny i migracje ludności w województwie podkarpackim w 2010r., Urząd Statystyczny w Rzeszowie, 2011, str 4.
STRONA 117/159

Ujemne saldo migracji
Województwo podkarpackie cechuje się utrzymującym się ujemnym saldem migracji, które
wyniosło w 2011 roku 2 212 osób, co uplasowało Region na 5. od końca miejscu w kraju. Pierwsze
miejsce zajęło województwo mazowieckie, któremu udało się przyciągnąć, za sprawą wysokich
pensji, niskiego bezrobocia i prężnie działających wyższych uczelni, aż 13 700 osób130. Jest to zagrożeniem dla rozwoju województwa podkarpackiego w przyszłości, ponieważ migrują osoby
przeważnie w wieku produkcyjnym, młodzi, mobilni i ambitni131.
130
131
www.rzeszow.gazeta.pl/rzeszow/1,34962,8573200,Dlaczego_ludzie_uciekaja_z_Podkarpacia_.html
STRONA 118/159
6.
Rozbudowane strategiczne analizy TOWS/SWOT
6.1.
Instrukcja odczytywania wyników analizy
Pierwszym etapem analizy było przygotowanie zestawienia SWOT, w którym uwzględniono
mocne oraz słabe strony województwa, a także szanse i zagrożenia dla sukcesu, będące odpowiednio wewnętrznymi i zewnętrznymi czynnikami, którą będą determinować sukces rozwoju innowacyjności w województwie podkarpackim. W dalszej kolejności przyznano wagi poszczególnym
czynnikom, w zależności od ich znaczenia.
Tabela 22. Etap 1. Określenie czynników wewnętrznych i zewnętrznych analizy SWOT oraz przyznanie im wag
Czynniki zewnętrzne
Waga
Czynniki wewnętrzne
Szanse
Niewielki poziom konkurencji
producentów krajowych
Waga
Mocne strony
ze
strony
0,25
Nowoczesne linie produkcyjne
0,15
Doświadczenie na rynku krajowym
0,40
Wysokie kwalifikacje personelu
Rosnąca świadomość ekologiczna
0,15
Możliwość rozwinięcia oferty
0,45
Wzrost zamożności społeczeństwa
0,20
Atrakcyjność cenowa
0,25
Suma
1,00
Suma
1,00
0,15
Po identyfikacji
najważniejszych
czynników ana-
Zagrożenia
lizy SWOT, należy przypisać im
wagi.
Słabe strony
Wsparcie rządowe głównie dużych farm
wiatrowych
0,10
Brak rozbudowanej sieci dystrybucji
0,15
Ograniczenia formalne
0,35
Brak wypracowanej polityki dotyczącej
usług okołosprzedażowych
0,30
Silna konkurencja firm z USA
0,15
Niewielkie doświadczenie w eksporcie
0,25
Polityka celna
0,25
Brak rozpoznawalności marki
0,30
Niestabilny kurs waluty
0,15
Suma
1,00
Suma
1,00
Źródło: Opracowanie własne.
Następnie w ośmiu tabelach zbadano interakcje między poszczególnymi elementami tabeli
SWOT. W kolejnym kroku interakcje zostały zliczone i przemnożone przez przyznane wcześniej
wagi.
STRONA 119/159
Tabela 23. Etap 2. Określenie zależności (interakcji) między poszczególnymi czynnikami (8 tabel)
TOWS: Czy dane zagrożenia osłabią mocne strony firmy?
Mocne
strony/
Zagrożenia
Wsparcie
rządowe
głównie
dużych farm
wiatrowych
Ograniczenia
formalne
Silna
konkurencja
firm
z USA
Polityka
celna
Niestabilny
kurs waluty
Waga
Liczba
interakcji
Iloczyn
wag
i interakcji
Nowoczesne
linie produkcyjne
0
0
1
0
0
0,10
1
0,1
Wysokie
kwalifikacje
personelu
0
0
1
0
0
0,10
1
0,1
Możliwość
rozwinięcia
oferty
1
1
1
1
1
0,20
5
1,0
Atrakcyjność
cenowa
1
0
1
1
1
0,20
4
0,8
Waga
0,05
Liczba
interakcji
Iloczyn
wag
i interakcji
Po identyfikacji
interakcji nale-
0,25
2
0,1
1
0,25
0,10
4
0,4
0,20
2
0,4
ży je zliczyć
0,10
2
0,2
i przemnożyć
Suma
interakcji:
22
przez określone
Suma
iloczynów:
3,35
wcześniej wagi.
Zadając sobie pytanie
Ostatnim krokiem
znajdujące się w nagłówku
w tym etapie jest
tabeli, określa się interak-
zliczenia interakcji
cje (1 - interakcja, 0 - brak
i iloczynów
interakcji).
z wiersza i kolumny.
Ostatnim etapem jest identyfikacja strategii. Odbywa się ona na podstawie zliczonych sum
interakcji oraz sum iloczynów, uzyskanych w trakcie analizy powiązań między poszczególnymi
czynnikami.
STRONA 120/159
Tabela 24. Etap 3. Wybór strategii działalności eksportowej w oparciu o zbiorcze zestawienie interakcji
Wyniki z analizy TOWS
Zestawienie zbiorcze
TOWS/SWOT
Wyniki z analizy SWOT
Rozpatrywana
kombinacja
Suma interakcji
Suma iloczynów
Suma
interakcji
Suma iloczynów
Suma
interakcji
Suma iloczynów
Szanse /
Słabe strony
56
8,40
44
4,35
100
12,95
Zagrożenia /
Słabe strony
38
4,85
34
4,40
72
9,25
Szanse /
Mocne strony
42
7,00
38
5,65
80
12,65
Zagrożenia /
Mocne strony
22
3,35
26
4,00
70
10,65
Wybór zestawienia z największą
Po identyfikacji wszystkich
sumą interakcji i iloczynów pozwala
zależności i wyliczeniu sum
na określenie strategii, najlepszej
interakcji i iloczynów, wyniki
przy danych warunkach. W tym
wpisywane są do zbiorczej
przypadku będzie to strategia
tabeli.
konkurencyjna (100; 12,95).
STRONA 121/159
6.2.
Analiza TOWS/SWOT
Tabela 25. Analiza SWOT innowacyjności województwa podkarpackiego
Czynniki zewnętrzne
Waga
Czynniki wewnętrzne
Szanse
Waga
Mocne strony
Rozwój globalnych powiązań kooperacyjnych przemysłu lotniczego
0,062
Jasno sprecyzowane obszary specjalizacji
0,036
Wzrost zainteresowania Regionem ze strony turystów krajowych i zagranicznych
0,039
Rozwój zrównoważonego i wyspecjalizowanego budownictwa
0,030
0,057
Generowanie dużej wartości dodanej przez
przemysł
0,028
0,055
Duża liczba miejsc pracy w przetwórstwie
przemysłowym wysokiej i średnio-wysokiej
techniki
0,028
Wzrost atrakcyjności Regionu jako miejsca alokacji
kapitału i inwestycji
0,067
0,044
Zwiększenie roli władz lokalnych, pozwalające na
lepsze określenie potrzeb występujących w regionie
0,032
Dynamiczny rozwój branży przetwórstwa
tworzyw sztucznych
0,031
Ożywienie popytu na innowacyjne rozwiązania
w związku z coraz większą konkurencją zagraniczną
0,058
Silna pozycja sektora odnawialnych źródeł
energii
0,031
Rozwój pozabankowych form finansowania zwłaszcza firm innowacyjnych (venture capital i seed capital, anioły biznesu, fundusze poręczeniowe i pożyczkowe)
0,042
Potencjał kadr zarządzających i technicznych
w przemyśle lotniczym, chemicznym, elektromaszynowym i drzewnym oraz wieloletnie
tradycje tych gałęzi gospodarki
0,036
Zwiększające się wydatki budżetów gmin i miast na
prawach powiatu na oświatę i wychowanie
0,034
0,037
STRONA 122/159
0,045
Krajobraz kulturowy o wybitnych walorach
estetycznych wpływający na atrakcyjność
turystyczną Regionu
0,025
Rozwój kadry intelektualnej dzięki technicznym
kierunkom zamawianym
0,053
Rozwój rolnictwa ekologicznego
0,023
0,042
Wysokie bezpieczeństwo, jakość i komfort
życia mieszkańców województwa podkarpackiego
0,022
Zmiana modelu rolnictwa i przetwórstwa żywności w
kierunku ekologicznego, regionalnego i tradycyjnego
0,038
Większy nacisk na rozwój południowego regionu województwa podkarpackiego
0,022
Rozwój technologii energetyki odnawialnej związanej
z polityką ekologiczną Unii Europejskiej
0,052
Wzrost znaczenia branży pojazdów elektrycznych
0,025
Rozwój budownictwa energetycznego i zrównoważonego transportu
0,042
Duży odsetek podmiotów wprowadzających
rozwiązania innowacyjne w usługach
i przemyśle
0,033
Wzrost znaczenia przemysłu lotniczego i kosmicznego
0,060
Wysokie łączne wydatki przedsiębiorstw na
B+R w wartościach bezwzględnych
i w przeliczeniu na jednego zatrudnionego
0,032
Wzrost zapotrzebowania na ekologiczne rozwiązania,
zwłaszcza w sferze produkcji i przetwórstwa żywności oraz turystyki
0,035
Wysoki odsetek przedsiębiorstw przemysłowych współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej w ramach inicjatyw klastrowych
0,034
Możliwości pozyskiwania bezpośrednich inwestycji
zagranicznych w związku z wysoką atrakcyjnością
inwestycyjną kraju i województwa
0,063
Liczba zgłaszanych patentów
0,023
Wzrost znaczenia elektronicznych kanałów komunikacji, wpływających na zmniejszenie wpływu peryferyjnego położenia województwa
0,038
Duża aktywność społeczna
0,020
Istnienie nowoczesnego systemu edukacji dzieci w
zakresie nauk ścisłych i technicznych
0,048
Istnienie Specjalnych Stref Ekonomicznych
0,028
0,038
Działalność Parków Przemysłowych i Technologicznych
0,034
Pojawiające się dowody potwierdzające szkodliwość
żywności modyfikowanej genetycznie
STRONA 123/159
-
Wysoka automatyzacja procesów
0,029
-
Istnienie licznych instytucji publicznych
i prywatnych, zainteresowanych tworzeniem
oraz transferem innowacji
0,033
-
Wysoki odsetek dzieci i młodzieży uczących
się języków obcych w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i średnich
0,025
-
Wysoki wskaźnik wypożyczeń księgozbioru na
czytelnika i duża liczba bibliotek
w przeliczeniu na mieszkańca
0,016
-
Silna pozycja Uniwersytetu Rzeszowskiego
oraz Politechniki Rzeszowskiej
0,035
-
Zróżnicowana struktura gospodarki z dużym
udziałem przedsiębiorstw należących do
przemysłu elektromaszynowego, chemicznego, mineralnego, spożywczego i rolnictwa
0,032
-
Istniejące w Regionie i powstające nowe inicjatywy klastrowe zwiększające możliwości
transferu technologii, w tym silnie rozwinięty
klaster Dolina Lotnicza
0,037
-
Systematycznie udoskonalana struktura
wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji
0,036
-
Cyklicznie realizowane Podkarpackie Fora
Innowacyjności oraz spotkania Podkarpackiej
Rady Innowacyjności
0,024
-
Rosnący potencjał ośrodków naukowych
(zwłaszcza uczelni) w związku z inwestycjami
w wyposażenie, współpracą z innymi ośrodkami w kraju i za granicą oraz rozwojem kadry
0,033
-
Działalność Regionalnego Centrum Transferu
Innowacji i Sieci Punktów Kontaktowych
0,024
-
Duży udział przedsiębiorstw w finansowaniu
własnej działalności B+R
0,033
STRONA 124/159
Wysoka świadomość władz Regionu o znaczeniu sieci współpracy w rozwoju innowacyjności
-
Suma
1,00
Suma
Zagrożenia
0,022
1,00
Słabe strony
Konkurencja innych regionów w branży turystycznej
0,049
Niska innowacyjność procesowa związana
z logistyką i dystrybucją
0,079
Duże bariery stworzenia klastra IT
o międzynarodowym zasięgu
0,045
Oferta Instytucji Otoczenia Biznesu niedostosowana do potrzeb przedsiębiorstw
0,103
Bariery prawne powodujące niepewność w sektorze
odnawialnych źródeł energii
0,057
Niski poziom rozwoju społecznogospodarczego województwa
0,121
Mała liczba turystów odwiedzających województwo
0,047
Niewystarczająco rozwinięta infrastruktura
telekomunikacyjna
0,069
Utrzymujący się w świadomości Polaków obraz Polski
Wschodniej jako regionu peryferyjnego
0,075
Brak wykształconych nowoczesnych instrumentów finansowania (seed-capital, venture
capital itp.)
0,096
0,098
Niski odsetek szkół wyposażonych
w komputery z dostępem do Internetu przeznaczone do użytku uczniów
0,072
Niski napływ BIZ utrudniający przeprowadzenie
koniecznych procesów restrukturyzacyjnych
w przemyśle
0,070
Niski odsetek osób od 25 do 64 lat korzystających z kształcenia ustawicznego
0,072
Położenie peryferyjne w stosunku do krajowych
i europejskich centrów aktywności ekonomicznej
0,062
Niski odsetek ludności z wykształceniem wyższym
0,103
0,085
Niska liczba pracowników naukowych (profesorów i nauczycieli akademickich) w stosunku
do liczby studentów
0,089
Brak motywacji przedsiębiorstw do współpracy
z sektorem B+R, administracją oraz instytucjami
wsparcia
0,079
0,098
STRONA 125/159
Zwiększające się zjawisko drenażu mózgów
0,083
Wzrost polaryzacji między innymi regionami Unii
Europejskiej i kraju oraz w obrębie województwa
0,066
Niestabilność polityczna kraju prowadząca do zmian
polityki wspierania innowacyjności i zmniejszania
koncentracji środków
0,061
Brak w świadomości powiązań (zagrożeń) środowiskowych wymuszających innowacyjne rozwiązania
0,051
0,071
Suma
1,00
Niski poziom współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami i ośrodkami naukowymi
Suma
0,100
1,00
Analiza TOWS/ SWOT znajduje się w pliku Analiza TOWS SWOT innowacyjności województwa podkarpackiego - ConQuest Consultingv02.xlsx
STRONA 126/159
6.2.1.
Wyniki analizy TOWS/SWOT
Tabela 26. Wyniki analizy SWOT/TOWS
Kombina –
Cja
Wyniki z analizy TOWS
Wyniki z analizy SWOT
Zestawienie zbiorcze
TOWS/SWOT
Suma
interakcji
Suma
iloczynów
Suma
interakcji
Suma
iloczynów
Suma
interakcji
Suma
iloczynów
Szanse /
Słabe
strony
128
9,29
98
7,000
226
16,29
Zagrożenia
/ Słabe
strony
74
6,38
74
6,174
148
12,55
Szanse /
Mocne
strony
560
22,66
540
22,009
1100
44,67
Zagrożenia
/ Mocne
strony
344
17,52
272
12,876
616
30,39
TOWS/SWOT to kompleksowa metoda analizy strategicznej organizacji, która uwzględnia
zarówno badanie wnętrza organizacji, jak i jej otoczenia zewnętrznego. Polega na identyfikacji
kluczowych atutów i słabości analizowanego podmiotu oraz na skonfrontowaniu ich z aktualnymi
i przyszłymi szansami oraz zagrożeniami. W analizie TOWS wychodzi się od rozpatrzenia szans
i zagrożeń, w otoczeniu których stoi podmiot, a następnie uzależnieniu ich od mocnych i słabych
stron organizacji.
Zgodnie z przeprowadzoną analizą TOWS/SWOT poziomu innowacyjności województwa
podkarpackiego, zespół ConQuest Consulting rekomenduje zastosowanie agresywnej strategii
rozwoju (liczba interakcji równa 1100, suma iloczynów równa 44,67). Polega ona na maksymalnym wykorzystaniu zależności między silnymi stronami województwa i szansami jakie daje otoczenie. Innymi słowy, zaleca się wykorzystać szanse przy pomocy mocnych stron. Jest to strategia
silnej ekspansji oraz rozwoju poprzez zaangażowanie obu wyżej wymienionych czynników – należy wzmacniać swoją pozycję na rynku poprzez zaabsorbowanie swoich mocnych aspektów.
STRONA 127/159
W województwie podkarpackim, pod względem poziomu innowacyjności, dominują silne
strony. Dodatkowo, w otoczeniu Regionu znajdują się liczne szanse, które są silnie powiązane
z istniejącymi walorami.
Na podstawie przydzielonych wag, do najistotniejszych mocnych stron innowacyjności województwa podkarpackiego zaliczono:

