zakazne przyczyny schorzen konczyn

PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Zakaźne przyczyny schorzeń kończyn u świń
Lekarz weterynarii w codziennej pracy najwięcej czasu poświęca chorobom zakaźnym układu oddechowego,
przewodu pokarmowego oraz rozrodczego świń, ich diagnostyce oraz leczeniu i zapobieganiu. Wydaje się, Ŝe znacznie mniej
uwagi zwraca się na zakaźne przyczyny stanów zapalnych stawów i kończyn, a tylko niekiedy dostrzega się problemy narządu
ruchu u świń, które są wynikiem niekorzystnych warunków utrzymania.
Nie ulega wątpliwości, Ŝe choroby kończyn u świń są waŜnym ekonomicznie i zdrowotnie problemem, niestety nie zawsze
dostrzeganym i docenianym zarówno przez samego właściciela jak teŜ i lekarza sprawującego nadzór nad stadem.
W niniejszym opracowaniu chciałbym pokrótce przedstawić zakaźne przyczyny najczęściej obserwowanych problemów z
kończynami w róŜnych grupach wiekowych świń.
Prosięta ssące
RóŜnorodne zakaŜenia wielostawowe u prosiąt ssących mogą być wywołane przez warunkowo-chorobotwórcze oraz
specyficzne zarazki chorobotwórcze. Stanowią one nieustannie problem zdrowotno-ekonomiczny w wielu stadach świń.
Śmiertelność z tego powodu moŜe sięgać nawet 1,5 – 2%. ZakaŜenia pojawiają się głównie w obiektach o niskim poziomie
higieny pomieszczeń oraz wszelkich zabiegów wykonywanych na prosiętach (obcinanie kiełków, ogonków, iniekcje Ŝelaza,
kastracje). Po zakaŜeniu w krótkim czasie dochodzi do obrzęku stawów i silnej kulawizny. Prosięta nieleczone we wczesnej
fazie choroby padają lub charłaczeją. Z chorobowo zmienionych stawów izoluje się m.in.: paciorkowce, gronkowce,
Actinomyces suis, niekiedy Pasteurella multocida, włoskowiec róŜycy, Haemophilus parasuis. Staphylococcus hyicus (smoleń
świń) moŜe teŜ wywoływać zakaŜenie stawów. Zapobieganie powinno koncentrować się przede wszystkim na poprawie szeroko
pojętej higieny pomieszczeń, w tym głównie podłóg. W leczeniu naleŜy uwzględnić penicylinę, linkomycynę i tetracyklinę.
Terapię naleŜy rozpocząć jak najszybciej po wystąpieniu objawów choroby. W przypadku narastania problemu wskazanym jest
profilaktyczne stosowanie tetracykliny w iniekcji prosiętom tuŜ po urodzeniu i gdy jest taka potrzeba takŜe 5-7 dni później.
Prosięta po odsadzeniu (warchlakarnia)
W sytuacji, gdy prosięta z kulawiznami są odsadzane do sektora warchlaków problem jakości kończyn pogłębia się u
nich jeszcze bardziej. Zdarza się to w fermach, gdzie pracownicy są premiowani za liczbę odsadzonych prosiąt od lochy lub z
jednego kojca porodowego i gdzie róŜni ludzie odpowiedzialni są za wyniki w porodówkach i odchowalniach. NaleŜy pamiętać,
Ŝe prosięta po odsadzeniu są szczególnie wraŜliwe na róŜnego rodzaju stresory (fakt odsadzenia, zmiana pomieszczeń,
zmiana paszy, mieszanie prosiąt z róŜnych miotów), które predysponują do róŜnych zachorowań z zapaleniem stawów
włącznie. Wśród typowych i najczęstszych zakaŜeń w tym okresie jest Mycoplasma hyorhinis i Haemophilus parasuis.
