listopad w bibliotece

LISTOPAD W BIBLIOTECE
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, ul. Dobra 56/66, 00-312 Warszawa
Tel.: 5525660, fax 5525659, e-mail: [email protected]
http://www.buw.uw.edu.pl
listopad 2009 r.
PROMOCJA KSIĄśKI I WYSTAWA POŚWIĘCONA JANOWI FELIKSOWI
PIWARSKIEMU. POCZĄTEK OBCHODÓW 10-LECIA BUW NA POWIŚLU
We czwartek, 26 listopada, o godzinie 18.00, w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie
odbył się wieczór promocyjny ksiąŜki Jolanty Czerzniewskiej i Jolanty Talbierskiej, Jan
Feliks Piwarski (1794–1859) pierwszy kustosz Gabinetu Rycin Królewskiego Uniwersytetu
Warszawskiego. W 150. rocznicę śmierci. Promocja, połączona z kameralną wystawą prac
Jana Feliksa Piwarskiego ze zbiorów Gabinetu Rycin BUW wpisana została w doroczne
święto Uniwersytetu Warszawskiego oraz przypadającą na grudzień inaugurację obchodów
10-lecia obecności Biblioteki Uniwersyteckiej w nowym gmachu na Powiślu.
17 grudnia 2009 roku przypada 150. rocznica śmierci Jana Feliksa Piwarskiego, artysty,
pedagoga, muzealnika, krytyka i badacza sztuki, wielkiego patrioty i społecznika zasłuŜonego
dla Uniwersytetu Warszawskiego i kultury polskiej. Był on pierwszym kustoszem Gabinetu
Rycin, najstarszego publicznego zbioru grafiki i rysunku w Polsce, powołanego w roku 1818
na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim. Gabinet Rycin, spadkobierca rodzimych
tradycji kolekcjonerstwa, muzealnictwa publicznego, kultury artystycznej Uniwersytetu,
postaw obywatelskich i patriotycznych ludzi związanych z Uczelnią, nauką i kulturą polską,
postanowił uczcić swojego pierwszego opiekuna przygotowaniem jubileuszowej publikacji,
którą wraz z Biblioteką współfinansowało Biuro Promocji UW w ramach programu Kultura
UW, za co gorąco dziękujemy.
Na spotkanie i wernisaŜ wyjątkowo licznie przybyli zaproszeni goście, m.in. profesorowie i
pracownicy Uniwersytetu Warszawskiego, Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie,
przedstawiciele muzeów i bibliotek (takŜe spoza stolicy), Instytutu Sztuki PAN, Zamku
Królewskiego w Warszawie wraz z dyrektorem, prof. Andrzejem Rottermundem i jego
małŜonką, a takŜe wierni przyjaciele Biblioteki i autorek oraz kilkunastu przedstawicieli
rodziny Piwarskich, potomków bohatera wieczoru – Jana Feliksa, którzy przyjechali na tę
uroczystość nie tylko z róŜnych stron Polski, ale i z Niemiec, Holandii oraz z Norwegii.
Zebranych powitała Dyr. Ewa Kobierska-Maciuszko, oddając głos prof. Włodzimierzowi
Lengauerowi, Prorektorowi ds. Badań Naukowych i Współpracy z Zagranicą, który mówił o
waŜnej dla Uniwersytetu i kultury roli Biblioteki i Gabinetu Rycin. Następnie pani
Małgorzata Świerzyńska, reprezentująca Neriton, wydawcę ksiąŜki, przedstawiła
wydawnictwo i jego osiągnięcia.
Kulminacyjnym punktem wieczoru była prezentacja ksiąŜki i akademicka dyskusja na temat
poruszonych w niej problemów, którą poprowadziła dr Jolanta Talbierska. KsiąŜka opisuje
Piwarskiego w sposób nowatorski, niemal wyłącznie jako opiekuna uniwersyteckiego
Gabinetu Rycin, muzealnika, badacza grafiki i rysunku, wykształconego w tym kierunku w
zbiorach wiedeńskich, berlińskich i drezdeńskich, obok Stanisława Kostki Potockiego
pioniera nowoczesnego opracowania dzieł na papierze w Polsce. Poruszone zagadnienia
wydobywają aspekt naukowy i badawczy jego pracy związanej z organizacją i metodyką
opracowania uniwersyteckiej kolekcji. Podkreślenie wagi tej działalności Piwarskiego wydało
nam się bardzo waŜne, zwłaszcza wobec zbioru usytuowanego w instytucji nauki, a szeroki
kontekst kulturowo-polityczno-społeczny publikacji sprawił, Ŝe pionierskie dokonania
1
Kustosza nabrały właściwego wymiaru. Piwarski został ukazany jako badacz sztuki i autor
pionierskiego tekstu o kolekcji uniwersyteckiej – Wiadomość o Gabinecie rycin z publiczną
narodową Biblioteką połączonym („Gazeta Literacka”, 1822). Tę programową wypowiedź
porównano z formującą się metodyką grafiki i rysunku oraz z postawą estetyczną i teorią
sztuki jego mistrza i mecenasa, Stanisława Kostki Potockiego, bezsprzecznego spiritus
movens i współautora koncepcji. Udział w dyskusji wzięli zaproszeni z Instytutu Historii
Sztuki UW – prof. Maria Poprzęcka i dr hab. Andrzej Pieńkos (dyrektor IHS) oraz dr ElŜbieta
Budzińska, emerytowany, wieloletni pracownik Gabinetu Rycin BUW. Dyskutowano m.in. o
fenomenie Gabinetu Rycin, jako wcielonej w Ŝycie, oświeceniowo-romantycznej utopii u
progu XIX wieku, o miejscu Jana Feliksa Piwarskiego w początkach warszawskiej i polskiej
historii sztuki, o jego roli dla kolekcji i Uniwersytetu, a takŜe o jego związkach ze
Stanisławem Kostką Potockim. Podkreślano teŜ zgodnie piękną szatę graficzną prezentowanej
publikacji.