Wysoko rozwinięty przemysł lotniczy,

Rozwój doliny klastrów,

Istniejące w Regionie i powstające nowe inicjatywy klastrowe zwiększające możliwości transferu technologii, w tym silnie rozwinięty klaster Dolina Lotnicza,

Potencjał kadr zarządzających i technicznych w przemyśle lotniczym, chemicznym,
elektromaszynowym i drzewnym oraz wieloletnie tradycje tych gałęzi gospodarki,

Systematycznie udoskonalana struktura wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji,

Jasno sprecyzowane obszary specjalizacji,

Silna pozycja Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz Politechniki Rzeszowskiej.
Do najważniejszych szans zakwalifikowano:

Wzrost atrakcyjności Regionu jako miejsca alokacji kapitału i inwestycji,

Możliwości
pozyskiwania
bezpośrednich
inwestycji
zagranicznych
w
związku
z wysoką atrakcyjnością inwestycyjną kraju i województwa,

Rozwój globalnych powiązań kooperacyjnych przemysłu lotniczego,

Wzrost znaczenia przemysłu lotniczego i kosmicznego,

Ożywienie popytu na innowacyjne rozwiązania w związku z coraz większą konkurencją zagraniczną,

Wzrost znaczenia branży IT,

Rozwój infrastruktury.

