Domowe testy diagnos..

Farmakoterapia
Farmakoterapia
Domowe testy diagnostyczne
Skuteczność leczenia wielu chorób w największym stopniu
zależy od wczesnego ich wykrycia oraz odpowiedniej diagnostyki. Dlatego tak ważne jest częste profilaktyczne badanie krwi i moczu. Wiele badań testowych stanu zdrowia
można też przeprowadzić wstępnie w domu, a w sytuacji,
gdy wynik wymaga dalszych badań czy wizyty u lekarza,
można zareagować szybciej.
Do najpopularniejszych testów aptecznych należą: ciążowe, wykrywające narkotyki, Helicobacter pylori, krew utajoną
w kale, białko w moczu, antygeny prostaty, sprawdzające płodność, poziom
cholesterolu, pH pochwy.
Testy ciążowe szybko i skutecznie określają możliwość zajścia w ciążę. Wykrywają podwyższony poziom hormonu
HCG. Aby prawidłowo przeprowadzić
test, należy wykonać go zgodnie z procedurą. W pierwszej kolejności doprowadza się zestaw testowy i próbkę moczu
do temperatury pokojowej (18–30°C),
a następnie otwiera szczelnie zamknięte
opakowanie. Opakowanie rozrywa się
wzdłuż nacięcia i wyjmuje zestaw z torebki. Za pomocą kroplomierza należy
nabrać próbkę moczu i zakroplić dwie
krople do studzienki testowej umieszczonej na płytce. Po około 5 minutach
otrzymujemy wynik. Każdy test posiada
dwa obszary: testowy T i kontrolny C.
Jeśli czerwony prążek pojawia się zarówno w obszarze T, jak i C, oznacza
to, że prawdopodobna jest ciąża – skuteczność aptecznych testów ciążowych
wynosi nawet 99%. W przypadku wystąpienia wyniku pozytywnego należy powtórzyć badanie w laboratorium i udać
się do lekarza ginekologa. Jeśli prążek
pojawia się tylko w obszarze C, to znaczy, że wynik badania jest negatywny.
Gdy prążek nie pojawia się w ogóle lub
tylko w obszarze T, oznacza to, że badanie przeprowadzono nieprawidłowo
i trzeba je powtórzyć z użyciem nowego
zestawu testowego.
8
Testy badające płodność można podzielić na służące do oceny owulacji
oraz badające ruchliwość plemników.
Działanie pierwszych z nich polega na
jakościowym wykryciu wzrostu stężenia
hormonu luteinizującego (LH) w moczu,
co umożliwia ustalenie momentu owulacji (stężenie LH gwałtownie wzrasta na
24–48 godzin przed owulacją), a tym samym określa dni w cyklu kobiety, kiedy
istnieje największe prawdopodobieństwo
zajścia w ciążę. Ważne jest, aby przed
rozpoczęciem przeprowadzania testów
ustalić długość cyklu menstruacyjnego
i rozpocząć badanie w dniu określonym
w instrukcji. W przypadku wystąpienia
trudności z ustaleniem długości cyklu
można rozpocząć przeprowadzanie
testów 11. dnia od wystąpienia miesiączki. Testy należy wykonywać przez
5 kolejnych dni lub do momentu wykrycia wzrostu LH. Aby uzyskać pewny
wynik, powinno się przeprowadzać testy o tej samej porze, najlepiej między
godziną 10 a 20, oraz ograniczyć ilość
przyjmowanych płynów na 2 godziny
przed wykonaniem testu; ponadto do
wykonania testów nie należy stosować
pierwszego porannego moczu. Test
polega na naniesieniu czterech kropli
moczu do okienka próbki na płytce.
Wynik można odczytać po 5 minutach.
Nie wolno odczytywać wyniku po czasie
dłuższym niż 30 minut.
Drugi z testów płodności oznacza liczbę aktywnych, ruchliwych plemników
w próbce. Pozytywny wynik uzyskiwany
jest przy liczbie 20 mln plemników/ml
nasienia, co jest zgodne z normami WHO
określającymi granicę między płodnością
i niepłodnością męską w tym zakresie.
