wykorzystanie technologii ict w społeczeństwie

wykorzystanie technologii ict w społeczeństwie

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 18, Nr 4/2014
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
Gospodarka a rozwój regionalny
Anna Sabat1, Paweł Krężołek2
WYKORZYSTANIE TECHNOLOGII ICT
W SPOŁECZEŃSTWIE
- UJĘCIE INTERDYSCYPLINARNE
Wstęp
Dzięki ICT (Information and Communication Technologies) dokonuje się szereg zmian w naszym życiu. Za sprawą Internetu zmiany zachodzą również w obszarze nauk społecznych. Coraz częściej spotkać można się z wyróżnianiem form
partycypacji społecznej w sieci. Poniższy artykuł został oparty na interdyscyplinarnych badaniach ruchów społecznych w Internecie oraz biznesowych sieci społecznych budowanych w wirtualnym świecie przy pomocy metody budowania
żywych laboratoriów w Europejskiej Sieci Żywych Laboratoriów (The European
Network of Living Labs – ENoLL) oraz badanych sieci relacji międzyorganizacyjnych w województwie świętokrzyskim, takich jak Forum Pracodawców.
Sieciowa forma organizacyjna należy do nowych przewag konkurencyjnych,
stąd w naukach społecznych stała się przedmiotem badań, analizy konkurencyjności i efektywności wymiany informacji i wiedzy w społeczeństwie.
Pojęcie sieci
W niniejszym artykule sieć pojmowana jest jako sieciowe współdziałanie
w skupisku społecznym lub w zbiorze organizacji (przedsiębiorstw, instytucji
samorządowych, pozarządowych, uczelni wyższych i innych organizacji otoczenia
biznesu, ruchów społecznych, ect.), które nawiązują ze sobą relacje (prawne, społeczne, biznesowe), konkurując i współpracując.
1
2
Dr Anna Sabat, asystent, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Mgr Paweł Krężołek, doktorant, Uniwersytet Warszawski.
273
Charakteryzując sieć, M. Castells stwierdza: „Nikt nie kontroluje sieci. Nadal
panuje kapitalizm, bardziej niż kiedykolwiek światem rządzi gospodarka kapitalistyczna. Ale kapitalista nie kontroluje sieci, sieć to nie rynek. Ciągle mówimy
o niewidzialnej ręce rynku, jednakże rynek ma swoją logikę, tymczasem sieci nie
posiadają żadnej logiki”3. Wydaje się, że powyższe stwierdzenia są zbyt emocjonalne, a za mało racjonalne. Niewątpliwie upowszechnianie Internetu wytworzyło
nowy potężny impuls rozwoju gospodarki, ale też warto zauważyć, iż sieci relacji
międzyorganizacyjnych (międzyludzkich) istniały od zawsze, tyle, że na przestrzeni dziejów odległość geograficzna i brak możliwości wzajemnego komunikowania się ograniczał możliwości rozwoju społeczeństwa sieciowego. Społeczności rozwijały się w pewnym okresie nie tyle globalnie, ile lokalnie – wytwarzając lokalne (regionalne) sieci znajdujące wyraz instytucjonalny w postaci rynku,
ruchów społecznych itp. Wbrew pozorom sieci współczesnych relacji społecznych
nie są egalitarne, lecz w ich łonie wytwarzają się podsystemy, czy też substruktury. Relacje w substrukturze (podsystemie) są znacznie częstsze niż relacje którejkolwiek organizacji spoza substruktury. Kryterium zastosowane powyżej można
nazwać kryterium częstotliwości relacji społecznej. Odrębnym problemem wówczas jest to, jak ową częstotliwość mierzyć. Po pierwsze należy zrekonstruować
całość relacji społecznych, a następnie podzielić według przyjętych kryteriów na
grupy. Niewątpliwie rodzajem relacji są rozmowy telefoniczne, e-maile lub sms’y
przesyłane między członkami formalnymi (np. pracownicy, członkowie ruchów
społecznych etc.) danych organizacji. Inną relacją jest korespondencja (współcześnie są to na ogół materiały promocyjne, katalogi, ulotki itp.), jak również inne
dokumenty (oferty, listy motywacyjne, umowy, sprawozdania, itd.). Jeszcze inną
relacją jest dwukierunkowy przepływ pracowników, transfer wzorców produkcji,
modeli, gotowych wyrobów, itp., ale też rozwiązań organizacyjnych, powiązań
logistycznych, i wiele innych. Coraz powszechniejsze korzystanie z obszaru ICT
tworzy nowy, ale jeden z podstawowych obszarów rodzaju relacji społecznych.
