pobierz tutaj - Muzeum Narodowe w Poznaniu

pobierz tutaj - Muzeum Narodowe w Poznaniu

Kalendarium życia profesora Jana Berdyszaka*
1934
Jan Berdyszak urodził się 15 czerwca w Zaworach, koło Książa Wielkopolskiego. Pierwszych lekcji
rysunku udziela mu ojciec, Józef, rzeźbiarz studiujący wcześniej w Krakowskiej Szkole Przemysłu
Artystycznego i Poznańskiej Szkole Sztuk Zdobniczych. Zaprzyjaźniony z ojcem prof. Jan Wroniecki,
grafik i malarz, członek poznańskiej grupy artystycznej Bunt, odwiedza Zawory w latach 1946–1948
i zabiera chłopca na plenery.
1948–1952
Nauka w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Józefa Wybickiego w Śremie.
1952–1958
Studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, w pracowni rzeźby prof.
Bazylego Wojtowicza. W tym czasie studiuje też indywidualnie malarstwo. W czasie studiów
organizuje pierwsze kilkudniowe pokazy malarstwa i grafiki w Zakładzie Historii Sztuki UAM
w Poznaniu.
W czerwcu 1956 r. na Ogólnopolskiej międzyuczelnianej wystawie grafiki i rysunku kół naukowych
otrzymuje III nagrodę za gipsoryt dedykowany szwajcarskiemu kompozytorowi Arthurowi
Honeggerowi (1892–1955).
1958–1960
Intensywne prace nad malarstwem i grafiką ukierunkowane na uzyskanie najprostszej, syntetycznej
formy. Od 1958 r., poprzez poszukiwanie własnej konstrukcji obrazu, dochodzi do malarstwa
abstrakcyjnego. Powstaje cykl obrazów „Formy generalne” i cykle graficzne (drzeworytnicze
i gipsorytnicze) „Czarne formy” oraz „Czerń i biel”. Cykle te prowadzą bezpośrednio do obrazów
o formatach integralnych.
1960
Początek cyklu obrazów przedstawiających koła i elipsy, malowanych jeszcze w tradycyjnym
formacie.
W marcu otwarcie wystawy Grafika Jana Berdyszaka w galerii poznańskiego klubu Od Nowa. Artysta
prezentuje na niej gipsoryty z lat 1959–1960. Była to pierwsza oficjalna wystawa indywidualna Jana
Berdyszaka. Za debiut w dziedzinie malarstwa i grafiki otrzymuje nagrodę artystyczną Klubu Od
Nowa.
Udział w I Biennale Grafiki w Krakowie.
1961
Otrzymuje pierwszą nagrodę w konkursie na plakat Festiwalu Chórów Polskich.
1962–1964
Powstaje cykl obrazów „Koła podwójne”. Prace te zrywają z tradycyjnym pojęciem formatu obrazu,
ograniczonego kształtem i ramą. Nazywa je formatami integralnymi. Powstają pierwsze rzeźby
gęstościowe w metalu.
1963
Rozpoczyna nowy cykl obrazów przedstawiających koła i półkule „Kompozycje kół”, kontynuowany
do 1967 r.
Dwutygodniowy pobyt w Chmielnie koło Kartuz. Przy okazji wykładów dla studentów w wytwórni
Leona Necla powstają prace ceramiczne.
1965
Powstaje pierwszy Obraz strukturalny z otworem, w którym „wycięcie nie stanowi konturu
zewnętrznego obrazu, lecz odwrotnie – to, co było częścią wnętrza obrazu, zostaje wycięte, by
włączyć przestrzeń rzeczywistą w obraz. Miejsce wycięte, miejsce puste, staje się równorzędnym
elementem w całości kompozycji obrazu, ważniejszym od miejsca namalowanego”.
1966
Powstaje cykl drzeworytów „Kompozycje kół”. Artysta rozpoczyna pracę nad cyklem obrazów
„Requiem”.