ZakaŜenie na tle M. hyorhinis nie wywołuje zejść śmiertelnych. Zachorowalność na tle H. parasuis jest wysoka, sięgając nawet
50-70% świń; śmiertelność wynosi ok. 10%. Zachorowaniom towarzyszy z reguły wysoka gorączka, obrzęk stawów, a co za
tym idzie bardzo utrudniony chód. U knurków moŜe wystąpić obrzęk worka mosznowego. Sekcyjnie stwierdza się zapalenie
wielu stawów, otrzewnej, opłucnej i płuc. Do badań laboratoryjnych naleŜy przesłać tylko narządy zwierząt chorych – dobitych i
nieleczonych - w celu postawienia ostatecznej diagnozy. W leczeniu zakaŜeń H.parasuis ( choroba Glassera) najlepsze
efekty uzyskuje się po zastosowaniu penicyliny ze streptomycyną, tetracykliny i sulfonamidów. Terapię naleŜy rozpocząć
bezzwłocznie po wystąpieniu pierwszych objawów choroby. NaleŜy pamiętać takŜe o poprawie warunków utrzymania, higieny
oraz jakości środowiska w celu minimalizowania stresu, który w efekcie doprowadza do zachorowania.
Strona 1 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Sektor tuczu
Świnie po przemieszczeniu do sektora tuczu, gdzie najczęściej zmieniają się sposób i jakość Ŝywienia oraz warunki
chowu, stają się wraŜliwe m.in. na zakaŜenie Mycoplasma hyosynoviae. W typowym przebiegu pojawia się gorączka, a
następnie dość silna kulawizna trwająca nawet 10 dni. Zachorowalność jest stosunkowo niewielka, a śmiertelność jest jeszcze
niŜsza. Najczęściej dotknięte są stawy barkowo-promieniowo-łokciowe oraz udowo-piszczelowe, gdzie rozwija się silna
bolesność oraz obrzęk. U starszych świń moŜe się dołączać zapalenie chrząstek stawowych na tle niezakaźnym. W badaniu
pośmiertnym najczęściej stwierdza się zmiany chorobowe w mazi stawowej wielu róŜnych stawów. Charakterystyczny jest brak
zmian zapalnych na powierzchni stawów. W celu ostatecznego potwierdzenia choroby naleŜy wykonać badanie laboratoryjne
mazi stawowej pobranej w ciągu 3-4 dni od wystąpienia choroby. Zapalenie stawów na tle Mycoplasma hyosynoviae leczy się
skutecznie przy uŜyciu tylozyny, linkomycyny oraz tiamuliny. Zaleca się takŜe stosowanie preparatów przeciwzapalnych oraz
przeciwbólowych.
Zapalenie stawów, szczególnie nadgarstkowo-stępowych moŜe towarzyszyć chronicznej formie róŜycy. Kulawizny na
tym tle stwierdza się rzadko, zwłaszcza w hodowlach, gdzie nie prowadzi się systematycznych szczepień przeciwko róŜycy, lub
kiedy zastosowany biopreparat jest niewystarczającej jakości. W sytuacji, gdy pomimo szczepień problem róŜycy nie ustępuje
wskazane jest zrewidowanie terminów szczepień stada podstawowego z przesunięciem immunizacji loch z okresu
poporodowego na okres przedporodowy. Celem takiego postępowania jest uzyskanie wyŜszej odporności u loch, co w
konsekwencji moŜe dać lepszą i dłuŜej trwającą odporność bierną u prosiąt.
Zapalenie rdzenia kręgowego moŜe wystąpić u świń w róŜnym wieku najczęściej w wyniku róŜnego rodzaju ran
kończyn oraz uszkodzeń powstałych w wyniku kanibalizmu ogonów, uszu, a następnie ich zakaŜenia róŜnego typu patogenami.
Rozwijający się w sąsiedztwie uszkodzonych tkanek proces chorobowy moŜe doprowadzić do zapalenia okostnej, a niekiedy
takŜe zapalenia rdzenia kręgowego (tzw. zakaŜenia przerzutowe). Objawy kliniczne oraz ich natęŜenie w duŜym stopniu
uzaleŜnione są od lokalizacji zmian, chociaŜ kulawizna jednej kończyny jest najbardziej typowa. Zmiany ropne mają charakter
powolny lecz postępowy, co w konsekwencji doprowadza do utraty kondycji zwierzęcia. Z powstałych ropni izoluje się m.in.
