Historia państwa i prawa polskiego

1. Nazwa przedmiotu: Historia państwa i prawa polskiego.
2. Kierunek: prawo
3. Typ studiów: niestacjonarne
4. Rodzaj zajęć: wykład
5. Status przedmiotu: obligatoryjny
6. Rok studiów, semestr: I rok, semestr zimowy.
7. Liczba godzin: 40
8. Prowadzący: dr hab. Zbigniew Naworski
9. Wymagania wstępne: brak
10. Forma zaliczenia: egzamin
11. Cel poznawczy: zapoznanie studentów z podstawowymi instytucjami państwa i
prawa polskiego od czasów najdawniejszych do upadku PRL.
12. Metoda nauczania: wykład
13. Język: polski
14. Treść programowa: programowa przedmiotu: Historia państwa i prawa polskiego.
1. Zagadnienia wstępne.
Znaczenie poznawcze historii państwa i prawa polskiego.
Periodyzacja.
2. Ustrój dawnej Polski.
Narodziny państwowości na ziemiach polskich. Monarchia protofeudalna.
Monarchia patrymonialna na ziemiach polskich. Monarchia pierwszych Piastów (960 –
1138). Rozdrobnienie feudalne (1138 – 1320). Organizacja państwa. Główne kierunki
rozwoju.
Monarchia stanowa (1320 – 1505). Korona Królestwa Polskiego. Organizacja państwa.
Charakter i dynamika monarchii stanowej.
Rzeczpospolita szlachecka i jej ewolucja. Demokracja szlachecka (1505 – 1652).
Oligarchia magnacka (1652 – 1764). Organizacja państwa i jego instytucje. Forma państwa
i jego ewolucja. Hamulce rozwoju i kryzys ustrojowy.
Początki monarchii konstytucyjnej (1764 – 1795). Pierwsze reformy. Prawa kardynalne.
Ustawodawstwo Sejmu Czteroletniego i jego upadek. Konstytucje grodzieńskie. Rozbiory
Polski i ich konsekwencje.
3. Prawo dawnej Polski.
Źródła prawa w okresie średniowiecza.
2
Źródła prawa w epoce nowoŜytnej.
Prawo prywatne i jego ewolucja.
Prawo karne i jego ewolucja.
Prawo procesowe i jego ewolucja.
4. Ustrój ziem polskich pod zaborami (1795 – 1914)
Ziemie polskie w latach 1795 – 1807.
Księstwo Warszawskie 1807 – 1815.
Wolne Miasto Kraków 1815 – 1846.
Królestwo Polskie 1815 – 1914. Okres konstytucyjny. Okres międzypowstaniowy.
Królestwo po powstaniu styczniowym.
Gubernie zachodnie w latach 1807 – 1914.
Zabór pruski 1815 – 1914. Wielkie Księstwo Poznańskie. Zabór pruski do powstania II
Rzeszy. Zabór pruski w dobie germanizacji – 1871 – 1914.
Galicja w latach 1815 – 1914. Status prawny prowincji do 1861 r. Galicja w dobie
autonomii (1861 – 1914).
5. Prawo na ziemiach polskich pod zaborami.
Prawo polskie a prawo zaborcze - zakres przedmiotowy i chronologiczny obowiązywania.
Źródła prawa.
Prawo cywilne.
Prawo karne.
Prawo procesowe.
Narodziny i rozwój materialnego i procesowego prawa administracyjnego.
6. Ziemie polskie w latach I wojny światowej.
Organizacja aparatu okupacyjnego w Królestwie Polskim.
Dzielnicowe organy władzy państwowej na ziemiach polskich.
7. Ustrój II Rzeczypospolitej.
Charakterystyka ustroju państwa i jego ewolucja. Dekret z 22 XI 1918. Mała Konstyucja z
1919 r. Konstytucja marcowa z 1921 r. Nowela sierpniowa z 1926 r. Konstytucja
kwietniowa z 1935 r.
Organizacja państwa. Administracja publiczna centralna i terytorialna (ogólna i specjalna)
Samorząd terytorialny. Kontrola administracji. Organizacja wymiaru sprawiedliwości.
8. Prawo sądowe II Rzeczypospolitej.
Stan prawa sądowego w pierwszych latach niepodległości.
Unifikacja i kodyfikacja prawa.
3
Prawo cywilne materialne i procesowe.
Prawo karne materialne i procesowe.
9. Ziemie polskie w latach II wojny światowej.
Podział ziem okupowanych. Organizacja władz na terenie okupacji niemieckiej i
radzieckiej. Status prawny ludności polskiej na terenach okupowanych.
Polskie organy państwowe na emigracji.
Organizacja i funkcjonowanie Polskiego Państwa Podziemnego.
Podziemne organy komunistyczne.
10. Ustrój państwa w pierwszych latach istnienia władzy ludowej (1944 – 1952).
Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, Rząd Tymczasowy, Tymczasowy Rząd
Jedności Narodowej.
Budowa terytorialnych organów administracji i samorządu i ich ewolucja. Rady
Narodowe.
Mała konstytucja z 1947 r. i Konstytucja PRL z 1952. Forma państwa i jego ewolucja.
Stan formalnoprawny a praktyka polityczna.
15. Literatura podstawowa:
1. J. Bardach, B. Leśnodorski, M. Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa
1993 i wyd. nast.
2. T. Maciejewski, Historia ustroju i prawa sądowego Polski, Warszawa 1999.
3. M. Kallas, A. Lityński, Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Warszawa 2000.
Literatura uzupełniająca:
1. E. Borkowska-Bagieńska, K. Krasowski, B. Lesiński, J. Walachowicz, Historia
państwa i prawa Polski. Zarys wykładu, Poznań 1994.
2. P. Jurek, Historia państwa i prawa polskiego. Źródła prawa, sądownictwo, Wrocław
1996.
3. R. Łaszewski, S. Salmonowicz, Historia ustroju Polski, Toruń 1995 i wyd. nast.
4. D. Makiłłą, Z. Naworski, Historia prawa na ziemiach polskich. Zarys wykładu, cz. 1-2,
Toruń 1996, 2000.
4