1967–1969
Powstają pierwsze dwuczęściowe obrazy integralne, których części mogą być eksponowane
w różnych relacjach wobec siebie. Następuje w nich odwrócenie pola obrazowego: kołem
podwójnym, czyli obrazem właściwym, staje się jego brak, wyznaczony elementami wyciętymi
i malowanymi. Ściana staje się integralną częścią i istotną wartością dzieła.
1970
Fascynacja rysunkiem jako skończoną formą działania artystycznego owocuje seriami rysunków
integralnych, wykonanych na kartonach ołówkiem, pastelami, tuszem.
Początek nowego cyklu „Projekt wyobrażeń”, złożonego z rysunków i grafik, w których części
rysunków zostają wycięte i kreują relacje pomiędzy rysunkiem i brakującymi formami. Sytuacje te są
rodzajem projektów możliwych do realizacji jedynie w samej wyobraźni.
Podróże artystyczne do Francji, Anglii, Hiszpanii i Włoch. Wyróżnienie krytyki francuskiej na
wystawie artystów zagranicznych w siedzibie UNESCO w Paryżu.
Udział w Międzynarodowym Sympozjum Sztuki Współczesnej w Hawanie.
1971
Początek cyklu rzeźb „Przezroczyste”, których podstawowym tworzywem jest szkło. Jest to dalszy
etap w drodze do utożsamienia gry przestrzennej z samą przestrzenią. Artysta analizuje w nich
problem przezroczystości, gęstości prowadzących aż do ciemności. Są to kontynuowane na odmienny
sposób problemy realizowane w rzeźbach z metalu.
Otrzymuje nagrodę Ministra Kultury i Sztuki III stopnia za twórczość artystyczną.
Wystawa monograficzna w BWA w Poznaniu.
1972
Powstaje cykl obrazów i autochemigrafii „Ramy Wschodu” jako rodzaj hołdu dla filozoficznej roli
przestrzeni w kulturach Wschodu. Powstaje też cykl obrazów i autochemigrafii „Milczenie”,
zakończony w 1975 r.
1973
Powstają „Obszary koncentrujące”,
i samokomunikowania się.
założone
jako
inicjacja
prowadząca
do
koncentracji
1974
Tworzy cykle autochemigrafii „Milczenie” i „Milcząca kontemplacja”. Kontynuuje rysunki „Projekty
wyobrażeń”. Muzeum Narodowe w Poznaniu organizuje retrospektywną wystawę Berdyszaka
w salach parteru (obecnie stary gmach).
Otrzymuje I nagrodę na 4. Triennale Rysunku we Wrocławiu.
1975
Otrzymuje wyróżnienie w konkursie na obraz im. Jana Spychalskiego w Poznaniu oraz medal Złotego
Grona w Zielonej Górze.
1976
Na zaproszenie Tomasza Palacza, dyrektora Muzeum Okręgowego w Radomiu, rozpoczyna
współpracę z Ośrodkiem Pracy Twórczej w Orońsku (od 1983 r. Centrum Rzeźby Polskiej w
Orońsku).
1978
Kończy cykl rzeźb „Przezroczyste” pracą Przezroczysta i niedostępna.
1979–1983
Tworzy cykl „Studia po…”, złożony z autooffsetów, z których spora część to heliografie uzyskane
przez stawianie na płycie offsetowej rzeźb „Przezroczystych” ze szkła i metalu. Uzyskany obraz – cień
w negatywie lub użyty obraz fotograficzny w postaci odbitki graficznej – jest dalej opracowywany
i wycinany. Dokonuje licznych eksperymentów z rysunkiem.
1984
Współpraca z galerią l’Ollave w Lyonie.
Wchodzi w skład Rady Programowej Międzynarodowego Biennale Grafiki w Krakowie.
Otrzymuje nagrodę czasopisma Projekt na X Międzynarodowym Biennale Grafiki w Krakowie oraz
Nagrodę Miasta Poznania za dorobek artystyczny.
1985
Zaczyna tworzyć zespół prac rysunkowych, rzeźb i instalacji „Stany moralności”. Pośród użytych
materiałów, jak szkło, drewno, kamień, ziemia, szczególną rolę odgrywają chleb, białe obrusy i
kamień.
