Zastosowanie kontraktów swap w Polsce

Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 88
Seria: Administracja i Zarz dzanie
2011
dr Artur Malinowski
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Zastosowanie kontraktów swap w Polsce
Applying contracts swap in Poland
Streszczenie: Swap stosowany jest w praktyce jako narz dzie wspomagaj!ce zarz!dzanie aktywami i pasywami przedsi biorstwa, mog!ce zredukowa" ryzyko kontraktowe tj. zmiany stóp procentowych, kursów walut, cen towarów czy cen akcji. W dobie globalizacji rynku finansowego, gdzie
czynnikiem sukcesu staje si mo#liwy dost p do ta$szego kapita%u, kontrakty swap mog! optymalizowowa" skutecznie to d!#enie.
Abstract: Swap is used in practice as a tool for the management of assets and liabilities of
companies that may reduce the risk of the contract ie, changes in interest rates, exchange rates, commodity prices or equity prices. At globalized financial market, where the factor of success is possible access to cheaper capital, swaps can effectively optimization this needs.
Typologia kontraktów swap
Kontrakt swap jest definiowany jako umowa zawierana pomi dzy dwoma lub wi cej stronami, która dotyczy wymiany przysz!ych p!atno"ci wed!ug
wcze"niej okre"lonych zasad.1 Swapy zaliczaj# si do tzw. instrumentów
pochodnych o symetrycznym ryzyku roz!o$onym mi dzy stronami transakcji.
Ró$norodno"% kontraktów swap stanowi pewn# trudno"% dla precyzyjnej typologii.
Podstawowym i najwa$niejszym podzia!em tych transakcji wydaje si
by% podzia! na klasyczne kontrakty swap, tworz#ce pierwsz# generacj pochodnych oraz nowe formy kontraktów, tzw. swap derivatives nale$#ce do
drugiej generacji instrumentów pochodnych.2
Do pierwszej generacji swapów finansowych zaliczamy trzy podstawowe rodzaje kontraktów:
swap walutowy (ang. currency swap, FX swap),
swap stopy procentowej (ang. interest rate swap, IRS),
swap walutowo-procentowy, zwany równie$ swapem walutowym
rynku kapita!owego (ang. cross currency interest rate swap, CIRS).
1
2
E. Leszczy&ska, Rynek kontraktów swap w Polsce, Wydawnictwo NBP, 2003.
I. Tymu!a, Swapy finansowe, Biblioteka Mened$era i Bankowca, Warszawa 2000.
128
A. Malinowski
Drug# generacj swapów tworz# transakcje, które s# modyfikacj# swapów klasycznych lub te$ innych instrumentów pochodnych. Do najwa$niejszych swapów drugiej generacji zaliczamy:
swap amortyzowany (ang. amortizing swap),
swap zaliczkowy (ang. accreting swap, drawdown swap),
swap o zmiennej kwocie kontraktu (ang. roller-coaster swap),
swap opó'niony (ang. forward start swap, deffer swap),
swap prolongowany (ang. extandable swap),
callable swap,
puttable swap,
capped swap,
floored swap,
callared swap,
swap zero-kuponowy (ang. zero-coupon swap),
opcja swapowa (ang. swaption),
swap aktywów (ang. basset swap),
swap towarowy (ang. commodity swap),
swap na zw!ok w sp!acie kredytu (ang. credit default swap),
swap ca!kowitego dochodu (ang. total return swap),
swapy katastroficzne (ang. catastrophe swaps, CAT swaps).
Instrument bazowy:
procentowe
walutowe
walutowo-procentowe
towarowe
oparte na papierach warto!ciowych
oparte na standingu kredytowym
oparte na rozmaitych indeksach
Wielko ! i zmienno ! kwoty
podstawowej:
dopasowane
zaliczkowe
amortyzowane
zmiennej kwocie kontraktu
Rodzaj transakcji:
proste ( plain vanilla)
modyfikowane (swap derivatives)
Charakter kwoty podstawowej:
oparte na aktywach
oparte na pasywach
SWAPY FINANSOWE
Czas umowy:
krótkoterminowe
d#ugoterminowe
Moment rozpocz"cia:
rozpocz"te z umow
od#o$one
Waluta:
jednowalutowe
dwuwalutowe
Moment zako#czenia:
zamykane w terminie
z prawem wcze!niejszego zamkni"cia
z prawem przed#u$enia terminu zamkni"cia
Rys. 1. Rodzaje swapów
Fig. 1. Types of swap
(ród!o: opracowanie w!asne na podstawie E. Leszczy&ska, Rynek kontraktów swap
w Polsce, NBP 2003.
