Mikroklimat w pomieszczeniach dla świń – czynnik istotnie

Mikroklimat w pomieszczeniach dla świń – czynnik istotnie
determinujący ich zdrowotność
Fred de Cocq, Międzynarodowy specjalista ds. zarządzania produkcja świń
De Heus International.
Holandia
Streszczenie
Większość ważnych z ekonomicznego punktu widzenia chorób świń to
choroby układu oddechowego. Układ oddechowy świń jest szczególnie wrażliwy na
nieprawidłowości mikroklimartyczne. Czynnikami, które składają się na warunki
mikroklimatyczne w chlewni niewątpliwie są: właściwa temperatura powietrza (balans
termiczny), właściwy balans gazowy oraz wentylacja. Nieprawidłowości w tym
zakresie wpływają w sposób istotny na czas tuczu oraz współczynnik konwersji
paszy.
Niezwykle ważna jest strefa komfortu w której przebywają zwierzęta. Strefa ta
zależy od wagi i wieku świń. Im młodsze świnie, tym prawidłowość strefy komfortu
odgrywa ważniejszą rolę.
Równie ważna jest wilgotność. Świnie czują się źle zarówno wtedy kiedy jest
ona zbyt niska jak i wtedy kiedy jest zbyt wysoka.
Niezwykle istotny dla utrzymania prawidłowego mikroklimatu jest właściwie
funkcjonujący system wentylacyjny. W publikacji temu problemowi poświęcono
najwięcej uwagi.
Summary:
Technical and economical results on a pig farm are depending for a great deal from
the health of the pigs. For keeping animals healthy the micro-climate is crucial.
When you have a good micro-climate the pigs should feel comfortable with a
temperature in the comfort zone , a good balance of gasses, without draught and the
lowest possible speed on animal level that is possible.
The result of a good micro-climate will be a better health of the pigs with a high
growth a low mortality and a low feed conversion.
Wyniki techniczne i ekonomiczne są kluczowymi parametrami w chlewniach
świń. Hodowcy i producenci świń w dobrze prosperujących fermach, potrafią otoczyć
zwierzęta szczególną opieką, ponadto wszyscy mają ten sam pogląd: ZWIERZĘTA
ZAWSZE SĄ NA PIERWSZYM MIEJSCU - potrafią obserwować świnie i je
zrozumieć. Jeżeli świnie czują się komfortowo to na pewno będą zdrowsze, a jeżeli
są zdrowe to mogą w pełni ujawnić swój potencjał genetyczny. Wówczas, połączenie
potencjału genetycznego z dobrą paszą i wodą, daje możliwe do uzyskania najlepsze
wyniki produkcyjne. Aby zwierzęta czuły się komfortowo, optymalny mikroklimat jest
niezbędny!
W ostatnich latach można zaobserwować coraz częściej występowanie
zespołów chorobowych związanych z układem oddechowym w tym chorób
związanych z zakażeniami wirusami grypy, cirkowirusem świń (PCV2)
actinobacillusem pleuropneumonie, wirusem zespołu rozrodczo-oddechowego świń,
czy mykoplazmą hyopneumoniae. Układ oddechowy świń należy do najbardziej
czułych organów na nieprawidłowości mikroklimatu i jeśli w chlewni w tym zakresie
stwierdza się wyraźne odchylenia sprzyja to ujawnianie się mieszanych zakażeń
układu oddechowego. Poprawa mikroklimatu w chlewni pozwala w pewnym stopniu
zapobiegać większości z tych problemów, dlatego można stwierdzić, że mikroklimat
w chlewni jest decydującym elementem mającym wpływ na uzyskiwanie lepszych
wyników produkcyjnych.
Czynnikami, które składają się na warunki klimatyczne w chlewni niewątpliwie są:
właściwa temperatura powietrza (balans termiczny), właściwy balans gazowy oraz
dobry plan wentylacji.
Rys.1. Balans termiczny i balans gazowy.