Actinomyces pyogenes, paciorkowce, gronkowce oraz bakterie tzw. kałowe z rodziny Enterobacteriaceae. Leczenie w
zaawansowanym stadium choroby jest nieskuteczne. Wskazane jest eliminowanie chorych świń.
Zmiany chorobowe racic i związane z tym kulawizny stanowią niekończący się problem u tuczników w wielu fermach
świń. W przypadku uszkodzenia tworzywa racicowego dochodzi do zmian zapalnych w miazdze racicowej (martwica), i w
konsekwencji do kulawizn nasilających się wraz z wiekiem.
Kulawizny u loszek, loch i knurów
Zapalenie rdzenia kręgowego moŜe wystąpić juŜ we wczesnym okresie Ŝycia świń. U zwierząt dorosłych najczęściej
związana jest z ropniami rdzenia kręgowego oraz złamaniem kręgosłupa. Warto podkreślić, Ŝe tzw. odległe zakaŜenia z układu
oddechowego, przewodu pokarmowego czy innych miejsc mogą lokalizować się w obrębie uszkodzonych tkanek w okolicy
złamań kości. Objawy kliniczne związane z ropniami okołooponowymi oraz zapaleniem rdzenia kręgowego zaleŜą od
rozległości zmian chorobowych. Mogą charakteryzować się wystąpieniem kulawizny jednej kończyny lub wiotkiego poraŜenia
obu tylnych kończyn. Dotknięte tym schorzeniem zwierzęta nie poddają się leczeniu i powinny być ze względów humanitarnych
ubite. Zmiany chorobowe racic (martwica) zwierząt starszych, w tym loch i knurów, o których wspomniano wcześniej stanowią
bardzo powaŜny problem ekonomiczny w wielu stadach świń. Choroba występuje u zwierząt utrzymywanych zarówno w
kojcach indywidualnych jak równieŜ w grupach. Zła jakość podłogi wpływa na zaostrzenie procesu chorobowego. W typowych
przypadkach zwierzę kuleje na jedną kończynę, chociaŜ proces moŜe dotyczyć kilku racic jednocześnie. Zachorowalność jest
wysoka i w niektórych stadach moŜe sięgać od 20% do nawet 70% świń. Bardzo szerokie spektrum zmian chorobowych
obserwuje się w przebiegu martwicy miazgi racicowej (pęknięcia racicy, nadŜerki ściany oraz rogu podeszwowego racicy,
rozdzielenie rogu podeszwowego racicy wzdłuŜ linii białej, owrzodzenia miazgi). Z chorobowo zmienionych miejsc izoluje się
Strona 2 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
najczęściej Actinomyces pyogenes, Fusobacterium necrophorus, Borrelia suilla oraz paciorkowce i gronkowce. Chorobę
diagnozuje się badaniem klinicznym. Oględziny poubojowe w rzeźni są pomocne w precyzyjnej analizie zmian chorobowych.
Leczenie przy uŜyciu penicyliny jest skuteczne, pod warunkiem, Ŝe zostało rozpoczęte we wczesnej fazie choroby. Stosowanie
kąpieli przy uŜyciu roztworów formaliny, siarczanu miedzi, tetracykliny i parafiny daje róŜne rezultaty. Prawdopodobnie bez
wyraźnej poprawy szeroko pojętych warunków utrzymania, w tym szczególnie higieny pomieszczeń oraz jakości podłogi nie
ma moŜliwości ograniczenia chorób racic u świń dorosłych.
Dwie fotografie w załączeniu:
1.
NadŜerki w okolicy stawu nadgarstkowego oraz miazgi koronowej racic u prosięcia
2.
Martwica i nadŜerki na powierzchni podeszwowej oraz odleŜyna miazgi koronowej
racic u knura
Doc. dr hab. Kazimierz Tarasiuk
Główny Lekarz Weterynarii PIC Polska i Europa Centralna
Strona 3 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland