Formy pracy

FORMY
PRACY
Charakterystyczne formy pracy
(na podstawie opisu metodyki harcerskiej)
Podstawową formą działalności drużyny harcerskiej są zbiórki, czyli spotkania jej członków w celu
wspólnego przeżycia harcerskiej przygody. To nic innego, jak wychowywanie harcerek i harcerzy, czyli
rozbudzanie ich wrażliwości i rozwijanie uczuć, kształtowanie siły woli, rozwijanie pogody ducha
i nadziei, kształtowanie rzetelności, rozwijanie twórczości. Zbiórka to czas, kiedy uczestnicy zdobywają
wiedzę, nabywają umiejętności, rozwijają zainteresowania i własne niepowtarzalne zdolności. To
drużynowy tworzy atmosferę, przekazuje wiedzę i umiejętności, pobudza do działania i motywuje
grupę, stwarza warunki do rozwoju. On głównie decyduje, co robić na zbiórkach i jak to robić. O ile z
tym, co robić na zbiórkach, nie powinno być problemu, bo wynika to z planu pracy drużyny, to często
trudność sprawia odpowiedź na pytanie: Jak to robić?
Sposób działania skierowany na osiągnięcie celu to forma pracy.
Stosowanie form pracy jest zależne od wieku harcerzy oraz celów i zadań, jakie chcesz
zrealizować.
Różne mogą być cele stosowanych form pracy – jedne przekazują wiedzę, inne sprawdzają lub
pozwalają opanować nowe umiejętności, są też takie, które pobudzają do twórczości.
W doborze form należy kierować się podstawowymi kryteriami:
- Skuteczności -- forma ma wydobywać treści i podkreślać je. Zanim wybierzesz formę,
odpowiedz sobie na następujące pytania:
Czy forma pozwoli osiągnąć cel zbiórki?
Czy jest odpowiednia do treści, które ma przekazywać?
- Atrakcyjności – o atrakcyjności form pracy świadczyć będą odpowiedzi na niżej wymienione
pytania:
Czy forma będzie niezapomnianym przeżyciem?
Czy zaspokoi potrzeby harcerek i harcerzy?
Czy jest na miarę ich wieku, czy rozwija ich wiedzę, umiejętności, postawy?
- Różnorodności – przemienność form powinna zapewnić przeplatanie się różnych elementów
aktywności, np. słuchanie – mówienie, oglądanie – pokazywanie. Na zmianę powinno się stosować
formy statyczne i dynamiczne. Raz organizujesz zbiórkę w budynku: w harcówce, w sali
gimnastycznej, w sali koncertowej, kiedy indziej na zewnątrz: w parku, ogrodzie, lesie, nad wodą,
w górach... Każda forma musi mieć swoje tempo, należy unikać dłużyzn. Pytania pomocnicze:
Czy forma jest inna od już stosowanych?
Czy dostarcza nowych doświadczeń, czy przekazuje treści pod różnymi postaciami, w różnych
sytuacjach i utrwala je?
- Realności – planując działania, drużynowy musi wziąć pod uwagę wielkość pomieszczenia lub
terenu, liczbę harcerzy, czas trwania, warunki atmosferyczne, potrzeby i możliwości swoich harcerzy,
a więc wiedzieć, jakie są możliwości zastosowania wybranych form na zbiórce.
Repertuar harcerskich form pracy jest szeroki i bardzo trudno podać ich jednoznaczną klasyfikację.
Są formy, które wypełniają całą zbiórkę, jak i takie, które są jej fragmentem. Są formy, w których
harcerz jest odbiorcą i takie, w których jest twórcą.
Do najczęściej stosowanych form pracy w drużynie harcerskiej należą:
- Gawęda – barwne, sugestywne (oddziaływanie na wyobraźnię i emocje) opowiadanie, sposób
zaciekawienia tematem, wywołania emocjonalnego stosunku do określonych spraw i wydarzeń.
Jest formą nawiązywania bezpośrednich kontaktów z wychowankami, dostarcza nowych informacji,
kształtuje postawy, rozbudza wyobraźnię.
- Zwyczaje i obrzędy – forma porozumiewania się w zespole, przyjęte sposoby zachowania się
w określonych sytuacjach, wyraz przynależności do organizacji.