Balans termiczny. Zbyt wysoka temperatura w chlewni wywołuje u świń stres
termiczny, który prowadzi do strat produkcyjnych. Z tego powodu świnie piją więcej
zimnej wody i jedzą mniej paszy. Ponieważ pobór paszy jest niższy, to przyrosty
dzienne spadają, co prowadzi do wydłużenia czasu tuczu i jednocześnie wyższego
zużycia paszy. Zwiększa się też ryzyko zachorowań. W rezultacie pogarszają się
wyniki ekonomiczne.
Układ oddechowy w pierwszej kolejności uwidacznia skutki nieprawidłowej
ciepłoty pomieszczeń. Częstotliwość oddechów wzrasta, kiedy temperatura
otoczenia rośnie. Świnie nie pocą się, więc nie można ich schłodzić przepływem
dużej ilości powietrza. Można im jedynie pomóc dostarczając świeże powietrze do
układu oddechowego!
Również zbyt niska temperatura w chlewni prowadzi do strat produkcyjnych.
Świnie jedzą wówczas więcej paszy, ale energia będzie zużywana do utrzymania
odpowiedniej ciepłoty ciała. To oznacza, że energii przeznaczonej na przyrost masy
ciała (m.c.) jest mniej, a w konsekwencji rośnie zużycie paszy na przyrost m.c. oraz
zwiększa się prawdopodobieństwo obniżenia się zdrowotności stada. W rezultacie
wyniki ekonomiczne się pogarszają.
Strefa komfortu dla świń:
Rys. 2. Diagram strefy komfortu świń.
Strefa komfortu zależy od m.c. i wieku świń. Im młodsze świnie, tym
wymagana jest wyższa temperatura otoczenia. Nie bez znaczenia jest rodzaj
systemu utrzymania. Jeśli zwierzęta utrzymywane są na podłodze rusztowej, to
wymagają wyższej temperatury otoczenia, niż w przypadku chlewni ściołowych.
Wpływ na strefę komfortu ma również zdrowotność zwierząt - kiedy nie są one w
pełni zdrowe obniża się wskaźnik pobrania paszy, determinuje to obniżenie się ich
odporności. W tabeli 1 przedstawiono strefę komfortu dla świń utrzymywanych na
podłodze rusztowej bez ogrzewania podłogowego.
Start
Strefa komfortu
Minimalna
Maksymalna
wentylacji
Min.temp.
Maks.temp.
wentylacja
wentylacja
°C
°C
°C
m3/h
m3/h
sektor krycia
22
20
26
20(14 )
150(120 )
prośne
20
18
26
25(18 )
150(120 )
karmiące
20
18
25
50(35 )
250(200 )
7,5 kg
26
25
30
3
12(10 )
21 dzień
24
23
29
4
18(15 )
42 dzień
22
22
28
6
25(20 )
Dzień 1
25
24
30
8(6 )
30(20 )
Dzień 5
23
23
28
8(6 )
30(20 )
Dzień 50
22
21
27
15(11 )
55(40 )
Dzień 100
21
20
26
20(14 )
80(60 )
Lochy
Prosięta
Tuczniki
( ) ‐ wentylacja kanałowa/korytarzowa
Tabela 1: Wymagania termiczne i wentylacyjne dla różnych grup świń.
Efektywna temperatura otoczenia (ETO) jest to temperatura, jaką świnie realnie
odczuwają, a nie temperatura odczytana z termometru! Jej wskaźnikami są:
temperatura/prędkość przepływu powietrza, oraz wilgotność. Prędkość przepływu
powietrza podczas wentylowania powinna być tak mała jak to jest możliwe. Im
mniejsza prędkość przepływu powietrza na poziomie zwierząt tym lepiej dla świń.
Równie ważna jest wilgotność. Świnie czują się źle zarówno wtedy kiedy jest ona
zbyt niska jak i wtedy kiedy jest zbyt wysoka. Wymaganą wilgotność w strefie
komfortu przedstawiono w tabeli 2.
Strefa komfortu:
Temperatura.
Wilgotność.
18°C
67-77 %
20°C
65-75 %
22°C
63-73 %
24°C
61-71 %
26°C
59-69%
28°C
57-67%
30°C
55-65%
32°C
53-63 %
34°C
51-61 %
Tabela 2: Zależność pomiędzy wymaganą wilgotnością a temperaturą w strefie komfortu.