Source: own study on the base E. Leszczy&ska, Rynek kontraktów swap w Polsce,
NBP 2003.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (15)2011
ZN nr 88
Zastosowanie kontraktów swap w Polsce
129
Lista tych swapów nie jest jeszcze zamkni ta, gdy$ wci#$ powstaj# nowe rodzaje kontraktów. S# one wyodr bniane wed!ug najró$niejszych kryteriów, takich na przyk!ad, jak konstrukcja transakcji, zastosowanie czy instrument bazowy. Niektóre nie maj# jeszcze polskiej nazwy.
Zastosowanie swapów w praktyce
Transakcje swapów ciesz# si coraz wi ksz# popularno"ci#, a rynek
nale$y do najszybciej rozwijaj#cych si segmentów rynku instrumentów pochodnych. Fakt ten, jak s#dz , wynika g!ównie z tego, $e swapy mo$emy
uzna% za instrument uniwersalny i elastyczny, zarówno podmiotowo, jak
i przedmiotowo.
Podstawowe sposoby wykorzystania swapów to:
wykluczanie strat lub niezrealizowanych zysków pojawiaj#cych si
w wyniku fluktuacji stóp procentowych,
wykorzystanie przewagi na jednym rynku w celu skompensowania
s!abo"ci z innym,
ustalenie kosztu d!ugu w odniesieniu do wzrostu stóp procentowych,
skompensowanie aktywów i pasywów o sta!ym oprocentowaniu,
pozyskanie nowych "rodków finansowych z alternatywnego 'ród!a,
zmiana proporcji d!ugu o zmiennym i sta!ym oprocentowaniu w bilansie,
mo$liwo"% wykorzystania przewidywalnego spadku stóp procentowych,
wykorzystanie arbitra$u kredytowego na rynku kapita!owym3.
Kontrakty swap umo$liwiaj# podmiotowi wzi cie tylko tego ryzyka, którym akurat jest on zainteresowany, bior#c pod uwag rodzaj prowadzonej
dzia!alno"ci. Ponadto, za niew#tpliw# zalet mo$emy uzna% mo$liwo"% redukcji kosztów wykorzystania instrumentów pochodnych, gdy$ koszty transakcji swap s# relatywnie ni$sze w porównaniu do kosztów innych instrumentów pochodnych.
Istota kontraktów swap
Konstrukcja swapów przedstawiona zostanie na przykladzie dwóch
form, stosowanych najcz "ciej na rynku polskim, mianowicie swapów walutowych i stóp procentowych.
Na swap walutowy sk!adaj# si dwie transakcje walutowe, z których
druga jest odwróceniem pierwszej.4 Obie z nich nazywane s# „nogami swapu”, gdzie „pierwsza noga” oznacza pierwsz# transakcj , a „druga noga” jest
drug# transakcj#.
3
A. McDougall, Mastering Swaps markets. A step-by-step guide to the products, applications
and risk, Financial Times Prentice Hall, Great Britain 1999.
4
P. )ukowski, FX swap mo#liwy tak#e w Polsce, „Rynek Terminowy” nr 4/6/99, listopad 1999.
ZN nr 88
Seria: Administracja i Zarz dzanie (15)2011
130
A. Malinowski
Walutowy kontrakt swap zawiera nast puj#ce elementy:
strony transakcji,
dat zawarcia transakcji,
walut sprzedawan# lub kupowan#,
kursy wymiany walut: kurs spotowy oraz kurs terminowy,
kwoty poszczególnych walut: s# to kwoty "rodków denominowane
w ró$nych poszczególnych walutach,
daty dostawy "rodków: w swapie walutowym wyst puj# dwie daty
dostawy "rodków, pierwsza data wymiany kapita!ów (ang. value date) to najcz "ciej dwa dni robocze (spot) od daty zawarcia, druga to
data przep!ywu "rodków (ang. matuity date) – to data ponownej wymiany kwot na koniec kontraktu,
instrukcje p!atnicze: przy zawieraniu transakcji strony podaj# rachunki, na których oczekuj# wp!ywu zakupionych "rodków.
Kontrakty swap kwotowane s# w formie punktów swapowych. Punkty
wyliczane s# na podstawie ró$nicy oprocentowania obu walut w okre"lonym
terminie i s# swoist# „rekompensat#” utraconych korzy"ci z trzymania ni$ej
oprocentowanej waluty.