- Ognisko, kominek – sposób działania, wyzwalający pozytywne przeżycia, zacieśniający więź
w drużynie, zmuszający do refleksji związanych z przeżywaniem treści. Sprzyja spontanicznemu
zachowaniu, jest okazją do swobodnej dyskusji, podsumowania wspólnego działania.
- Piosenka – sposób tworzenia nastroju, pobudzenia do działania.
- Inscenizacja i inne formy teatralne – uczą sposobów zachowania się oraz postrzegania spraw
innych ludzi, rozumienia ich uczuć i postaw. Odgrywanie ról przez harcerzy to uczenie się przez
działanie, rozwijanie ekspresji twórczej.
- Gazetka – forma zdobywania, dostarczania i przetwarzania informacji. Rozwija aktywność,
zainteresowania,
jest miejscem debiutów twórczych. Informuje o życiu drużyny.
- Gra – prowadzona według określonych zasad, reguł. Celem gry nie powinno być tylko
wygrywanie,
a uczenie się, przeżycie, wzbogacenie doświadczeń, poznanie pewnych mechanizmów, treści.
- Konkurs, turniej – rywalizacja indywidualna lub zespołowa w różnych dziedzinach wiedzy i
umiejętności,
uczy radości z osiągniętego sukcesu, motywuje do doskonalenia się.
- Olimpiada sportowa – forma zawodów sportowych w różnych konkurencjach, wzbogacona
o uroczystą oprawę. Umożliwia harcerzom odgrywanie różnych ról, jest silnym bodźcem
motywującym,
rozwija zainteresowania.
- Festiwal – przegląd dorobku artystycznego, konkurs (np. między zastępami), występy, pokazy.
Dostarcza przeżyć artystycznych, rozwija zdolności.
- Alarm – sposób sprawdzenia gotowości harcerzy do podjęcia działań zespołowych, uczy
zachowań
w sytuacjach krytycznych, stwarza atmosferę niezwykłości i niesamowite przeżycia. Nie można
stosować tej formy zbyt często – musi służyć konkretnemu celowi.
- Praca na rzecz innych – wykonywanie prac użytecznych dla społeczności lokalnej. Forma
uwrażliwia
na potrzeby innych, uczy pożytecznej pracy, przygotowuje do pełnienia służby.
- Akcja zarobkowa – element wychowania gospodarczego w drużynie, sposób zdobycia środków
finansowych. Uczy planowania, gospodarności, sposobów dysponowania funduszami oraz wskazuje
wartość określonych dóbr.
- Zwiad – sposób zbierania informacji na określony temat oraz poznawania otoczenia. Harcerze
uczą się samodzielności działania i podejmowania decyzji, rozwijają spostrzegawczość, kreatywność,
nabierają umiejętności nawiązywania kontaktów.
- Bieg harcerski – forma rozwijająca określone umiejętności harcerskie oraz sposób sprawdzania
wiadomości i umiejętności, niezbędnych do zdobycia kolejnych stopni lub sprawności harcerskich.
- Wycieczka – wyprawa w celu zdobycia wiadomości, umiejętności, doświadczenia, okazja do
konfrontacji wiedzy i wyobrażeń z rzeczywistością. Wzmacnia więzi w zespole wokół realizacji
wspólnego celu.
- Biwak – stwarza sytuację życiową dla harcerzy, w której muszą sami zaspokoić swoje potrzeby,
doświadczając różnych trudności. Harcerze uczą się samodzielności, zaradności, na biwaku pracują
wszystkie zmysły harcerzy. Biwak rozwija umiejętność współpracy w grupie, służy lepszemu
poznaniu się.
- Rajd – impreza turystyczna, której celem jest pokonanie określonej trasy zgodnie z
obowiązującym regulaminem.
Jak widać możliwości jest wiele. Formy powinny być oryginalne. Najpierw określa się cel, potem
wyodrębnia treści, a na końcu wybiera formę i ustala jej przebieg. Forma powinna pomóc w
podkreśleniu i uwydatnieniu treści – nie może jej przesłonić (nadmiernie rozbudowane formy spychają
treść na drugi plan). Forma powinna także dać możliwość stopniowania napięcia i wprowadzenia
elementu kulminacyjnego. Podane w zestawie formy pracy możesz adaptować i dostosowywać do
zaplanowanych zadań, wykorzystując własne inspiracje, wydarzenia i obserwacje, a wdrażając je,
wykorzystywać różne środki techniczne i rekwizyty.