1988
Zostaje zaproszony przez Maxa Schoendorffa do atelier graficznego URDLA (obecnie Centre
international estampe & livre) w Lyonie – Villeurbanne, gdzie do 1993 r. co roku przez miesiąc
tworzy litografie z cyklu „Projekty wyobrażeń”, eksperymentując z litografią i różnego rodzaju
papierami.
Otrzymuje Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.
1989
Na terenie Muzeum w Zielonej Górze rozpoczyna cykl „Belek” jako obiektów instalowanych
i instalacji. Cykl powstaje z zabytkowych belek budowlanych oraz szyb.
1990
Rozpoczyna cykl „Passe-par-tout” będący wynikiem refleksji nad różnymi sensami samego passepartout oraz relacjami różnych rodzajów ograniczeń przy ujawnianiu takich wartości, jak półcień,
ciemność, podłoga, ściana, itd.
1991
Dalsze realizacje w ramach cykli „Passe-par-tout” i „Belki”.
Wystawa indywidualna w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, prezentująca rzeźbę, rysunek
i grafikę.
Wystawa Grafika poszukująca w Galerii ON w Poznaniu.
1992
Wystawa Książki i strony w warszawskim Centrum Sztuki Współczesnej.
Początek prac nad reinstalacjami fotograficznymi, w których wykorzystuje fotografie z własnych
instalacji.
Obejmuje także Pracownię Rysunku w Instytucie Sztuki i Kultury Plastycznej w Zielonej Górze.
Na Międzynarodowym Triennale Rysunku we Wrocławiu otrzymuje nagrodę.
1993
Na trzech jednocześnie zorganizowanych wystawach indywidualnych w Lyonie pokazuje: w galerii
l’Ollave instalacje „Belek”, w Centre d’arts plastiques w St-Fons malarstwo „Belki krzyża”,
a w URDLA w Villeurbanne – rysunki i grafiki dotyczące „Belek”.
1994
W Państwowym Muzeum Malarstwa i Rzeźby w Ankarze wystawia prace z cyklu „Passe-par-tout”.
Na wystawie w Galerii Labirynt w Lublinie prezentuje Dedykację dla Andrzeja Mroczka. Praca ta
rozpoczyna rysunki rzeczowe, w których przedmiot zostaje skonfrontowany z jego prostymi
odwzorowaniami przestrzennymi.
Otrzymuje nagrodę dyrektora Wydziału Kultury Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach na II
Triennale Grafiki Polskiej w Katowicach oraz Nagrodę Artystyczną Miasta Poznania.
1995
Otrzymuje nagrodę na 11. Norweskim Międzynarodowym Triennale Grafiki w Fredrikstadt
w Norwegii.
Kontynuuje pracę nad reinstalacjami fotograficznymi, rysunkami rzeczowymi oraz nad grafiką z cyklu
„Belki”. Tworzy pierwsze grafiki warstwowe, w których obraz powstaje poprzez odejmowanie
odpowiednich części z podłoża papierowego i transparentnych folii, które w sumie tworzą jedną
całość o różnej gęstości.
1996
Retrospektywne wystawy wybranych problemów twórczości Jana Berdyszaka z lat 1962–1995
w Galerii Współczesnej BWA i Muzeum Śląskim w Katowicach.
W ramach kontynuowanego cyklu „Passe-par-tout” powstaje cykl grafik warstwowych.
Vanni Scheiviller wydaje w Mediolanie Projekty wyobrażeń Jana Berdyszaka pod red. Aliny
Kalczyńskiej, w ramach Serie incisioni originali di artisti polacchi.
1997
W ramach Międzynarodowego Triennale Grafiki, na wystawie Oktagon+1 w Bunkrze Sztuki
w Krakowie, prezentuje „Grafiki warstwowe” z papierów, folii, a także – zrealizowane na miejscu –
z dużych szyb.