Formu!a liczenia punktów swapowych wygl#da nast puj#co5:
Punkty swapowe = kurs terminowy (forwardowy) - kurs spotowy
PLN% – oprocentowanie z!otych na dany okres,
WO% – oprocentowanie waluty obcej na dany okres,
Rok bazowy – liczba dni w roku bazowym (dla PLN i GBP 365 dni,
dla innych walut 360 dni).
Procentowy kontrakt swap zawiera z kolei:
strony kontraktu,
dat zawarcia kontraktu,
walut kontraktu,
kwot nominaln# swapu: warto"%, na podstawie której kszta!tuj# si
wzajemne przep!ywy gotówkowe w transakcji,
dat pocz#tkow# i ko&cow#: kontrakt wygasa po dokonaniu ostatnich p!atno"ci odsetkowych,
cz stotliwo"% p!atno"ci odsetek,
5
J. Zaj#c, Polski rynek walutowy w praktyce: produkty, transakcje, strategie zarz!dzania ryzykiem walutowym, K.E. LIBER, Warszawa 2000.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (15)2011
ZN nr 88
Zastosowanie kontraktów swap w Polsce
131
dat ustalania wysoko"ci oprocentowania: data, kiedy ustalana jest
zmienna stopa procentowa,
ceny kontraktu: stopy procentowe wymieniane przez obie strony,
baz wyliczania p!atno"ci odsetkowych.
Ze wzgl du na wra$liwo"% na zmian stóp procentowych na rynku pieni $nym podmiot, który p!aci odsetki wed!ug sta!ego oprocentowania, okre"lany jest jako „finansowany d!ugo”, natomiast otrzymuj#cy odsetki wed!ug
sta!ej stopy, okre"lany jest jako „finansowany krótko”. Oznacza to, $e podmiot, który kupi! IRS (p!aci sta!e oprocentowanie), zajmuje pozycj krótk#,
natomiast podmiot, który sprzeda! IRS (otrzymuje sta!e oprocentowanie),
zajmuje pozycj d!ug#6.
Banki kwotuj# transakcje IRS podaj#c cen kupna (ang. bid rate) oraz
cen sprzeda$y (ang. offer rate). Cena kupna jest cen#, po jakiej bank zobowi#zuje si p!aci% odsetki wed!ug sta!ej stopy procentowej. Z kolei cena
sprzeda$y jest cen# banku, po której jest sk!onny przyjmowa% odsetki wed!ug sta!ej stawki procentowej.
Cechy szczególne rynku
Rynek kontraktów swap jest rynkiem typu OTC ( ang. Over the Counter
Market). Oznacza to, i$ jest to rynek zdecentralizowany pod wzgl dem ekonomicznym, geograficznym oraz technicznym. Cechy charakterystyczne
rynku OTC to:
du$a elastyczno"% – rynek nie jest poddany "cis!ym regulacjom, tak
jak rynek instrumentów notowanych na gie!dzie. Nie okre"laj# go
przepisy tak jak w przypadku rynku opcji i transakcji futures, nad którym czuwa Commodity Futures Trading Commision,
prywatno"% – o zawartym kontrakcie wiedz# jedynie strony transakcji
i po"rednik, który zapewnia klientom prywatno"% i anonimowo"%.
Rynek transakcji swap, bior#c pod uwag rodzaje kontraktów, b dacych przedmiotem obrotu na rynku, klasyfikujemy na:7
pierwotny – stanowi#cy podstaw rynku swapów,
wtórny – na tym rynku odbywa si obrót kontraktami ju$ istniej#cymi.
W ogólnym wolumenie transakcji swapowych dominuj# transakcje dokonywane na rynku pierwotnym. Fakt ten wynika z zindywidualizowanego
charakteru warunków transakcji, które s# "ci"le dopasowane do indywidualnych potrzeb stron transakcji.
6
A. Wola&ska, Ekonomiczne modele wyceny swapów walutowych i procentowych, „Rynek
Terminowy” nr 8/2/00.
P. Binkowski, H. Beck, Innowacje bankowe, instrumenty terminowego rynku finansowego, Poltex, Warszawa 1998.
7
ZN nr 88
Seria: Administracja i Zarz dzanie (15)2011
132
A. Malinowski
Uczestnicy rynku
Uczestników rynku mo$emy podzieli% na klientów, twórców rynku
i po"redników.
End users – s# to faktyczni klienci rynku swapów, których celem jest
zabezpieczenie posiadanych aktywów, zobowi#za& lub te$ inwestorzy spekuluj#cy na zmian warunków rynkowych.