Intensywność uzyskanego koloru po
przeprowadzonym teście porównuje
się z kartą kolorów. Na podstawie porównania kolorów i przyporządkowania
wyniku do odpowiedniej grupy (pozytywnej lub negatywnej) można stwierdzić,
czy aktywność nasienia jest prawidłowa
(20 mln lub więcej aktywnych plemników/ml nasienia), czy poniżej 20 mln/ml
(wynik negatywny). Aby wynik testu był
wiarygodny, powinno się przed jego
wykonaniem unikać ejakulacji przez
okres od 3 do 10 dni. Test ten należy
przeprowadzić przynajmniej na dwóch
próbkach nasienia. Rezultat pierwszego
testu powinien zostać porównany z wynikiem drugiej próby, przeprowadzonej
w odstępie co najmniej tygodnia.
Narkotesty służą do wykrywania narkotyków (amfetaminy, marihuany, morfiny,
kokainy, benzodiazepin) w organizmie.
Ich działanie polega na jakościowym
wykrywaniu poszczególnych narkotyków w moczu lub ślinie.
W przypadku testów wykrywających
narkotyki w próbce śliny substancje
narkotyczne konkurują z koniugatem
narkotyku, znajdującym się na teście,
o specyficzne przeciwciała. Podczas
badania próbka migruje wzwyż testu
ruchem kapilarnym. Narkotyk nie nasyci
wiążących części przeciwciał, jeżeli jego
stężenie w próbce śliny jest niższe niż
czułość progowa testu. Czas wykrywania substancji narkotycznych w próbce
śliny zawiera się pomiędzy 10 minutami
a 72 godzinami.
Na podobnej zasadzie działają testy
wykrywające narkotyki w moczu. Paski testowe wchodzące w skład testów
należy zanurzyć w próbce moczu. Po
około 5 minutach pojawia się wynik
jako barwne linie na pasku testowym,
łatwe w interpretacji. Czas wykrywania
jest w tym przypadku oczywiście dłuższy
i zawiera się pomiędzy jednym a kilkoma
dniami, aż do miesiąca, w zależności od
rodzaju substancji narkotycznej.
Testy na cholesterol przeprowadza się
na próbkach krwi. Zastosowano w nich
enzymy wchodzące w reakcje z cholesterolem, czego efektem jest powstanie
związków, których barwa jest wprost proporcjonalna do ilości cholesterolu we
krwi. Test ten przeprowadza się według
następującej procedury: w pierwszej kolejności należy nakłuć palec i umieścić
kroplę krwi w polu testowym. Po 3 minutach usuwa się folię zabezpieczającą,
a następnie odczytuje wynik dopasowując kolor do barwnej skali. Ponieważ
na poziom cholesterolu w organizmie
mają wpływ: dieta, palenie tytoniu, tryb
życia, stres, cukrzyca, różne inne choroby, a także ciąża, dlatego aby wyniki
cholesterolu były adekwatne, badanie
trzeba przeprowadzić na czczo, czyli nie
można na 12 godzin przed jego wykonaniem jeść i pić. Ponadto najlepiej jest
je przeprowadzić około 3 miesięcy po
poważnej chorobie lub porodzie i około
3 tygodni po lżejszej chorobie.
Helicobacter pylori (Hp) jest Gramujemnym spiralnym drobnoustrojem
zaopatrzonym w witki, bytującym na
powierzchni komórek nabłonkowych
błony śluzowej w części przedodźwiernikowej żołądka. W przetrwaniu bakterii
w kwaśnym środowisku żołądkowym
pomaga wytwarzany przez nie enzym
– ureaza, która katalizuje rozkład mocznika z powstaniem jonów amonowych
o oddziaływaniu zasadowym. Zakażenie Hp jest powszechne – ponad 50%
ludności świata jest zakażonych tym
drobnoustrojem. Bakterie przenoszą się
z człowieka na człowieka na drodze ustno-pokarmowej i kałowo-pokarmowej.
Ponieważ zakażenie bakterią Helicobacter pylori może być groźne dla organizmu
– prowadzi do powstawania wrzodów
żołądka – a przebiega bezobjawowo,
warto skorzystać z testów wykrywających jej obecność w organizmie. Testy
te wykrywają specyficzne przeciwciała
wytworzone w organizmie człowieka
w odpowiedzi na zakażenie bakterią
Helicobacter pylori. Przeprowadza się
je z krwi. Zaletą tych testów jest szybki
wynik – otrzymuje się go w 15 minut,
a jego wiarygodność sięga nawet 98%.