Balans gazowy. Minimalny poziom wentylacji jest szczególnie istotny w
okresie zimowym, oraz w czasie innych pór roku kiedy mogą wystąpić szczególnie
chłodne noce. Jak daleko możemy obniżyć szybkość wymiany powietrza, zależy od
produkcji przez zwierzęta: CO², NH³, H²S i ograniczeń poziomu wilgotności. Ilość CO2
oraz NH3 może być znacznie zawyżona zwłaszcza po zimnej nocy.
Zalecany poziom wybranych gazów to maksymalnie 0,20 % CO2 ( w sezonie
zimowym po mroźnej nocy może maksymalnie wynosić 0,35%) oraz maksymalnie 10
ppm w przypadku NH3. Niedopuszczalna jest zawartość CO oraz H2S.
System wentylacyjny. W starych chlewniach bardzo często funkcjonuje tylko
naturalny system wentylacji. Wloty, wyloty, drzwi, czy okna są sterowane
mechanicznie przez obsługę zwierząt. W tym systemie wentylacyjnym z reguły
działania podejmowane są zbyt późno i bardzo często klimat w chlewni jest
nieodpowiedni. Przy wykorzystaniu tego rodzaju wentylacji, jest ona często
uzależniona od sił naturalnych, w tym przypadku również od siły wiatru. Można
powiedzieć, że przy zastosowaniu tradycyjnych metod wentylacji wyniki techniczne
są zazwyczaj gorsze i występuje więcej problemów zdrowotnych, zwłaszcza na tle
zakażeń układu oddechowego.
W produkcji świń podobnie jak w każdej produkcji celem jest uzyskanie
maksymalnego zysku, co można osiągnąć poprzez eliminację niekorzystnego
wpływu środowiska zewnętrznego, dobrą zdrowotność stada, niskie upadki, wysoki
stopień wyrównania zwierząt i niskie koszty produkcji. To dlatego tak ważny jest
dobry automatycznie sterowany system wentylacyjny. Sterowniki wentylatorów
zastosowane w chlewni regulują siłę przepływu powietrza, niezależnie od warunków
zewnętrznych. Również kontrola tego procesu jest znacznie lepsza, niż w przypadku
wentylacji naturalnej. W okresach niskich temperatur można regulować przepływ
powietrza w większym stopniu i niezależnie od siły wiatru, uzyskując odpowiednią
jakość powietrza bez znacznych strat ciepła.
Najważniejsze elementy automatycznej wentylacji to szybkie odprowadzanie
zużytego powietrza przez wentylator. Gwarantować to powinna praca czujników
połączona z dobrymi ustawieniami sterownika oraz miejsce, gdzie usytuowany jest
wlot świeżego powietrza.
Wyciąg powietrza przez wentylator. Bardzo często wydajność wentylatorów
jest niewłaściwie dobrana w stosunku do potrzeb danego obiektu. Oznacza to, że w
okresie letnim maksimum wentylacji jest zbyt duże czego rezultatem jest za duża
prędkość przepływu powietrza na poziomie zwierząt, oraz zbyt suche powietrze. W
przeszłości wymaganą maksymalną wydajność wentylatorów kalkulowano
powszechnie na poziomie 1m³/h na 1 kg masy ciała świni. Obecne zalecenia są
zróżnicowane dla różnych grup wiekowych zwierząt. Normy te są znacznie bardziej
wymagające niż w przeszłości. Również na okres letni nie zaleca się dodatkowego
przewietrzania, czy wentylacji w związku z ryzykiem powstawania przeciągów.
Kiedy maksymalna wydajność systemu wentylacyjnego jest za wysoka,
wzrasta również wydajność minimalna. Gdy minimum wentylacji jest zbyt wysokie, to
temperatura jest zbyt niska; wzrastają wtedy znacznie wzrosną koszty ogrzewania.