Market maker – s# to „twórcy rynku”, instytucje finansowe zapewniaj#ce
p!ynno"% rynkowi, poprzez dokonywanie przeciwstawnych pozycji na rynku
swapów. Zazwyczaj zabezpieczaj# oni otwarte pozycje poprzez zawieranie
przeciwstawnych kontraktów. Cz "ciej dokonuj# transakcji z market makers
ni$ z innymi klientami.
Po&rednicy finansowi – znajduj# si pomi dzy dwiema stronami kontraktu. Przyjmuj# na siebie ryzyko kredytowe, zwi#zane z niewywi#zaniem
si jednej ze stron z kontraktu. Klasycznym przyk!adem po"rednictwa jest
dzia!alno"% brokerska.
Zadaniem brokera jest znalezienie partnera kontraktu. Dysponuje on
baz# danych, zawieraj#c# dane klientów i ich sprecyzowane potrzeby.
W imieniu klienta kontaktuje si z potencjalnymi partnerami, jednak nie
zdradza nazwy firmy, a$ do momentu znalezienia drugiej strony transakcji.
Za swoje us!ugi broker pobiera prowizj od obu stron. Nie dokonuje jednak
transakcji na w!asny rachunek.
Sta#e
oprocentowanie
Sta#e
oprocentowanie
FIRMA X
BROKER
Zmienne
oprocentowanie
FIRMA Y
Zmienne
oprocentowanie
Rys. 2. Przebieg transakcji zawartej przez brokera
Fig. 2. Course of the transaction conducted by the broker
(ród!o: opracowanie w!asne.
Source: own study.
Inn# form po"rednictwa stosuje dealer. Dealer, podobnie jak broker,
po"redniczy w zawieraniu transakcji, jednak w niektórych kontraktach mo$e
wyst powa% jako strona transakcji. Gdy nie mo$e znale'% partnera, transakcj zawiera we w!asnym imieniu i na w!asny rachunek i dopiero wtedy szuka
drugiego partnera. W okresie przej"ciowym zabezpiecza otwart# pozycj
wykorzystuj#c inne instrumenty finansowe. Zysk dealera to ró$nica pomi dzy kursem kupna i sprzeda$y warto"ci nominalnej kontraktu.
Transakcje swap w Polsce
Pierwszym w Polsce po 1989 roku aktem prawnym, który pos!ugiwa! si
terminem „instrumenty pochodne”, by! Uk!ad Europejski ustanawiaj#cy stoSeria: Administracja i Zarz dzanie (15)2011
ZN nr 88
Zastosowanie kontraktów swap w Polsce
133
warzyszenie mi dzy Rzeczpospolit# Polsk# a Wspólnotami Europejskimi
i ich Pa&stwami Cz!onkowskimi w 1991 r.8
Od stycznia 1992 roku zacz !o obowi#zywa% rozporz#dzenie zezwalaj#ce bankom na ustalanie w transakcjach z klientami i mi dzy sob# kursów
mog#cych ró$ni% si o +/- 2% od oficjalnych kursów og!aszanych przez
NBP. By!a to zmiana, która rozpocz !a proces tworzenia mi dzybankowego
rynku walutowego. Niemniej jednak, niedo"wiadczenie banków oraz s!aba
infrastruktura techniczna i telekomunikacyjna spowodowa!y, i$ w latach
1992-1995 nie istnia!y nawet zal#$ki rynku kontraktów swap9. Podmioty gospodarzenie nie posiada!y równie$ dostatecznej wiedzy na temat funkcjonowania i zastosowania transakcji.
Pionierem kontraktów swap w Polsce jest Polski Bank Rozwoju S.A.,
który w 1997 roku zosta! przej ty przez Bank Rozwoju Eksportu S.A. Od lipca 2002 roku Polski Bank Rozwoju S.A. jako pierwszy zacz#! codziennie
og!asza% swoje kwotowania dla terminowych transakcji walutowych w USD
u DEM10. W drugiej po!owie 1994 roku kontrakty te oferowa!o ju$ 8 banków,
m.in. Polski Bank Inwestycyjny i ING Bank. W 1995 roku PBR jako pierwszy
zawar! 7-letni kontrakt basset swap, a w 1996 roku swap walutowo-procentowy.
Gwa!towny rozwój rynku walutowych kontraktów swap nast#pi! w 1998 roku.