ICT (Information and Communication Technologies) w artykule rozumiane jest
jako technologia przesyłu informacji oraz jako narzędzia logiczne do sterowania
przepływem oraz transmisją danych za pomocą różnych nośników używanych do
transmisji sygnałów w telekomunikacji – medium, które jest podstawowym elementem systemów telekomunikacyjnych.
Wykorzystanie Internetu w sieciach biznesowych
Ocena wykorzystania Internetu w przedsiębiorstwach, poprzez stworzenie rankingu, w którym najwyższą wagę miała innowacyjność – pozwoliło zweryfikować
efektywność budowania wirtualnych sieci relacji, wymiany informacji czy budowania nowych produktów i usług z wykorzystaniem budowania sieci społecznych
i prosumentów. Badania w ramach projektu ProBiz Innovatio – realizowanego dla
Forum Pracodawców w Kielcach – zostały przeprowadzone w 2010 roku poprzez
osobiste dotarcie (wizyty i telefony) do 50 wybranych przedsiębiorstw współpra3
M. Castells, Społeczeństwo sieci, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 127.
274
cujących ze Stowarzyszeniem Forum Pracodawców oraz wśród 10 instytucji otoczenia – samorządów lokalnych i uczelni wyższej. Operatem badawczym były
nazwy przedsiębiorstw, a wielkość próby uzależniona była od liczby przedsiębiorstw faktycznie współpracujących ze Stowarzyszeniem i możliwościami badawczymi. Instrumentem badawczym był kwestionariusz ankiety.
94% z badanych przedsiębiorstw posiada dostęp do Internetu. Internet znalazł
się też na pierwszym miejscu wśród wdrożonych innowacji. Internet we wszystkich badanych przedsiębiorstwach wykorzystywany jest w celu korzystania
z usług bankowości elektronicznej, komunikowania się z klientami i kooperantami
oraz pobierania dokumentów i formularzy. 82% badanych przedsiębiorstw posiada
własną stronę www, która zawiera informacje na temat firmy oraz teleadresowe
(wykres 1). Zauważalną tendencją jest zaangażowanie klientów, budowanie społeczności internetowych – fanów marki, którzy współtworzą produkty i usługi4.
Wykres 1. Wykorzystanie Internetu do upowszechniania informacji.
Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań w ramach projektu: Rola zrzeszeń
przedsiębiorstw w rozwoju praktyk proinnowacyjnych i budowaniu sieci współpracy biznesu i nauki na
przykładzie Stowarzyszenia Forum Pracodawców, Kielce 2010.
62% badanych firm wykorzystuje Internet w zarządzaniu przedsiębiorstwem,
produkcją, w świadczeniu usług (np. elektronicznych systemów zarzadzania,
wykorzystanie komputerów do obsługi linii produkcyjnej, w relacjach z klientami,
np. CRM itp.). Na wykresie 2 widać zdecydowaną przewagę we wdrażanych in4
M. Castells, The Rise of Network Society. Blackwell Publishing, Oxford 1998, s. 32-33.
275
nowacjach związanych z sektorem ICT nad wszystkimi innymi. Wykorzystanie
Internetu w zarządzaniu przedsiębiorstwem stanowi jeden z fundamentalnych
instrumentów budowania relacji społecznych przez firmę.
Wykres 2. Ilość wdrożonych innowacji w badanych przedsiębiorstwach.
Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań w ramach projektu: Rola zrzeszeń
przedsiębiorstw w rozwoju praktyk proinnowacyjnych i budowaniu sieci współpracy biznesu i nauki na
przykładzie Stowarzyszenia Forum Pracodawców, Kielce 2010.