Bardzo ważne i w ostatnich latach coraz bardziej popularne są testy PSA
(antygen swoisty dla prostaty). Jest on
produkowany przez komórki gruczołów
prostaty i głównie powoduje on upłynnienie nasienia. U mężczyzn niemających
problemów z prostatą PSA przedostaje
się do krwioobiegu w ilościach niewielkich, śladowych. Gdy prostata nie działa
prawidłowo, antygen PSA przedostaje
się do moczu w ilościach zdecydowanie
większych. Za prawidłowe uważa się stężenie PSA we krwi w zakresie od 0 ng/ml
do 4 ng/ml. Przekroczenie wartości prawidłowych PSA wskazuje na patologię
prostaty, np. łagodny przerost, zapalenie,
nowotwór. Testy te pozwalają w szybki
sposób z niewielkiej próbki krwi pobieranej z palca wykryć podwyższone
stężenie antygenu PSA, co powinno
być wskazaniem do dalszej diagnostyki
choroby prostaty.
Jednym z najczęściej występujących,
zarówno u mężczyzn, jak i kobiet, nowotworów jest rak jelita grubego. Jego
wczesne wykrycie pozwala na większą
szansę wyleczenia. W przypadku wystąpienia takich objawów jak: krew
w stolcu, bóle żołądka, nagły spadek
wagi, zaburzenia w wypróżnianiu się,
przedłużające się zaburzenia trawienia, wzdęcia, uczucie ciężkości w żołądku należy przeprowadzić badania
profilaktyczne. W aptekach dostępne
są testy przesiewowe w kierunku raka
jelita grubego. Są to testy na krew
utajoną w kale, które mogą być wykonywane również w warunkach domowych. Testy te wykrywają jedynie
ludzką hemoglobinę występującą w kale, dlatego nie wymagają zachowania
odpowiedniej diety.
W prawidłowym moczu występuje bardzo mało białka. Gdy jest go tam dużo,
może to oznaczać chorobę – w najgorszym przypadku uszkodzenie nerek, czym
powinien zająć się nefrolog. Przyczyną
obecności białka w moczu jest często
odmiedniczkowe zapalenie nerek. Chorobę wywołują bakterie, np. Escherichia
coli, oraz chlamydie, mykoplazmy, wirus
opryszczki i dwoinka rzeżączki. Białko
w moczu może się także pojawić u osób
cierpiących na niewydolność serca, co
spowodowane jest zastoinową niewydolnością krążenia.
Białko w moczu można łatwo wykryć
w warunkach domowych testami
dostępnymi w aptece. Są to plastikowe paski, na których zostało
umieszczone jedno pole reakcyjne.
W przypadku kontaktu z moczem na polu reakcyjnym zachodzą odpowiednie
reakcje biochemiczne, które powodują zmianę barwy pola. Badanie testem
polega na zanurzeniu paska testowego
w próbce moczu i wzrokowym porównaniu zabarwienia pola ze skalą barwną, która znajduje się w opakowaniu.
Aby badanie moczu było wiarygodne
i obiektywne, przed pobraniem należy
unikać spożywania pokarmów zawierających barwniki oraz leków zmieniających zabarwienie moczu. W dniu poprzedzającym badanie nie powinno się
wykonywać ciężkich prac fizycznych, jak
również unikać wysokobiałkowej diety.
W przypadku kobiet nie należy pobierać
moczu podczas krwawień miesięcznych,
jak też 2–3 dni przed spodziewaną miesiączką i tuż po jej zakończeniu. Badanie powinno zostać wykonane w ciągu
1 godziny od pobrania moczu. Zbyt
długie przetrzymywanie próbki w temperaturze pokojowej może doprowadzić
do namnożenia bakterii i wpłynąć na
wartość pH moczu.
Konkretne nazwy domowych testów
diagnostycznych wraz z ich producentami zostały wymienione w dziale PORADNIK OTC.
mgr farm. Justyna Karolczak
9