Następnie głos zabrał prawnuk Jana Feliksa Piwarskiego, pan Andrzej Jan Piwarski, artystaplastyk, który uroczyście przekazał do zbioru Gabinetu Rycin kilkunaście prac własnych
(grafiki i rysunki) oraz jego Ŝony, Barbary Ur Piwarskiej.
NaleŜy podkreślić, Ŝe cała uroczystość miała akademicki charakter, podkreślający
problematykę publikacji, w której Jan Feliks Piwarski został ukazany po raz pierwszy nie
tylko jako artysta i pedagog, a przede wszystkim jako pionier polskiej historii sztuki.
Promocja i towarzysząca jej wystawa była bardzo waŜnym wydarzeniem dla naszej
Biblioteki, społeczności uniwersyteckiej, ale przede wszystkim dla Gabinetu Rycin. To czym
dzisiaj jest Gabinet Rycin zapoczątkował Jan Feliks Piwarski, wprowadzając w Ŝycie
określony model zbioru i ambitny wzór opiekuna kolekcji, które mimo upływu lat nie straciły
na aktualności. Program ten tworzyły naukowa pasja, prace badawcze i oddanie dla zbioru,
przy jednoczesnym promowaniu i wykorzystaniu kolekcji przez środowiska akademickie,
muzealne i uczelnie artystyczne. Gdyby nie splot wydarzeń historycznych i politycznych,
Gabinet Rycin mógłby słuŜyć za wzorzec zbioru publicznego, a Piwarski objąłby pierwszą
polską katedrę historii sztuki, która ostatecznie powstała w Krakowie w 1882 roku.
Jolanta Talbierska
ROMAN PALESTER – KOMPOZYTOR ZA śELAZNĄ KURTYNĄ...
... pod takim tytułem Gabinet Zbiorów Muzycznych zaprezentował w sali 315 wystawę, w
dniach 2–20 listopada. Okazją do jej zorganizowania stała się przypadająca w tym roku 20.
rocznica śmierci Romana Palestra, kompozytora wybitnego, a wciąŜ mało znanego w swej
ojczyźnie, który niemal połowę swojego Ŝycia przebywał na emigracji: w Monachium i
ParyŜu. Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie z woli samego Palestra przechowuje w
Archiwum Kompozytorów Polskich spuściznę kompozytora, co w sposób szczególny
zobowiązuje do dbałości o prezentację i promocję jego twórczości. Ekspozycja obejmowała
dwa plany: pierwszy stanowiło 12 plansz ukazujących chronologicznie Ŝycie kompozytora;
drugim były obiekty zaprezentowane w gablotach: rękopisy muzyczne i nie muzyczne,
dokumenty, pamiątki, korespondencja, fotografie, wybór ciekawszych pozycji z biblioteki
Palestra. Wystawie towarzyszyła dyskretnie brzmiąca muzyka z róŜnych okresów twórczości.
Zainteresowani mieli ponadto moŜliwość skorzystania z komputera, który odtwarzał
multimedialną płytę pt.: „Roman Palester”, wydaną przez BUW i Fundację UW w styczniu
br. Dwiema odrębnymi planszami zaakcentowana została takŜe inna waŜna rocznica: 50-lecia
istnienia Archiwum Kompozytorów Polskich BUW.
Magda Borowiec
2
ERASMUS 2009/2010 – ODCINEK I
W dniach 16-20 listopada przebywałam na staŜu w Sistema Bibliotecario Uniwersytetu w
Mediolanie. Sistema Bibliotecario jest jednostką skupiającą wszystkie biblioteki wydziałowe,
których jest około 90.
Podstawowym celem mojego wyjazdu było uzupełnienie wiedzy nt. nowego języka
katalogowania przedmiotowego Nuovo Soggettario, który poznałam podczas poprzedniego
staŜu na Uniwersytecie w Pizie w 2008 r.
Jest to język opracowany od podstaw w Bibliotece Narodowej we Florencji w latach 20022007. W toku prac stworzono język prekoordynowany analityczno-syntetyczny, o
słownictwie paranaturalnym i gramatyce pozycyjnej. Słownictwo ujęte w formie
tezaurofasety podzielone na kategorie, fasety i podfasety, obejmuje w tej chwili 31 tys.
terminów (ostatnia aktualizacja miała miejsce w czerwcu 2009 r.).
Spotkania szkoleniowe odbywałam z Giulianą Sapori, która jest we Włoszech największym
autorytem w dziedzinie opracowania przedmiotowego.
Szczegółowe informacje na temat języka zawarłam w artykule, który ukaŜe się w
„Przeglądzie Bibliotecznym”.
Kolejnym aspektem mojego pobytu na Uniwersytecie w Mediolanie było zapoznanie się z
róŜnymi systemami klasyfikacji. Generalnie we Włoszech stosuje się klasyfikację dziesiętną,
jednak wiele bibliotek tworzy własne wariacje, jak np. biblioteka Wydziału Literatury
powstała z połączenia 5 bibliotek instytutowych, co wymusiło ujednolicenie kilku rodzajów
klasyfikacji w całkiem nowy system. Poznałam takŜe klasyfikacje MSC (Mathematics Subject
Classification) uŜywaną w bibliotece Wydziału Matematyki, PACS (Physics and Astronomy
Classification Scheme) biblioteki Wydziału Fizyki i Astronomii oraz NLM (National Library
of Medicine) stosowaną w bibliotece Wydziału Farmacji. Ta ostatnia była mi najbliŜsza,
poniewaŜ jest niejako uzupełnieniem Klasyfikacji Biblioteki Kongresu, której uŜywa BUW.