276
Najważniejszym czynnikiem skłaniającym przedsiębiorstwa do innowacyjności
są nowe możliwości technologiczne (96% respondentów) oraz presja ze strony
odbiorców (stąd przedsiębiorstwa dostrzegły konieczność budowania sieci relacji
międzyorganizacyjnych, sieci społecznych z klientami za pomocą ICT) i chęć
rozszerzenia dotychczasowego asortymentu (wykres 3).
Wykres 3. Co skłania badane przedsiębiorstwa do innowacyjności.
Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań w ramach projektu: Rola zrzeszeń
przedsiębiorstw w rozwoju praktyk proinnowacyjnych i budowaniu sieci współpracy biznesu i nauki na
przykładzie Stowarzyszenia Forum Pracodawców, Kielce 2009 – 2010.
277
Budowanie sieci społecznych w Internecie
Istotnym, zbadanym czynnikiem, gdzie dochodzi do partycypacji jest jej miejsce. Jest to strefa, przez analogię dla możliwych statusów na czatach, online a nie
offline. Należy wyróżnić dwa zasadnicze sposoby postrzegania komunikacji poprzez Internet5. Pierwsze z nich wskazuje na fakt, iż komunikacja poprzez sieć
przełamuje monopol tradycyjnych mediów. Drugie podejście widzi Internet jako
z jednej strony ułatwienie w komunikacji, ale z drugiej jej ograniczenie ze względu na specyficzny język jakim posługują się Internauci.
Jednak komunikacja poprzez Internet, poza wieloma pozytywnymi przykładami ma również swoje ograniczenia. Głównym ograniczeniem jest język Internetu6.
Jest to język specyficzny, specjalistyczny i dość hermetyczny, opanowanie go
zajmuje trochę czasu, a bez tego nie jest możliwa skuteczna komunikacja poprzez
sieć7. Kolejnym ograniczeniem jest kwestia więziotwórczej roli Internetu8. Dla
pewnej grupy badaczy, na czele z H. Rheingoldem9 Internet jest przestrzenią tworzenia więzi społecznych nowego typu. Zwolennicy tej tezy uważają wręcz, że są
one bardziej trwałe, bo bardziej dobrowolne niż w świecie realnym. Nie brakuje
jednak przeciwników tej tezy. Część badaczy zwraca uwagę na fakt braku fizycznej obecności i kontaktu uczestników procesu komunikacyjnego, a przez to brak
możliwości nawiązania więzi społecznej poprzez Internet. Jest to spór nie do rozstrzygnięcia w mojej opinii. Podsumowując należy zauważyć, iż z komunikowaniem poprzez sieć wiązane są ogromne nadzieje. Oczekuje się, że będzie to kanał
aktywizacji obywatelskiej oraz pełniejszej niż dotychczas partycypacji społeczeństwa, konsumentów w wytwarzaniu usług.
Nowy model budowania sieci, czy produkowania dzięki rozwojowi technologii
ICT wnika w relacje pomiędzy odbiorcą, a samym produktem, tworzą się prosumenci: produktów, idei politycznych, czy ruchów społecznych, którzy są współtwórcami oferowanych produktów10.
Dotychczasowa praktyka pokazuje, że jest to pogląd obsadzony w rzeczywistości społecznej.
Wprowadzenie systemu internetowego „pozyskiwania” wiedzy od społeczeństwa, które również może stanowić kapitał intelektualny organizacji, możliwe jest
dzięki znanym już metodom badania satysfakcji konsumenckiej – ale na tym poziomie generuje informacje o przeszłości, o przebytej transakcji, z możliwością
ulepszenia produktu w przyszłości i operuje pojęciami wiedzy jawnej. Metoda
budowy żywych laboratoriów w obszarze ICT powoduje w naturalny sposób likwidację barier powstających przy dzieleniu się wiedzą na początkowym etapie
5
6
7
8
9
10
Por. T. Goban-Klas, Media i komunikowanie masowe, Kraków 2002.
Por. L. Manovich, Język nowych mediów, Warszawa 2006.
Ibidem.
