D - Sąd Okręgowy w Krakowie

Sygn. akt II Ca 1742/13
POSTANOWIENIE
Dnia 5 grudnia 2013 r.
Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy
w składzie:
Przewodniczący:
SSO Anna Nowak (spr.)
Sędziowie:
SO Renata Stępińska
SR (del.) Ewa Krakowiak
Protokolant:
Paulina Florkowska
po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2013 r. w Krakowie
na rozprawie sprawy z wniosku S. K.
przy uczestnictwie F. K., J. K., Z. G., K. D. i A. S.
o stwierdzenie nabycia spadku
na skutek apelacji uczestniczki K. D.
od postanowienia Sądu Rejonowego w Wieliczce
z dnia 21 grudnia 2012 r., sygnatura akt I Ns 842/12
postanawia:
uchylić zaskarżone postanowienie w punkcie 1 oraz 3 i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Wieliczce do
ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
postanowienia z dnia 5 grudnia 2013 roku
Wnioskodawca S. K. wniósł o stwierdzenie nabycia spadku po swoim ojcu W. K. oraz po swojej matce A. K..
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy stwierdził, że spadek po W. K. synu F. i M. ostatnio zamieszkałym w (...)
zmarłym dnia 22 grudnia 1995 roku, nabyli na podstawie testamentu z dnia 9 października 1992 roku, sporządzonego
przed Sekretarzem (...)wprost synowie S. K. syn W. i A. i F. K. syn W. i A. po ½ części każdy (punkt 1); stwierdził, że
spadek po A. K., córce F. i A., ostatnio zamieszkałej w W. zmarłej dnia 29 maja 2010 roku nabyli na podstawie ustawy
wprost dzieci: S. K. syn W. i A., F. K. syn W. i A., Z. G. córka W. i A., K. D. córka W. i A., A. S. córka W. i A. i J. K.
syn W. i A. po 1/6 części każdy (punkt 2) oraz stwierdził, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania
związane ze swym udziałem w sprawie.
Podstawą rozstrzygnięcia był następujący stan faktyczny.
W. K. urodzony (...) ostatnio zamieszkały w W. zmarł w dniu 22 grudnia 1995 roku. Miał sześcioro dzieci: Z. G., K.
D., A. S., F. K., J. K. i S. K.. Nie miał dzieci nieślubnych ani adoptowanych a w chwili śmierci był żonaty. W dniu 9
października 1992 roku wobec Sekretarza (...) w obecności świadków W. L. i J. Ż. oświadczył swoją ostatnią wolę:
S. K. zapisał zabudowania w postaci budynku gospodarczego składającego się w połowie ze stajni i pomieszczeń
mieszkalnych oraz stodołę wraz z przylegającymi szopami i wiatą oraz połowę domu dużego, to znaczy jego górną część
wraz z poddaszem, natomiast jego dolną część pozostawił synowi F. K. z zaznaczeniem współużywalności kotłowni
znajdującej się w dolnej części budynku przy czym nadmienił, że do S. należeć będzie całość umeblowania górnej części
budynku, piece węglowy i gazowy oraz wszelki sprzęt, który znajduję się na tymże terenie zabudowanym wraz z działką
i polem oznaczonym w rejestrze (...) numerem (...) W związku z powyższym zobowiązał syna S. K. po swojej śmieci
do spłaty syna J. K. w równowartości 2.000 dolarów, ponadto zobowiązał syna S. w potrzebie starczej do udzieleniu
mu pomocy i opieki. Spadkodawca oświadczył też, że co do pozostałego rodzeństwa córka Z. G. została wyposażona
przez wyremontowanie zabudowania oraz budowę stodoły w (...) nr (...) oraz umeblowanie wraz z inwentarzem i dużą
pomoc finansową. Córka K. D. otrzymała pomoc finansową na zakup mieszkania własnościowego (...) w K. przy ulicy
(...), ponadto otrzymała pomoc finansową i fizyczną przy budowie domu w W. na osiedlu (...) przy ulicy (...). Córka A.