Znaki klasyfikacyjne obejmują wykazy QS-QZ i W-WZ wyłączane z wykazów LC.
Anna Górska
KONFERENCJE, SEMINARIA, WARSZTATY
W dniach 8-10 października w zabytkowej Sali Kolumnowej Towarzystwa Naukowego w
Toruniu odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa Interkultureller Dialog in den
Städten des Königlichen Preußen. Organizatorami tej sesji byli: Katedra Filologii
Germańskiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Historisches Institut Uniwersytetu w
Poczdamie oraz Towarzystwo Naukowe w Toruniu a uczestniczyli w niej goście zarówno
polscy (głównie ze środowisk: toruńskiego i gdańskiego, BUW reprezentowała niŜej
podpisana) oraz z zagranicy (m.in. z Niemiec). Wygłoszone referaty w części pierwszej
dotyczyły świata nauki i sztuki, a w części kolejnej — toŜsamości pruskiej. Ciekawy był
referat prof. Danielle Buschinger z Uniwersytetu w Amiens na temat pruskiej (właściwie
gdańskiej) toŜsamości przedstawionej w „Kronice” Heinricha von Rheden - opisuje ona dzieje
ziem pruskich od czasów legendarnych do roku 1553. Inny charakter miał referat prof. HansaJürgena Bömelburga z Uniwersytetu w Gießen na temat niewykorzystanych (lub
wykorzystanych w niewielkim stopniu) materiałów (m.in. rękopiśmiennych gazet)
przechowywanych w toruńskim archiwum, bowiem zawierał głównie postulaty badawcze. W
następnym dniu konferencji przedstawione zostały referaty na temat Prus w XVII- i XVIIIwiecznym piśmiennictwie, a ostatni blok tematyczny zatytułowano „Międzykulturowe
spotkania”. Szczególnie interesujące było wystąpienie dr Anny Just (UW) na temat Prus
Królewskich w niemieckich i polskojęzycznych drukach ulotnych w czasach nowoŜytnych.
3
Równie ciekawie opowiadała dr Liliana Górska (UMK) o Prusach w kosmografiach XVII- i
XVIII-wiecznych, gdzie ziemie pruskie przedstawiano jako „mlekiem i miodem płynące”.
Organizatorzy zaplanowali równieŜ dyskusję panelową na temat aktualnego stanu badań,
planów oraz potrzeb digitalizacji źródeł historycznych. Niestety nie wszystkie plany
dyskusyjne zostały zrealizowane, gdyŜ z zaproszenia do udziału w obradach nie skorzystali
pracownicy zbiorów specjalnych z bibliotek toruńskich. Zabrakło takŜe streszczeń referatów
(z wyjątkiem jednego wszystkie wygłaszano w j. niemieckim), jednak organizatorzy
zapewniali, iŜ w przyszłym roku winny się ukazać drukiem wszystkie materiały z tej
konferencji.
Joanna Milewska-Kozłowska
JuŜ po raz dwunasty w dniach 4-6 listopada 2009 r. odbyła się Ogólnopolska Konferencja
Bibliotekarzy Muzycznych, połączona tym razem z III Ogólnopolską Konferencją Fonotek.
Miejscem spotkania była Biblioteka Główna Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki
w Gdańsku. W związku wagą tego wydarzenia dla całego środowiska BUW reprezentowała
dość liczna grupa pracowników Gabinetu Zbiorów Muzycznych: Piotr Maculewicz, ElŜbieta
Jasińska-Jędrosz, Ludmiła Sawicka i Ewa Hauptman-Fischer. Uczestnicy spędzili czas
niezwykle owocnie, poniewaŜ wszystkie wystąpienia reprezentowały wyjątkowo wysoki
poziom merytoryczny, towarzyszyły im takŜe ciekawe i inspirujące dyskusje. Wystąpienia
zostały podzielone na trzy bloki tematyczne: pierwszy dotyczył szeroko rozumianych
zbiorów, kolekcji i archiwów muzycznych. W tej części prezentowane były cztery
wystąpienia pracowników BUW. Piotr Maculewicz przedstawiał obecnie realizowany w
Gabinecie Zbiorów Muzycznych projekt współkatalogowania historycznych muzykaliów
śląskich w ramach RISM, ogólnie podsumowując dokonania współpracujących zespołów z
BU, BUWr oraz PAN. Dalsze dwa referaty przedstawiały juŜ szczegółowo wyniki
dotychczasowych badań. Ewa Hauptman-Fischer mówiła o kolekcji osiemnastowiecznych
rękopisów wspólnot braci czeskich z Niesky. Referat ten koncentrował się na analizie m.in.
kart tytułowych niemalŜe 600 rękopisów. Na jej podstawie udało się autorce ustalić dzieje
kolekcji i kolejne miejsca przechowania rękopisów w XVIII wieku. Najciekawsze efekty dała
analiza starych sygnatur, dzięki której udało się ustalić prawdopodobną proweniencję dla 170
rękopisów o nieznanym miejscu powstania. Ponadto ustalono przeznaczenie liturgiczne
poszczególnych źródeł oraz typowy dla braci czeskich skład zespołu wokalnoinstrumentalnego. Ludmiła Sawicka prezentowała referat poświęcony Ŝyciu i twórczości
dwóch kapelmistrzów katedry św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu: Johanna Martina Prandla i
Nicolasa Prandla. Czas ich działalności przypada na początek XVIII wieku. Rękopisy z ich
utworami przechowywane są obecnie wyłącznie w zbiorach BUW, a o kompozytorach tych
nie znajdziemy informacji we współczesnych leksykonach – stąd szczególne znaczenie
prowadzonych badań. Autorka pokazywała więc nie tylko wyniki swoich poszukiwań, ale
takŜe stosowane w takich wypadkach metody pracy naukowej, niekiedy wręcz
detektywistyczne. ElŜbieta Jasińska-Jędrosz przedstawiła w swoim komunikacie sylwetkę i
twórczość Wojciecha Łukaszewskiego – kompozytora i zasłuŜonego animatora Ŝycia
muzycznego, którego spuścizna przechowywana jest w Archiwum Kompozytorów Polskich
BUW.