J. Adamowski, Demokracja a nowe środki komunikacji społecznej, Warszawa 2004, s. 71-83.
http://www.rheingold.com/vc/book (23.04.2014).
K. Kelly, Nowe reguły nowej gospodarki, WIG - Press, Warszawa 2001.
278
tworzenia prototypu produktu. Taki sposób wykorzystuje zarówno zasoby wiedzy
jawnej, jak i ukrytej do kreowania rozwiązań innowacyjnych.
Zbudowane żywe laboratoria stanowiące innowacyjne – ze strony użytkownika –
podejście do rozwoju nowych produktów i usług – są w czołówce tendencji zmierzającej w kierunku postrzegania innowacji, które według Rady UE ds. Konkurencyjności „uznaje wagę zachęcania wszystkich form innowacji – technologicznych
jak i nietechnologicznych – a w szczególności tych, które przybliżają innowacje do
potrzeb rynkowych i lepiej odpowiadają na potrzeby użytkowników”11.
Żywe Laboratoria (ang. Living Labs) stanowią realną możliwość na wdrażanie
innowacji, czyli tworzenia otwartych innowacji dzięki współpracy różnych podmiotów (np. producentów) z użytkownikami, którzy inspirują ten proces i mogą
stanowić jego siłę napędową. Żywe Laboratorium stwarza środowisko, w którym
innowacje powstają przy pomocy procesów testowania i eksperymentowania jako
efekt wspólnej pracy obu stron12.
Na podstawie analizy efektywności projektu pilotażowego CentraLab stwierdzono, iż żywe laboratorium może być przeznaczone do zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron, w szczególności społeczności użytkowników, na
wczesnym etapie badań i innowacji do odkrywania pojawiających się scenariuszy,
zwyczajów i zachowań budując nowy model zarządzania wiedzą. Na uwagę zasługuje również fakt, iż model ten może zostać zastosowany zarówno do zaawansowanych technologii, IT, wzornictwa czy branży odnawialnych źródeł energii.
W tym obszarze istnieje możliwość rozszerzenia realizacji żywych laboratoriów
w Polsce (np. przez stworzenie autonomicznego domu pasywnego, który zamieszkują potencjalni klienci, a ich opinie i rekomendacje służą do udoskonalenia produktu).
Istnieje potrzeba przeprowadzenia badań w Polsce nad żywymi laboratoriami (na
świecie prowadzone są od 2012 roku). Możliwość rozwoju idei umożliwi wzrost
konkrecyjności przedsiębiorstw i zwiększenie siły rynkowej przy sprawnym zarządzaniu wiedzą poprzez zwiększenia obszaru oddziaływania tego procesu.
Przeprowadzone badanie pozwoli na stworzenie rekomendacji i wytycznych do
dalszego rozwoju metody żywych laboratoriów oraz samych organizacji – które
dzięki zastosowaniu metody żywych laboratoriów będą miały możliwość stworzenia wraz z liderem sieci usług perfekcyjnie dopasowanych do potrzeb.
Komisja Europejska określa Żywe Laboratoria jako: „Publiczno-PrywatnoObywatelskie Partnerstwa (Public-Private-People Partnerships (PPPP)) na rzecz
napędzanych przez użytkowników otwartych innowacji”13. Europejska Sieć Ży11
12
13
S. Leminen, M. Westerlund, A. Nystrom, 2012, Living Labs as Open – Innovation Networks, [w:]
Technology Innovation Management Review, Carleton University, Kanada.
Informacja opracowana w ramach projektu systemowego PARP: „Rozwój zasobów ludzkich
poprzez promowanie wiedzy, transfer i upowszechnianie innowacji”, współfinansowanego przez
Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego, Warszawa 2012.
European Commission Information Society and Media, Unit F4 New Infrastructure Paradigms
and Experimental Facilities. Living Labs for user-driven open innovation. An overview of the
Living Labs methodology, activities and achievements. January 2009.
279
wych Laboratoriów (The European Network of Living Labs – ENoLL) to wspólnota mająca na celu systemowe wzmacnianie procesów innowacyjnych oraz
wspierane rozwoju i rozprzestrzenianie się idei otwartych innowacji z dużym
udziałem użytkowników w całej Europie i poza nią.