Zgodnie ze słowami Konfucjusza:
Słuchałem i zapomniałem,
zobaczyłem i zapamiętałem,
zrobiłem i zrozumiałem
Specyfikacja form pracy drużyn harcerskich
(na podstawie wydziału harcerskiego Głównej Kwatery)
Akcje społeczne
Są to archaiczne określenia do dnia dzisiejszego jednak podejmowane. Są to akcje, które robimy dla
środowiska, czyli dla dzieci z podwórka, dla mam, nauczycieli, emerytów.
Zwiady rodzajowe
Terenoznawczy, historyczny, turystyczny, folklorystyczny, komunikacyjny, etnograficzny, gospodarczy,
przyrodniczy, obserwacja, wywiad, wycieczka, zadanie między zbiórkowe, badanie domu. Zawsze
powinno być podsumowanie.
Zajęcia techniczne (majsterki)
Związane z przetwarzanymi lub wytwarzanymi przedmiotami.
Zajęcia sportowe
Wyścigi czyli tor przeszkód. Tu wchodzi ogrom zajęć mających na celu rozwinięcie kultury fizycznej.
Są to krótkie zajęcia sportowe na zbiórce, poprzez turnieje a na olimpiadach skończywszy.
Wycieczki drużyny
Trzy etapy:
· przygotowania: opiekun, noclegi, kosztorys, ubezpieczenie, pozwolenia od rodziców, program,
uczestnicy, sprzęt;
· realizacja programu;
· podsumowanie.
Biwaki drużyny
Trzy etapy:
· przygotowania: opiekun, noclegi, kosztorys, ubezpieczenie, pozwolenia od rodziców, program,
uczestnicy, sprzęt;
· realizacja programu;
· podsumowanie.
Gry terenowe
Tu wchodzą wszelkie gry ze scenariuszem lub bez przeprowadzane na powietrzu - generalne zasady:
· gra musi być· dopasowana do terenu;
· gra musi być· dostosowana do wieku uczestników;
· zasady gry muszą być· zwięzłe, wystarczająco jasne i zrozumiałe.
· bezpieczeństwo
Biegi harcerskie
Także gra terenowa po jakimś czasie szkolenia lub czasookresie w celu podsumowania i sprawdzenia
wiadomości nabytych przez harcerzy.
Konkursy, Quizy, Testy, Krzyżówki
Konkursy mogą być plastyczne, muzyczne i inne, prawie w każdym temacie. Ważne jest
podsumowanie.
Ogniska, Kominki
Dla wszystkich jasne. Musimy przygotować miejsce na ognisko i je ułożyć lub przygotować się do
kominka. Konieczna jest osoba prowadząca całość i dobranie tematu dla wszystkich. Obrzędowość też
jest ważna - rozbudować.
Zabawy i gry w izbie harcerskiej
Pod tą nazwą są wszelkie gry i zabawy w izbie harcerskiej jakie znamy i stosujemy na co dzień.
Potańcówki
Forma, w której możemy naszych harcerzy nauczyć tańczyć a to na pewno im się w życiu przyda. Poza
tym młodzież potrzebuje płaszczyzny, na której może się spotkać na luzie. Może to być np. szkółka
tańca.
Wieczornice
Wieczór literacki - młodym ludziom takie coś też jest potrzebne. Nie zapomnij dobrać odpowiednio
poezję. Może to być wieczór z muzyką. Najlepiej włączyć w to harcerzy. Samemu starać się tylko
ukierunkować imprezę. Ktoś musi prowadzić taki wieczór. Przed imprezą musicie przygotować
odpowiedni wystrój
i wytworzyć odpowiedni nastrój .
Sądy nad bohaterem lub nad poglądami
Oglądamy film lub byliśmy w teatrze lub czymś takim. Może to być osoba nam znana, ale nie można
robić publicznego linczu. Może to być nawet sąd nad harcerzem, który niegodnie się zachował. Musi
być obrońca, adwokat i prawdziwy sąd: harcerze są przysięgłymi. Możemy drużynę podzielić na pół i
zaczynamy sądzić.