Województwo podkarpackie, poprzez odpowiednie finansowanie i promocję przemysłu lotniczego i kosmicznego, a także doliny klastrów może znacząco przyczynić się do większego wykorzystania szans, jakimi są wzrost atrakcyjności Regionu jako miejsca alokacji kapitału i inwestycji
oraz rozwoju globalnych powiązań kooperacyjnych Doliny Lotniczej. Ponadto, utrzymanie jasno
STRONA 128/159
sprecyzowanych obszarów specjalizacji wpłynie na szybszy rozwój kadry intelektualnej, dzięki zamawianym kierunkom technicznym.
Rekomenduje się inwestowanie w rozwój inteligentnej specjalizacji - sektora jakości życia.
Jest to kluczowa kwestia dla zrównoważonego rozwoju regionu (także jego poziomu innowacyjności) wspieranego przez Unię Europejską w nowym okresie finansowania. W związku z tym, zaleca
się m.in. wykorzystać duży potencjał klastra jakości życia – Kraina Podkarpacie.
Należy nadmienić, że szansa jaką jest rozwój sektora ICT (technologie informacyjne
i komunikacyjne) należy traktować jako element o horyzontalnym znaczeniu dla wyłonionych inteligentnych specjalizacji.
Nie bez znaczenia są aspekty takie jak silna pozycja Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz Politechniki Rzeszowskiej, która w największej mierze kształtuje wykwalifikowaną siłę roboczą. Rekomenduje się zwiększenie wydatków na szkolnictwo wyższe w województwie podkarpackim, gdyż
duża liczba specjalistów zwiększy prawdopodobieństwo wykorzystania szansy ożywienia popytu na
innowacyjne rozwiązania w związku z coraz większą konkurencją zagraniczną.
Ponadto, inwestycja w każdą z silnych stron pozwoli na rozwój infrastruktury, której poprawa powinna być priorytetem dla władz regionalnych województwa podkarpackiego.
Zaleca się nadal systematycznie udoskonalać strukturę wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji, jako czynnik kluczowy i bezpośrednio wpływający na wzrost poziomu innowacyjności Regionu.
Mocne strony, które uznano za najmniej istotne to: duża aktywność społeczna, zgłaszane
patenty, wysoki odsetek dzieci i młodzieży uczących się języków obcych w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i średnich, wysoki
wskaźnik wypożyczeń księgozbioru na czytelnika
oraz duża liczba bibliotek w przeliczeniu na mieszkańca. W miarę możliwość, dostępne środki finansowe powinny być alokowane w rozwój najistotniejszych atutów województwa podkarpackiego.
Podsumowując, zespół ConQuest Consulting rekomenduje przeprowadzenie agresywnej
i ekspansywnej strategii. W celu najefektywniejszego wykorzystania nadarzających się szans,
władze regionalne powinny położyć największy nacisk na sprecyzowane obszary (przemysł lotniczy
oraz kosmiczny, sektor jakości życia). Ponadto, zaleca się wspieranie kooperacji przedsiębiorstw
w obrębie klastrów, gdyż pozwoli to na implementację większej liczby innowacyjnych rozwiązań.
Rekomenduje się także, by oddziaływać na szkolnictwo, w szczególności wyższe. Działania te po-
STRONA 129/159
winny mieć na celu zwiększenie aspiracji młodzieży oraz wizerunku podkarpackich uczelni. Zwiększenie prestiżu uczelni wyższych pozwoli na ograniczenia dużej migracji młodzieży oraz pozwoli na
kształcenie lepszych specjalistów, którzy w przyszłości przyczynią się do wzrostu innowacyjnych
rozwiązań w województwie podkarpackim. Dodatkowo, pomimo faktu, że branże takie jak sektor
jakości życia, rolnictwo ekologiczne czy przemysł pojazdów elektrycznych nie osiągnęły dużych
wag, należy inwestować w rozwój tych specjalizacji. Wyżej wymienione obszary są bardzo perspektywiczne oraz w dłuższym okresie mogą zadecydować o znacznym wzroście innowacyjności
województwa podkarpackiego.
STRONA 130/159
6.3.
6.3.1.
Określenie możliwości wpływania województwa na czynniki wewnętrzne
Mocne strony
Tabela 27. Możliwość oddziaływania województwa na główne mocne strony
Mocne strony
Możliwość oddziaływania
Istnieją dwie główne formy wspierania przemysłu lotniczego. Są to:
odpowiednie finansowanie (dostarczanie informacji na temat możli-
wości pozyskania środków finansowych z funduszy europejskich lub
w ramach inicjatyw regionalnych zlecanie projektów publicznych)
oraz efektywna kampania promocyjna (strona internetowa, targi
międzynarodowe, informacje w biuletynach informacyjnych).
Do zadań władz regionalnych należy wspieranie rozwoju doliny klastrów. Zaleca się dokonanie tego poprzez: wprowadzenie procesów
minimalizujących stopień biurokracji, lepsze dopasowanie oferty
Instytucji Wspierania Biznesu oraz wspieranie najbardziej perspektywicznych inicjatyw klastrowych.
Istniejące w Regionie i powstające nowe inicjatywy
klastrowe zwiększające możliwości transferu
technologii, w tym silnie rozwinięty klaster
Dolina Lotnicza
Władze regionalne powinny aktywnie wspierać inicjatywy klastrowe
przez wspieranie sieci powiązań biznesowych, np. poprzez stworzenie w Regionie inicjatywy zrzeszającej przedsiębiorstwa (niezależnie
od branży) w celu aktywnej promocji nawiązywania kontaktów między przedsiębiorstwami.
Na analizowany aspekt władze regionalne mogą wpłynąć pośrednio.
By
wzmocnić
potencjał
lotniczym,
kadr
zarządzających
chemicznym,
i technicznych
Potencjał kadr zarządzających i technicznych
w przemyśle
elektromaszynowym
oraz
w przemyśle lotniczym, chemicznym, elektroma-
drzewnym, należy wspomagać funkcjonowanie podkarpackich uczelni
szynowym i drzewnym oraz wieloletnie tradycje
wyższych. Odpowiedne finansowanie szkolnictwa wyższego pozwoli
tych gałęzi gospodarki
kształcić specjalistów. Dodatkowo, odpowiednia promocja regionu
zachęci do pracy w województwie podkarpackim wykształconych
ekspertów z całej Polski.
Jasno sprecyzowane obszary specjalizacji to jedna z najmocniejszych
stron województwa podkarpackiego. Władze regionalne mogą od-
Jasno sprecyzowane obszary specjalizacji
działywać
na
ten
aspekt
poprzez
przemyślaną
politykę
–
w największym stopniu należy wspierać najbardziej perspektywiczne
specjalizacje. Ponadto, nie należy rozdrabniać przyznawanych dotacji
na wiele obszarów.
STRONA 131/159
W celu efektywniejszego oddziaływania na systematycznie udoskonalaną strukturę wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji, należy
Systematycznie udoskonalana struktura wdrażania
lepiej poznać specyfikę regionalnej gospodarki oraz potrzeby przed-
Regionalnej Strategii Innowacji
siębiorców. Rekomenduje się organizowanie spotkań i konferencji, na
których uczestnicy mieliby możliwość proponowania pomysłów, które
warto zawrzeć w tworzonej Regionalnej Strategii Innowacji.
Władze regionalne mogą oddziaływać na pozycję uczelni poprzez ich
Silna pozycja Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz
promocję zwłaszcza za wschodnią granicą, inwestycje w infrastruktu-
Politechniki Rzeszowskiej
rę (w tym budynki, aule, laboratoria, komputery) oraz większą
współpracę z przedsiębiorstwami.
Władze samorządowe powinny odpowiadać między innymi za współpracę z organizacjami pozarządowymi, społecznościami i regionami
Wysoki odsetek przedsiębiorstw przemysłowych
współpracujących w zakresie działalności
innowacyjnej w ramach inicjatyw klastrowych
innych państw. Organy administracji publicznej powinny również
wspierać rozwój przedsiębiorczości, tworząc korzystne otoczenie do
podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, a w szczególności dla mikroprzedsiębiorstw i MŚP. Odpowiednia i przemyślana
strategia wspierania lokalnej przedsiębiorczości może przyczyniać się
do tworzenia i rozwoju klastrów.
Oddziaływanie na działalność parków przemysłowych i technologicznych powinno polegać na intensyfikacji ich kooperacji z uczelniami
Działalność Parków Przemysłowych
wyższymi, instytutami naukowymi czy władzami województwa, oraz
i Technologicznych
ich promocji w skali regionalnej, czy też krajowej w celu nawiązania
współpracy z jak największą liczbą przedsiębiorstw. Niezbędne jest
również inwestowanie i udostępnianie infrastruktury badawczej.
6.3.2.
Słabe strony
Tabela 28. Możliwość oddziaływania województwa na główne słabe strony
Słabe strony
Możliwość oddziaływania
Województwo podkarpackie należy do jednych z najbiedniejszych
Niski poziom rozwoju społecznogospodarczego województwa
regionów w Polsce, jak i Unii Europejskiej. Władze regionalne powinny zabiegać przede wszystkim o rozwój infrastruktury oraz wprowadzać przemyślane i długofalowe strategie rozwoju i wsparcia lokalnej
przedsiębiorczości. Bardzo istotne jest też postawienie na wysoką
STRONA 132/159
jakość edukacji, zwłaszcza wyższej. Należy też zahamować zjawisko
drenażu mózgów i zmienić sposób postrzegania województwa poprzez jego kampanię promocyjną.
Kluczowymi działaniami mającymi na celu wzrost odsetka ludności
z wykształceniem wyższym jest zapewnienie perspektyw rozwojowych dla absolwentów szkół wyższych. Konieczne jest zapewnienie
młodym ludziom bodźców do podejmowania studiów. Z opinii eksNiski odsetek ludności z wykształceniem wyższym
pertów wynika, że szansą na rozwój gospodarczy województwa może
być zwiększenie przedsiębiorczości wśród studentów i absolwentów
studiów – w świetle tych opinii warto jest oferować najlepszym absolwentom szkół wyższych silną pomoc merytoryczną i finansową na
podjęcie własnej działalności gospodarczej.
W celu lepszego dostosowania ofert Instytucji Otoczenia Biznesu do
Oferta Instytucji Otoczenia Biznesu niedostosowa-
potrzeb przedsiębiorców, zaleca się przeprowadzenie badania po-
na do potrzeb przedsiębiorstw
trzeb przedsiębiorców i rozpoczęcie działań mających na celu zaspokojenie zidentyfikowanych preferencji.
Niski poziom współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami i ośrodkami
naukowymi ankietowani tłumaczyli słabą komunikacją wyżej wymie-
Niski poziom współpracy pomiędzy przedsiębior-
nionych podmiotów. Rekomenduje się zatem tworzenie wydarzeń
stwami i ośrodkami naukowymi
(targów, konferencji tematycznych), na których mogliby spotykać się
przedsiębiorcy i przedstawiciele ośrodków naukowych, co sprzyjałoby
nawiązywaniu kooperacji.
By poprawić poziom przedsiębiorczości, zaleca się lepsze dopasowanie oferty Instytucji Otoczenia Biznesu do potrzeb przedsiębiorców.
Ponadto, rekomenduje się „prace u podstaw”, tj. wspieranie przedsiębiorczości akademickiej poprzez organizowanie spotkań oraz kreatywnych konkursów (pomysł na najlepszy start-up, biznesplan itd.)
dla studentów.
Z opinii ekspertów wynika, że brak inicjatyw w tym zakresie spowodowany jest niskim zapotrzebowaniem na tego typu instrumenty
finansowania. Jednak ze względu na europejskie trendy w przedsię-
Brak wykształconych nowoczesnych instrumentów
biorczości
(w szczególności
akademickiej)
zaleca
się
działania
finansowania (seed-capital, venture capital itp.)
u podstaw: edukację pro-przedsiębiorczą, połączoną z inicjatywami
mającymi na celu zwiększenie przedsiębiorczości akademickiej: np.
konkursy na najlepszy pomysł na biznes, akademickie konkursy
biznesplanów etc.
Niska liczba pracowników naukowych (profesorów
Z wywiadów eksperckich oraz wywiadów z przedstawicielami ośrod-
STRONA 133/159
i nauczycieli akademickich) w stosunku do liczby
ków naukowych wynika, że problem ten może być spowodowany
studentów
drenażem kadr naukowo-badawczych do regionów bardziej rozwiniętych gospodarczo. W długiej perspektywie województwo jest w stanie ograniczyć to zjawisko przez dalszy rozwój innowacyjności
i rozwój społeczno-gospodarczy.
STRONA 134/159
6.4.
6.4.1.
Określenie tendencji zmian czynników zewnętrznych
Szanse
Tendencja wzrostowa
Stabilna
Tendencja spadkowa
Tabela 29. Prognozowana tendencja zmian czynników stanowiących szanse dla województwa podkarpackiego
Szanse
Tendencja
Opis
Dolina Lotnicza zyskuje rozpoznanie międzynarodowe. Przedsiębiorstwa należące do tego klastra współpracują ze światowymi liderami w branży lotniczej132,
Rozwój globalnych powiązań kooperacyjnych
dzięki
przemysłu lotniczego
i przewagę
czemu
w branży
zyskują
coraz
konkurencyjną.
lotniczej
większe
Kadra
dostrzega
znaczenie
zarządzająca
korzyści
płynące
z rozwijania sieci powiązań kooperacyjnych, więc
przewiduje się tendencję wzrostową tej szansy.
Według statystyk Głównego Urzędu Statystycznego,
liczba
turystów
krajowych
i zagranicznych
w województwie podkarpackim zwiększa się każdego
Wzrost zainteresowania Regionem ze strony
roku. Dodatkowo, planuje się rozwój sektora jakości
turystów krajowych i zagranicznych
życia. Wiązać się będzie m.in. z rozbudową infrastruktury turystycznej w województwie podkarpackim,
co
dodatkowo
zwiększy
zainteresowanie
(i liczbę) turystów krajowych i zagranicznych.
Technologie informatyczne dynamicznie rozwijają się
w skali światowej. Przewiduje się dalszy wzrost
znaczenia branży IT: zarówno wydatki na IT, jak
i zatrudnienie w branży będą się zwiększać co roku.133
Przewiduje się dalszy rozwój infrastruktury – do
końca roku 2014 zostanie ukończona autostrada A4
132
133
Np. Współpraca WSK „PZL-Rzeszów” ze światowym liderem branży lotniczej – Pratt&whitney.
Na podstawie danych z raportów Gartner Inc. – IT Spending Reports.
STRONA 135/159
na terenie woj. podkarpackiego (poza odcinkiem
łączącym Tarnów z Dębicą). Powstaje też droga
ekspresowa S19. W perspektywie najbliższych lat,
w związku z rozwojem gospodarczym i technologicznym województwa podkarpackiego przewiduje się
dalszy wzrost wydatków na rozwój infrastruktury.
Między innymi ze względu na oddanie do użytku do
Wzrost atrakcyjności Regionu jako miejsca
alokacji kapitału i inwestycji
końca 2015 roku podkarpackiego odcinka autostrady
A4134, linii kolejowej E30 oraz spodziewane zażegnanie kryzysu w strefie euro w 2014 roku135 znacząco
zwiększy się napływ BIZ do Regionu.
Administracja centralna przekazuje stopniowo coraz
Zwiększenie roli władz lokalnych, pozwalające
na lepsze określenie potrzeb występujących
w regionie
większą władzę oraz zakres zadań i obowiązków
samorządom.
Dodatkowo
w nowej
perspektywie
budżetu Unii Europejskiej na lata 2014-2020 to one
zajmą się podziałem większości dostępnych środków.136
Spodziewany jest stały wzrost konkurencji na ryn-
Ożywienie popytu na innowacyjne rozwiązania
kach międzynarodowych, ze względu na rozwój
w związku z coraz większą konkurencją
i ekspansję gospodarek Azji137, Ameryki Południowej
zagraniczną
i Afryki oraz obniżanie barier celnych i powiększanie
stref wolnego handlu.138
Prognozowany rozwój przedsiębiorczości w Regionie
Rozwój pozabankowych form finansowania
wpłynie na coraz większą liczbę inicjatyw innowacyj-
zwłaszcza firm innowacyjnych (venture capital
nych i powstawanie coraz większej liczby przedsię-
i seedcapital, anioły biznesu, fundusze porę-
wzięć o dużym potencjale wzrostu (start-up, spin-
czeniowe i pożyczkowe)
off), co przełoży się na dalszy rozwój pozabankowych form finansowania.139
Zwiększające się wydatki budżetów gmin
i miast na prawach powiatu na oświatę
i wychowanie
Od
roku
2005,
135
136
137
138
139
podkarpackim
obserwuje się sukcesywny wzrost wydatków budżetów gmin i miast, na prawach powiatów, na oświatę
i wychowanie.
134
w województwie
W związku
z istniejącą
www.rynekinfrastruktury.pl/artykul/51/1/podkarpackie-wkrotce-otwarcie-kolejnego-odcinka-a4.html
www.msp.gov.pl/portal/en/88/4045/Euro_zone_faces_another_year_of_GDP_contraction__euro_zones_outlook_in_the_light.html
www.obserwatorfinansowy.pl/dispatches/w-nowym-budzecie-ue-samorzady-beda-rozdawac-wiecej-pieniedzy/
www.obserwatorfinansowy.pl/forma/analizy/azja-przesadzi-o-rozwoju-gospodarczym-swiata-a-chiny-%E2%80%93-azji/
www.polityka.pl/rynek/1538817,1,transatlantycka-strefa-wolnego-handlu.read
Wniosek na podstawie wywiadów z ekspertami.
STRONA 136/159
tendencją,
prognozuje się stały trend rosnący nakładów finansowych na cele edukacji w analizowanym Regionie.140
W ostatnich
uczelnie
latach
wyższe
dwie
najbardziej
z województwa
prestiżowe
podkarpackiego
zanotowały znaczącą poprawę pozycji w rankingu
Perspektyw i Rzeczpospolitej. Od roku 2009 Uniwersytet Rzeszowski i Politechnika Rzeszowska awansowały o kolejno – 8 i 14 miejsc w wyżej wymienionej
klasyfikacji141. Przewiduje się dalszą poprawę prestiżu obu uczelni wyższych.
Rodzaj oraz liczba kierunków zamawianych jest
czynnikiem zewnętrznym, niezależnym od władz
regionalnych województwa podkarpackiego. Kontrolę
nad
Rozwój kadry intelektualnej dzięki technicznym
kierunkom zamawianym
programem
sprawuje
Ministerstwo
Nauki
i Szkolnictwa Wyższego. W związku z tym ciężko jest
o jednoznaczne prognozy. Niemniej jednak, MNiSW
jest zadowolone z dotychczasowych efektów kierunków zamawianych, dlatego przewiduje się utrzymanie, na tym samym lub wyższym poziomie, liczby
studentów
142
edukacji
objętych
analizowanym
programem
.
Na podstawie badania umiejętności uczniów PISA
(Program
Międzynarodowej
Oceny
Umiejętności
Uczniów) ustalono, że wśród młodzieży z całej Polski
obserwuje się znaczny wzrost aspiracji i aktywności.
Prognozuje się, że wyżej wymienione czynniki będą
nadal wykazywać tendencję rosnącą.143
Możliwości pozyskiwania bezpośrednich
inwestycji zagranicznych w związku
z wysoką atrakcyjnością inwestycyjną
kraju i województwa
Prognozuje się wzrost napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w całej Polsce. Podobny trend
będzie obecny również w województwie podkarpackim.144 Jest to spowodowane dużymi inwestycjami
wewnętrznymi, które przekładają się na wzrost
140
141
142
143
144
www.perspektywy.pl/ranking/2012/RWU/pdf/tabele_akademickie.pdf
www.nauka.gov.pl/ministerstwo/aktualnosci/aktualnosci/artykul/program-kierunkow-zamawianych-przynosi-zakladane-efekty/
www.perspektywy.pl/portal/index.php?option=com_content&view=article&id=483:rosna-aspiracje-edukacyjne-polskich-15-latkow&catid=68&Itemid=203
Prognoza wzrostu gospodarczego polskich regionów do 2015 roku, Mikołaj Herbst, Uniwersytet Warszawski 2008.
STRONA 137/159
atrakcyjności inwestycyjnej.
W związku z intensywnym wzrostem gospodarczym
krajów rozwijających się, zwłaszcza Chin, przewiduje
się w ciągu następnych 10-15 lat dalszy wzrost
zapotrzebowania na podróże lotnicze i nowe samoloWzrost znaczenia przemysłu
lotniczego i kosmicznego
ty145. Dodatkowo, województwo podkarpackie, dzięki
solidnym podstawom, jakie daje przemysł lotniczy,
odgrywać będzie kluczową rolę w rozwoju polskiego
sektora kosmicznego. Tematyka Forum Innowacyjności 2013 dotyczyć będzie lotnictwa i przemysłu
kosmicznego w kontekście przyjęcia Polski do grona
członków Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA).
Rozwój technologii energetyki odnawialnej
związanej z polityką ekologiczną Unii
Europejskiej
Polityka
ekologiczna
Unii
Europejskiej
146
wspiera
rozwój technologii energetyki odnawialnej. Liczne
regulacje prawne w tym zakresie spowodują wzrost
znaczenia danego czynnika w przyszłości.147
W województwie podkarpackim organizowane są
liczne wydarzenia, które mają na celu zainteresowanie dzieci nauką. Są to m.in. Podkarpacki Festiwal
Istnienie nowoczesnego systemu edukacji
dzieci w zakresie nauk ścisłych i technicznych
Nauki i Techniki w Rzeszowie148 czy inicjatywa
„Politechnika Dziecięca”149. Wydarzenia te odbywają
się cykliczne i cieszą się dużym zainteresowaniem.
Prognozuje się, że w przyszłości będzie powstawało
więcej inicjatyw wspierających nowoczesny system
edukacji.
Polski sektor elektroenergetyczny zaliczany jest do
dziesięciu największych w Europie. Energetyka jest
Rozwój budownictwa energetycznego
i zrównoważonego transportu
uważana jako szansa na rozwój polskiego budownictwa. W portfelach największych firm budowlanych
dominować zaczną przychody z tytułu realizacji
projektów energetycznych, dlatego prognozuje się
dynamiczny
145
146
147
148
149
rozwój budownictwa energetycznego
www.pkpplewiatan.pl/opinie/gospodarka/8/prognozy_rozwoju_przemyslu_lotniczego_w_europie_i_na_swiecie
www.gospodarkapodkarpacka.pl/news/view/4778/forum-innowacji-2013-w-rzeszowie-lotnictwo-i-przemysl-kosmiczny
www.cie.gov.pl/WWW/quest.nsf/0/868A45134E84FD03C1256E860027D16D?open
www.rsi.podkarpackie.pl/Aktualnosci/Strony/PODKARPACKI-FESTIWAL-NAUKI-I-TECHNIKI-0924-3303.aspx
www.pd.prz.edu.pl/politechnika-dziecieca/
STRONA 138/159
w analizowanym Regionie150. Ponadto, ze względu na
fakt,
że
wzrost
popularności
aut
ekologicznych
zależy od władz rządowych i samorządowych oraz
ponownie
odwołując
się
do
planów
inwestycji
w sektor jakości życia, przewiduje się rozwój zrównoważonego transportu w województwie podkarpackim151.
W związku z tym, że dużą szansą na wzrost innowacyjności w województwie podkarpackim jest rozwój
Zmiana modelu rolnictwa i przetwórstwa
sektora jakości życia, prognozuje się także dyna-
żywności w kierunku ekologicznego,
miczną zmianę rolnictwa i przetwórstwa żywności
regionalnego i tradycyjnego
w kierunku ekologicznego, regionalnego i tradycyjnego152. Powyższą prognozę potwierdza także rosnąca liczba gospodarstw ekologicznych w Regonie.153
Liczba
pojawiających
się
dowodów
szkodliwości
Pojawiające się dowody potwierdzające szko-
żywności modyfikowanej genetycznie nie podlega
dliwość żywności modyfikowanej genetycznie
trendom, w związku z czym trudno jest przewidzieć
tendencję rozwoju tej szansy.
Przewiduje się tendencję wzrostową zapotrzebowa-
Wzrost zapotrzebowania na ekologiczne
rozwiązania, zwłaszcza w sferze produkcji
i przetwórstwa żywności oraz turystyki
nia na ekologiczne rozwiązania. Prognoza związana
jest m.in. ze strategią EUROPA 2020, która dotyczy
polityki ekologicznej wspólnoty, a także z rosnącą
świadomością ekologiczną i żywieniową mieszkańców nie tylko Regionu, ale także całej Polski.
W latach 2006-2011 w krajach wysokorozwiniętych,
odsetek użytkowników internetu zwiększył się z 44%
Wzrost znaczenia elektronicznych kanałów
do 62%. Raport „ICT Facts and Figures 2011”,
komunikacji, wpływające na zmniejszenie
wydany
wpływu peryferyjnego położenia województwa
Union wskazuje na dalszy wzrost znaczenia elektro-
przez
International
Telecommunication
nicznych kanałów komunikacji: oprócz internetu,
również telefonii szerokopasmowej oraz mobilnej.
150
151
152
153
www.nbi.com.pl/energetyka-przyszloscia-polskiego-budownictwa-nadchodza-inwestycje-warte-200-mld-zl/
www.reo.pl/popularnosc-aut-ekologicznych-zalezy-od-wladz-rzadowych-i-samorzadowych
www.kraina-podkarpacie.pl/pl/wydarzenia/110-sektor-jakosci-zycia-jako-inteligentna-specjalizacja-wojewodztwa-podkarpackiego
STRONA 139/159
6.4.2.
Zagrożenia
Zmniejszenie
negatywnego wpływu
Sytuacja stabilna
Zwiększenie
negatywnego wpływu
Tabela 30. Prognozowana tendencja zmian czynników stanowiących zagrożenie dla województwa podkarpackiego
Zagrożenie
Tendencja
Opis
Zdecydowanie największym konkurentem województwa
podkarpackiego
w województwo
w branży
małopolskie.
turystycznej
Analizowany
jest
sektor
Konkurencja innych regionów
usług to jedna z najmocniejszych stron wspomniane-
w branży turystycznej
go województwa. Prognozuje się, że turyści polscy
i zagraniczni coraz częściej będą odwiedzać Małopolskę, co przyczyni się do bezpośredniego wzrostu
atrakcyjności tego Regionu154.
Największymi
barierami
stworzenie
klastra
IT
o międzynarodowym zasięgu są: położenie geograficzne, słaba infrastruktura oraz mała liczba uczelni
Duże bariery stworzenia klastra IT
o międzynarodowym zasięgu
wyższych, które zapewniłyby zaplecze badawcze oraz
wykwalifikowanych pracowników. Prognozuje się, że
sytuacja nie będzie się zmieniać. Nie przewiduje się
powstawania nowych i prestiżowych uczelni wyższych. Co więcej, infrastruktura wciąż nie będzie
spełniać wysokich wymagań klastra IT155.
W związku
z istniejącym
opóźnieniem
w procesie
implementacji do polskiego porządku prawnego postanowień dyrektywy 2010/31/UE w sprawie charakBariery prawne powodujące niepewność
terystyki energetycznej budynków, wciąż istnieją
w sektorze odnawialnych źródeł energii
duże
bariery
prawne
powodujące
niepewność
w sektorze odnawialnych źródeł energii. Tempo prac
nad ustawą jest uzależnione od Rządu. Prognozuje
się, że sytuacja nie ulegnie pogorszeniu ani znaczą-
154
155
www.prognostic.pl/-/liczba-noclegow-w-hotelach-i-innych-turystycznych-obiektach-noclegowych-prognoza
www.informatykapodkarpacka.pl/czy-na-podkarpaciu-powstanie-polska-dolina-krzemowa,artykuly,pokaz,75.html
STRONA 140/159
cej poprawie156.
W latach 2007-2011
średnioroczny
wzrost liczby
turystów wynosił 3,9%, co było wynikiem lepszym
Mała liczba turystów
niż średnia krajowa157. Przeprowadzone analizy sek-
odwiedzających województwo
tora
turystycznego
we
wcześniejszych
częściach
opracowania pozwalają przypuszczać, że tendencja
ta nie ulegnie zmianie w najbliższych latach.
Podział na Polskę A i B pogłębia się, ze względu na
Utrzymujący się w świadomości Polaków obraz
Polski Wschodniej jako regionu peryferyjnego
różnice w tempie wzrostu gospodarczego pomiędzy
regionami. Województwo podkarpackie ma jednak
coraz lepszą opinię w mediach, co przeciwdziała
utrwalaniu się stereotypów.158
Biurokracja w Polsce zmniejsza się. Przejawem tego
jest awans w rankingu Ease of Doing Business, jak
i liczne inicjatywy takie: jak zaświadczenia, zamiast
oświadczeń,
deregulacja,
czy
zakładanie
firmy
w jednym okienku.
Napływ
bezpośrednich
inwestycji
zagranicznych
Niski napływ bezpośrednich inwestycji
w ostatnich latach
w województwie podkarpackim
zagranicznych utrudniający przeprowadzenie
zmniejszał się. Tendencja ta była taka sama dla
koniecznych procesów restrukturyzacyjnych
reszty kraju. Spodziewany po kryzysie wzrost gospo-
w przemyśle
darczy w krajach zachodu, spowoduje odwrócenie
tendencji.159
Województwo nie ma wpływu na położenie geogra-
Położenie peryferyjne w stosunku
ficzne.
do krajowych i europejskich centrów
peryferyjne będzie miało mniejsze znaczenie ze
aktywności ekonomicznej
względu na coraz większą mobilność zasobów ludz-
W długiej
kich i kapitałowych.
156
157
158
159
Informacje udzielone przez prezesa Podkarpackiego Klastra Energii Odnawialnej – dr Grzegorza Wisza.
www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/KTS_uwykorzyst_bazy_nocleg_w_1pol_2012.pdf, str 6.
www.wyborcza.biz/biznes/1,101562,13101668,Podzial_na_Polske_A_i_B_poglebia_sie.html
www.bankier.pl/wiadomosc/Bank-Swiatowy-wzrost-PKB-w-krajach-Unii-przyspieszy-2739417.html
STRONA 141/159
perspektywie
jednak
położenie
Przewiduje się spadek kosztów wdrażania innowacji –
ze względu na coraz większą dostępność funduszy
unijnych (inicjatyw i projektów proinnowacyjnych),
firmy
ponoszą
tylko
część
kosztów
związanych
z wdrażaniem innowacji. Powiększają się też sieci
powiązań kooperacyjnych w ramach inicjatyw klastrowych – współpraca i jednoczesna konkurencja
pozwala na optymalizację procesów, w tym obniżenie
kosztów związanych z wdrażaniem innowacji.160
W związku z coraz większą świadomością przedsiębiorstw w kwestii osiągania przewagi konkurencyjnej
na rynku oraz w związku ze zwiększeniem popular-
Brak motywacji przedsiębiorstw do
współpracy z sektorem B+R, administracją
oraz instytucjami wsparcia
ności
inicjatyw
przewiduje
się
proinnowacyjnych
zwiększenie
i klastrowych,
motywacji
przedsię-
biorstw do współpracy z sektorem B+R, administracją, instytucjami wsparcia oraz z innymi przedsiębiorstwami w branży. Konieczność rozszerzania sieci
kooperacji wymusza także coraz większa konkurencja zagraniczna.161
Ze względu na zwiększającą się atrakcyjność Regionu, coraz szerszą grupę specjalizacji, większy prestiż
Zwiększające się zjawisko drenażu mózgów
uczelni oraz rozwój sektora jakości życia, w długiej
perspektywie przewiduje się ograniczenie zjawiska
drenażu mózgów.
Przewidywanie trendów w migracjach ludności –
zarówno wewnętrznych, jak i zagranicznych – jest
zadaniem trudnym i wiąże się z wysoką niepewnością
wyników. Migracje są zjawiskiem, które jest uwarun-
kowane
różnorodnymi
czynnikami.
Są
przede
wszystkim bardzo wrażliwe na zmiany sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, polityki migracyjnej państwa, ale jednocześnie są zależne od polityk innych
krajów.162
160
161
162
Wnioski na podstawie wywiadów z ekspertami, przedstawicielami ośrodków badawczych oraz przedsiębiorcami.
Ibidem
Prognoza ludności na lata 2008–2035, Główny Urząd Statystyczny - Departament Badań Demograficznych, Warszawa 2009.
STRONA 142/159
Wspieranie rozwoju krajów i regionów słabiej rozwiWzrost
polaryzacji
regionami
i
kraju
Unii
oraz
między
innymi
niętych jest jedną z istotnych z dróg wzmacniania
ogólnego potencjału gospodarczego i konkurencyjno-
Europejskiej
w obrębie województwa
ści Unii Europejskiej. Zmniejszanie różnic w rozwoju
społeczno-gospodarczym pomiędzy regionami Unii
Europejskiej jest elementem unijnej spójności ekonomicznej i społecznej.163
Brak skoordynowanej polityki wspierania innowacyjności na poziomie centralnym (krajowym), rozproNiestabilność
do
zmian
polityczna
polityki
kraju
wspierania
prowadząca
szona odpowiedzialność i brak jednoznacznie zdefi-
innowacyj-
niowanych obszarów koncentracji powoduje nieefek-
ności i zmniejszania koncentracji środków
tywności. Stabilność polityczna Polski wzrasta164, co
sprzyja
innowacyjności
wszystkich
województw
w Polsce.
Przewiduje się stopniowe zwiększanie świadomości
powiązań (zagrożeń) środowiskowych wymuszająBrak w świadomości powiązań (zagrożeń)
cych innowacyjne rozwiązania ze względu na coraz
środowiskowych wymuszających innowacyjne
szerszą promocję innowacyjności w Regionie, dużą
rozwiązania
liczbę inicjatyw wspierających innowacyjność, a także ze względu na coraz większą konkurencję zagraniczną, która wymusza innowacyjne rozwiązania.165
163
164
165
„Obszary problemowe w polityce regionalnej UE - Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013”, dr hab. Halina Kałuża, prof. Akademii Podlaskiej.
www.bankier.pl/wiadomosc/Inwestorzy-zagraniczni-chwala-Polske-za-stabilnosc-polityczna-2784855.html
Wniosek na podstawie wywiadów z ekspertami.
STRONA 143/159
7.
Rekomendacje