Pierwotną spisaną koncepcję żywych laboratoriów zapoczątkował Lasher, Ives
i Jarvenpaa14 w 1991 roku, opisując badania nad przedsiębiorstwami ICT, w których szukał powiązań partnerskich. Od tego czasu termin żywych laboratoriów
został na stałe połączony z branżą ICT i coraz więcej przedsięwzięć było wprowadzanych tylko metodą LivingLab.
Przyjęcie użyteczności i efektywności zapewnionej dzięki żywym laboratoriom
jako kluczowego kryterium świadczenia usług, służy trwałemu rozwiązywaniu
określonych problemów społecznych.
Analiza SWOT sektora MSP wykazała, iż czynnikami, które należy podkreślać
i wzmacniać są możliwości sektora usług, powszechny dostęp do Internetu kreujący rozwój branży ICT, rozwój obszarów chronionych (turystyka), centralne położenie geograficzne i wysoka zdolność do adaptacji oraz chłonność innowacji. Zagrożeniem dla rozwoju przedsiębiorstw może być brak odpowiednich zabezpieczeń w branży IT powodujący nadużycia, brak kapitału, niesprzyjające warunki
prowadzenia działalności gospodarczej (bariery biurokratyczne)15.
Stosowanie żywych laboratoriów dla obszaru ICT
Innowacyjne społeczeństwo i współpraca zależeć będą od jakości zasobów pracy, a tempo postępu technologicznego – głównego źródła wzrostu gospodarczego
we współczesnych gospodarkach, jest uzależnione od jakości kapitału ludzkiego
jako umiejętności wytwarzania wiedzy naukowo-technicznej, zdolności wprowadzania nowoczesnych rozwiązań. O rozwoju innowacyjności decyduje dostępność
i intensywność wykorzystywania kapitału ludzkiego oraz zdolność do systematycznego wzmacniania jego jakości, co przyczynia się do zwiększenia wydajności
całej sieci MSP.
Postępujący gwałtowny rozwój technologii, sztucznej inteligencji, a także
wzrost szybkości i wielkości zmian powoduje konieczność adaptacji przedsięwzięć (strategie optymalizacji i przewidywania przyszłości stają się mniej efektywne od adaptacji, o czym świadczyć mogą np. wypowiedzi uznanych osobowości powiązanych z ICT- które nieprawidłowo formułowały kierunki potencjalnego
rozwoju16).
14
15
16
D.R. Lasher, B. Jves, S.L. Jarvenpaa, USAA-IBM Partnerships in Information Technology: Managing the Image Project, MIS Quarterly, Vol. 15(4), 1991.
Opracowanie na podstawie analiz gospodarczych, badań własnych oraz Strategii Rozwoju Kraju
2020.
“I think there is a worlds market for maybe five computers” - T. Watson, president IBM, 1943;
“There is no mason anyone would want a computer at home”, Ken Olson, founder of DEC, 1977;
“640K ought to be enough for anybody”, Bill Gates1981.
280
Naprzeciw siebie, stają więc dwie koncepcje – zwiększanie zmian w środowisku z jednej strony, a z drugiej – potrzeba relatywnie stabilnej architektury przedsiębiorstwa jako niezbędnej podstawy do zarządzania strategicznego.
Skuteczność i sukces menadżerskiej pracy zależy nie tylko od dobrego wykonania poszczególnych działań, ale także efektywnej integracji tych elementów
w jedną całość, włączając współpracę w sieci.
Obecne technologie ICT w Polsce zmieniły już obraz komunikacji zarówno
w modelach biznesowych B2B czy B2C, jak i pomiędzy administracją publiczną,
czy w służbie zdrowia. Można zauważyć wiele elementów zmieniających znaczenie technologii ICT dla społeczeństwa, jednakże trzy zasługują na szczególne zaznaczenie i krótkie omówienie:
– supply chaining – ICT wspiera nie tylko integrację przedsiębiorstwa, ale całych sieci przedsiębiorstw,
– insourcing – ICT prowadzą do włączenia procesów zewnętrznych do własnych działań mających na celu uproszczenie i przede wszystkim zmniejszenie kosztów oraz skrócenie czasów realizacji istotnych procesów,
– the steroids – termin ten określa użyteczne implementacje ICT jak tablet
czy kody kreskowe EAN, etc.