Burza mózgów
Ma na celu znalezienie sposobu na wyjście z opresji, znalezieniu odpowiedzi na pytanie, wymyślenie
czegoś w grupie. Proste do zrealizowania - rzucamy temat i każdy kto chce mówi o tym co uważa
za ważne w temacie.
Film
Oglądanie filmu. Trzeba przygotować jakiś wartościowy film i stworzyć dogodne warunki do jego
oglądania. Oglądamy go z kulturą widza. Po filmie możemy podyskutować.
Festiwal
Może być kultury, muzyki, filmu itp. Ma być możliwością pokazania dorobku kulturalnego lub innego.
Jest formą dosyć trudną. Trzeba zrobić dekoracje, stworzyć możliwość do zaprezentowania swoich
dzieł. Wybrać osobę prowadzącą, przygotować przerywniki i zrobić podsumowanie z pochwałami lub
nagrodami ( należy jasno określić kryteria punktacji oraz jury).
Gazetka, Audycja
Rodzaj dziennikarstwa. Harcerze bawią się w dziennikarzy. Piszą artykuł o tym co jest dla nich ważne
i o tym co chcieli by było w pracy. Trzeba znaleźć redaktora naczelnego, który to wyda i zrobi z tego
odpowiedni materiał. Przy lepszym sprzęcie technicznym może zamiast gazety być audycja lub film.
Spotkanie z ciekawym człowiekiem
Najpierw trzeba się zastanowić kim by miał być ten ciekawy człowiek i co mógł by pokazać naszym
harcerzom. Następnie należy przygotować takie spotkanie od strony organizacyjnej tzn. treść pytań,
miejsce, czas, wystrój, forma podziękowania, itp.
Wyjście do placówek kulturalnych
Trzeba najpierw wprowadzić klimat jaki z reguły panuje w takich placówkach. Powiedzieć o strojach,
zachowaniu, itp. Wybrać repertuar i resztę jak z filmem.
Rajdy
Na zasadzie biwaku i biegu harcerskiego. Można zorganizować np. po mieście, górach. Jest to
przeważnie impreza kilku dniowa.
Obozy
Na zasadzie biwaku i biegu harcerskiego.
Złazy
Na zasadzie biwaku i biegu harcerskiego.
Zloty
Na zasadzie biwaku i biegu harcerskiego.
Manewry
Na zasadzie biwaku i biegu harcerskiego.
Turnieje
Jest to rywalizacja pomiędzy zastępami, patrolami, drużynami. Mogą być pomieszane zajęcia sportowe
z nie sportowymi. Coś na zasadzie olimpiady.
Uroczystości
Tu mamy na myśli wszelkie święta, rocznice, urodziny. Należy je obchodzić bardzo ciepło. Dobrze
przygotować i poprowadzić.
Zajęcia muzyczne
Zajęcia bardzo specjalistyczne. Potrzebne jakiekolwiek instrumenty. Zajęcia podobne do lekcji
wychowania muzycznego
Mikro-kursy
Krótki kurs szkoleniowy, wyłożenie teorii.
Inscenizacje
Robimy inscenizację. Mogą to być zajęcia docelowe. Robimy przedstawienie lub pośrednie krótkie
inscenizacje, kawałki. Zadbać o odpowiedni temat i pomóc przy realizacji - reżyseria.
Zajęcia przy komputerze
Nowe, jeszcze ciepłe, ale już się zdarzają. Odpowiednia organizacja zajęć aby wszyscy się bawili.
Dla lepszych trudniejsze zajęcia dla słabszych lżejsze. Odpowiednio do wieku przygotować
oprogramowanie. Starać się uatrakcyjniać ale też i uczyć na takich zajęciach.
Wędrownicze formy pracy
(na podstawie opisu metodyki wędrowniczej)
WĘDRÓWKA
Oprócz wędrówki intelektualnej i duchowej na pierwszy plan wysuwa się wędrówka rozumiana w sensie fizycznym –
najszybciej kojarzona ze słowem wędrowanie.