W pierwszym bloku tematycznym szczególnie interesujący był referat o spuściźnie
muzykologa Adolfa Chylińskiego w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu
(Andrzej Jazdon, BUAM). Niezwykle ciekawe były teŜ referaty prezentujące osiągnięcia
gdańskiego ośrodka RISM (referaty Danuty Szlagowskiej oraz Jolanty Woźniak). Informacje
o niezwykle cennej kolekcji mikrofilmów z prywatnych zbiorów Kurta von Fischera
przechowywanych w Bibliotece Katedry Muzykologii UAM przedstawiła Lilianna Bether. Na
mikrofilmach tych znajdują się najcenniejsze europejskie rękopisy muzyczne.
4
Drugi blok tematyczny dotyczył digitalizacji zbiorów, tu szczególną uwagę zwrócił referat
Mariusza Szwocha (Akademia Muzyczna w Gdańsku) na temat nowatorskich i wciąŜ nieco
jeszcze eksperymentalnych technik OCR w odniesieniu do zapisu nutowego, co w przyszłości
stworzy fascynujące moŜliwości odsłuchu zapisanej w partyturach muzyki oraz wyszukiwania
np. według zadanego ciągu nut. Ciekawa była równieŜ prezentacja jednej z najbardziej
oryginalnych polskich bibliotek muzycznych, wiodącej byt w duŜej mierze wirtualny —
Biblioteki Polskiej Piosenki w Krakowie, którą przedstawiła Magdalena Gaisek. W ramach tej
placówki digitalizowane fonogramy są zintegrowane ze złoŜoną bazą danych informującą o
tekstach i ich autorach, kompozytorach, wykonawcach, aranŜacjach itp. Kontrowersje budziło
„wyizolowanie” owej bazy z uniwersalnych systemów sieciowych i rezygnacja ze
standardowych formatów opisu danych. W trzeciej grupie prezentowano kolekcje
fonograficzne i tu zaciekawiło nas wystąpienie Jacka Jackowskiego prezentujące fonotekę
Instytutu Sztuki PAN w Warszawie na tle analogicznych ośrodków europejskich. W lata
międzywojenne przeniósł nas arcyciekawy referat Małgorzaty Mazikiewicz o repertuarze
orkiestr salonowych, których nagrania przechowuje KsiąŜnica Pomorska w Szczecinie. Po raz
pierwszy w dziejach cyklicznych konferencji bibliotekarzy muzycznych prezentowana była
kolekcja prywatna Ewy i Jeremiusza Glensków z Poznania, zawierająca wiele rzadkich i
cennych druków muzycznych, głównie poloników.
Fascynującym dodatkiem do konferencji był koncert muzyki carillonowej — specjalność
Gdańska, który jako jedyne polskie miasto posiada aŜ trzy carillony, czyli zestawy strojonych
dzwonów (dwa wieŜowe, w Ratuszu Głównego Miasta i kościele św. Katarzyny oraz jeden
mobilny), a tamtejsza Akademia Muzyczna jako jedyna w kraju prowadzi klasę gry na tym
niezwykłym instrumencie (w którym grający uderza pięściami w wielkie klawisze,
poruszające system dźwigni i cięgien). Choć na carillony przeznaczano w dawnych wiekach
specjalny repertuar (tzw. „muzykę wieŜową” — w Gdańsku były to np. opracowania chorału
protestanckiego grane stosownie do święta, a zachowane w arcyciekawych rękopisach, które
takŜe mieliśmy okazję poznać podczas poświęconego im wykładu Danuty Popinigis), to
podczas koncertu granego na carillonie „ćwiczebnym” Akademii Muzycznej (i nowocześnie
transmitowanego do sali wykładowej za pośrednictwem wielkiego ekranu i głośników)
zabrzmiały aranŜacje repertuaru całkiem współczesnego, w tym jazzowych standardów oraz
negro spirituals, rewelacyjnie wykonywanych przez Monikę Kaźmierczak, której towarzyszył
Kwintet Dęty Blaszany Hevelius Brass. Muzykolodzy-delegaci słyszeli juŜ wiele rzeczy i
sądzili, Ŝe nic ich nie jest w stanie zadziwić, ale to fascynujące połączenie „egzotycznego”
instrumentu i zupełnie z nim na co dzień nie kojarzonego rodzaju muzyki pozostawiło ich w
stanie głębokiego, nader zresztą przyjemnego szoku, którego echo powraca do dziś wraz ze
wspomnieniem koncertu. Zainteresowanym polecamy zadanie np. w serwisie YouTube
zapytania o carillon, co pozwoli zobaczyć instrument w działaniu i usłyszeć jego brzmienie.
Ewa Hauptman-Fischer, Ludmiła Sawicka, Piotr Maculewicz
W dniach 5-6 listopada w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie odbyło się IV
Forum Młodych Bibliotekarzy. Co roku Forum, któremu patronuje SBP, odbywa się
w innym mieście, ma równieŜ odrębny temat przewodni. Tegoroczna edycja odbywała się
pod hasłem: Inicjatywy młodych w tworzeniu biblioteki globalnej wioski: ludzie i technologie.
W programie Forum znalazły się cztery zasadnicze kwestie, swego rodzaju ścieŜki, między
którymi uczestnicy mogli swobodnie wybierać. Były to: Tworzenie środowiska cyfrowego;
Interakcje: twarzą w twarz i klient cyfrowy; Bibliotekarzu przełam się: wzmocnić siebie;
Bibliotekarzu przełam się: wzmocnić organizację.