ICT odgrywają ważną rolę w obszarze handlu (e-business), komunikacji z administracją publiczną (e-government), sposobu uczenia się (e-learning), zdrowia
(e-health), a ostatnio coraz silniej zauważalne są ich społeczne wpływy (sieci społeczne). Fakt, że praktycznie wszyscy Europejczycy mają telefon komórkowy,
ponad 250 milionów ludzi w Europie, korzysta codziennie z Internetu, a w krajach
Europy bardzo duży odsetek osób posiada swój profil na Facebooku, jest tego
dowodem.
W ciągu ostatniej dekady ICT stał się ważnym czynnikiem w gospodarce
szczególnie dla osób i firm, wpływającym na komunikację i zmiany społeczne.
Z drugiej strony konieczne jest ustanowienie dla wszystkich innowacyjnych funkcji i związanych z nimi czynników odpowiednich przepisów zapewniających trwałość i ochronę ICT przed wszelkimi możliwymi zagrożeniami.
Zgodnie z dokumentami UE, ICT zyskają w europejskim PKB 5% udziału,
a ich wartość rynkowa szacowana jest na 660 mld EUR rocznie (Europa 202017).
W rezultacie aktywnego i dynamicznego rozwoju innowacji w sektorze ICT i ich
wpływu na zmiany funkcjonowania innych sektorów, ICT przyczyniają się do
ogólnego wzrostu produktywności.
W dążeniu do lepszego zrozumienia prognoz i zjawisk, które mogą mieć przyszłościowo wpływ na wdrażanie ICT w przedsiębiorstwach mówi się o potencjale
i aplikacjach nowych elementów i rozwiązań technologicznych, które mogą zmienić przyszłość ICT. Jednym z nich jest nowe pojęcie – grafen. Za jego odkrycie
w 2010 roku przyznana została Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki.
17
EU's growth strategy: Europe 2020.
281
Podsumowanie
Technologie ICT ułatwiają partycypacje społeczną. Nie wymagają od jednostki
przygotowania swojego sposobu i celu swojego działania oraz zaangażowania
czasu i dużych pokładów energii.
Budowanie sieci społecznych w internecie, dzięki wdrażaniu metody żywych
laboratoriów na stałe i regularnie obecne są w źródłach literaturowych na świecie
od 2009 roku.
Przegląd literatury wskazuje na istnienie niewielu publikacji dotyczących prezentacji oraz komunikujących badania na temat funkcjonowania ruchów społecznych w Internecie i rozwoju ich za pomocą żywych laboratoriów w obszarze
ICT18.
W wypadku form internetowych wystarczy być jedynie online. Internetowe
formy partycypacji społecznej dzielić można na kilka subform. Możemy wyróżnić
partycypacje konwencjonalną i niekonwencjonalną. Kryterium podziału w tym
miejscu zawiera w sobie aspekt normatywny, zarówno w sferze zgodności partycypacji z obowiązującym systemem i normami, jak i normami społecznymi i obyczajowymi. Kolejne kryterium jak można dzielić partycypację to motywacja działania. Wyróżnić można tutaj partycypację instrumentalną, podejmowaną w celach
indywidualnych i motywowaną odniesieniem korzyści indywidualnej oraz autoteliczną, która wynika z samej chęci uczestnictwa jednostki. Następne kryterium
podziału to profesjonalizacja działań. Na jego podstawie można wyróżnić partycypację profesjonalną i amatorską. Badane zjawisko można również typologizować według kryterium adresata działania. Wyróżnić można tutaj partycypacje
państwową czyli skierowaną do szeroko rozumianych instytucji publicznych oraz
partycypację pozapaństwową, a więc nakierowaną na adresata niepublicznego.