Wentylatory powinny pracować bez przerwy (24h/dzień przez 7dni w
tygodniu). Wentylacja ma przebiegać tak wolno, jak to jest możliwe bez konieczności
włączania i wyłączania wentylatorów co kilka minut celem wyeliminowania lub
ograniczenia możliwości powstawania przeciągów
Właściwe parametry do wymuszonej wymiany powietrza można skalkulować
posługując się danymi zawartymi w tab. 1.
W tabeli 3 przedstawiono przeciętne maksymalne wydajności wentylatorów,
którymi można się kierować przy wyborze odpowiedniego urządzenia.
80 cm:
19.000 m³/h
71 cm:
12.500 m³/h 15 000
63 cm:
11.500 m³/h
56 cm:
9.500 m³/h
50 cm:
8.000 m³/h
45 cm:
6.000 m³/h
40 cm:
4.500 m³/h
35 cm:
3.000 m³/h
7 500
Tabela 3: Zależność pomiędzy średnicą wentylatora a maksymalną jego wydajnością.
Ustawienia sterownika. Najważniejszy przy właściwym ustawieniu sterownika
jest dobór temperatury. Tabela 1 zawiera wartości temperatury startowej dla
poszczególnych grup zwierząt.
Zawsze należy dokładnie obserwować zwierzęta aby ocenić czy czują się
komfortowo. Świnie większość czasu (ok.70%) powinny odpoczywać leżąc na boku a
nie na brzuchu, rozłożone po kojcu (nie ułożone w piramidę).
Równie istotnym parametrem jest właściwe pasmo wentylacji. Jest to zakres
zależności temperatury od minimalnej wentylacji do osiągnięcia wydajności
maksymalnej. Kiedy zakres jest mały, np. 2°C, to wentylator zwiększa lub zmniejsza
obroty bardzo często. Wskazane jest zatem zastosowanie większych zakresów
(lochy 4°C, tuczniki 5°C i prosięta 6°C), w rezultacie czego przepływ powietrza jest
wolniejszy z mniejszymi wahaniami na poziomie świń (rys. 2).
Rys. 3. Diagram sterowania wentylacją.
System wlotu powietrza. Dobre rozprowadzenie powietrza jest niezbędne w
każdych warunkach. Systemy wlotu powinny dostarczyć każdej świni dostateczną
ilość świeżego powietrza, zwłaszcza przy minimalnej wentylacji. Zawsze należy
ograniczać możliwość występowania przeciągów, a wchodząca masa powietrza
powinna być rozprowadzana równomiernie po całym pomieszczeniu. Nie jest
oczywiste, który system wlotu powietrza i jaka prędkość przepływu jest najlepsza,
jednak nigdy zimne powietrze nie powinno opadać bezpośrednio na zwierzęta. Im
młodsze zwierzęta, tym są bardziej wrażliwe na przeciągi.
Jednym z najlepszych systemów wlotu świeżego powietrza jest kanał pod korytarzem
kontrolnym. Wówczas masa świeżego powietrza wypełnia korytarz kontrolny w
komorze, a następnie przepływa ponad przegrodami do kojców. Prędkość przepływu
powietrza w tym systemie jest bardzo ważna i powinna być niższa niż w innych
systemach – z tego powodu wymagane są inne wydajności minimum i maksimum
wentylacji (przedstawione w tabeli 1).
Reasumując, zaletą tego systemu jest to, że w okresie zimowym wchodzące
powietrze będzie się w pewnym stopniu podgrzewało w kanale poniżej podłogi.
Oprócz tego w prosty sposób można zastosować ogrzewanie (ustawienie
nagrzewnicy na korytarzu kontrolnym), wyeliminować przeciągi oraz ograniczyć
koszty energii. W okresie letnim system ten dostarcza świeże powietrze
bezpośrednio do kojców ze zwierzętami bez zagrożenia wystąpienia przeciągów.
Reasumując,
optymalizowanie
warunków
mikroklimatycznych
w
pomieszczeniach dla poszczególnych grup wiekowych świń oraz ich stałe
monitorowanie uznawać należy za istotny element ochrony zdrowia odchowywanych
prosiąt, warchlaków i tuczników.