urząd marszałkowski województwa wielkopolskiego

URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
W POZNANIU
DEPARTAMENT OCHRONY ZDROWIA
I
PRZECIWDZIAŁANIA UZALEŻNIENIOM
RAPORT WOJEWÓDZKI 2008
MONITOROWANIE PROBLEMU NARKOTYKÓW I NARKOMANII
NA TERENIE WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
POZNAŃ 2009
SPIS TREŚCI
strona
I. WPROWADZENIE ………………………………………………………………...3
1. Czynniki specyficzne dla województwa związane ze zjawiskiem narkomanii ..........3
2. Podstawy prawne rozwiązywania problemów związanych z narkotykami
i narkomanią na terenie województwa wielkopolskiego ........................................... 4
II. OPIS SYTUACJI, EPIDEMIOLOGIA, CHARAKTERYSTYKA ZJAWISKA
NARKOMANII NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ..............................................6
1. Używanie narkotyków...................................................................................................6
2. Narkomania – problemowe używanie narkotyków oraz konsekwencje zdrowotne i
społeczne........................................................................................................................6
3. Postawy wobec narkotyków i narkomanii ................................................................... 8
4. Dostępność narkotyków.................................................................................................9
III. OPIS I OCENA POSIADANYCH ZASOBÓW ORAZ DZIAŁAŃ
PODEJMOWANYCH W WOJEWÓDZTWIE.........................................................10
1. Ograniczanie popytu..................................................................................................10
1.1. Profilaktyka...............................................................................................................10
1.2. Leczenie i rehabilitacja.............................................................................................14
1.3. Readaptacja społeczna..............................................................................................16
2. Ograniczanie podaży.................................................................................................17
IV. WNIOSKI I REKOMENDACJE...............................................................................19
V. STRESZCZENIE ........................................................................................................22
VI. BIBLIOGRAFIA ....................................................................................................... 25
VII. ZAŁĄCZNIKI..............................................................................................................27
2
I.
WPROWADZENIE
1. Czynniki specyficzne dla województwa związane ze zjawiskiem narkomanii
Województwo wielkopolskie 1 jest jednym z największych regionów Polski. Pod
względem powierzchni / 29.826 km kw. /zajmuje drugie miejsce w kraju, a trzecie pod
względem liczby mieszkańców / 3 397 tys. /. Obszar regionu jest porównywalny ze
średniej wielkości krajami Europy / np. z Belgią /, czy regionami europejskimi / np. z
Brandenburgią w Niemczech /. Liczba ludności 2 z kolei przekracza liczbę obywateli Łotwy
i niewiele ustępuje liczbie mieszkańców Irlandii czy Litwy. Ludność miejska stanowi
56,4% ludności województwa wielkopolskiego a przeciętna gęstość zaludnienia wynosi
114 osób na km². Najwyższy wskaźnik notuje się w centralnej części województwa,
najniższy na północy i północnym zachodzie. Aglomerację poznańską zamieszkuje 567 tys.
mieszkańców, co stanowi blisko 17% ludności regionu. Od stycznia 1999 r. województwo
tworzy 35 powiatów (w tym: 31 powiatów ziemskich i 4 miasta na prawach powiatu –
Poznań, Kalisz, Konin i Leszno) oraz 226 gmin. Stolicą Wielkopolski, a zarazem jej
centrum gospodarczym, naukowym i kulturalnym jest Poznań. Województwo cechuje
wzrostowy trend liczby ludności, zarówno z tytułu wzrostu naturalnego, jak i salda
migracji. Dodatnie saldo świadczy o dużej atrakcyjności województwa na tle innych
regionów kraju.
Prawie 30% mieszkańców to ludzie młodzi w wieku od 18-39 lat. Grupa produkcyjna około 2,2 mln. osób stanowi 65% ogólnej liczby ludności. Liczba pracujących wynosi 1,3
mln. osób, z czego najwięcej przypada na przemysł i handel. Województwo znajduje się w
grupie 4 regionów o najniższym wskaźniku bezrobocia. Pozytywnie wyróżnia się
aglomeracja poznańska, gdzie bezrobocie praktycznie nie występuje. Istnieją jednak
obszary o znacznej nadwyżce rąk do pracy, często nawet wśród ludzi młodych o wysokich
kwalifikacjach i różnych zawodach. Należą do nich powiaty wschodniej części
województwa wielkopolskiego: koniński, kolski, pleszewski, słupecki, oraz położone w
północnej części regionu powiaty złotowski i wągrowiecki.
Poznań jest jednym z największych ośrodków akademickich w Polsce i zażywanie
narkotyków, w czasie sesji egzaminacyjnych jak i w dyskotekach i klubach – osiąga duże
1
2
. www.umww.pl
. www.stat.gov.pl/poznan
3
rozmiary. Powszechnie uważa się, że w każdej dyskotece można nabyć narkotyki.
Najbardziej jednak niebezpieczne są te miejsca, w których przy zaopatrywaniu się w
narkotyki, istnieje realne ryzyko stania się ofiarą kradzieży, pobicia czy gwałtu.
Niewielka odległość od granicy z Niemcami ułatwia kontakt z nowymi narkotykami z
Zachodu i nowymi trendami oraz ryzykownymi zachowaniami. Wzrost kosztów
utrzymania i bezrobocie, staje się powodem frustracji, szczególnie dla ludzi kończących
studia i bezskutecznie szukających pracy, może prowadzić – i często prowadzi, do prób
ucieczki w narkotyki.
2. Podstawy prawne rozwiązywania problemów związanych z narkotykami i
narkomanią na terenie województwa wielkopolskiego
Regulacje prawne Wspólnoty Europejskiej w zakresie profilaktyki narkomanii 3 , która
stanowi integralną część obszaru zdrowia publicznego, obowiązują nasz kraj od maja
2004 r. Pierwsze wspólne działania krajów Unii Europejskiej w sferze zdrowia
publicznego, datują się od podpisania Traktatu Rzymskiego w 1957 r. Zobowiązanie do
bardziej ustrukturalizowanej współpracy w zakresie narkomanii nastąpiło wraz z wejściem
w życie Traktatu o Unii Europejskiej, który umożliwił przyjęcie Unijnego Planu Kontroli
Nadużywania Narkotyków na lata 1995 – 1999.
Traktat Amsterdamski z 1997 r. przekazał Wspólnocie dodatkowe kompetencje w
obszarze zdrowia publicznego, polegające na zapobieganiu głównym zagrożeniom
zdrowotnym, w tym narkomani oraz zakażeniom HIV/AIDS.
Samorząd wojewódzki zadania z zakresu przeciwdziałania narkomanii realizuje
zgodnie z art. 5.1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii: „Zadania
w zakresie przeciwdziałania narkomanii są realizowane przez organy administracji
rządowej i jednostek samorządu terytorialnego w zakresie określonym w ustawie”.
W oparciu o zapisy cyt. ustawy oraz Krajowego Programu Przeciwdziałania
Narkomanii na lata 2006-2010, powstał Wojewódzki Program Przeciwdziałania
Narkomanii dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2006-2009, który wytyczył
kierunki działań samorządu wojewódzkiego w tym obszarze.
3
. Bukowska, B.(2003) Profilaktyka narkomanii z perspektywy Unii Europejskiej, Remedium nr 12/2003.
4
Podmiotem odpowiedzialnym za realizację wym. programu w 2008 roku był Wydział