Kształcenie proinnowacyjne
Z przeprowadzonych przez zespół ConQuest Consulting wywiadów z przedsiębiorcami,
ośrodkami badawczymi, przedstawicielami instytucji publicznych oraz ekspertami wynika, że znaczącym problemem w rozwoju innowacyjności województwa podkarpackiego jest niska świadomość mieszkańców analizowanego regionu na temat istotności implementacji nieszablonowych
rozwiązań.
Rekomenduje się, aby w pierwszej kolejności dotrzeć do uczniów oraz studentów.
W związku z tym, zalecane jest zorganizowanie kampanii edukacyjnej dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych, średnich oraz studentów uczelni wyższych, która miałaby na celu uświadomienie młodzieży istotności innowacyjności w życiu codziennym. Strategia tej inicjatywy powinna być różna dla każdej z grup wiekowych – między innymi: dla szkół podstawowych – nauka
przez zabawę, konkursy plastyczne o motywie przewodnim „innowacyjność”, dla gimnazjów – cykl
spotkań z ekspertami z zakresu innowacyjności, dla szkół średnich – prelekcja prowadzona przez
członka Podkarpackiej Rady Innowacyjności, dla uczelni wyższych – wykład z przedstawicielem
firmy, która wprowadziła innowacyjne rozwiązanie i dzięki temu osiągnęła wymierne korzyści finansowe i niematerialne. Takie zróżnicowanie pozwoli najlepiej dotrzeć do świadomości młodzieży
w województwie podkarpackim. Ponadto, na takich spotkaniach powinny być podkreślane następujące aspekty: perspektywiczność województwa podkarpackiego, mocne strony i szanse Regionu, problem migracji, możliwość nauki na prestiżowych uczelniach wyższych w Rzeszowie oraz
istotność nowego sektora jakości życia.