Rajd – to forma, podczas której jej uczestnicy mogą sprawdzić swoje umiejętności z różnych dziedzin, nie tylko
harcerskich, wykorzystywania zdolności i umiejętności. Wspólne pokonywanie kilometrów, rywalizacja,
borykanie się z trudnościami i wykonywanie zadań sprzyjają zacieśnianiu więzi między wędrownikami. Również
podczas rajdów będzie możliwość nawiązania kontaktów z innymi środowiskami harcerskim, nawet z całej
Polski. Rywalizacja z nimi, wspólna zabawa i wymiana doświadczeń czy myśli i umiejętności to jeden z głównych
powodów, dla których wędrownicy uczestniczą w rajdach. To również okazja do poznania nowych miejsc i ludzi.
W rajdzie można brać udział, ale również można go organizować. Dobrze zorganizowany rajd to zadanie godne
drużyny wędrowników.
Rajdy ekstremalne – to okazja do sprawdzenia swojej granicy wytrzymałości fizycznej, sprawdzenie się w ekstremalnych
warunkach lub spróbowania nowych wyzwań, sprawdzenia swojej wytrzymałości fizycznej i odporności
psychicznej. Rajd ekstremalny to świetny sposób na realizację wędrowniczego wyczynu. Uczestnicząc w tego
typu imprezie pamiętać należy o bardzo solidnym przygotowaniu kondycyjnym. Chcemy przecież sprawdzić
swoje możliwości, a nie zrujnować sobie zdrowie.
Rajdy piesze – najbardziej popularna forma rajdu i skierowana do szerokiego grona odbiorców. Przed jej uczestnikami
stawia stosunkowo małe wymagania sprzętowe – zwykły ekwipunek do wędrówki to zazwyczaj odpowiednie
namioty, obuwie i plecaki. Przy okazji można zainteresować się zdobywaniem oznak OTP lub GOT.
Rajdy rowerowe – to prawdziwa wędrówka z rowerem, a nie tylko przejażdżka po okolicy swojego miejsca zamieszkania.
Wymaga odpowiedniego sprzętu i przygotowań. Oprócz specjalistycznych spraw, jak dobór typu roweru i jego
przygotowanie techniczne do pokonania znacznych odległości, trzeba również przygotować cały strój
rowerzysty, który gwarantuje nie tylko sprawną i przyjemną wędrówkę ale przede wszystkim bezpieczeństwo.
Ważna jest znajomość przepisów ruchu drogowego i zasad bezpiecznego poruszania się po drogach.
Spływy kajakowe i rejsy żeglarskie – to wędrówki, podobnie jak rajdy rowerowe, wymagające wykorzystania sprzętu – w
tym przypadku pływającego.
Wyprawy – wszelkiego rodzaju wędrówki organizowane przez grupy wędrowników czasami w formie obozu wędrownego,
czasami w formie kilkudniowego „wypadu”. Cele wyprawy mogą być bardzo różne: zdobycie szczytu, przejście
jakiegoś pasma górskiego lub szlaku, odwiedzenie jaskini, odnalezienie i poznanie „pamiątek przeszłości”
(zamków, umocnień, pałaców, kościołów itp.). Cechą wspólną takich wypraw jest wyczyn (nie tylko fizyczny)
oraz chęć poznania nowych ludzi i miejsc.
Obóz wędrowny – najbardziej charakterystyczna forma obozu dla wędrowników.
Formy dyskusyjne
Formy dyskusyjne prowadzone są w drużynach po to, by nauczyć wędrowników kultury dyskusji, której nam tak brakuje w
dzisiejszych czasach. By dyskutować z kulturą, należy u wędrowników wykształcić umiejętność rzeczowego
zastanowienia się nad argumentami strony przeciwnej. Forma ta zmusza do myślenia i formułowania własnych
argumentów i ich doboru. Ułatwia zrozumienie spraw i precyzowanie własnego stanowiska. Dzięki nim
kształtujemy poglądy wędrowników albo umożliwiamy im samodzielnie je kształtować. Są to sposoby na
rozwiązywanie problemów w drużynie lub „dotknięcie” problemów, dotyczących naszego kraju, społeczeństwa.
Wędrownicy mają prawo lub niedługo je otrzymają decydowania o sobie i o swojej ojczyźnie, a takie formy
sprzyjają obywatelskiemu wychowaniu, uczą samodzielnego myślenia, wyciągania wniosków i przedstawiania
swojego zdania.