My skoncentrowaliśmy się na problematyce bibliotek cyfrowych. Omówiono pojęcie i nowe
pole działalności bibliotekarskiej: bibliotekarza cyfrowego. Poruszono równieŜ wciąŜ
powracający temat prawa autorskiego w odniesieniu do digitalizacji. Mówiono teŜ o
5
architekturze informacji w bibliotekach cyfrowych. W jednym z referatów zwrócono uwagę
na odmienność pracy z czytelnikiem wirtualnym, który moŜe się stać partnerem w tworzeniu
biblioteki cyfrowej (np. poprzez tagowanie). Wiele referatów skłaniało do refleksji na temat
większego zaimplementowania elementów Web 2.0 w obecności bibliotek w Internecie.
WaŜnym elementem forum było równieŜ to, Ŝe młodzi bibliotekarze z całej Polski mieli
okazję do poznania siebie nawzajem oraz do wymiany doświadczeń i pomysłów na
funkcjonowanie bibliotek w bliŜszej i trochę dalszej przyszłości.
Agnieszka Salwowska, Grzegorz Kłębek
W dniach 16-17 listopada odbyła się konferencja naukowa na temat: KsiąŜka – Biblioteka –
Propaganda zorganizowana przez Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych
Uniwersytetu Warszawskiego. Otwarcia konferencji dokonali dziekan Wydziału
Historycznego prof. dr hab. ElŜbieta Zybert i dyrektor IINiSB prof. dr hab. Dariusz Kuźmina.
Po wysłuchaniu trzech referatów wprowadzających: Krzysztofa Migonia: KsiąŜka
instrumentem i ofiarą polityki. Wprowadzenie do bibliologii politycznej, Jadwigi
Kołodziejskiej: Biblioteki publiczne w strukturze społecznej oraz Tomasza Gobana-Klasa:
MELiS, czyli Marks, Engels, Lenin i Stalin o ksiąŜce i prasie uczestnicy konferencji
dokonywali wyboru referatów wygłaszanych równolegle w dwóch lub trzech salach.
Zaproponowany profil konferencji zainspirował autorów wystąpień, owocując wygłoszeniem
na konferencji 49 referatów o bardzo zróŜnicowanej tematyce. Jednym z obszarów
zainteresowań uczestników konferencji, zgodnym z intencjami jej organizatorów, była rola
drukarstwa w upowszechnianiu idei politycznych, społecznych i religijnych. Kolejnym
zagadnieniem będącym tematem wielu wygłoszonych referatów była propaganda jako forma
komunikacji w ujęciu historycznym i współczesnym, a takŜe rola i moŜliwości bibliologii w
badaniach propagandy. W konferencji udział wzięła niŜej podpisana, wygłaszając referat na
temat: Pole tematyczne propagandy, cenzury i komunikacji w jhp KABA. Program konferencji
dostępny jest na stronie
http://www.lis.uw.edu.pl/apache2-default/attachments/139_Program_konferencji.doc
Anna Stanis
O Narodowym Zasobie Bibliotecznym dyskutowano na zebraniu naukowym w Instytucie
KsiąŜki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej 25 listopada. Referat przedstawiła Dominika
Stępniewska, która od 1,5 roku zajmuje się tym zagadnieniem w BN. Zebrane dane
przygotowane zostały na podstawie literatury (m.in. materiały z konferencji), dokumentów
(protokoły z zebrań, raporty z kontroli NIK) oraz przepisów prawnych i ankiet. W referacie
autorka starała się przedstawić historię i problemy związane z NZB oraz podobne rozwiązania
funkcjonujące w innych krajach.
Idea utworzenia Narodowego Zasobu Bibliotecznego powstała w Polsce pod koniec lat
siedemdziesiątych XX w. Przesłanką była ochrona polskiego dziedzictwa piśmienniczego, jak
równieŜ dokumentów wytworzonych przez Polaków za granicą (a zatem do NZB włączone są
teŜ polonica) oraz stworzenie odpowiednich warunków do ich przechowywania. Termin
„Narodowy Zasób Biblioteczny” po raz pierwszy pojawił się w styczniu 1977 r., a w roku
następnym przygotowano projekt statutu oraz powołano Radę NZB. Był to pierwszy okres
działalności NZB i Rady, kiedy opracowywano statut i kryteria zbiorów zaliczanych do NZB.
Miał powstać takŜe zespół ekspertów wspierających działania NZB, ale do tego nie doszło i
było to jedną z przyczyn stopniowego zamierania zagadnienia.
Do problematyki NZB wrócono w latach dziewięćdziesiątych XX w., ale ponownie
brakowało konkretnych ustaleń i wytycznych (w Ustawie o bibliotekach z 1997 r. nie
zdefiniowano zadań NZB). Dopiero Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z 1998 r.
podawało wykaz bibliotek tworzących NZB, jego definicję i zasady organizacji.
6
Obecnie do NZB naleŜy 56 bibliotek w Polsce (biblioteki publiczne 25%, szkół wyŜszych 21
%, PAN 18 %, muzeów 11 % i in.). Do NZB nie naleŜą biblioteki kościelne i prywatne.
Zgodnie z Rozporządzeniem z 1998 r. Minister Kultury i Sztuki powołał Radę NZB, której
pierwsza kadencja trwała w okresie 1999-2003 (kadencje 4-letnie). Rada, jako ciało
opiniotwórcze, bez mocy wykonawczych, miała zaproponować nowelizację ustawy, dokonać
analizy systemu bibliotecznego, charakterystyki zbiorów i opisać warunki ich
przechowywania. Jednak po upływie kadencji Radę rozwiązano i dalsze prace nie nastąpiły.