Komputeryzacja szkół
W dzisiejszych czasach, wszystkie branże oparte są na systemach informatycznych. Ponad-
to, w większości obszarów życia codziennego wykorzystywane są komputery. Bez wątpienia, nowoczesny sprzęt elektroniczny i informatyczny jest niezbędny do implementacji innowacyjnych
rozwiązań.
Pod względem komputeryzacji szkół podstawowych i gimnazjów, województwo podkarpackie zajmuje stosunkowo odległe, 9. miejsce na tle pozostałych regionów Polski. Ponadto, w tym
zakresie zaobserwowano pogorszenie sytuacji w 2011 roku w stosunku do roku poprzedniego.
STRONA 144/159
Poprawa powyższego aspektu powinna być priorytetem. Rekomenduje się zwiększenie wydatków na komputeryzację szkół (w szczególności szkół gimnazjalnych). Pozwoli to na lepsze
kształcenie młodzieży w zakresie technologii informacyjnej, która powinna być nauczana już na
pierwszych etapach edukacji. Wprowadzaniem reform, które miałyby na celu zwiększenie poziomu
komputeryzacji szkół, powinni zajmować się specjaliści do spraw edukacji w jednostkach administracyjnych. Ich zadaniem byłoby wyszukiwanie oraz pozyskiwanie środków finansowych i dotacji
(programy unijne oraz rządowe). Dodatkowo, w celu wspólnego rozwiązania problemu, rekomenduje się, by pracownicy instytucji publicznych w oficjalny sposób przedstawili sytuację niskiego
poziomu innowacyjności szkół w województwie podkarpackim Ministerstwu Edukacji Narodowej.