1998
W Carnegie Mellon University w Pittsburgu tworzy, wyłącznie poprzez kompilację programów,
grafikę komputerową Obiektywna nieobecność krzesła.
Wystawa transparentnych grafik warstwowych w Torsten Lilia Graphic Art Collection w Grafikens
Hus w Mariefred w Szwecji.
1999
Kontynuuje cykle: „Passe-par-tout”, „Reinstalacje fotograficzne”.
Akademia Sztuk Pięknych w Bratysławie nadaje Berdyszakowi tytuł doktora honoris causa.
2000
Rozpoczyna prace nad cyklem „Reszty reszt” (pierwszy raz prace zostały pokazane w 2006 r.
w Toruniu).
2002
Na wystawie monograficznej w Muzeum Rzeźby Polskiej w Orońsku, prezentującej wybrane
problemy w twórczości Berdyszaka z lat 1960–2002, pokazano m. in. nową instalację Passe-par-tout
niepewności.
2003
W Galerii Miejskiej we Wrocławiu prezentuje obrazy z cyklu „Passe-par-tout” powstałe w latach
2001–2003. Rozpoczyna cykl „Après passe-par-tout” złożony z obiektów malarskich instalowanych,
instalacji i grafik warstwowych.
Za prace Poruszone passe-par-tout oraz Rozpadłe passe-par-tout VIII otrzymuje nagrodę
regulaminową na 5. Triennale Grafiki Polskiej w Katowicach.
Otrzymuje nagrodę magazynu o sztuce ARTeon za 2002 r.
2004–2005
Kontynuuje prace nad cyklem „Après passe-par-tout”. Powstają prace malarskie, grafiki warstwowe
oraz instalacje.
W 2004 r. otrzymuje Nagrodę Ministra Kultury za wybitne osiągnięcia w dziedzinie sztuk
plastycznych.
2006
W Poznaniu zostaje otwarta największa wystawa retrospektywna Berdyszaka. Ze względu na
różnorodność tematyki i liczbę, prace pokazywane są w pięciu różnych galeriach miasta, a także
w Galerii Sztuki Wozownia w Toruniu.
Dla Wielkopolskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych Berdyszak szkicuje zespół czterech form
szklano-stalowych, przewidzianych na Aleje Marcinkowskiego w Poznaniu, naprzeciwko gmachu
muzeum (projekt niezrealizowany).
Tworzy koncepcję Obszaru obrazów efemerycznych w Poznaniu na ul. Św. Marcin, w sąsiedztwie
budynku Akademii Muzycznej (odsłonięcie w 2009 r.).
Otrzymuje Nagrodę Specjalną (Burmistrza Mikołowa i Krytyków) na 6. Triennale Grafiki Polskiej
w Katowicach.
2007
W Galerii Foto-Medium-Art w Krakowie prezentuje modelowy Generator fotografii efemerycznych.
Kończy cykl „Après passe-par-tout”. Kontynuuje prace nad cyklem „Reszty reszt”.
2008
Prace nad cyklem „Reszty reszt”.
Otrzymuje Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” przyznany przez Ministra Kultury
i Dziedzictwa Narodowego.
2009
W marcu podczas ogólnopolskiej konferencji 6 BGS poświęconej grafice polskiej w Akademii Sztuk
Pięknych w Poznaniu prezentuje wykład „Sytuacyjność efemerycznej grafiki dzisiaj”.
2014
Wystawa prywatnej kolekcji Grażyny Kulczyk Everybody Is Nobody for Somebody, Sala de Arte,
Exposiciones Boadilla (Fundación Banco Santander) w Madrycie. Prace Berdyszaka zostały
skonfrontowane m. in. z dziełami Donalda Judda i Dana Flavina.
Wystawa monograficzna Jan Berdyszak. Horyzonty grafiki w Muzeum Narodowym w Poznaniu.
* Kalendarium to, zebrane i opublikowane zostało w katalogu wystawy Horyzonty grafiki, w Muzeum
Narodowym w Poznaniu 15 czerwca – 24 sierpnia 2014