Ważnym kryterium w podziale partycypacji jest również autonomia działań jednostki. Na jego podstawie można wyróżnić partycypację dobrowolną i mobilizowaną. Dobrowolna wynika ze zwyczajnej chęci jednostki brania udziału w życiu
publicznym, natomiast mobilizowana może wynikać z przynależności do określonej grupy społecznej, organizacji czy subkultury. Patrząc na wpływ Internetu na
życie społeczne warto również odwołać się przy tym do dzieła A. Barda i J. Soderqvista „Netokracja”, w którym autorzy stawiają tezę o upadku kapitalizmu
i przejściu systemu społecznego do etapu informacjonizmu19. W ich perspektywie
konflikt, który dziś rozgrywa się wokół dostępu do zasobów globalnej sieci jest
głębszy i bardziej dynamiczny niż XIX wieczny konflikt na linii feudałowiekapitaliści20.
18
19
20
A. Følstad, Living labs for innovation and development of information and communication technology: a literature review, Electronic Journal of Virtual Organisations (EJOV), 10, Special Issue
on Living Labs, Oslo, Norway, 2008.
Por. A. Bard, J. Soderqvist, Netokracja. Nowa elita władzy i życie po kapitalizmie, Warszawa
2006.
Ibidem.
282
Rewolucja informatyczna, jaka miała miejsce w latach ’60 XX wieku spowodowała przejście społeczeństwa do etapu postindustrialnego21, co zrodziło pytania
o wygląd stosunków społecznych, czy ogólnie stosunków międzyludzkich. Pojawiły się także nowe pytania jak te dotyczące patentów, czy dostępu do informacji,
która stała się towarem takim samym jak wcześniej węgiel, czy ropa. Wielu myślicieli próbowało znaleźć na te pytania odpowiedź. Pojawiły się koncepcje min.
„globalnej wioski” M. McLuhana22, czy „galaktyki Internetu” M.Castells’a23,
z kolei A. Mattelart24 mówi wręcz o „społeczeństwie informacji” jako nowym
modelu stosunków społecznych. Po drugiej rewolucji technicznej, jak określa się
wydarzenia na rynku high tech lat '90 ubiegłego stulecia (za kluczowy moment
przełomu uznać należy powstanie w 1991 protokołu HTML jako uniwersalnego
narzędzia kodowania stron WWW25), dyskusje na ten temat przybrały na sile.
A. Bard i J. Soderqvist opisują przemiany kapitalizmu w informacjonizm (jak
nową erę w dziejach ludzkości określił M. Castells26) przez pryzmat przejścia
z feudalizmu do kapitalizmu.
Internet może być idealnym miejscem do komunikacji, czy wymiany myśli, ale
od pewnego czasu pojawiają się w nim specjalne sieci, a przez to tworzą się ich
„piramidy”. Miejsca, gdzie znaleźć można najcenniejsze informacje są chronione
przez loginy i hasła, które początkowo miały chronić sieci przed tzw. trollami internetowymi27, a w konsekwencji zamknęły praktycznie zupełnie dostęp do niektórych
z nich przyczyniając się do upowszechniania wykluczenia informacyjnego.
M. Castells opisując ruchy sieciowe z lat 2011-13 również dochodzi do wniosku,
że Internet jest jedynie platformą komunikacji a nie przestrzeni życia społecznego28.
Twierdzi wręcz, że nie jest dziś możliwa skuteczna akcja polityczna bez jednoczesnej komunikacji w sieci oraz okupacji przestrzeni miejskiej. W tym względzie,
opisując doświadczenia ruchów z państw arabskich, Hiszpanii oraz USA namawia
wszystkich cyberaktywistów do rozpoczęcia również działań w realu29.
Budowa gospodarki opartej na wiedzy powinna zakładać rozwój sieci relacji
międzyorganizacyjnych, czemu sprzyja poprawa infrastruktury komunikacyjnej,
rozbudowa sieci łączy internetowych, rozwój społeczeństwa informacyjnego.
21
22
23
24
25
26
27
28
29
Por. D. Bell, Nadejście społeczeństwa postindustrialnego. Próba prognozowania społecznego,
Warszawa 1975.