ds. Uzależnień, Departamentu Ochrony Zdrowia i Przeciwdziałania Uzależnieniom Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu. Współdziałał on w
zakresie wykonywanych zadań z instytucjami i organizacjami w imieniu Województwa
Wielkopolskiego.
Celem strategicznym Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla
Województwa Wielkopolskiego na lata 2006-2009, jest zapobieganie rozszerzaniu się
narkomanii oraz problemom jej towarzyszącym na terenie województwa. Wśród celów
operacyjnych zakładano: zmniejszenie tempa wzrostu rozpowszechnienia używania
narkotyków; ograniczenie szkód zdrowotnych u osób uzależnionych; rozwój i
modernizację usług terapeutycznych dla osób uzależnionych i członków ich rodzin;
ograniczenie liczby zakażeń (HIV, WZW typu B i C) oraz liczby innych chorób
związanych z używaniem narkotyków.
Partnerami samorządu wojewódzkiego w realizacji Wojewódzkiego Programu
Przeciwdziałania Narkomanii w roku 2008 byli:
-
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii
-
Urząd Miasta Poznania
-
samorządy powiatowe i gminne
-
instytucje oświatowe - Wielkopolskie Kuratorium Oświaty, wydziały oświaty w
samorządach, szkoły, ośrodki szkolno-wychowawcze, itp.
-
Komenda Wojewódzka Policji w Poznaniu oraz komendy powiatowe - wydziały
prewencji i ruchu drogowego
-
Kościół Katolicki i inne związki wyznaniowe
-
Wydział Zwalczania Przestępczości Izby Celnej w Poznaniu
-
Służba Więzienna
-
placówki leczenia uzależnień
-
organizacje pozarządowe NGO ( Non-Governmental Organization ): fundacje i
stowarzyszenia działające na rzecz rozwiązywania problemów uzależnień .
5
II. OPIS SYTUACJI, EPIDEMIOLOGIA, CHARAKTERYSTYKA ZJAWISKA
NARKOMANII NA TERENIE WOJEWÓDZTWA
1. Używanie narkotyków
Badania jakościowe zrealizowane w Polsce 2007 roku 4 , potwierdzone wielkopolskimi
badaniami w 2007 roku 5 , wśród młodych konsumentów narkotyków, pozwoliły na
stwierdzenie iż wśród tych, którzy mają za sobą takie doświadczenia, większość stanowią
osoby, które co najwyżej eksperymentowały z marihuaną lub haszyszem. W 2007 roku
chociaż raz w ciągu całego życia używało tych substancji 16% uczniów trzecich klas
gimnazjów. Na drugim miejscu pod względem rozpowszechnienia są substancje wziewne
(8%), a na trzecim amfetamina (4%). Wiedza na temat substancji psychoaktywnych i
sposobów ich zażywania jest wybiórczo wysoka a świadomość zagrożeń związanych z ich
zażywaniem - niewystarczająca. Utrzymuje się mylące i szkodliwe przekonanie o
masowości skali zjawiska a w szczególności o masowej liczbie osób inicjujących
zażywanie i eksperymentujących z narkotykami.
Zasięg Internetu oraz komunikatorów internetowych i elektronicznych powoduje, że
rodzice i nauczyciele dysponują niejednokrotnie nieporównywalnie skromniejszą wiedzą
na temat substancji psychoaktywnych niż młodzież.
2. Narkomania – problemowe używanie narkotyków oraz konsekwencje zdrowotne i
społeczne
Definicje używane do szacowania:
- EMCDDA (Europejskie Centrum ds. Monitorowania
Narkotyków i Narkomanii w
Lizbonie) definiuje problemowe używanie narkotyków jako dożylne zażywanie
narkotyków lub długotrwałe / regularne zażywanie opiatów, kokainy i/lub amfetaminy .
Ekstazy i konopie nie są zaliczone do tej grupy.
- Polska definicja- problemowe używanie narkotyków zostało zdefiniowane jako regularne
zażywanie nielegalnych narkotyków powodujące problemy.
4
J. Sierosławski, Problem narkotyków i narkomanii w Polsce. Rozmiary i trendy zjawiska , Warszawa 2008.
Serwis Informacyjny – Narkomania, nr 5(44)/2008
5
Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież szkolną na terenie województwa wielkopolskiego,
Badanie wykonane na zlecenie Województwa Wielkopolskiego przez PBS DGA , Sopot-Warszawa 2007
6
Spośród substancji nielegalnych przetwory konopi są relatywnie najpowszechniej
używane, zarówno na poziomie eksperymentowania, jak i używania okazjonalnego.
Rozpowszechnienie ich używania nie jest jednak mniejsze, niż średnio w kraju.
Wyniki badań ESPAD, zrealizowanych w Wielkopolsce przez PBS DGA w listopadzie
2007 roku, mogą być porównywane z wynikami badań ogólnopolskich ESPAD 2007 oraz
tymi samymi badaniami (ESPAD) w wielu innych krajach europejskich.
Analiza zjawiska picia i upijania się nastolatków oraz sięgania przez nich po narkotyki w
prezentowanych badaniach obejmowała dwie kohorty młodzieży – uczniów trzecich klas
gimnazjów (15-16-latków) oraz drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (17-18-latków).
Dzięki takiemu ujęciu możemy zaobserwować zmiany w zachowaniach i postawach
nastolatków w szczególnie trudnym okresie dojrzewania. Badając rozpowszechnienie
wspomnianych zjawisk pytaliśmy zarówno o osobiste doświadczenia badanych w tym
zakresie, jak i o ich opinię na temat powszechności używania alkoholu i narkotyków w
środowisku koleżeńskim (rówieśniczym).
Zarówno w Wielkopolsce jak i w innych badanych województwach w całej Polsce
okazjonalne używanie narkotyków koncentruje się w grupie wiekowej 16 – 24 lat 6 . W tej
grupie wiekowej, mieszkańców Wielkopolski zaliczyć można do grona okazjonalnych
użytkowników. Odsetek ten jest niższy niż średnia ogólnopolska.
W kolejnej grupie wiekowej (25–34 lat) rozpowszechnienie jest znacznie niższe, a jeśli
chodzi o zróżnicowanie to mamy podobną sytuację jak w poprzedniej grupie wiekowej.
Używanie przetworów konopi występuje najczęściej w kategorii wiekowej 16 – 24 lat.
Zdarza się także w widocznym wymiarze wśród osób między 25 i 34 rokiem życia.
Zachowanie to jest częstsze wśród mężczyzn niż wśród kobiet 7 .
Za najbardziej dostępne w Wielkopolsce substancje nielegalne uznać można
marihuanę, haszysz oraz amfetaminę i jej pochodne.
Najwięcej osób uzależnionych, które zgłaszają się na leczenie, jest w grupie wiekowej 16 25 lat 8 . Niektórzy z nich uzależnili się już po miesięcznym, systematycznym zażywaniu
amfetaminy.
W Wielkopolsce rzadko występuje uzależnienie od dwóch narkotyków jednocześnie: typu
amfetamina i heroina. Częściej spotykane jest przyjmowanie na przemian marihuany oraz
amfetaminy, które nie powodują znacznych zmian w wyglądzie – występuje tu inny obraz
6
Tamże.
Tamże.
8
dane z Poradni Profilaktyki i Terapii MONAR w Poznaniu.
7
7
destrukcji niż u narkomanów opiatowych. Rodzice zazwyczaj później orientują się, że
dziecko zaczyna mieć problemy z narkotykami. Gdy dziecko wypada już ze swoich ról
społecznych, zaczyna mieć kłopoty w szkole – wtedy zazwyczaj jest już za późno na
profilaktykę pierwszorzędową. Do tego dochodzą kłopoty z psychiką, pojawiają się silne
stany depresyjne, psychozy amfetaminowe.
W 2008 roku obserwuje się niewielki wzrost zakażeń wirusem HIV 9 - w całym kraju,
było ich 810 - o 92 osoby więcej niż w 2007 roku (718 osób). 37 zakażonych stanowili
narkomani.
W Polsce 10 ogółem 162 chorych rozwinęło objawy AIDS, z czego 68 pacjentów
stanowili narkomani.
W Wielkopolsce od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 roku zarejestrowano 53 nowych
zakażeń wirusem HIV. Odnotowano też 11 przypadków zachorowań na AIDS – w tym u 4
narkomanów przyjmujących środki psychoaktywne drogą iniekcyjną.
Prawie 32 razy więcej osób pochodzących z rodzin alkoholowych zgłaszało się po
pomoc socjalną (ogółem 18.391 osób) niż osób, których dotknął problem narkotyków ( 576
osób ).
3 . Postawy wobec narkotyków i narkomanii
Idea przyzwolenia 11 na używanie narkotyków, nawet marihuany, nie znajduje
zrozumienia u mieszkańców Wielkopolski. Grupa osób nastawionych liberalnie do
narkotyków jest w województwie mniejsza niż w całym kraju. To nastawienie daje się
zauważyć i jest szeroko manifestowane podczas licznych imprez szkolnych i sportoworekreacyjnych o charakterze masowym.
Substancje z grupy opioidów dożylnych wydają się być, z uwagi na sposób ich
zażywania źle postrzegane i potępiane w szerszym stosowaniu - w przeciwieństwie do
środków psychoaktywnych zażywanych doustnie jak amfetamina , ecstasy czy ich
pochodne. Te substancje właśnie ze względu na łatwą dostępność i bezproblemowe
sposoby zażywania stanowią największe ryzyko związane z masowymi imprezami
klubowymi - głównie muzycznymi.
9
Krajowe Centrum ds. AIDS / www.aids.gov.pl.
Dane Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie (2008) /www.pzh.gov.pl/
11
T.Kobrzyńska,(2005) Raport dotyczący narkotyków i problemów narkomanii w Województwie
Wielkopolskim za rok 2004
10
8
4 . Dostępność narkotyków
Na terenie Wielkopolski, pomimo prowadzonych wielu działań profilaktycznych,
narkotyki dotarły do szkół, dyskotek, pubów i innych miejsc uczęszczanych przez
młodzież.
Najbardziej „popularnymi” narkotykami w Wielkopolsce są: amfetamina, marihuana,
ecstasy, LSD (łączone z alkoholem). Te substancje są też najczęściej oferowane
mieszkańcom Wielkopolski, gdy mowa o substancjach nielegalnych . Marihuana, obok
alkoholu i papierosów, stała się trzecim pod względem popularności środkiem
psychoaktywnym, traktowanym nie tylko przez młodzież, jako bezpieczny sposób regulacji
emocji. Obserwuje się coraz częściej przypadki łączenia marihuany lub tabletek
psychostymulujących z alkoholem. W Wielkopolsce drugą co do częstości stosowania
nielegalną substancją jest amfetamina. Wzrasta również zainteresowanie paleniem heroiny
- środka niezwykle silnie uzależniającego.
Specyfika Wielkopolski, gdzie trudno znaleźć centralne miejsca dystrybucji
narkotyków typu “bajzel“ 12 , jak to ma miejsce w innych wielkich miastach, determinuje
style spożywania środków psychoaktywnych związanych raczej z kulturą masową typu
“clubbing“. Przyjmowanie narkotyków w iniekcjach nie jest powszechne. W Wielkopolsce
obowiązuje „unijna” moda na narkotyki z grupy psychostymulatorów, kokaina oraz brown
sugar nie są tak popularne, prawdopodobnie z powodu wysokiej ceny. Ta droga dystrybucji
sprzyja bardziej rozprzestrzenianiu środków doustnych i do palenia , których zażywanie
jest stosunkowo nieskomplikowane.
Oferty sprzedaży nasion bielunia dziędzierzawy oraz zioła wieszcza można znaleźć na
stronach internetowych. Nowym, bo dotychczas w badaniach nie uchwyconym zjawiskiem
jest łączenie marihuany lub tabletek z alkoholem. Groźnym i można mieć obawy, że
narastającym zjawiskiem jest palenie heroiny, środka o bardzo dużym potencjale
uzależniającym. Policja odnotowuje coraz częstsze przypadki celowego używania GHB
oraz innych substancji chemicznych, określanych mianem „tabletki gwałtu”. Na lokalnej
scenie narkotykowej pojawiły się podobnie jak w całym kraju i Europie, substancje
psychoaktywne określane wspólnym potocznym mianem „dopalacze”. Ta różnorodna
grupa
12
substancji
psychoaktywnych
o
działaniu
stymulującym,
relaksującym,
Jacek Wrona- Przestępczość Narkotykowa
9
psychodelicznym czy halucynogennym
pojawiła się na rynku wskutek tendencji
eksperymentalnych i jednoczesnym braku uregulowań prawnych. Przykłady te pozwalają
prognozować ciągłe i dynamiczne zmiany w strukturze uzależnień od substancji
psychoaktywnych - szczególnie w regionie tranzytowym, otwartym na wpływy kultury
zachodniej, z silnym zapleczem uniwersyteckim i bogatym w masowe imprezy kulturalne.
III.
OPIS
I
OCENA
POSIADANYCH
ZASOBÓW
ORAZ
DZIAŁAŃ
PODEJMOWANYCH W WOJEWÓDZTWIE
1.
Ograniczanie popytu
Celem głównym Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii jest
zapobieganie rozszerzaniu się narkomanii oraz problemom jej towarzyszącym na terenie
województwa. Na poziomie programu wojewódzkiego cel ten w roku 2008 realizowany
był w trzech obszarach działania:
1/
profilaktyka i edukacja w zakresie problemów wynikających z używania narkotyków;
2/
leczenie, rehabilitacja, reintegracja i ograniczenie szkód zdrowotnych osób
uzależnionych;
3/ epidemiologia, monitoring, ewaluacja.
Środki na zadania wynikające z Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania
Narkomanii na lata 2006-2009 oraz Wojewódzkiego Programu Profilaktyki i
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2008-2012, realizowane w 2008 roku
pochodziły z zezwoleń na sprzedaż hurtową napojów alkoholowych. W budżecie
województwa wydzielono środki na zwalczanie narkomanii w rozdziale 85153. Większość
placówek leczenia uzależnień posiada programy terapii zarówno dla osób z problemami
alkoholowymi jak i narkotykowymi.
1.1
Profilaktyka
Wspieranie wdrażania nowoczesnych programów profilaktycznych w szkołach i
w grupach podwyższonego ryzyka
Badania nad profilaktyką problemową pokazują, że bardzo ważnym elementem
oddziaływań w tym zakresie jest edukacja normatywna, której celem jest kształtowanie lub
wzmacnianie
u
dzieci
i
młodzieży
norm
przeciwnych
używaniu
substancji
10
psychoaktywnych. Jednym z jej elementów jest korygowanie u nastolatków błędnych
przekonań na temat rozmiarów używania substancji psychoaktywnych wśród ich
rówieśników oraz stopnia społecznej akceptacji dla używania tych substancji.
Powszechnie uważa się, że najskuteczniejszym sposobem zwiększania jakości oferty
profilaktycznej jest prowadzenie systematycznych szkoleń skierowanych w szczególności
do
nauczycieli,
pedagogów,
pielęgniarek
i
innych
realizatorów
programów
profilaktycznych. Mając powyższe na uwadze Departament Ochrony Zdrowia i
Przeciwdziałania
Uzależnieniom
Urzędu
Marszałkowskiego
Województwa
Wielkopolskiego w Poznaniu zorganizował 20 marca 2008 roku, wspólnie z
Uniwersytetem Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, konferencję naukową
pt. „Problemy uzależnienia od środków psychoaktywnych wśród młodzieży uczącej się”.
Rozprzestrzenianie się problemów związanych z używaniem przez dzieci i młodzież
narkotyków zmusza do podejmowania bardziej radykalnych kroków, zmierzających do
minimalizowania szkód związanych z ich używaniem. Wprowadzony rozporządzeniem
MENiS szkolny program profilaktyki określa wprawdzie strategię szkoły w tym zakresie,
nie gwarantuje jednak skutecznej realizacji zadań, dość często z powodu braku
przygotowania do pracy w zakresie profilaktyki problemów narkotykowych nauczycieli.
Podejmowane w szkołach działania, to głównie doraźna praca docierających z zewnątrz
specjalistów.
Ważnym
zadaniem
samorządów
jest
wspieranie
liderów
działań
profilaktycznych poprzez dostarczenie im „narzędzi” w postaci wiedzy o zjawisku
narkomanii oraz przygotowanie do realizacji programów profilaktycznych, w szkołach i
innych miejscach wypoczynku dzieci i młodzieży.
Całkowity koszt
realizacji wojewódzkiego programu przeciwdziałania narkomanii
w 2008 r. w Województwie Wielkopolskim, w części dotyczącej przeciwdziałania
narkomanii wyniósł 379 030,98 zł.
W 2008 Departament Ochrony Zdrowia i Przeciwdziałania Uzależnieniom
wspierał merytorycznie i finansowo wiele zadań zgodnych wojewódzkim programem.
Oto przykłady :

Udział w kampanii edukacyjnej zorganizowanej przez Krajowe Biuro ds.
Przeciwdziałania Narkomanii nt. problematyki narkomanii – m.in. „Dopalacze
mogą cię wypalić”, która miała na celu zapoznanie młodzieży z podstawowymi
informacjami dotyczącymi niebezpiecznych substancji szeroko reklamowanych i
wykorzystywanych jako tzw.„dopalacze”.
11

Współpraca z Wydziałem Ruchu Drogowego Komendy Wojewódzkiej Policji w
Poznaniu, w organizacji szkoleń dla funkcjonariuszy policji w zakresie
problematyki narkotykowej. Szkolenia te zrealizowano na prośbę Policji w 2008
roku w Poznaniu .

Organizowanie szkoleń dla samorządów lokalnych nt. tworzenia i realizacji strategii
działań profilaktycznych – zgodnie z harmonogramem zadań realizowanych
zgodnie z gminnymi programami profilaktyki i rozwiązywania problemów
alkoholowych, przedstawicieli samorządów powiatowych, policjantów, nauczycieli
i pielęgniarek.
Współpraca z organizacjami pozarządowymi oraz innymi strukturami w zakresie
problematyki narkotykowej.
Ważną rolę w realizacji zadań z zakresu omawianej problematyki odegrały organizacje
pozarządowe. Projekty wspierane finansowo przez samorząd wojewódzki obejmowały
zarówno programy profilaktyczno – psychoedukacyjne dla dzieci i młodzieży realizowane
w szkołach, jak i wyjazdowe warsztaty profilaktyczne a także imprezy przedświąteczne
połączone z oddziaływaniem profilaktycznym. Zadania te realizowane były w trybie
ogłaszanych konkursów dla organizacji pozarządowych.
Wśród podmiotów wyłonionych w wyniku konkursu ofert dotacji udzielono m.in. :

ZHP Chorągiew Wielkopolska Hufiec „Piast”- projekt „STOP Narkotykomrealizacja programów profilaktycznych podczas obozów letnich dla młodzieży w
wieku szkolnym”.

Stowarzyszenie „Odzew”, Leszno -„Półkolonie Kwitnące wakacje”.

Stowarzyszenie MONAR, Rożnowice – „Organizacja wypoczynku letniego dla
dzieci i młodzieży z rodzin alkoholowych zamieszkujących w schroniskach dla
bezdomnych,
połączona
z
realizacją
programu
profilaktyki
drugo-
i
trzeciorzędowej Kolonia „Morskie Wilki”.

Stowarzyszenie „Pelikan”, Żydowo – „Wakacje z uśmiechem”.