Kampania informacyjna na temat dofinansowań
Na podstawie przeprowadzonych wywiadów z reprezentantami jednostek administracyj-
nych oraz podkarpackich firm, określone zostały oczekiwania przedsiębiorców w stosunku do instytucji publicznych. Firmy oczekują głównie jasnych i rzetelnych informacji na temat dofinansowań. Ponadto, wielu przedstawicieli jednostek administracyjnych potwierdziło, że posiadają liczne
dotacje przeznaczone dla innowacyjnych firm. Problemem jest jednak brak przepływu informacji
na linii jednostki administracyjne-przedsiębiorcy.
Zespół ConQuest Consulting rekomenduje stworzenie kampanii informacyjnej na temat dofinansowań, skierowanej do przedsiębiorców w województwie podkarpackim.
Zaleca się wykorzystanie następujących kanałów informacji:

Spotkania z przedsiębiorcami,

Mailing,

Konferencje na temat innowacyjności,

Biuletyny informacyjne,

Punkty informacyjne,

Targi związane z innowacyjnością,

Infolinia dla przedsiębiorców,

Informacje na stronach internetowych.
Jak potwierdzają respondenci, najefektywniejszym sposobem komunikacji jest bezpośredni
kontakt
(spotkania
z przedsiębiorcami, konferencje, punkty informacyjne, targi). Dlatego,
w największym stopniu, zaleca się korzystanie z tych kanałów porozumiewania się. Ponadto, duże
STRONA 145/159
znaczenie ma też kampania informacyjna w Internecie, ponieważ jest to jeden z najczęściej wykorzystywanych przez przedsiębiorców środków masowego przekazu.

Wspieranie Doliny Lotniczej
Bez wątpienia, przemysł lotniczy jest branżą, która wyróżnia województwo podkarpackie
na tle innych regionów Polski, a nawet Europy. O ogromnym znaczeniu Doliny Lotniczej dla innowacyjności województwa podkarpackiego mówiła większość ekspertów, z którymi zostały przeprowadzone wywiady IDI.
Należy zwrócić uwagę na dwie formy wspierania Dolin Lotniczej, tj. finansowanie oraz odpowiednia promocja. W związku z faktem, że Dolina Lotnicza realizowała i realizuje projekty finansowane z funduszy europejskich oraz środków publicznych, rekomenduje się permanentne wsparcie finansowe wyżej wymienionego klastra przez władze regionalne. Ponadto, zespół ConQuest
Consulting zaleca nawiązanie stałej współpracy publiczno-prawnej. Takie partnerstwo polegałoby
na kooperacji podmiotów z sektora prywatnego oraz publicznego, np. współdziałanie w badaniu
i implementowaniu innowacyjnych rozwiązań w przemyśle lotniczym przedsiębiorstw z Doliny Lotniczej, ośrodków badawczych oraz podkarpackich uczelni wyższych.
Rekomenduje się, aby odpowiednie finansowanie uzupełniała widoczna kampania promocyjna. Dolina Lotnicza powinna być znakiem rozpoznawczym województwa podkarpackiego. Zaleca się m.in. stworzenie specjalnej strony internetowej, na której zostaną opisane możliwości klastra lotniczego (m.in. duża liczba miejsc pracy). Zespół ConQuest Consulting rekomenduje zamieszczanie na niej informacji na temat atrakcyjności inwestycyjnej Doliny Lotniczej, zrealizowanych międzynarodowych projektach oraz stosowanych innowacyjnych rozwiązaniach.
Należy także podkreślić, że zdaniem ekspertów, przemysł lotniczy jest kluczem do rozwoju
innowacyjności województwa podkarpackiego 166.
166
www.businessandbeauty.pl/dolina-lotnicza-jako-przyklad-klastra-przemyslowego/
STRONA 146/159

Promowanie województwa podkarpackiego jako destynacji turystycznej
Województwo podkarpackie należy do regionów o dużych walorach krajobrazowych.
Z drugiej strony, województwo podkarpackie jest jednym z najrzadziej odwiedzanych regionów
przez turystów z zagranicy.
W celu rozwiązania tego problemu, zespół ConQuest Consulting rekomenduje inwestycje
w perspektywiczny sektor jakości życia. Jak potwierdził jeden z ekspertów, województwo podkarpackie charakteryzuje się dużymi walorami środowiska naturalnego, a turyści zdecydowanie bardziej zainteresowani są aspektami historycznymi (zabytki) czy wypoczynkowymi. W związku
z tym, należy rozwijać wcześniej wspomnianą branżę tj. zaleca się zbudowanie długoletniej strategii rozwoju sektora, przekształcenie rozproszonej oferty w nowoczesny przemysł turystyczny,
oferujący kompleksowy produkt, który byłby oparty na walorach natury i dziedzictwie kulturowym.
Ponadto, należy propagować wiedzę z dziedziny jakości życia i wspierać szkolnictwo w tym zakresie. Dodatkowo, rekomenduje się promocję aspektów takich jak: lecznictwo, opiekę nad starszymi
ludźmi oraz ekologiczną żywność167.

Wspieranie branży IT
Branża IT jest jedną z najbardziej perspektywicznych specjalizacji województwa podkar-
packiego. Wspieranie tego sektora powinno być procesem złożonym i ciągłym w czasie.
Należy wprowadzić możliwość konsultacji studentów z przedstawicielami branży IT, np. poprzez spotkania i wykłady, na których pracodawcy mogliby nakreślić preferencje i wymagania
w stosunku do umiejętności i doświadczenia przyszłych absolwentów. Ponadto, zespół ConQuest
Consulting rekomenduje podpisanie umów partnerskich między uczelniami wyższymi, a przedsiębiorstwami IT, na mocy których najlepsi studenci wybranych kierunków otrzymywaliby stypendia
gwarantujące późniejsze zatrudnienie w firmach z analizowanej branży.
Dodatkowo, powinna zostać nawiązania współpraca na linii przedsiębiorstw IT i ośrodków
badawczo-rozwojowych, która jest niezbędna do wprowadzania innowacyjnych produktów
i rozwiązań. Na takiej kooperacji korzyści osiągałby obie strony, co prowadziłoby do wzrostu innowacyjności.
167
www.rsi.podkarpackie.pl/Strony/Klaster-Jakości-Życia-Kraina-Podkarpacie.aspx
STRONA 147/159
Ponadto, branża technologii informacyjnej powinna liczyć na odpowiednie wsparcie ze strony instytucji publicznych, pod postacią m.in. możliwości konsultacji, usług doradztwa, a także dostarczania informacji na temat dostępnych dotacji. Aspekt finansowania jest szczególnie istotny
w tym przypadku, gdyż inwestycje w branży IT wymagają zaangażowania dużego kapitału.

Wspieranie rozwoju technologii budownictwa
Branża budownictwa w województwie podkarpackim charakteryzuje się dużym potencjałem
wzrostowym. Wymaga ona jednak znacznych inwestycji oraz zmian uwarunkowań ekonomicznoprawnych.
W pierwszej kolejności, zgodnie z panującymi trendami na ekologiczne rozwiązania, należy
kłaść nacisk na wykorzystanie odnawialnych źródłem energii (OZE) przez firmy budowlane. Zaleca
się przygotować plan zidentyfikowania oraz odpowiedniego gospodarowania OZE. Władze regionalne powinny wspomagać firmy budowlane. W tym celu, rekomenduje się stworzenie motywacji
finansowych dla przedsiębiorców, tj. wprowadzenie ulg i kredytów dla firm, które realizują zadania
związane z OZE. Ponadto, zalecane jest udostępnianie tanich kredytów na rozwój innowacyjnych
przedsiębiorstw wprowadzających nowe technologie w budownictwie.
Zespół ConQuest Consulting rekomenduje także zainwestowanie w odpowiednią edukację
społeczeństwa, tj. opracowanie programu uświadamiania młodzieży w zakresie oszczędności energii i segregacji odpadów w szkołach. Co więcej, zaleca się promowanie najlepszych energooszczędnych rozwiązań firm z województwa podkarpackiego na krajowych i zagranicznych targach
tematycznych.

Promowanie przemysłu pojazdów elektrycznych
Ponownie, w związku z rozwojem sektora jakości życia oraz ekologicznymi zwyczajami społeczeństwa w wojewódzkie podkarpackim, prognozuje się, że perspektywiczną branżą stanie się
przemysł pojazdów elektrycznych.
Najważniejszą kwestią jest odpowiednia promocja, tj. ogólnopolska kampania marketingowa na temat zalet jazdy elektrycznymi samochodami. Dodatkowo, powinien być podkreślany fakt,
że województwo podkarpackie promuje zdrowy tryb życia. W analizowanym województwie swoją
działalność prowadzą znani producenci pojazdów elektrycznych, a zatem taka promocja wpłynie
na wzrost popytu na ich produkty.
STRONA 148/159
Konsultanci ConQuest Consulting rekomendują, aby promocja objęła też młodzież szkolną.
Zaleca się przygotowanie cyklu szkoleń w szkołach podstawowych, gimnazjalnych, średnich oraz
uczelniach wyższych, w celu uświadomienia uczniów i studentów o istotności wzmacniania ekologicznego wizerunku województwa.