S. otrzymała dom budowany przez testatora i stodołę wraz z parcelą oraz pomoc finansową. Syn F. K. otrzymał połowę
domu to znaczy parter w W. (...) oraz działkę budowlaną o powierzchni 24 arów oraz pomoc finansową w budowie
domu na tej działce. Syn J. K. otrzymał wsparcie finansowe, kompletne umeblowanie mieszkania oraz inne wsparcie
finansowe. Testator ponadto oświadczył, że wymienieni synowie i córki, których wyposażył nie mają prawa wnosić po
jego śmierci jakichkolwiek roszczeń majątkowych i spadkowych. A. K., wdowa po W. K. urodzona (...) ostatnio stale
przed śmiercią zamieszkała w W. zmarła w dniu 29 maja 2010 roku w Z. pozostawiając sześcioro dzieci: S. K., F. K.,
Z. G., K. D., A. S. i J. K.. Nie miała dzieci nieślubnych ani adoptowanych. Zmarła nie pozostawiła testamentu.
Sąd Rejonowy powołując art. 926 § 1 i 2 k.c., art. 948 § 1 k.c. i art. 961 k.c. zważył, że W. K. swoim oświadczeniem woli
złożonym w obecności dwóch świadków przeznaczył cały posiadany majątek synom S. K. i F. K.. Sąd Rejonowy uznał,
że spadkodawca jednoznacznie i stanowczo oświadczył, że wyposażył już wcześniej pozostałe dzieci a przeznaczone
im rzeczy oraz rzeczy przeznaczone synom w testamencie mają mniej więcej jednakową wartość. Jednocześnie Sąd
pierwszej instancji wskazał, że podstawą rozstrzygnięcia w sprawie nie było oświadczenie S. K. z dnia 2 grudnia
2012 roku określające wartość rzeczy opisanych przez spadkodawcę w testamencie. Wartość wszelkich rozporządzeń
dokonanych przez spadkodawcę określił on sam w testamencie, zaś zgodnie z art. 948 § 1 k.c. testament należy tak
tłumaczyć, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. Sąd Rejonowy stwierdził
nabycie spadku po A. K. na podstawie art. 931 § 1 i 2 k.c. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520
§ 1 k.p.c.
Apelację od tego postanowienia w zakresie dotyczącym stwierdzenia nabycia spadku po W. K. wniosła uczestniczka
K. D. podnosząc, że ojciec przepisał cały majątek S. K. mimo, że matka A. K. też miała udział w majątku w W.. Podała,
że należy im się po 1/6 z dużego domu oraz pole po ojcu i matce. Wniosła o sprawiedliwie orzeczenie.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje.
Apelacja skutkowała uchyleniem zaskarżonego postanowienia w zakresie punktów 1 i 3 i przekazaniem w tym zakresie
sprawy Sądowi Rejonowemu w Wieliczce do ponownego rozpoznania.