Przyczynili si do niego g!ównie inwestorzy zagraniczni, którzy d#$yli do posiadania aktywów lub pasywów w PLN. By!o to jednak trudne, gdy$ dost p
do waluty by! ograniczony. Zawarcie transakcji umo$liwia!o nierezydentom
omini cie restrykcji dewizowych.
W roku 1999 instytucje finansowe dzia!aj#ce w krajach Unii Europejskiej
zyska!y prawo do dzia!ania na terenie Polski, na podobnych warunkach jak
polskie instytucje finansowe, czego nast pstwem by! wzrost obecno"ci na
rynku swapów banków zagranicznych. Polski rynek procentowych oraz walutowo-procentowych kontraktów na z!otego powsta! dopiero w 1998 roku.
Prze!omowy okaza! si rok 1999, kiedy zmieni! si trend inflacyjny. Poziom
cen zacz#! rosn#%, a wraz z nim wzros!y stopy procentowe. Jako kamienie
milowe w rozwoju rynku swapów w Polsce potraktowa% mo$na dwa zdarzenia. Po pierwsze, w 1997 roku Telekomunikacja Polska zawar!a 7-letni kontrakt swapu walutowo-procentowego na kwot 100 milionów dolarów ameryka&skich. W czerwcu 1999 roku TP S.A. zabezpieczy!a 300 milionów
zobowi#za& w USD, zawieraj#c bardzo innowacyjn#, 4-letni# transakcj zamiany11. Po drugie, w listopadzie 2008 zosta!a zawarta tymczasowa umowa
swap EUR/CHF pomi dzy Narodowym Bankiem Szwajcarii (SNB) i Narodowym Bankiem Polski. Umowa ta, podobnie jak istniej#ca umowa pomi dzy
SNB i Europejskim Bankiem Centralnym, umo$liwi NBP zapewnienie finan8
E. Leszczy&ska, Rynek kontraktów swap w Polsce, Wydawnictwo NBP 2003.
E. Pietrzak, P. Kowalewski, Polityka kursowa, rynek walutowy oraz instrumenty pochodne –
dotychczasowy rozwój i perspektywy, Instytut Bada& nad Gospodark# Rynkow#, „Transformacja Gospodarki” Nr 88, Warszawa 1997.
10
I. Antowska-Bartosiewicz, W. Ma!ecki, Terminowy rynek walutowy - propozycje wprowadzenia
w gospodarce polskiej, Instytut Finansów, Warszawa 1992.
11
M. Rudzi&ki, J. Wo'niak, Zarz!dzanie ryzykiem - fanaberia czy konieczno&", dodatek Ekonomia i Rynek, Rzeczpospolita nr 266, 15.11.1999.
9
ZN nr 88
Seria: Administracja i Zarz dzanie (15)2011
134
A. Malinowski
sowania we frankach szwajcarskich, w formie swapów walutowych, bankom
b d#cym w obszarze jego kompetencji.
Mimo i$ polski rynek nieustannie si rozwija, wci#$ obserwuje si znacz#ce ró$nice w porównaniu do rynków zagranicznych. Do g!ównych aspektów dyferencji polskiego rynku zaliczamy:
nisk# p!ynno"% i elastyczno"%,
fakt, $e sektor swapów drugiej generacji wci#$ jest w fazie rozwoju,
brak instytucji finansowych, które by!yby przygotowane do magazynowania swapów.
Do tej listy doda% mo$na, $e w "wietle polskich przepisów nie wszystkie
instytucje mog# stosowa% instrumenty pochodne.
Perspektywy i bariery w rozwoju kontraktów swap w Polsce
Stopniowo wzrasta poziom wiedzy na temat ryzyka oraz sposobów zabezpieczania si przed nim w"ród kadry zarz#dzaj#cej polskich podmiotów
gospodarczych. Dodatkowo wskaza% nale$y na dynamiczny rozwój informatyki i telekomunikacji, dzi ki czemu zastosowanie narz dzi informatycznych
umo$liwia klientom porównywanie cen transakcji oferowanych przez instytucje finansowe na ca!ym "wiecie. Rynek swapów nale$y do najszybciej rozwijaj#cych si segmentów rynku instrumentów pochodnych. Stanowi# one
zestaw u$ytecznych narz dzi, umo$liwiaj#cych elastyczne zarz#dzanie
przep!ywami finansowymi podmiotów gospodarczych.
Tabela 1. Kontrakty swap oferowane przez banki w Polsce
Table 1. Swap contracts offered by banks in Poland
Nazwa banku
Bank Gospodarki %ywno!ciowej S.A.