Wspieranie działania klastrów i parków technologicznych
Zespół ConQuest Consulting rekomenduje dalszy rozwój, wspieranie oraz promocję istnie-
jących już klastrów i parków technologicznych, zwłaszcza Doliny Lotniczej, oraz tworzenie nowych,
ponieważ są to szczególne ważne ośrodki wspierania innowacyjności i zwiększania lokalnej specjalizacji.
Zgodnie z przewodnikiem dla animatorów inicjatyw klastrowych, klastry powstają w wyniku
określonej polityki rozwoju gospodarczego lub w efekcie wydarzeń, które skłaniają pewną grupę
podmiotów do podjęcia wspólnych działań. Należy jednak podkreślić, że są one przede wszystkim
kształtowane przez lokalnych i regionalnych liderów. Inicjowanie działalności tego typu jest więc
w zakresie możliwości władz lokalnych.
Rekomenduje się, aby inicjatorzy takich działań zastanowili się dlaczego chcą podjąć taką
współpracę i opracowali szczegółowy oraz długofalowy plan działania, oparty o odpowiednią strategię i wizję dokąd ma w przyszłości zmierzać klaster lub park technologiczny. Należy również
podjąć inwestycje zmierzające do podniesienia komunikacji i wymiany informacji w ramach klastrów, jak i stworzenie niezbędnej infrastruktury badawczej. Bardzo istotne są również działania
mające na celu internacjonalizację działań klastra, takie jak udział w targach.

Poszerzenie SSE
Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO-PARK Mielec, jest pierwszym takim projektem w Pol-
sce, dodatkowo na terenie województwa podkarpackiego znajdują się Tarnobrzeska SSE oraz Krakowska SSE z podstrefami w gminie Boguchwała i mieście Krosno. Jedną z głównych zalet SSE
jest stosowanie ulg podatkowych dla przedsiębiorstw, które przyczyniają się do zwiększenia wolumenu inwestycji w obszarze obejmującym strefę. Rekomenduje się poszerzenie SSE w Mielcu
i stworzenie dodatkowych placówek zwłaszcza w obszarach o wysokim bezrobociu oraz zacofaniu
gospodarczym w celu aktywizacji tych regionów, a także zwiększeniu PKB.
STRONA 149/159

Program szkoleń, warsztatów i praktyk dla studentów
Podczas przeprowadzania wywiadów CATI bardzo często pojawiającą się opinią było niedo-
stosowanie umiejętności absolwentów szkół wyższych do potrzeb rynku oraz niska jakość kształcenia. Rekomenduje się podjęcie działań mających na celu zaktywizowanie zawodowe studentów
już od pierwszego roku studiów. Środkami do celu powinno być zwiększenie czasu obowiązkowych
praktyk w trakcie studiów, jak również większa współpraca wiodących uczelni w tym Politechniki
Rzeszowskiej z przedsiębiorstwami, mająca na celu podpisanie umów partnerskich, na mocy których, studenci będą mogli łatwiej znaleźć odpowiednich pracodawców i przygotować się do przyszłej kariery. Zaleca się również zachęcanie przedsiębiorstw do aktywnego promowania się na
uczelniach poprzez standy, kampanie marketingowe, jak i prowadzenie warsztatów oraz sponsorowanie. W rezultacie takich działań uczniowie szkół wyższych otrzymują informację o potencjalnych pracodawcach, mogą się doszkolić oraz odbyć praktyki, a przedsiębiorstwa promują się, zakotwiczają się w świadomości studentów i pozyskują potencjalnych pracowników. .

Rozwój infrastruktury transportowej
Bardzo często wymienianą przez respondentów słabą stroną województwa podkarpackiego
był zły stan infrastruktury. Jest to zarazem jeden z głównych czynników hamujących rozwój województwa, ponieważ przedsiębiorstwa mają utrudniony dostęp do rynków zbytu, zaś inwestorzy
zagraniczni chętniej wybierają lepiej skomunikowane regiony kraju, czy też Europy. Zespół
ConQuest Consulting rekomenduje prowadzenie działań lobbingowych mających na celu zwrócenie
uwagi władz centralnych, Polskich Linii Kolejowych oraz Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowej
i Autostrad na obecny stan infrastruktury transportowej i zwiększenie inwestycji w tym Regionie.
Władze regionalne powinny podjąć starania mające na celu przyspieszenie rozpoczęcia budowy
trasy S19, która połączy Rzeszów z Lublinem, a dalej z Białymstokiem oraz elektryfikację niedawno zmodernizowanej linii kolejowej numer 71, która umożliwi kursowanie pociągów ekspresowych
w relacji Rzeszów-Warszawa.

Zwiększenie wydatków publicznych na B+R
Województwo podkarpackie cechuje się bardzo niskimi wartościami publicznych nakładów
na badania i rozwój w relacji do Produktu Krajowego Brutto – większość wydatków na
B+R pochodzi z sektora prywatnego, co jest ewenementem w skali kraju. W związku z tym, re-
STRONA 150/159
komenduje się podjęcie działań mających na celu zwiększenie wydatków tego typu na szczeblu
lokalnym, co zniweluje dysproporcje między województwem podkarpackim a resztą polskich regionów oraz zwiększy innowacyjność.

Rozwój technologii infrastruktury ochrony środowiska i energetyki
Ze względu na stale rosnące znaczenie ochrony środowiska i kosztowne limity emisji CO2,
zespół ConQuest Consulting rekomenduje rozwój technologii ochrony środowiska i energii odnawialnej. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przyjął dwa priorytetowe
kierunki działań. Kompleksowo wspiera inwestycje w rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE)
pochodzącej ze słońca, wiatru, wody, ziemi lub biomasy, a równolegle przyjął działania na rzecz
poprawy efektywności energetycznej – począwszy od energochłonnych procesów przemysłowych,
poprzez poprawę zarządzania energią w budynkach użyteczności publicznej, a kończąc na rozwiązaniach dla polskich rodzin inwestujących w energooszczędne domy. Te zadania mogą być dywersyfikowane, ze względu na regionalne potrzeby, przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska
we współpracy z Bankiem Ochrony Środowiska. Rekomenduje się promocję licznych funduszy celowych i źródeł finansowania jakie oferuje NFOŚiGW, jak i jego lokalne oddziały oraz budowanie
postaw pro-ekologicznych wśród mieszkańców województwa podkarpackiego.

Rozwój branży przetwórstwa tworzyw sztucznych
Województwo podkarpackie posiada bardzo duży potencjał w branży przetwórstwa tworzyw
sztucznych, czego wyrazem jest powstanie w Regionie klastra Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych
Poligen. Rekomenduje się promowanie działań kooperacyjnych w branży przetwórstwa tworzyw
sztucznych poprzez organizację konferencji i spotkań informacyjnych, jak i systematyczne pozyskiwanie kapitału zagranicznego do tej branży, co spowoduje jej dynamiczny wzrost.

Wykorzystanie potencjału Politechniki Rzeszowskiej
Podstawową siłą napędową innowacyjności regionów jest innowacyjność przedsiębiorstw,
która rozwija się w dużej mierze dzięki współpracy sektora nauki (uczelni wyższych) z sektorem
biznesu. Politechnika Rzeszowska jest odpowiednio przygotowana na współpracę z innowacyjnymi
przedsiębiorstwami – posiada bogate zaplecze techniczne i badawcze. Jednak jej potencjał nie jest
wystarczająco wykorzystywany. Przedstawiciele ośrodków badawczych Politechniki zwracają uwa-
STRONA 151/159
gę na to, że przedsiębiorcy wychodzą z inicjatywami podjęcia współpracy, natomiast bardzo często nie dochodzi do niej ze względu na ograniczone środki finansowe przedsiębiorców. Należy podjąć kroki mające na celu lepszą eksploatację zaplecza technicznego Politechniki Rzeszowskiej –
np. poprzez oferowanie przedsiębiorcom korzystniejszych warunków współpracy czy dofinansowanie badań ze środków publicznych.

Ograniczenie ujemnego salda migracyjnego – w szczególności drenażu najbardziej uzdolnionych zasobów ludzkich
Wzrastają aspiracje i oczekiwania młodych ludzi względem ich przyszłości. Miasta takie jak
Warszawa, Wrocław czy Kraków pozwalają na uzyskanie bardziej prestiżowego dyplomu i szybszy
rozwój kariery. Praca jest w nich lepiej płatna i łatwiej o jej zmianę. Zachęca to młodych ludzi do
opuszczania województwa podkarpackiego, co jest poważnym problemem w długiej perspektywie
rozwoju. Należy podjąć działania skierowane do młodzieży i mające na celu uświadamianie perspektyw Regionu, jego zalet i przyszłości, w celu ograniczenia drenażu najbardziej wartościowych
zasobów ludzkich.
Przyczyną ujemnego salda migracji jest także bezrobocie – w celu zapobiegnięcia tego typu
migracji należy podjąć szereg działań. Zespół ConQuest Consulting, na podstawie wywiadów przeprowadzonych z ekspertami proponuje inicjatywy promujące samozatrudnienie i przedsiębiorczość, w szczególności w mniejszych miastach. W związku ze starzejącym się społeczeństwem,
dobrym kierunkiem rozwoju może okazać się działalność usługowa związana z opieką nad ludźmi
starszymi. Rozwój sektora jakości życia również w długiej perspektywie przyczyni się do ograniczenia zjawiska drenażu mózgów poprzez wzrost zadowolenia mieszkańców województwa podkarpackiego z życia.

Większe wsparcie mikro i małych przedsiębiorstw
Z wywiadów przeprowadzonych przez ConQuest Consulting z przedstawicielami podkarpac-
kich przedsiębiorstw, a także z ekspertami w dziedzinie innowacyjności wynika, że głównymi odbiorcami inicjatyw proinnowacyjnych (beneficjenci projektów Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka) są średnie i duże przedsiębiorstwa, podczas gdy najbardziej liczna grupa przedsiębiorców – czyli zatrudniający poniżej 49 pracowników – ma problem z odbiorem tego typu ini-
STRONA 152/159
cjatyw. Rekomenduje się lepszą promocję inicjatyw wychodzących ze strony instytucji otoczenia
biznesu, adresowanych do małych firm.

Promocja województwa pod kątem potencjału inwestycyjnego
Województwo podkarpackie posiada obszerne niezagospodarowane tereny atrakcyjne pod
kątem inwestycji. W pierwszej kolejności podmioty odpowiedzialne powinny opracować miejscowe
plany zagospodarowania przestrzennego dla terenów inwestycyjnych. Proponuje się także podjęcie działań wizerunkowo-promocyjnych regionu podkarpackiego w celu przedstawienia go jako
odpowiedniego miejsca na inwestycje. Inicjatywy te powinny być skierowane nie tylko do inwestorów zagranicznych, ale także krajowych. Odpowiednio przeprowadzone działania wizerunkowe
pomogą także w ograniczeniu negatywnych stereotypów dotyczących „Polski B” i województwa
podkarpackiego jako regionu mało perspektywicznego.