Zgodnie z treścią art. 670 k.p.c., w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku sąd spadku bada z urzędu, kto
jest spadkobiercą. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich
spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów. Z przytoczonych unormowań wynika,
że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku rola sądu jest determinowana ustawowym obowiązkiem działania
z urzędu, a rozstrzygnięcie zapada bez względu na wnioski stron, lecz stosownie do wyników postępowania
dowodowego oraz norm prawa materialnego, znajdujących zastosowanie w ustalonym stanie faktycznym sprawy
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 roku, IV CSK 129/09, niepubl.). Oznacza to, że
związanie sądu twierdzeniami wniosku dotyczy tylko osoby spadkodawcy, a w pozostałym zakresie sąd spadku
ma pełną swobodę orzekania, wyznaczoną jedynie normami prawa materialnego oraz wynikami przeprowadzonego
postępowania dowodowego. W przedmiotowej sprawie nie nastąpiło powołanie jednej lub kilku osób do spadku jako
ogółu praw i obowiązków spadkodawcy, lecz rozrządzenie spadkodawcy przybrało formę przeznaczenia wnioskodawcy
S. K. i uczestnikowi F. K. poszczególnych przedmiotów majątkowych. W świetle takiego rozrządzenia testamentowego
możliwe jest dziedziczenie całego spadku przez wnioskodawcę i uczestnika jako spadkobierców testamentowych ale
jedynie wówczas, gdy przedmioty im przeznaczone wyczerpują prawie cały spadek po W. K. (art. 961 k.c.) albo
spadek będą dziedziczyć spadkobiercy ustawowi, którzy będą zobowiązani do wykonania zapisu (art. 968 k.c.), o ile
przedmioty przeznaczone w testamencie dla wnioskodawcy i uczestnika nie wyczerpują prawie całego spadku. W
świetle powyższych uwag wskazać należy, że powinnością Sądu Rejonowego, wynikającym z obowiązku badania przez
sąd z urzędu, kto jest spadkobiercą 670 k.p.c., było ustalić czy przedmioty, które według rozrządzenia spadkodawcy
miały przypaść wnioskodawcy i uczestnikowi wyczerpały prawie cały spadek. Sąd Rejonowy na tę okoliczność
nie przeprowadził żadnego postępowania dowodowego ograniczając się do wskazania, że już z treści testamentu
wynikała wartość wszelkich dokonanych nim rozrządzeń. Sąd Rejonowy zaniechawszy wyjaśnienia czy przedmioty,
które według treści testamentu z dnia 9 października 1992 roku przypaść miały wnioskodawcy i uczestnikowi
wyczerpały prawie cały spadek pozbawił orzeczenie niezbędnej podstawy faktycznej odnoszącej się do wyjaśnienia
charakteru rozrządzenia spadkodawcy. Jednocześnie stwierdzić trzeba, że pismo wnioskodawcy datowane na dzień
2 grudnia 2012 roku nie mogło stanowić podstawy do ustalania wartości majątku spadkowego oraz poszczególnych
przydzielonych składników tego majątku przede wszystkim wobec braku precyzyjnego i jednoznacznego wskazania
tych wartości. Skoro zatem w zakresie wartości całego spadku a także poszczególnych składników tego spadku nie
było ostatecznie zgodnego stanowiska co do konkretnych kwot stanowiska wszystkich uczestników postępowania, a
Sąd Rejonowy z urzędu nie ustalił tych wartości to zaskarżone orzeczenie w części odnoszącej się do stwierdzenia
nabycia spadku po W. K. nie mogło się ostać. Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy z urzędu przede wszystkim
ustali skład majątku spadkowego i porówna go ze składnikami, którym rozrządzenie nastąpiło w testamencie a
następnie dopuści i przeprowadzi dowód z opinii biegłego na okoliczność ustalenia wartości tego majątku a także
wartości poszczególnych składników tego majątku przeznaczonych dla wnioskodawcy i uczestnika testamentem
spadkodawcy. Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego we wskazanym wyżej zakresie w oparciu o jego wynik
wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po W. K..
Jedynie na marginesie z uwagi na treść apelacji Z. G. i pozostałych uczestników, które zostały odrzucone, wyjaśnić
trzeba, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd ustala datę śmierci osoby wskazywanej we wniosku
jako spadkodawca, osoby spadkobierców spadku oraz ich tytuł do dziedziczenia. Nie dokonuje natomiast podziału
majątku dorobkowego uczestników czy też działu spadku ani nie orzeka o przydzieleniu poszczególnych składników
majątkowych oraz nie rozstrzyga o obowiązku spłat i dopłat. Kwestie te mogą stać się przedmiotem badania sądu w
razie złożenia wniosku o podział majątku dorobkowego i dział spadku po rodzicach uczestników.
Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji
postanowienia.
O kosztach niniejszego postępowania apelacyjnego orzeknie Sąd Rejonowy w orzeczeniu kończącym sprawę w
instancji (art. 108 § 2 k.p.c.).
Ref.SSR Grzegorz Barnak