Termin ten został wprowadzony przez kanadyjskiego badacza w 1962 roku, więc prawie 20 lat
przed uruchomieniem sieci Internet. Por. M. McLuhan, Galaktyka Gutenberga, Warszawa 2010.
Por. M. Castells, Galaktyka Internetu, Warszawa 2003.
Por. A. Mattelart, Społeczeństwo informacji, Kraków 2004.
L. Zacher, Transformacje i perspektywy społeczeństw informacyjnych, [w:] Nierówności społeczne
a wzrost gospodarczy, 2013.
Ibidem.
Trolle internetowe to użytkownicy, których jedynym celem uczestnictwa w dyskusji jest
wyśmiewanie innych użytkowników.
Por. M. Castells, Sieci oburzenia i nadziei. Ruchy społeczne w erze Internetu, Warszawa 2013.
Ibidem.
283
Bibliografia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Adamowski J., Demokracja a nowe środki komunikacji społecznej, Warszawa 2004.
Bard A., Soderqvist J., Netokracja. Nowa elita władzy i życie po kapitalizmie,
Warszawa 2006.
Bell D., Nadejście społeczeństwa postindustrialnego. Próba prognozowania społecznego, Warszawa 1975.
Castells M., Galaktyka Internetu, Warszawa 2003.
Castells M., Sieci oburzenia i nadziei. Ruchy społeczne w erze Internetu, Warszawa
2013.
Castells M., Społeczeństwo sieci, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Castells M., The Rise of Network Society. Blackwell Publishing, Oxford 1998.
European Commission Information Society and Media, Unit F4 New Infrastructure
Paradigms and Experimental Facilities. Living Labs for user-driven open innovation.
An overview of the Living Labs methodology, activities and achievements. January
2009.
EU's growth strategy: Europe 2020.
Følstad A., Living labs for innovation and development of information and communication technology: a literature review, Electronic Journal of Virtual Organisations
(EJOV), 10, Special Issue on Living Labs, Oslo, Norway, 2008
Goban-Klas T., Media i komunikowanie masowe, Kraków 2002.
Kelly K., Nowe reguły nowej gospodarki, WIG - Press, Warszawa 2001.
Lasher D.R., Jves B., Jarvenpaa S.L., USAA-IBM Partnerships in Information
Technology: Managing the Image Project, MIS Quarterly, Vol. 15(4), 1991.
Leminen S., Westerlund M., Nystrom A., Living Labs as Open – Innovation Networks,
[w:] Technology Innovation Management Review, Carleton University, Kanada 2012.
Manovich L., Język nowych mediów, Warszawa 2006.
Mattelart A., Społeczeństwo informacji, Kraków 2004.
McLuhan M., Galaktyka Gutenberga, Warszawa 2010.
Stahlbrost A., A living Lab as a Service: Creating Value for Micro – enterprises
through Collaboration and Innovation, Carleton University, Kanada, 2013.
Strategia Rozwoju Kraju 2020.
Zacher L., Transformacje i perspektywy społeczeństw informacyjnych, [w:] Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy, 2013.
Abstrakt
Przedmiotem niniejszego opracowania jest przedstawienie najważniejszych zagadnień z zakresu zastosowania ICT w społeczeństwie, ze szczególnym uwzględnieniem badań sieci relacji międzyorganizacyjnych w województwie świętokrzyskim na przykładzie Forum Pracodawców. Poruszono również kwestie związane
z budowaniem sieci społecznych w Internecie, a także omówiono wykorzystanie
tzw. żywych laboratoriów w obszarze ICT. Wyszczególniono najważniejsze subformy partycypacji w środowisku internetowym.
284
The use of ICT in society - an interdisciplinary approach
The main object of this article is to present the most important issues of the
functioning of ICT in society, with particular emphasis on research networks interorganizational relationships in Świętokrzyskie for example Forum Pracodawców. The article also comprises problems connected with the building of social
networks on the Internet, and discusses the use of so-called. Living Labs in ICT
area. There is also lists of the most important subforms participation in the online
environment.
PhD Anna Sabat, junior lecturer, Jan Kochanowski University in Kielce.
MBA Paweł Krężołek, doctoral student, University of Warsaw.
285