Nacisk na wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii
Należy podejmować działania mające na celu długoterminowe wsparcie rozwoju innowacyj-
ności. Rekomenduje się, aby w zadbać o przynajmniej częściową „niezależność energetyczną” Regionu poprzez nacisk na rozwój wiedzy i przedsięwzięć związanych z alternatywnymi i odnawialnymi źródłami energii. W ramach rozwoju tej dziedziny pamiętać trzeba o konieczności kooperacji
uczelni wyższych z przedsiębiorstwami – należy zapewnić warunki obu stronom do podjęcia takiej
współpracy, oferując wsparcie merytoryczne czy finansowe przedsiębiorstwom z sektora odnawialnych i alternatywnych źródeł energii. Warto także zapewnić dodatkowe dofinansowanie Klastrowi Odnawialnych Źródeł Energii.
STRONA 153/159
8.
Załączniki
8.1.
Scenariusz wywiadów z przedstawicielami firm
Stan przedsiębiorstwa
1) Jak ocenia Pan/Pani istotność wydatków na B+R i rozwiązania innowacyjne dla działalności
przedsiębiorstw w skali od 1 do 6 (gdzie 1 oznacza, że są one zupełnie nieistotne
a 6 bardzo istotne)?
2) Czy Pana/Pani firma korzystała ze środków unijnych na B+R bądź działania innowacyjne?
3) Czy Pana/Pani firma wprowadziła jakiekolwiek rozwiązanie innowacyjne na przestrzeni
ostatnich 3 lat?
a. Jeżeli tak: Czy było ono innowacyjne w skali firmy, kraju czy świata?
4) Czy Pana/Pani firma prowadzi obecnie działalność badawczo-rozwojową lub innowacyjną?
Jeśli nie:
Jeśli tak:
5) Czy prowadzili Państwo działalność ba-
7) Czy
Pana/Pani
firma
planuje
dawczo-rozwojową lub innowacyjną na
w najbliższych 5 latach zwiększyć nakła-
przestrzeni ostatnich 3 lat lub czy za-
dy na działalność innowacyjną?
mierzają Państwo prowadzić taką działalność w najbliższej przyszłości?
wiedzialne wyłącznie za B+R lub innowa-
Jeśli nie:
cje? Jeżeli tak:
6) Jaki jest powód braku zainteresowania
tego typu działalnością?
8) Czy w Pana/Pani firmie są osoby odpo-
a. Ile jest to osób?
b. Czy na przestrzeni ostatnich 3 lat
Następnie przejdź do punktu 10.
zwiększyli
Państwo
zatrudnienie
w tym dziale lub planują Państwo je
zwiększyć?
9) Czy stosują Państwo benchmarking, czyli
porównywanie procesów i praktyk własnego
przedsiębiorstwa
i praktykami
innych
z procesami
przedsiębiorstw,
uważanych za liderów w analizowanych
dziedzinach?
STRONA 154/159
Otoczenie
10) Jak ocenia Pan/Pani otoczenie administracyjne i prawne w Polsce w skali 1 do 6 (gdzie
1 oznacza, że ocenia je Pan/Pani bardzo źle a 6 bardzo dobrze)?
11) Czy biurokracja jest Pana/Pani zdaniem istotną przeszkodą w prowadzeniu działalności innowacyjnej?
12) Czy Pana/Pani firma współpracuje z Instytucjami Otoczenia Biznesowego takimi jak RARR,
firmy konsultingowe, władze Regionu, Politechnika Rzeszowska czy też „Dolina Lotnicza”?
Jeżeli tak:
a.
Z jakimi i w jakim zakresie?
b.
Jak ocenia Pan/Pani sprawność tych instytucji we wspieraniu innowacji?
13) Jak ocenia Pan/Pani dopasowanie oferty Instytucji Otoczenia Biznesowego do potrzeb innowacyjności?
14) Czego oczekuje Pan/Pani od Instytucji Otoczenia Biznesu?
15) Czy i jak docierają do Pana/Pani informacje odnośnie inicjatyw wspierających działalność
B+R lub innowacyjną?
16) Czy Pana/Pani firma ma problem z pozyskaniem wysoko wykwalifikowanych pracowników?
17) Jakie według Pana/Pani są słabe/mocne strony województwa Podkarpackiego pod względem innowacyjności?
18) Jakich szans, a jakich zagrożeń dopatruje się Pan/Pani w województwie podkarpackim?
19) Jakie tendencje w tym zakresie Pan/Pani przewiduje?
Metryczka
20) Jaka jest wielkość Pani/ Pana firmy?
21) Czy Pani/Pana firma notowała zyski czy straty w ostatnich 3 latach?
22) Jak kształtowały się przychody Pani/Pana firmy w ostatnich latach? Rosły, spadały, czy były
stabilne?
Przygotowaliśmy również zestawienie hipotez na temat innowacyjności województwa podkarpackiego. Są one dostępne pod adresem www (…). Czy mógł/mogłaby Pan/Pani poświęcić około 5 minut na wskazanie w kwestionariuszu tych czynników, które uważa Pan/Pani za najbardziej
istotne?
STRONA 155/159
8.2.
Scenariusz wywiadów z pracownikami jednostek publicznych
Innowacje wewnętrzne
1) Czy w Państwa jednostce administracyjnej wdrożono jakieś innowacyjne rozwiązania
w ciągu ostatnich 2 lat? Jeżeli tak to jakie?
Wsparcie, potrzeby i rozwój przedsiębiorstw
2) Czy Państwa jednostka oferuje przedsiębiorcom wsparcie we wdrażaniu innowacyjnych
rozwiązań?
Jeżeli tak:
a. W jakim zakresie? Na czym ono polega?
b. Czy takich inicjatyw jest coraz więcej, mniej czy jest to stała liczba?
c. Czy fundusze na tego typu inicjatywy rosną?
d. Czy takie inicjatywy cieszą się zainteresowaniem przedsiębiorstw?
3) Jakie jest Pana/Pani zdaniem nastawienie przedsiębiorstw do oferowanych im form wsparcia innowacyjności?
4) Czy Pana/Pani zdaniem przedsiębiorstwa przykładają coraz większą wagę do implementowania innowacyjnych rozwiązań?
5) Jakie są Pana/Pani zdaniem oczekiwania i wymagania przedsiębiorstw wobec administracji
publicznej pod kątem tworzenia i wdrażania nowych innowacyjnych rozwiązań?
Komunikacja
6) Jakie kanały wykorzystują Państwo do komunikacji z przedsiębiorcami?
a. Konferencje na temat innowacyjności
b. Targi związane z innowacyjnością
c. Spotkania z przedsiębiorcami
d. Biuletyny informacyjne
e. Mailing
f.
Punkty informacyjne dla przedsiębiorstw
g. Infolinia dla przedsiębiorców
h. Inne – jakie?
7) Jak ocenia Pan/Pani jakość komunikacji z niżej wymienionymi podmiotami w skali od 1 do
6? (gdzie 1 oznacza, że ocenia ją Pan/Pani bardzo źle, a 6 bardzo dobrze)?
STRONA 156/159
a. Przedsiębiorstwa
b. Inne jednostki administracji publicznej
c. Ośrodki badawcze
d. Uczelnie
8) Czy Pana/Pani zdaniem innowacyjność podkarpacia będzie się zmieniać? Jeżeli tak, to jak?
(będzie rosnąć, maleć) Dlaczego?
9) Co według Pana/Pani wpływa na ogólny poziom innowacyjności w województwie podkarpackim?
10) Czy według Pana/Pani istnieją bariery w rozwoju innowacyjności w województwie podkarpackim? Jeśli tak, to jakie?
11) Jakie są Pana/Pani zdaniem silne i słabe strony województwa podkarpackiego w zakresie
innowacyjności i stosowania innowacyjnych rozwiązań w działalności gospodarczej?
12) Jakie są Pana/Pani zdaniem szanse i zagrożenia dla rozwoju innowacyjności w województwie podkarpackim? Jakie tendencje w tym zakresie Pan/Pani przewiduje?
istotne?
STRONA 157/159
8.3.
Scenariusz wywiadów z pracownikami ośrodków badawczych
1) Jak ocenia Pan/Pani popyt na rozwiązania innowacyjne w województwie podkarpackim?
Proszę o ocenę w skali od 1 do 5 (gdzie 1 oznacza, że popyt jest bardzo mały, a 5 bardzo
duży).
2) Jakiego typu podmioty najczęściej korzystają z Państwa usług?
3) Jak ocenia Pan/Pani istotność poszczególnych czynników dla województwa podkarpackiego? (gdzie 1 oznacza, że dany czynnik jest zupełnie nieistotny a 5 bardzo istotny).
a. generowanie dużej wartości dodanej przez przemysł i usługi
b. Jasno sprecyzowane obszary specjalizacji
c. Duży potencjał ośrodków badawczo-naukowych oraz ośrodków wpierania biznesu
d. Wzrost liczby inicjatyw mających na celu wspieranie innowacyjnego rozwoju Regionu (powoływania parków naukowych i technologicznych, centrów doskonałości)
e. Chęć do tworzenia nowych klastrów/chęć do kooperacji między przedsiębiorcami
f.
Niskie koszty prowadzania działalności usługowej
g. Inne – jakie?
4) Jak ocenia Pan/Pani system edukacji w województwie podkarpackim?
5) Czy spotkali się Państwo z problemem w zatrudnieniu pracowników ze względu na ich zbyt
niskie kwalifikacje?
6) Które z barier utrudniających wprowadzanie innowacji uważa Pan/Pani za istotne? Proszę
o ocenę w skali od 1 do 5 (gdzie 1 oznacza, że bariera jest bardzo mała, a 5 bardzo duża).
a. Niewystarczający budżet przedsiębiorstw oraz ośrodków badawczych na finansowanie usług otoczenia biznesowego (np. usług konsultingowych czy doradczych)
b. Wysokie koszty wprowadzania innowacji
c. Brak motywacji przedsiębiorstw do współpracy z sektorem B+R, administracją publiczną oraz instytucjami wsparcia biznesu
d. Brak współpracy jednostek w tworzeniu innowacji oraz transferze wiedzy
e. Mały popyt na innowacje
f.
Nierównomierny rozwój województwa podkarpackiego (większy nacisk na rozwój
południowego regionu)
g. Inne – jakie?
7) Czy możecie liczyć Państwo na wsparcie ze strony JST?
8) Jak ocenia Pan/Pani Waszą współpracę z JST? Proszę o ocenę współpracy w skali od 1 do 5
(gdzie 1 oznacza, że ocenia ją Pan/Pani bardzo słabo, a 5 bardzo dobrze).
STRONA 158/159
9) Jakie szanse, a jakie zagrożenia widzi Pan/Pani w rozwoju innowacyjności w województwie
podkarpackim?
10) Czy Pana/Pani zdaniem zainteresowanie innowacjami w regionie województwa podkarpackiego będzie rosnąć czy spadać w ciągu najbliższych 5 lat? Dlaczego?
11) Czy współpracują Państwo z przedsiębiorstwami w ramach wdrażania innowacji?
a. Jeśli tak: W jakim zakresie?
b. Jeśli nie: Dlaczego?
istotne?
STRONA 159/159

Analiza SWOT innowacyjności

Transkrypt

Podobne dokumenty

Z przyjemnością informujemy, iż w okresie 21.03

Fundusze europejskie dla przedsiębiorców Lokalny Punkt

Projekt „KOBIECY PULS BIZNESU” jest realizowany przez

Specyfikacja wykonania i montażu tablic informacyjnych w ramach

Strategii - Regionalne Obserwatorium Terytorialne

III Konferencja „Innowacje warunkiem rozwoju gospodarczego Polski”

Darmowe kursy języka angielskiego