Pod naciskami środowiska bibliotekarskiego wrócono do problemu NZB i powołano nową
Radę (kadencja 2007-2011), która wyznaczyła sobie, jako główne zadanie, bardziej
precyzyjne zdefiniowanie NZB oraz wyznaczenie kryteriów, na podstawie których naleŜy
włączać materiały do Zasobu. Główne zalecenia:
- ustalenie kryteriów – co jest cenne; z jakiego okresu (publikacje wydane do 1801 r.?
1850 r.? 1900 r.?) ,
- zdefiniowanie starego druku,
- określenie, jakie dokumenty włączyć – wszystkie z danego okresu czy wybrane;
wtórne czy tylko pierwotne; wybrane dokumenty czy dokumenty wszystkich typów
(obecnie brakuje regulacji dotyczących DśS, materiałów kartograficznych i
ikonograficznych) ; jeden czy więcej egzemplarzy.
RozwaŜano z czego wynikają problemy – brak ustalonego źródła finansowania, podkreślano
potrzebę powstania wspólnej bazy bibliotek oraz określenia uprawnień Rady NZB – czy tylko
rola opiniotwórcza czy inna. Na podstawie analiz i przeprowadzonych w bibliotekach ankiet
zaproponowany został projekt kryteriów:
- podstawę zasobu miałyby tworzyć 2 egzemplarze: w BN i Bibliotece Jagiellońskiej,
jeśli nie będzie egzemplarza w tych bibliotekach do NZB zostanie włączony inny
- do NZB naleŜy włączać publikacje wydane w Polsce, ale teŜ za granicą, mające duŜe
znaczenie.
Autorka zakończyła referat kilkoma przykładami zbliŜonych rozwiązań z zagranicy (Czechy
– Digital Preservation of National Cultural Heritage; Chorwacja – The Croatian Cultural
Heritage; Francja – Written Heritage PAPE). Nigdzie nie ma analogicznego rozwiązania (w
niektórych krajach brak nawet regulacji prawnych).
Po referacie rozgorzała dyskusja, która była tym bardziej merytoryczna, Ŝe wśród
uczestników był członek Rady NZB z Biblioteki im. Ossolińskich we Wrocławiu. Dzięki
temu moŜna było uzyskać wiadomości z pierwszej ręki, jednak były one zbyt optymistyczne.
Rada pracuje nad określeniem kryteriów i poza tym właściwie nie podano więcej konkretów.
Podczas dyskusji rozwaŜano problemy związane z NZB, m.in. jaki rodzaj zbiorów i w jakich
ilościach powinien zostać włączony do Zasobu, czy wybrane, a moŜe wszystkie polskie
publikacje powinny zostać włączone (ze względu na trudność kwalifikacji i subiektywną
ocenę wartości zbiorów, wiele osób uwaŜa, Ŝe wszystkie polskie publikacje powinny znaleźć
się w NZB), czy włączać teŜ dokumenty obce przechowywane w polskich zbiorach.
Podkreślano, Ŝe w obecnej sytuacji bibliotekarstwa w Polsce, przy ogromnym zróŜnicowaniu
zbiorów, potrzebne jest gremium zatwierdzające zaproponowane publikacje i dokumenty, ale
równieŜ szukające źródeł finansowania. Podkreślano, Ŝe konieczne jest ustalenie miejsca
bibliotekarstwa w strukturze państwowej, bo tylko wówczas działanie NZB i jego
finansowanie zacznie prawidłowo funkcjonować. Z drugiej strony zwracano uwagę, Ŝe
biblioteki powinny kontynuować rozpoczęte prace (opracowywanie bibliografii,
mikrofilmowanie czasopism) mimo coraz szerzej zakrojonych działań digitalizacyjnych.
W zebraniu brali udział bibliotekarze z Warszawy, Torunia, Wrocławia. BUW
reprezentowały Anna Zawadzka i Lilianna Nalewajska.
Lilianna Nalewajska, Anna Zawadzka
7
Komisja Opracowania Rzeczowego Zbiorów ZG SBP wraz z Biblioteką Narodową i
Instytutem Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego
zorganizowała w dniach 26-27 listopada w Warszawie międzynarodową konferencję
Cyfrowość Bibliotek i Archiwów, na której spotkali się bibliotekarze, archiwiści i muzealnicy.
Tematem nadrzędnym była integracja zasobów poprzez czynienie ich kompatybilnymi i
moŜliwymi do odszukania. Zwrócono uwagę na narzędzia opracowania rzeczowego w
bibliotekach, archiwach i muzeach cyfrowych, czyli: języki informacyjno-wyszukiwawcze,
słowa kluczowe, ale równieŜ potrzebę tagowania, tworzenia map wiedzy czy abstraktów.
Mówiono o potrzebie stworzenia zintegrowanego, jednolitego języka wyszukiwania, co
podniosłoby tym samym jego efektywność. DuŜo miejsca poświęcono badaniom zachowań
uŜytkowników zasobów cyfrowych, potrzebom i metodom którymi się posługują przy
wyszukiwaniu informacji. Dyskutowano teŜ na temat standardu metadanych Dublin Core i
sposobu opisu dokumentu cyfrowego. Wiele uwagi poświęcono teŜ na omówienie stanu
digitalizacji poszczególnych muzeów, archiwów i bibliotek oraz moŜliwości i ograniczeń,
wynikających z uŜywanego oprogramowania. W dyskusji zwrócono uwagę na brak
konkretnej osoby lub instytucji, której zadaniem byłaby koordynacja i czuwanie nad
procesem spójnego wchodzenia bibliotek, archiwów i muzeów w świat cyfrowy.
W konferencji wzięli udział: Ewa Bagieńska, Maria Burchard, Magda Rowińska, Agnieszka
Salwowska, Leszek ŚnieŜko, Agnieszka Wróbel.
Agnieszka Salwowska
30 listopada w Bibliotece Publicznej m. st. Warszawy, przy ulicy Koszykowej, odbyło się
pierwsze spotkanie z nowego cyklu Sylwetki ludzi ksiąŜki. Zostało ono zorganizowane przez
mazowiecki okręg Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Licznych zainteresowanych słuchaczy powitała wicedyrektor biblioteki na Koszykowej, dr
hab. Katarzyna Materska, która przedstawiła gościa spotkania — prof. dr hab. Jadwigę
Kołodziejską i zapowiedziała temat wystąpienia Pani Profesor Bibliotekarskie dylematy – te
dobre i te złe. Następnie głos zabrała dr Małgorzata Pietrzak, z Instytutu Informacji Naukowej
i Studiów Bibliologicznych UW, która w kilku słowach opisała dorobek naukowy profesor
Kołodziejskiej, po czym oddała głos dostojnemu gościowi.
Pani Profesor zaskoczyła na początku wszystkich zebranych, oświadczając, Ŝe wszelkie peany
na cześć jej dokonań naukowych ... wszystko to nieprawda, przynajmniej częściowa.
Swój referat rozpoczęła w duchu wspomnieniowym, mówiąc m.in. o ostatnich swoich
wakacjach, spędzonych na Podlasiu, a takŜe pobycie w tamtych okolicach podczas drugiej
wojny światowej.
W dalszej części swojej gawędy Pani Profesor nawiązała do projektu „Kapitał Intelektualny
Polski”, opracowanego przez rządowych ekspertów na potrzeby ministra Michała Boniego.
Zwróciła uwagę na aspekty raportu w róŜnym stopniu związane z branŜą bibliotekarską, m.in.
na słaby poziom oświaty w porównaniu z oświatą krajów zachodnich; na przejmowanie przez
biblioteki w wielu małych miejscowościach funkcji przedszkoli, co stawia przed
pracownikami tych bibliotek nowe, często bardzo trudne zadania; na to, Ŝe wśród
uŜytkowników bibliotek większość stanowią dzieci i młodzieŜ szkolna.
Pani Profesor wypowiedziała się teŜ w dość krytycznym tonie o poziomie kształcenia
przyszłych kadr bibliotekarskich. Zwróciła teŜ uwagę na brak w Polsce swego rodzaju
„lobby” bibliotekarskiego, które mogłoby dbać o sprawy środowiska, eksponując problemy
branŜy bibliotekarskiej w o wiele większym stopniu, niŜ ma to miejsce obecnie.
Kończąc swoje wystąpienie, wspomniała o planowanej przez siebie publikacji, która ma
stanowić wydanie drugie, zmienione i rozszerzone, jednej z jej wcześniejszych prac na temat
publicznych bibliotek samorządowych w okresie międzywojennym.
Pytania i uwagi kierowane do Pani Profesor w ostatniej części spotkania dotyczyły zarówno
wspominanego przez nią Podlasia, jak i spraw zawodowych poruszonych w jej wypowiedzi.
8
Sympatyczne spotkanie nie do końca spełniło chyba jednak oczekiwania wszystkich
uczestników, gdyŜ Pani profesor dość luźno trzymała się tematu „bibliotekarskich
dylematów”, wraz z częścią audytorium wyraźnie utyskując na wiele współczesnych kwestii,
takich jak społeczeństwo informacyjne lub technologie komputerowe. Tymczasem, jak
wiadomo, przysłowiowy kij ma dwa końce i spadek czytelnictwa ksiąŜki papierowej nie
oznacza zaniku czytelnictwa w ogóle, a komputer moŜe równie dobrze szkodzić, jak
i pomagać.
Nie sposób jednak nie przyznać Pani Profesor racji, Ŝe środowisku bibliotekarskiemu w
Polsce nadal brakuje atrakcyjnego, spójnego wizerunku, a takŜe stałego wsparcia i
zrozumienia ze strony, jakŜe często zmieniających się, sfer rządowych.
W spotkaniu wzięło udział ośmioro pracowników BUW.
Jakub Burchard, Agnieszka Kasprzyk
***
III DNI JAPONII NA UNIWERSYTECIE WARSZAWSKIM. POLSKA W JAPONII.
JAPONIA W POLSCE: Z OKAZJI 90. ROCZNICY NAWIĄZANIA STOSUNKÓW
OFICJALNYCH MIĘDZY POLSKĄ A JAPONIĄ
W dniach 3-5 listopada w gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie odbyło się
sympozjum zorganizowane przez Zakład Japonistyki i Koreanistyki Wydziału
Orientalistycznego UW w ramach III Dni Japonii na Uniwersytecie Warszawskim. Głównym
tematem sympozjum, zatytułowanego „Polska w Japonii. Japonia w Polsce”, były relacje
między Polską a Japonią, których oficjalne stosunki nawiązane zostały dziewięćdziesiąt lat
temu, po I wojnie światowej. Patronat honorowy nad uroczystością objęła Ambasada
Japońska.
Sympozjum zostało uroczyście otwarte 3 listopada przez Dyrektor BUW, panią Ewę
Kobierską-Maciuszko oraz Prorektora Uniwersytetu Warszawskiego, prof. dr hab.