Bank Handlowy w Warszawie S.A.
Bank Ochrony &rodowiska S.A.
Bank of America (Polska) S.A.
Bank Zachodni WBK S.A.
Bre Bank S.A.
Deutsche Bank S.A.
ING Bank &l ski
Kredyt Bank S.A.
Powszechna Kasa Oszcz"dno!ci - BP
Raiffeisen Bank Polska S.A.
Swapy
walutowe
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Swapy
procentowe
Swapy
walutowo-procentowe
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
(ród!o: opracowanie w!asne.
Source: own study.
Bariery w rozwoju rynku swapów, na jakie si najcz "ciej wskazuje,
zwi#zane s# z egzemplifikacj# w ostatnich kilku latach ryzyka zwi#zanego
z wykorzystywaniem swapów do krótkoterminowych operacji spekulacyjnych. Jest to szczególnie widoczne z perspektywy swapów walutowych zawieranych w 2008 r., kiedy to wyra'nie mo$na by!o zauwa$y% nadmiern#
Seria: Administracja i Zarz dzanie (15)2011
ZN nr 88
Zastosowanie kontraktów swap w Polsce
135
ekspozycj przedsiebiorstw na ryzyko. Jak si wydaje, sytuacja taka wynika!a raczej z niezrozumienia mechanizmu swapu ni$ z d#$enia do maksymalizacji zysku za wszelk# cen .
Dodatkowo czynniki ryzyka zwi kszaj# niejasne regulacje prawne. Brak
jest jasnych regu! okre"laj#cych zasady ksi gowania kontraktów swapowych. Brakuje te$ przepisów reguluj#cych zasady:
• prezentacji swapów w bilansie i rachunku wyników przedsi biorstwa,
• zaliczania przep!ywów zwi#zanych z transakcj# do kosztów / przychodów wp!ywaj#cych na podstaw opodatkowania firmy,
• ksi gowania swapów jako transakcji zabezpieczaj#cych i spekulacyjnych,
• powi#zania transakcji zabezpieczaj#cych z amortyzacj# aktywów
sfinansowanych zabezpieczonym kredytem.
Równie$ sprawa opodatkowania zysków z kontraktów swap nie jest jasno okre"lona, podobnie jak systemy informatyczno-ksi gowe wielu polskich
banków nie s# dostosowane do ksi gowania, monitorowania oraz rozliczania
instrumentów pochodnych, w tym w!a"nie kontraktów swap.
Przyj#% jednak nale$y, $e zminimalizowanie wskazanych czynników ryzyka wp!ynie bezpo"rednio na rynek swapów, jako instrumentów pochodnych, wyra'nie dynamizuj#c jego rozwój.
Bibliografia
Antowska-Bartosiewicz I., Ma!ecki W., Terminowy rynek walutowy - propozycje wprowadzenia w gospodarce polskiej, Instytut Finansów, Warszawa 1992.
Binkowski P., Beck H., Innowacje bankowe, instrumenty terminowego rynku
finansowego, Poltex, Warszawa 1998.
Leszczy&ska E., Rynek kontraktów swap w Polsce, Wydawnictwo NBP
2003.
McDougall A., Mastering Swaps markets. A step-by-step guide to the products, applications and risk, Financial Times, Prentice Hall, Great Britain 1999.
Pietrzak E., Kowalewski P., Polityka kursowa, rynek walutowy oraz instrumenty pochodne – dotychczasowy rozwój i perspektywy, Instytut Bada&
nad Gospodark# Rynkow#, „Transformacja Gospodarki” Nr 88, Warszawa 1997.
Rudzi&ki M., Wo'niak J., Zarz!dzanie ryzykiem - fanaberia czy konieczno&",
Rzeczpospolita nr 266, 15.11.1999.
Tymu!a I., Swapy finansowe, Biblioteka Mened$era i Bankowca, Warszawa
2000.
Wola&ska A., Ekonomiczne modele wyceny swapów walutowych i procentowych, „Rynek Terminowy” nr 8/2000.
Zaj#c J., Polski rynek walutowy w praktyce: produkty, transakcje, strategie
zarz!dzania ryzykiem walutowym, K.E. LIBER, Warszawa 2001.
)ukowski P., FX swap mo#liwy tak#e w Polsce, „Rynek Terminowy”
nr 4/6/99, listopad 1999.
ZN nr 88
Seria: Administracja i Zarz dzanie (15)2011
136
Seria: Administracja i Zarz dzanie (15)2011
A. Malinowski
ZN nr 88