Stowarzyszenie Wspierające Rozwój i Zapobiegające Wykluczeniu Społecznemu
„Wsparcie”, Śrem – „Mądry rodzic - bezpieczne dziecko - zdrowa rodzina”.
12
Zaangażowanie samorządów lokalnych (gminnych) w zakresie podejmowania
działań w obszarze przeciwdziałania narkomanii (z wyłączeniem większych miast), jest
bardzo zróżnicowane. Działania gmin najczęściej sprowadzają się do:
 Finansowania realizacji szkolnych programów profilaktycznych, adresowanych
do uczniów, nauczycieli i rodziców.
 Organizowania imprez o charakterze rekreacyjnym: festynów rajdów, itp.
podczas, których „przemycane” są treści edukacyjne o szkodliwości zażywania
narkotyków.
 Przeprowadzania diagnozy rozpowszechniania problemów narkomanii w gminie.
 Wspierania finansowego rozwoju środowiskowych (pozaszkolnych) programów
profilaktycznych
i
socjoterapeutycznych
(alternatywne
wobec
używania
narkotyków formy spędzania czasu wolnego, działania realizowanie w
świetlicach środowiskowych i socjoterapeutycznych).
 Realizowano kampanie edukacyjne dla rodziców, przedstawicieli grup
zawodowych realizujących ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii. .

Współfinansowano prowadzenie punktów konsultacyjnych dla osób z problemem
narkotykowym.
Rozwój edukacji publicznej i szkolenia przedstawicieli grup zawodowych w zakresie
przeciwdziałania problemom narkomanii.
Zadaniem własnym gminy jest prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i
edukacyjnej. Z analizy przesłanych do Departamentu sprawozdań wynika znaczna poprawa
i zwiększenie działań profilaktycznych w poszczególnych gminach. Jednak podstawę
realizowanych działań stanowią te o charakterze informacyjno-edukacyjnym. Coraz
większy odsetek stanowią także działania zmierzające do zagospodarowania wolnego
czasu. Z powodu braku procedur i możliwości oceny skuteczności realizacji programów
profilaktyki problemów uzależnień, a są to często programy autorskie, rodzą się pytania
dotyczące ich wartości profilaktycznej. Najmniej uwagi poświęcano systematycznym
działaniom wynikającym z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w
sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i
młodzieży zagrożonych uzależnieniem.
13
1.2 Leczenie i rehabilitacja
Kontraktowanie usług przez Wielkopolski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia
W 2008 r. utrzymywały się rosnące tendencje w wartości kontraktów z NFZ a placówkami
lecznictwa odwykowego, dostęp do świadczeń lecznictwa odwykowego był jednak jeszcze
niewystarczający. Przyjęty przez przedstawicieli zakładów zdrowotnych lecznictwa
odwykowego zakres świadczeń utrzymał nadal długi okres oczekiwania na miejsce w
placówce odwykowej.
W 2008 roku w Wielkopolsce NFZ 13 finansował zadania w 16 placówkach leczniczych
(poradniach terapii uzależnienia i współuzależnienia od substancji psychoaktywnych,
ośrodkach
rehabilitacji
uzależnionych),
które
wykonały
297.389
świadczeń
ambulatoryjnych na łączną kwotę 5.446 526,00 zł. Ze świadczeń tych skorzystało
ogółem 2.772 pacjentów.
Aby ograniczyć szkody zdrowotne, wynikające z zażywania narkotyków NFZ
zakontraktował w 2008 roku program leczenia substytucyjnego w Wielkopolsce. Realizacji
programu podjęło się Centrum Profilaktyki Uzależnień, które współpracuje przy realizacji
tego programu ze Szpitalem Klinicznym nr 5 Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.
Wartość zakontraktowanych z NFZ świadczeń, z zakresu leczenia substytucyjnego, dla 47
pacjentów wyniosła ogólnie 234.974 zł. Z leczenia skorzystało ogółem 56 pacjentów
14
.
(Rotacja)
Zadania finansowane przez budżet samorządu województwa
Rozwój i modernizacja usług terapeutycznych dla osób uzależnionych i członków ich
rodzin
Samorząd wojewódzki dofinansowywał placówki leczenia odwykowego (modernizacje,
remonty, doposażenie w sprzęt i meble).
Zadania finansowane przez samorządy powiatowe
Samorządy powiatowe, jak wynika z przekazanych sprawozdań, przeznaczyły ogółem na
profilaktykę i rozwiązywanie problemów narkomanii kwotę 3 976 031,34 zł.
13
Dane Wielkopolskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ (2008)
14
Informacja sporządzona przez Centrum Profilaktyki Uzależnień w Poznaniu
14
Tabela nr 1:
Środki przeznaczone przez samorządy powiatowe i miasta na prawach powiatu
województwa wielkopolskiego na przeciwdziałanie narkomanii w 2008 r.
Dane pochodzą z ankiet realizacji KPPN ( KBPN 2008)
Lp.
powiat
1
chodzieski
koszt działań skierowanych na
przeciwdziałanie narkomanii w 2008 roku
33 769,26
2
czarnkowsko-trzcianecki
50 650,39
3
gnieźnieński
59 248,98
4
gostyński
113 715,30
5
grodziski
13 380,00
6
jarociński
39 357,90
7
kaliski
84 141,66
8
kępiński
9
kolski
49 193,00
10
koniński
115 535,99
11
kościański
27 509,72
12
krotoszyński
191 301,00
13
leszczyński
5 978,00
14
międzychodzki
6 100,00
15
nowotomyski
41 000,96
16
obornicki
24 976,78
17
ostrowski
370 868,66
18
ostrzeszowski
29 528,00
19
pilski
130 072,00
20
pleszewski
73 495,10
21
poznański
184 493,39
22
rawicki
28 130,25
23
słupecki
38 398,27
24
szamotulski
47 946,78
25
średzki
23 952,25
26
śremski
84 229,00
600,00
15
27
turecki
koszt działań skierowanych na
przeciwdziałanie narkomanii w 2008 roku
36 370,64
28
wągrowiecki
53 904,31
29
wolsztyński
22 312,21
30
wrzesiński
49 050,30
31
złotowski
25 632,44
32
Kalisz
341 235,50
33
Konin
75 991,04
34
Leszno
111 500,00
35
Poznań
1 292 462,26
Lp.
powiat
Razem
3 976 031,34 zł
1.3 Readaptacja społeczna
W Województwie Wielkopolskim, w jednej jednostce – Areszcie Śledczym w Poznaniu
- prowadzona była terapia substytucyjna metadonem. Z terapii tej skorzystało dwóch
skazanych.
W dwóch zakładach karnych – w Zakładzie Karnym w Rawiczu i w Zakładzie Karnym
we Wronkach - prowadzona była terapia odwykowa dla skazanych uzależnionych od
środków odurzających lub psychotropowych.
W Zakładzie Karnym w Rawiczu terapią objęto ogółem 88 skazanych, w tym 3
młodocianych (poniżej 21 roku życia). Przez cały rok w pawilonie był prowadzony remont,
co spowodowało zmniejszenie liczby skazanych objętych oddziaływaniami.
W Zakładzie Karnym we Wronkach terapią objęto 119 recydywistów uzależnionych
od środków odurzających lub psychotropowych.
Skazani uczestniczyli w programie terapeutycznym, którego celem było dostarczenie
pacjentowi uzależnionemu od środków odurzających wiedzy na temat jego choroby,
zagrożeń z nią związanych oraz sposobów jej zapobiegania.
16
2. Ograniczanie podaży
Walka z nielegalnym rynkiem
W 2008 roku, pod względem stwierdzonych przestępstw z ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii 15 , Wielkopolska znajdowała się na 1 miejscu w skali kraju, odnotowując 10
623 czynów karalnych.(o 2 715 więcej niż w 2007 roku). Najwięcej było przestępstw z
tytułu
naruszenia
art.
62
(posiadanie
środków
odurzających
lub
substancji
psychotropowych) – 6 319, co stanowi przeszło 59 % wszystkich postępowań, prawie
trzykrotnie więcej niż z art. 59 (osiąganie korzyści majątkowej lub osobistej, poprzez
udzielanie innej osobie środka odurzającego). W 2008 roku w Województwie
Wielkopolskim wszczęto 2 031 dochodzeń i śledztw związanych z narkomanią i
narkotykami – czyli o 143 więcej niż w roku 2007, w którym wszczęto ich ogółem 1 888.
W 2008 roku ustalono 2 805 osób podejrzanych o przestępstwa narkotykowe – czyli o 50
mniej niż w 2007 roku, w którym ustalono 2 855 osób. Odnotowano ogółem 2 805 czynów
karalnych związanych z przestępstwami narkotykowymi z czego 459 popełnili nieletni (w
2007 roku 398)
Na 2 805 osób ogółem podejrzanych o przestępstwa narkotykowe 1 110 osoby odnotowała
Komenda Miejska Policji w Poznaniu. co jednoznacznie świadczy, o tym że podobnie jak
w całej Polsce, najbardziej zagrożona narkomanią jest stolica regionu-Poznań .
Zdecydowaną większość czynów karalnych popełnionych przez nieletnich ujawniono w
aglomeracjach miejskich. Zatrzymani za posiadanie narkotyków (najczęściej marihuany i
amfetaminy) tłumaczyli m.in., że dostali je w paczce od nieznanej osoby i nie mieli pojęcia
co ona zawiera itp. Przy tej okazji należy zwrócić uwagę na coraz częściej odnotowywane
przez policję, przypadki stosowania w celach przestępczych, szczególnie w klubach
tanecznych– pochodnych kwasu gamma-hydroksymasłowego (GHB – „pigułki gwałtu”).
15
Raport o stanie zagrożenia demoralizacją i przestępczością nieletnich oraz patologiami wśród dzieci i
młodzieży w województwie wielkopolskim za rok 2008, Komenda Wojewódzka Policji, Poznań 2008.
17
Tabela nr 2: Liczba przestępstw stwierdzonych przeciwko ustawie z dn. 29. 07. 2005 r.
o przeciwdziałaniu narkomanii w województwie wielkopolskim
Dane gromadzone prze Wojewódzkiego Eksperta ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii
przestępstwa
stwierdzone
2001 r.
2002 r.
2004 r.
2005 r.
2006 r.
2007 r.
2008 r.
razem art.
53
3661
13
3415 13
6269
15
6861
13
8732
3
7908
16
10623
5
art.
54
11
14
11
2
4
3
art.
55
22
10
24
15
16
16
26
art. art.
56
58
45 480
44 631
159 660
277 801
152 840
308 911
212 1118
art. art. art.
59
61
62
2519 3
543
1423 3 1254
1852 4 3513
1821 1 3903
1785 8 5888
1659 15 4974
2613 86 6319
art.
63
24
23
30
19
26
18
38
art.
64
1
1
1
3
2
1
art. 53 - wytwarzanie, przetwarzanie i przerabianie środków odurzających lub
psychotropowych.
art. 54 - wyrabianie, posiadanie, przechowywanie i zbywanie przyrządów służących do niedozwolonego
wytwarzania, przetwarzania lub przerobu środków odurzających lub substancji psychotropowych.
art. 55 - przywóz z zagranicy, wywóz za granice lub przewóz w tranzycie środków odurzających.
art. 56 - wprowadzanie do obrotu środków odurzających oraz obrót nimi.
art. 58 - udzielanie innej osobie środka odurzającego lub substancji psychotropowej albo nakłania do użycia
takiego środka lub substancji.
art. 59 - osiąganie korzyści majątkowej lub osobistej, poprzez udzielanie innej osobie środka odurzającego
art. 61 - przetwarzanie prekursorów w celu wytworzenia środka odurzającego
art. 62 - posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych
art. 63 - uprawianie maku lub konopi
art. 64 - zabieranie, w celu przywłaszczenia, środków odurzających i substancji psychotropowych
W 2008 roku Izba Celna w Poznaniu 16 ujawniła 183 osoby zamieszane w obrót i
posiadanie środków odurzających, których ogólna wartość rynkowa wyniosła 498.082 zł.
Dla porównania w 2007 roku ujawniono 193 osoby a wartość rynkowa zatrzymanych
środków wyniosła 276.197 zł. Obserwujemy więc spadek prawie 5 % w liczbie osób
zamieszanych w obrót i posiadanie narkotyków oraz przeszło 55 % wzrost wartości
ujawnionych środków odurzających. Łączna ilość ujawnionych środków odurzających
wyniosła 15.599,45 g.
Nieoficjalny-orientacyjny cennik 17 najczęściej używanych w Poznaniu narkotyków
przedstawia się następująco:

marihuana – 15 – 25 zł/gram

amfetamina - 20 zł/gram (duża obniżka z 50 zł)

kwadracik LSD – poniżej 10 zł,

tabletka ecstasy – ok. 5 zł.
16
17
Dane Wydziału Zwalczania Przestępczości Izby Celnej w Poznaniu
Jacek Wrona- Przestępczość Narkotykowa
18

haszysz – ok.30 zł/gram

“brown sugar” – 160 zł/gram

kokaina – 200 zł/gram
IV.
WNIOSKI I REKOMENDACJE
1. Oszacowanie stopnia zaspokojenia potrzeb za pomocą dostępnych zasobów.
Przegląd
realizowanych
zadań,
wynikających
z
Wojewódzkiego
Programu
Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2006-2009 pozwala na oszacowanie zaspokojenia
potrzeb w zakresie omawianej problematyki.
Samorząd Województwa poprzez swoje służby, udzielał bieżącego doradztwa i pomocy
merytorycznej samorządom gminnym, powiatowym, instytucjom i organizacjom
pozarządowym z terenu województwa, specjalizującym się w profilaktyce i leczeniu osób
uzależnionych. Także podczas corocznie organizowanych spotkań z gminnymi
pełnomocnikami ds. rozwiązywania problemów uzależnień prowadzone były różne formy
edukacji z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów narkomanii.
Z przeprowadzonej analizy ankiet wynika, że coraz więcej środków finansowych
samorządy przeznaczają na działania zmierzające do zagospodarowania wolnego czasu.
Istnieje głęboka potrzeba uzupełnienia i wsparcia tych działań o systematycznie
realizowaną pracę profilaktyczną w szkołach. Niestety najczęściej jest to jedyny sposób,
akceptowany i finansowany przez decydentów, „załatwiania” profilaktyki. Wprawdzie
wymieniane są przykłady realizacji programów profilaktyki problemów uzależnień, ale są
to często dość przypadkowe programy autorskie, które rodzą pytanie dot. ich wartości
profilaktycznej. Brakuje ciągle działań o charakterze kompleksowym i skoordynowanym.
W roku 2008 nadal rosły wydatki na zadania związane z profilaktyką i
rozwiązywaniem
problemów
uzależnień
realizowane
przez
wszystkie
szczeble
samorządowe: wojewódzki, powiatowe i gminne. Nadal jednak odnosi się wrażenie, że
jednostki samorządów gminnych i powiatowych w stopniu niewystarczającym angażują się
w realizację i finansowanie zadań.
Funkcjonujące
w
społeczeństwie
przekonania
na
temat
używania
środków
psychoaktywnych i problemów z tym związanych, obarczone są wieloma mitami. Ważna
jest, więc wszechstronna edukacja społeczna w tym zakresie.
19
Pełnomocnicy ds. rozwiązywania problemów alkoholowych najczęściej mają ten
obszar zadań ujętych w swoim zakresie obowiązków i obecnie są pełnomocnikami ds.
rozwiązywania problemów uzależnień.
Nadal pod szczególną opieką władz samorządów lokalnych winny znaleźć się struktury
dla
dzieci
z
rodzin
socjoterapeutyczne, aby
zagrożonych
problemami
uzależnień,
w
tym
świetlice
nie były jedynie hasłem pozwalającym „bezpiecznie” wydać
pieniądze, przeznaczone w gminie na zadania ujęte w gminnym programie profilaktyki i
rozwiązywania problemów uzależnień. Działania na rzecz dzieci z grup wysokiego ryzyka
oraz system wsparcia dla rodzin winny znaleźć należne im miejsce. Jest oczywistym, że to,
co chroni dzieci przed negatywnymi wpływami środowiska zewnętrznego, to silna więź
emocjonalna z rodzicami. Bez zapewnienia wsparcia rodzinie, nie może być skutecznych
działań zarówno profilaktycznych i edukacyjnych jak i terapeutycznych. Edukacja
rodziców winna być priorytetowym zadaniem, nie tylko osób zajmujących się edukacją
dzieci, ale również decydentów, którzy posiadają na ten cel znaczne środki finansowe i
dość często coraz lepiej przygotowanych do tych działań specjalistów.
W Wielkopolsce pomimo zakontraktowania specjalistycznych usług medycznych
przez
NFZ,
istnieje
nadal
zapotrzebowanie
na
stworzenie wyspecjalizowanego
stacjonarnego ośrodka dla młodzieży uwikłanej w problemy narkotykowe.
W Poznaniu wydaje się być koniecznym zwiększenie liczby łóżek w oddziałach odtruć,
zwłaszcza przeznaczonych dla młodzieży, która oprócz odtrucia potrzebuje również
pomocy psychologa i psychiatry.
Istotnym i niepokojącym wciąż problemem jest prowadzenie pojazdów pod
wpływem narkotyków, których użytkownicy czują się bezkarni.
Policjanci widzą realną potrzebę ciągłego monitorowania substancji psychoaktywnych
wśród osób prowadzących pojazdy mechaniczne – nadal często nie dysponują
wystarczającą ilością testów, wykrywających w płynach ustrojowych narkotyki - zwłaszcza
do celów profilaktycznych oraz w czasie obsługi imprez masowych. Polskie przepisy nie
określają dopuszczalne zawartości narkotyku w organizmie. To powoduje wiele
nieporozumień i tym samym wymaga szybkich uregulowań prawnych. Wraz ze wzrostem
liczby użytkowników narkotyków będzie rosło zagrożenie nie tylko w ruchu drogowym ale
również i w miejscach publicznych.
20
2. Propozycje rozszerzenia lub selekcji posiadanych zasobów adekwatnie do potrzeb
Zwiększenie liczby placówek lub miejsc w istniejących już placówkach stacjonarnych
oraz ambulatoryjnych leczenia uzależnień, szczególnie dla młodzieży.
Zwiększenie środków na poziomie lokalnym na badania monitorujące problemy
związane z używaniem narkotyków w województwie.
Rozważyć przeprowadzenie rankingu podmiotów zajmujących się profesjonalnie
przeprowadzaniem badań. Jeżeli to niemożliwe 18 (reklama) potrzebna jest czytelna
informacja na ten temat, być może debata. Można bowiem odnieść wrażenie, że coraz
więcej osób zajmuje się „tanim” monitorowaniem problemów na szczeblu lokalnym, na
zlecenie gminy. Wyniki tych „badań” wnoszą często wiele zamieszania i niepokoju,
uruchamiają rezerwy finansowe gminy na spektakularną profilaktykę, która może być,
szczególnie dla dzieci, niebezpieczna.
Pobudzanie aktywności gmin w kierunku realizacji działań profilaktycznych wśród
młodzieży i rodziców.
Objęcie większej liczby narkomanów programem substytucyjnym – zadanie również
dla samorządu wojewódzkiego.
Stworzenie oferty programowej dla osób z grup podwyższonego ryzyka.
Problemem jest niewystarczająca wysokość środków finansowych na realizację
świadczeń zdrowotnych przez NFZ, w tym na poszerzanie oferty terapeutycznej oraz na
zatrudnianie nowych pracowników.
Podjęcie działań w kierunku wprowadzenie tematyki uzależnień od środków
psychoaktywnych do planu zajęć uczelni, nie tylko medycznych.
Zaproponowanie ogólnopolskich badań studentów w zakresie problematyki uzależnień
(współfinansowanie z środków samorządów wojewódzkich).
Monitorowanie problemów narkotykowych winno mieć wsparcie w postaci placówki,
najlepiej ambulatoryjnej, która pełniłaby funkcję podobną do Wojewódzkiego Ośrodka
Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia .
WOTUW w swoich zadaniach ma bowiem :
- realizowanie zadań przychodni terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia dla
pacjentów z terenu województwa
18
. Okulicz-Kozaryn, K. Przegląd badań dotyczących skutecznych strategii profilaktycznych, Serwis
Informacyjny Narkomania nr 4 (27), Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2004;
21
- udzielanie konsultacji specjalistycznych dla zakładów lecznictwa odwykowego
- koordynacja pracy zakładów lecznictwa odwykowego na terenie województwa
- działalność metodyczno-organizacyjna w zakresie zbierania i opracowywania danych
statystycznych dotyczących rozpowszechnienia uzależnienia od alkoholu i związanych z
nim problemów oraz lecznictwa odwykowego na terenie województwa, a także ocena
tych danych
- inicjowanie i prowadzenie działań podnoszących kwalifikacje zawodowe pracowników
merytorycznych zatrudnionych w lecznictwie odwykowym oraz osób współdziałających
z zakładami lecznictwa odwykowego w realizacji zadań programowych, w tym
organizowanie staży i szkoleń.
Potrzebne są jednak uregulowania prawne. Tymczasem rolę takiej struktury mogłaby
pełnić najlepiej funkcjonująca merytorycznie, w tym obszarze działań, placówka na terenie
województwa. Dofinansowanie działalności tej placówki musi być ujęte w odpowiednim
rozporządzeniu, aby mogło być finansowane z środków samorządu wojewódzkiego.
Ważna wydaje się współpraca z powiatowymi centrami pomocy rodzinie w zakresie
objęcia pomocą rodziny w kryzysie spowodowanym narkotykami.
V. STRESZCZENIE
Celem strategicznym Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii jest
zapobieganie rozszerzaniu się narkomanii oraz problemom jej towarzyszącym na terenie
województwa. Wśród celów operacyjnych zakładano: zmniejszenie tempa wzrostu
rozpowszechnienia używania narkotyków; ograniczenie szkód zdrowotnych u osób
uzależnionych; rozwój i modernizację usług terapeutycznych dla osób uzależnionych i
członków ich rodzin; ograniczenie liczby zakażeń (HIV, WZW typ B i C,) oraz liczby
innych chorób związanych z używaniem narkotyków. Do ważnych celów profilaktycznych
programu zaliczyć też należy ogólny wzrost wiedzy społeczeństwa i podniesienie
bezpieczeństwa -ograniczanie zachowań niebezpiecznych szczególnie wśród młodzieży.
Niniejszy
Raport
przedstawia
przykłady
zrealizowanych
w
Województwie
Wielkopolskim, w roku 2008, zadań w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów
narkomanii. Informacje wykorzystane w Raporcie pochodzą z placówek leczenia
uzależnień;
organizacji
Wydziałów
Prewencji
pozarządowych,
i
Ruchu
realizujących
Drogowego
poruszaną
Komendy
problematykę;
Wojewódzkiej
Policji;
Wielkopolskiego Oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia. W opracowaniu wykorzystano
22
wyniki badań ankietowych, przeprowadzonych w 2007 roku przez J. Sierosławskiego
wśród młodzieży szkolnej w Polsce – ESPAD (Europejskie Szkolne Badania Ankietowe nt.
Alkoholu i Narkotyków), oraz przez PBS DGA Spółka z o.o. 19 w Wielkopolsce. Podobnie
jak w całym kraju, w Wielkopolsce obserwowana jest pewna stabilizacja w spożyciu
środków psychoaktywnych w stosunku do poprzednich lat.(wg. danych z poprzednich
edycji badań szkolnych, wg metodologii ESPAD).
Zauważalny jest wysoki poziom przestępstw stwierdzonych przeciwko ustawie o
przeciwdziałaniu narkomanii 20 , Wielkopolska znajdowała się na 1 miejscu w skali kraju,
odnotowując 10 623 czynów karalnych.(o 2 715 więcej niż w 2007 roku). Najwięcej było
przestępstw z tytułu naruszenia art. 62 (posiadanie środków odurzających lub substancji
psychotropowych) – 6 319, co stanowi przeszło 59 % wszystkich postępowań, prawie
trzykrotnie więcej niż z art. 59 (osiąganie korzyści majątkowej lub osobistej, poprzez
udzielanie innej osobie środka odurzającego). Dane te mogą wskazywać na bardzo wysoką
skuteczność Policji w wykrywalności tych przestępstw, odnotowanych w czasie organizacji
dużych imprez masowych o zasięgu ogólnokrajowym.
Jednym z podstawowych wniosków wynikających z tych danych jest potrzeba dalszej
współpracy z Policją, przy realizowaniu zadań profilaktycznych, mających na celu
obniżenie liczby tego typu przestępstw.
Wyniki badań ESPAD, obejmujących uczniów w wieku 15 i 16 lat, pokazują
spadek rozpowszechnienia używania konopi, amfetaminy, leków, LSD oraz stabilizację w
przypadku innych substancji. W grupie młodzieży w wieku 17-18 lat także nastąpił spadek
lub utrzymała się stabilizacja rozpowszechnienia używania substancji, z wyjątkiem
ekstazy, której rozpowszechnienie używania wzrosło. Zaobserwowano spadek dostępności
w grupie młodszej młodzieży z wyjątkiem leków – tu zaobserwowano kontynuację trendu
wzrostowego.
Według ocen formułowanych przez starszą młodzież odnotować trzeba spadek
dostępności konopi i amfetaminy, wzrost – ekstazy oraz stabilizację w przypadku
pozostałych substancji.
Badania jakościowe zrealizowane w Poznaniu wśród młodych konsumentów
narkotyków, pozwoliły na przybliżone określenie specyfiki wielkopolskiej sceny
19
Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież szkolną na terenie województwa wielkopolskiego.
Prezentacja wyników badania ankietowego w szkołach wielkopolskich w 2007 roku. PBS DGA Sp z o.o.
Sopot 2007:
20
Raport o stanie zagrożenia demoralizacją i przestępczością nieletnich oraz patologiami wśród dzieci i
młodzieży w województwie wielkopolskim za rok 2008, Komenda Wojewódzka Policji, Poznań 2008.
23
narkotykowej. Specyfika tego regionu polega min. na tym, że w Poznaniu nie powstał
centralny punkt zaopatrywania w środki odurzające („bajzel”) a przyjmowanie opiatów
domowego wyrobu pod postacią roztworu (kompotu) gotowego do picia, zdecydowanie
przewyższało ich przyjmowanie dożylne.
Główną grupę użytkowników środków psychoaktywnych tworzą młodzi ludzie z
kręgu kultury clubbing’u i kultury masowej, biorący inne środki niż heroina. W tej grupie
znajdują się osoby o względnie wysokiej pozycji społecznej, pracujące, uczące się lub
łączące naukę z pracą. Narkotyki stanowią ważny, chociaż nie najważniejszy, element ich
stylu życia.
Marihuana, obok alkoholu i papierosów, staje się trzecim pod względem
popularności środkiem psychoaktywnym, traktowanym przez młodzież nie jako narkotyk
ale „naturalne zioło”. Nowym, bo dotychczas w badaniach nie uchwyconym zjawiskiem
jest łączenie marihuany lub tabletek z alkoholem. Groźnym i można mieć obawy, że
narastającym zjawiskiem jest palenie heroiny, środka o bardzo dużym potencjale
uzależniającym. Policja odnotowuje coraz częstsze przypadki celowego używania GHB
oraz innych substancji chemicznych, określanych mianem „tabletki gwałtu”. Dzięki
szerszemu stosowaniu przez policję, szybkich i czułych testów diagnostycznych
obserwowane jest nasilanie się niepokojącego zjawiska prowadzenia pojazdów
mechanicznych
pod
wpływem
środków
psychoaktywnych.
Na
lokalnej
scenie
narkotykowej pojawiły się podobnie jak w całym kraju i Europie, substancje
psychoaktywne określane wspólnym potocznym mianem „dopalacze”. Ta różnorodna
grupa
substancji
psychoaktywnych
o
działaniu
stymulującym,
relaksującym,
psychodelicznym czy halucynogennym, pojawiła się na rynku wskutek tendencji
eksperymentalnych i jednoczesnym braku uregulowań prawnych. Przykłady te pozwalają
prognozować ciągłe i dynamiczne zmiany w strukturze uzależnień od substancji
psychoaktywnych - szczególnie w regionie tranzytowym, otwartym na wpływy kultury
zachodniej, z silnym zapleczem uniwersyteckim i bogatym w masowe imprezy kulturalne.
Rok 2008 był kolejnym rokiem, w którym nastąpił wyraźny podział zadań
profilaktycznych i proporcje te potwierdziły się na szczeblu lokalnym, na podstawie
kwestionariuszy – sprawozdań z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania
Narkomanii w 2008 roku.
Samorząd Wielkopolski nadal aktywnie realizował projekt KBBN dot. wsparcia
regionalnych i lokalnych społeczności w przeciwdziałaniu narkomanii.
24
Efektem tych działań jest praktyczne wsparcie przy tworzeniu Gminnych Programów
Przeciwdziałania Narkomanii, systemu monitorowania narkomanii oraz dalszy wzrost
środków na realizacje zadań związanych z przeciwdziałaniem narkomanii. Wzrost ten
obserwowany jest szczególnie po stronie działań powiatowych i gminnych - tam gdzie
potrzeby są największe. Sformułowane wnioski będą inspiracją do bardziej intensywnej
pracy w tym obszarze. Można spodziewać się, że realizacja zadań z zakresu profilaktyki i
rozwiązywania problemów narkomani znacząco poprawiać się będzie w miarę
wprowadzenia gminnych programów przeciwdziałania narkomanii i ich finansowania
przez samorządy.
Godne odnotowania jest też powstanie nowego ośrodka stacjonarnego dla młodzieży w
wieku od 14 do 21 lat, w podpoznańskiej Kobylnicy. Katolicki Ośrodek Wychowania I
Terapii Uzależnień Caritas Archidiecezji Poznańskiej „WIERZENICA” powiększył ofertę
na rynku placówek terapeutycznych o kolejne 28 miejsc.
VI. BIBLIOGRAFIA
1. Informator Sejmiku i Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w
Poznaniu (2008) www.umww.pl
2. Bukowska, B.(2003) Profilaktyka narkomanii z perspektywy Unii Europejskiej,
Remedium nr 12/2003
3. Sierosławski, J.(2004), Postawy wobec substancji psychoaktywnych. Wyniki
ogólnopolskich badań ankietowych wśród młodzieży szkolnej – ESPAD 2003, w:
Serwis Informacyjny Narkomania Nr 4 (27), Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania
Narkomanii, Warszawa 2004;
4. Krajowe Centrum ds. AIDS / www.aids.gov.pl.
5. Państwowy Zakład Higieny w Warszawie (2008) /www.pzh.gov.pl/
6. Kobrzyńska,T .(2005). Raport dotyczący narkotyków i problemów narkomanii w
województwie wielkopolskim za rok 2004, Poznań
7. Raport o stanie zagrożenia demoralizacją i przestępczością nieletnich oraz patologiami
wśród dzieci i młodzieży w województwie wielkopolskim za rok 2008, Komenda
Wojewódzka Policji, Poznań 2009.
8. Raport dot. ujawnionych środków odurzających w 2008 roku (2009) Wydział
Zwalczania Przestępczości Izby Celnej w Poznaniu
25
9. WHO,(World Health Organisation)(2003) Raport o stanie zdrowia na świecie. Analiza
zagrożeń, promocja zdrowia, PARPA, Warszawa 2003.
10. Wrona ,J.(2007) Przestępczość Narkotykowa, Szczytno 2007.
11. Okulicz-Kozaryn, K. Przegląd badań dotyczących skutecznych strategii
profilaktycznych, Serwis Informacyjny Narkomania nr 4 (27), Krajowe Biuro ds.
Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2004;
12.Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież szkolną na terenie województwa
wielkopolskiego. Prezentacja wyników badania ankietowego w szkołach
wielkopolskich w 2007 roku. Badanie wykonane na zlecenie Województwa
Wielkopolskiego przez PBS DGA Spółka z o.o. Sopot 2007:
Wykaz skrótów
KBPN- Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii
CINN – Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii
EMCDDA- European Monitoring Centre on Drugs and Drug Addiction ( Europejskie Centrum
ds .Monitorowania Narkotyków i Narkomanii) w Lizbonie
ESPAD- European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs (Europejskie Szkolne
Badanie dotyczące używania przez młodzież Alkoholu i Narkotyków )
HIV – Human Immunodeficiency Virus ( wirus zespołu nabytego braku odporności)
AIDS- Acquired immunodeficiency syndrome (zespół nabytego niedoboru (rzadziej
upośledzenia) odporności)
NFZ- Narodowy Fundusz Zdrowia
WZW B i C – Wirusowe Zapalenie Wątroby typu B i C
GUS – Główny Urząd Statystyczny
UNDP- United Nations Development Programme ( Program Narodów Zjednoczonych ds.
Rozwoju
WOTUW - Wojewódzkiego Ośrodka Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia
PARPA - Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Jacek Sobczak
Ekspert Województwa Wielkopolskiego ds.
Informacji o Narkotykach i Narkomanii
26
VI.
ZAŁĄCZNIKI
Tabele
Tabela nr 3.
Liczby gmin, które w 2008 r. wspierały finansowo programy profilaktyki pierwszorzędowej.
Województwa
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Liczba gmin
Procent z gmin, które
przysłały sprawozdania
132
92
116
51
87
101
164
49
90
74
100
110
67
72
163
93
79,04
66,67
64,09
72,86
58,39
84,17
65,08
81,67
70,87
64,91
91,74
74,32
84,81
62,07
77,99
84,55
Procent ze wszystkich
gmin w poszczególnych
województwach
76,7
62,2
53,5
60,0
48,3
54,6
51,6
68,1
55,2
61,2
78,7
59,1
65,0
61,0
70,9
79,5
Suma
1561
72,64
61,38
Tabela nr 4.
Liczba gmin, które w 2008 r. wspierały finansowo programy profilaktyki drugorzędowej.
Dane CINN (2008)
Procent ze wszystkich
Procent gmin, które
Województwa
Liczba gmin
gmin w poszczególnych
przysłały sprawozdania
województwach
Dolnośląskie
46
27,54
26,7
Kujawsko-pomorskie
25
18,12
16,9
Lubelskie
18
9,94
8,3
Lubuskie
12
17,14
14,1
Łódzkie
18
12,08
10,0
Małopolskie
27
22,50
14,6
Mazowieckie
37
14,68
11,6
Opolskie
15
25,00
20,8
Podkarpackie
7
5,51
4,3
Podlaskie
20
17,54
16,5
Pomorskie
28
25,69
22,0
Śląskie
37
25,00
19,9
Świętokrzyskie
6
7,59
5,8
Warmińsko-mazurskie
21
18,10
17,9
Wielkopolskie
44
21,05
19,1
Zachodniopomorskie
32
29,09
27,3
Suma
393
18,29
15,45
27
Tabela nr 5
Liczba gmin w 2008 r., które dofinansowały programy ograniczenia szkód zdrowotnych związanych z używaniem
narkotyków (programy wymiany igieł i strzykawek, programy pracowników ulicznych, noclegownie dla osób
uzależnionych, programy dyskotekowe oraz programy leczenia substytucyjnego). Dane CINN (2008)
Procent ze wszystkich
Procent gmin, które
Województwa
Liczba gmin
gmin w poszczególnych
przysłały sprawozdania
województwach
Dolnośląskie
4
2,40
2,33
Kujawsko-pomorskie
1
0,72
0,68
Lubelskie
1
0,55
0,46
Lubuskie
0
0,00
0,00
Łódzkie
1
0,67
0,56
Małopolskie
0
0,00
0,00
Mazowieckie
3
1,19
0,94
Opolskie
2
3,33
2,78
Podkarpackie
2
1,57
1,23
Podlaskie
0
0,00
0,00
Pomorskie
5
4,59
3,94
Śląskie
1
0,68
0,54
Świętokrzyskie
2
2,53
1,94
Warmińsko-mazurskie
1
0,86
0,85
Wielkopolskie
3
1,44
1,30
Zachodniopomorskie
3
2,73
2,56
Suma
29
1,35
1,14
28
Wykaz placówek z obszaru profilaktyki, z dokładnymi adresami.
Tabela nr 6:
Wykaz placówek ambulatoryjnych, stacjonarnych oraz detoksykacyjnych dla osób
uzależnionych od środków psychoaktywnych w województwie wielkopolskim
Dane Oddziału Przeciwdziałania Uzależnieniom Departamentu Ochrony Zdrowia i Przeciwdziałania
Uzależnieniom Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu
Placówki ambulatoryjne
Nazwa placówki
Dane placówki
Centrum Profilaktyki Uzależnień
Stowarzyszenie Profilaktyki Społecznej
„Sedno”
61-745 Poznań al. Marcinkowskiego 21
tel./ fax (061) 855 73 54, [email protected]
kier. Barbara Kęszycka
60-832 Poznań, ul. Grunwaldzka 55, barak 18/19
Poradnia Profilaktyki i Terapii MONAR tel. (061) 867-98-03, [email protected]
kier. Jadwiga Gierczyk
60-479 Poznań, ul. Juraszów 7/19
Szpital Wojewódzki w Poznaniu
tel. (061) 821-22-00, fax.(061) 841-79-65
[email protected], www.lutycka.pl, dyr. J. Łukomski
Punkt Konsultacyjny dla Młodzieży
61-546 Poznań, ul. Rynek Wildecki 4a
Uzależnionej
tel. (061) 835-68-51, fax (061) 835-68-61
Caritas Archidiecezji Poznańskiej
[email protected], kier. ks. W. Twardowski
63-800 Gostyń, ul. Willowa 3a
Punkt Wsparcia dla Osób Uzależnionych
tel. (065) 572-00-73
od Narkotyków
[email protected]
pełnomocnik burmistrza - I. Andrzejewska
Stowarzyszenie „Karan”
62-800 Kalisz, ul. Graniczna 1
Punkt Konsultacyjny ds. Narkomanii
tel/ fax (062) 764-22-60, [email protected]
kier. Aneta Lis
NZOZ Poradnia Uzależnień i
62-800 Kalisz, ul. Lipowa 5
Współuzależnień
tel. (062) 767-20-57, fax (062) 766-51-01
[email protected], kier. Elżbieta Antczak
Ośrodek Leczenia Uzależnień i
62-510 Konin, ul. 11 Listopada 26
Współuzależnień
tel. (063) 243-67-67
[email protected], kier. Tadeusz Jucyk
NZOZ MONAR Poradnia
64-100 Leszno, ul. Przemysłowa 27
Profilaktyki i Terapii Uzależnień
tel./ fax (065) 520-41-43
[email protected], kier. Halina Jędrzejewska
Stowarzyszenie Pomocy „Arka Noego”
63-430 Odolanów, ul. Gimnazjalna 6
Punkt Konsultacyjny
tel. (062) 733-30-64,fax (062) 737-12-17
[email protected], www.arka.kdm.pl, kier. A. Bzik
Stowarzyszenie Pomocy „Arka Noego” 63-400 Ostrów Wielkopolski, ul. Kusocińskiego 1
Centrum Przeciwdziałania Narkomanii tel. (062) 738-75-46, fax (062) 737-12-17
Punkt Konsultacyjny
[email protected], www.arka.kdm.pl, kier. A. Bzik
29
SPZOZ Ośrodek Profilaktyki i Terapii
Uzależnień
Centrum Przeciwdziałania
Narkomanii Ośrodek Leczenia
Uzależnień Stowarzyszenie
Pomocy „Arka Noego”
Wielkopolskie Centrum Pomocy
Bliźniemu Monar - Markot NZOZ
z siedzibą w Rożnowicach,
filia w Pile
Klinika Ars Medical
Poradnia Terapii Uzależnień i
Współuzależnień od Substancji
Psychoaktywnych
Niepubliczny Specjalistyczny
Zakład Opieki Psychiatrycznej i
Odwykowej dla Dorosłych
NZOZ Wielkopolskie Centrum Pomocy
Bliźniemu Monar-Markot
Poradnia Terapii Uzależnień i
Współuzależnień od Alkoholu i Innych
Substancji Psychoaktywnych
Poradnia Terapii Uzależnień i
Współuzależnień „Centrum U ”
Szpital Powiatowy im. Alfreda
Sokołowskiego
Poradnia Leczenia Uzależnień
63-400 Ostrów Wielkopolski, ul. Kościuszki 14
tel. (062) 735-09-87, fax (062) 735-21-63
kier. H. Rozbicka
63-400 Ostrów Wielkopolski, ul. Szkolna
tel. (062) 737-15-73, fax (062) 737-12-17
[email protected], www.arka.kdm.pl
kier. A. Amenda
64-920 Piła, al. Niepodległości 135
tel./fax (067) 215-22-50
[email protected]
www.monar-markot.poznan.pl, kier. T. Stefaniak
64-920 Piła, al. Wojska Polskiego 43
tel. (067) 215-62-75, fax (067) 212-53-90
[email protected]
www.ars-medical.neostrada.pl, kier. Z. Malinowski
64-920 Piła, al. Wojska Polskiego 49 b
tel. (067) 212-40-56
kier. Barbara Gofron
64-610 Rogoźno, powiat Oborniki Wlkp.
Rożnowice 33, tel./fax (067) 261-06-78
[email protected]
www.monar-markot.poznan.pl
dyr. T.Stefaniak
62-300 Września, ul. Witkowska 3
tel. (061) 436-21-46, [email protected]
kier. A. Trawiński
77-400 Złotów, ul. Szpitalna 28
tel. (067) 263-22-33, fax (067) 263-58-78
ord. Andrzej Tandeck
Oddziały/ Pododdziały detoksykacyjne
Nazwa Placówki
SP ZOZ Poznan Jeżyce
Szpital Miejski
im. Franciszka Raszei
Wojewódzki Szpital Zespolony w Koninie
Oddział Leczenia Uzależnień
Oddział Leczenia Zespołów
Abstynencyjnych
Wojewódzkiego Zakładu Opieki
Psychiatrycznej w Sokołówce
Szpital Powiatowy im. Alfreda
Sokołowskiego
Dane placówki
60-834 Poznań, ul. Mickiewicza 2
tel. (061) 847-69-46, fax (061) 848-13-51
[email protected], p.o.ord. I. Perlik-Gattner
62-510 Konin, ul. Południowa 1
tel. (063) 243-35-60, ord. Jerzy Maźwa
62-840 Koźminek, Sokołówka 1
tel. (062) 763-72-15, fax (062) 763-12-16
[email protected]
ord. M.Kocialkowski
77-400 Złotów, ul. Szpitalna 28
tel. (067) 263-22-33, wew.406,429,488
ord. Andrzej Tandeck
30
Placówki stacjonarne
Nazwa placówki
Dane placówki
NZOZ Ośrodek RehabilitacyjnoResocjalizacyjny
MONAR
63-313 Chocz, powiat pleszewski
gmina Chocz, Nowolipsk 61
tel./fax (062) 741-53-02
[email protected]
kier. B.Bączkowska
62-200 Gniezno, ul. Poznańska 15
tel. (061) 423-85-98, fax (061) 426-11-18
kier. H. Nowik
Oddział Leczenia Uzależnień dla
Młodzieży przy Wojewódzkim
Szpitalu dla Nerwowo i
Psychicznie Chorych „Dziekanka”
Wielkopolskie Centrum Pomocy
Bliźniemu Monar-Markot NZOZ z
siedzibą w Rożnowicach filia w Pile
NZOZ
Wielkopolskie Centrum Pomocy
Bliźniemu – Monar-Markot
Oddział Terapii Uzależnień od
Alkoholu i Innych Substancji
Psychoaktywnych
NZOZ
Katolicki Ośrodek Wychowania I Terapii
Uzależnień Caritas Archidiecezji
Poznańskiej
„WIERZENICA”
64-920 Piła, al. Niepodległości 135
tel./fax (067) 215-22-50
[email protected]
www.monar-markot.poznan.pl
kier. T.Stefaniak
64-610 Rogoźno, powiat Oborniki Wlkp.
Rożnowice 33, tel./fax (067) 261-06—78
[email protected]
www.monar-markot.poznan.pl
dyr. T.Stefaniak
ul. Wierzbnicka 12, 62 – 006 Kobylnica
tel. (061)815-99-81
www.wierzenica.org
[email protected]
kier. Ks. Waldemar Twardowski (0691 735 118)
31