Włodzimierza Lengauera. Do zebranych gości i uczestników sympozjum przemówiła równieŜ
Dziekan Wydziału Orientalistycznego, prof. dr hab. Jolanta Sierakowska-Dyndo oraz Jego
Ekscelencja Ambasador Japonii w Polsce, Kusumoto Yuichi. WaŜnym wydarzeniem części
wstępnej sympozjum była uroczystość wręczenia dla Japonistyki UW dyplomu Ministra
Spraw Zagranicznych Japonii, który przekazany został przez J. E. Ambasadora Japonii na
ręce kierownika japonistyki, prof. dr hab. Ewy Pałasz-Rutkowskiej. Odczytano takŜe
podziękowania dla japonistyki za współpracę od p. Tomasza Merty, Podsekretarza Stanu w
Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Na pierwszą część sympozjum, zatytułowaną „Polska w Japonii” (koordynator E. PałaszRutkowska), złoŜyły się wystąpienia polskich i japońskich specjalistów na temat obecności i
działalności Polaków w Japonii oraz ich znaczenia dla obustronnych kontaktów. Na temat
ostatniego projektu Polskie groby w Japonii, prowadzonego z inicjatywy MKiDN głos zabrali
m. in. prof. Otani Tadashi z Uniwersytetu Senshu, Tokio (w imieniu nieobecnego prof. Inaby
Chiharu z Uniwersytetu Meijō, Nagoja) i prof. Miyawaki Noboru z Uniwersytetu
Ritsumeikan w Kioto. Pokazany został takŜe film dokumentalny zrealizowany przez japońską
telewizję NHK pt. Polacy walczący w wojnie japońsko-rosyjskiej.
W popołudniowej części sympozjum zaprezentowane zostały sprawozdania z działalności
najwaŜniejszych ośrodków japonistycznych w Polsce – z Warszawy, Krakowa, Poznania i
Torunia, oraz otwarta została wystawa zatytułowana ,,Milczenie”, przygotowana przez
warszawskie Stowarzyszenie ŚcieŜka.
W drugiej części sympozjum, 4 i 5 listopada, zatytułowanej „Japonia w Polsce” (koordynator
dr Beata Kubiak Ho-chi), wystąpili naukowcy i artyści, którzy, nie będąc japonistami, duŜą
9
część swojej działalności naukowej lub artystycznej w Polsce związali z szeroko rozumianą
sztuką i estetyką japońską. Wszystkie wystąpienia zawierały, oprócz części merytorycznej,
indywidualną refleksję na temat sztuki i estetyki japońskiej, opartą na własnych badaniach i
osobistych doświadczeniach. Wyniki swoich badań naukowych zaprezentowali równieŜ
pracownicy i doktoranci japonistyki UW oraz zaproszeni goście.
Sympozjum towarzyszyła wystawa panelowa na temat historii stosunków polsko-japońskich
oraz przedstawiony został spektakl teatru nō w wykonaniu zespołu Ryokurankai. W części
artystycznej zaprezentowane zostały równieŜ tradycyjne tańce buyō, spektakl historyczny pt.
Tytus Japończyk przygotowany przez studentów japonistyki oraz pokaz szermierki japońskiej
grupy Kōmei Juku Iaijutsu. Goście sympozjum mieli teŜ okazję zwiedzić pawilon herbaciany
Kaian i uczestniczyć w pokazie ceremonii herbacianej, przygotowanej przez Warszawskie
Stowarzyszenie Urasenke.
W trakcie trwania sympozjum odbyło się walne zgromadzenie Polskiego Stowarzyszenia
Badań Japonistycznych.
Beata Kubiak Ho-Chi, Ewa Pałasz-Rutkowska
KLUB POD OTWARTĄ KSIĘGĄ...
... zaprosił na kolejne spotkanie poświęcone relacjom z wyjazdów w ramach programu
Erasmus. Swoimi wraŜeniami z wyjazdów do Anglii dzieliły się: Małgorzata Biłozór-Salwa
(British Museum), Marianna Czapnik (British Library) i Matylda Filas (Oxford).
aw
MODA MĘSKA ZWIEDZA ŚWIAT
Miejski Ośrodek w Józefowie w dniach 5 – 26 listopada gościł wystawę Fashionable, dandys,
elegant. Moda męska w XIX i na początku XX wieku w czasopismach ze zbiorów Biblioteki
Uniwersyteckiej w Warszawie. WernisaŜowi towarzyszyła deszczowa pogoda, ale mieszkańcy
Józefowa i okolic odwiedzają wystawę, zwiedzaniem zainteresowane są teŜ tamtejsze szkoły.
Lilianna Nalewajska
Z śYCIA BIBLIOTEK WYDZIAŁOWYCH
Listopadowe zebranie bibliotek UW (19.11.) poświęcone było trzem tematom. Jako pierwsza
zabrała głos Olga Sztajner z biblioteki Wydziału Prawa i Administracji. Podzieliła się swoimi
obserwacjami i wraŜeniami z pobytu w Bibliotece Głównej oraz bibliotekach prawniczych na
Uniwersytecie w Poitiers we Francji. Następnie dyr. Krystyna Koczorowska przedstawiła
krótkie podsumowanie dotyczące stanu uzgodnień pomiędzy bibliotekami wydziałowymi a
Kwesturą. Jako trzeci zabrał głos pan Roman Tabisz informując o stanie prac w ramach
projektu „NUKAT – autostrada informacji cyfrowej”.
Poruszono równieŜ kilka spraw bieŜących
Dr Jerzy Gąsiorowski opowiedział o perspektywach dostępu do czasopism elektronicznych w
2010 r., natomiast Ewa Chruścicka przedstawiła wyniki przetargu na czasopisma papierowe w
2010 r., Andrzej Regmunt wyjaśnił przyczyny problemów z wydajnością serwera w szczycie
październikowym, a Roman Tabisz przekazał informacje o zmianach w licencji dotyczących
dostępu do katalogu NUKAT.
Na zakończenie Anna Pełka poinformowała zebranych o testach dotyczących bazy
elektronicznych ksiąŜek na platformie Dawsonera.
Adam Owczarczyk
10
Numer zamknięty 10 grudnia 2009 r.
Redakcja zastrzega sobie moŜliwość skrótów i zmian redaktorsko-korektorskich
Uwagi, komentarze i teksty do biuletynu prosimy kierować do Anny Wołodko, pok. 235, tel.: 022 55 25 650,
601 786 494, e-mail: [email protected]; w Pegasusie: aniac•
11