Kuźnica – polegająca na wygłaszaniu przez uczestników własnych przemyśleń, opinii na tematy – pytania podsuwane
przez prowadzącego. W tej formie nie ma dialogu, dyskusji, rozmowy. Każdy ma prawo wyrazić swoje zdanie,
swoje myśli dotyczące tematu kuźnicy, ale nikt podczas jej trwania nie może tego oceniać, dyskutować z nimi,
dalsze wypowiedzi nie nawiązują do słów poprzedników. Również prowadzący nie dokonuje podsumowania i
nie ocenia, jedynie „rozmowę” może zakończyć wcześniej przygotowanym i stosownym do chwili cytatem,
piosenką. Każdy sam „wykuwa” swoją opinię, zdanie na temat kuźnicy. W czasie kuźnicy powinniśmy zadbać o
otoczenie, by sprawiało szczególny nastrój, sprzyjający skupieniu i przemyśleniom. W niektórych środowiskach
to forma panelu – rozmowy lub dyskusji na ważne tematy prowadzona przez zespół instruktorów lub
wędrowników wcześniej bardzo dobrze przygotowanych do tematu.
Sejmik – miejsce spotkania wspólnoty wędrowniczej – daje możliwość wymiany doświadczeń, poglądów, dyskusji na
interesujące wędrowników tematy.
Seminarium – ta forma pracy przeznaczona dla wędrowników, którzy już posiadają pewną wiedzę na dany temat i chcą ją
poszerzyć. Zazwyczaj seminarium otwiera referat wprowadzający do tematu, a po jego wygłoszeniu odbywa się
dyskusja wszystkich uczestników, podczas której mają oni okazję zaprezentować swoje poglądy na wybrany
temat i zapoznać się ze zdaniem innych uczestników spotkania. Może również otwierać seminarium odczytanie
referatu i koreferatu, po czym dalej prowadzona jest dyskusja.
Wszechnica – prowadzona przez doświadczone środowisko lub drużynę, które z powodzeniem zetknęły się z problemem
lub wyzwaniem i chcą się tym podzielić z innymi. Może sesja, na której zaprezentowane zostaną przez różne
środowiska rozwiązania tego samego problemu, zagadnienia, różne drogi do tego samego celu. Samo spotkanie
może odbywać w różnych miejscach i okolicznościach: harcówkach czy na biwakach. Czas ich trwania zależy
również od organizatorów wszechnicy. Sesja może trwać od kilku godzin do kilku dni. Najważniejsze jest, żeby
uczestnicy nie brali udziału w suchym wykładzie „mądrych” instruktorów, lecz stworzono im warunki do
„przeżycia” takiego spotkania, do wymiany doświadczeń i myśli.
Sesja naukowa – sposób zdobywania wiedzy i kształtowania poglądów na określony temat, porządkowania ich,
precyzowania i przetwarzania według nowych potrzeb. Sposób przyswajania wiedzy „konkretnej, fachowej”
przez członków drużyny. Wyróżnia się tym od innych form, mających podobny cel, że jej uczestnicy biorą udział
w przygotowaniach, są odpowiedzialni za jeden fragment. Sesję mogą poprowadzić lub dzielić się
wiadomościami podczas jej trwania członkowie drużyny, którzy mają sprecyzowane zainteresowania. Z jednej
strony będzie to dzielenie się wiedzą z innymi członkami drużyny, a z drugiej strony – pogłębianie swojej wiedzy.
Sąd nad problemem – sąd nad kontrowersyjnym tematem, dwie strony – obrońca i oskarżyciel, argumentacja obu stron,
podsumowanie należy do autorytetu (np. drużynowego, namiestnika). Taką formę poprzedzają staranne
przygotowania. Zarówno oskarżyciel, jak i obrońca muszą znać wcześniej temat i przygotować linię obrony bądź
oskarżenia, czyli przygotować i dysponować odpowiednimi materiałami niezbędnymi do „przeprowadzenia”
rozprawy czy dyskusji nad kontrowersyjnym tematem. Można zaangażować większą liczbę wędrowników do
bezpośredniego udziału w charakterze świadków obrony lub oskarżenia. Mile widziani są biegli sądowi, czyli
eksperci z wybranej dziedziny. Natomiast sędzia, który prowadzi dyskusję, musi być bardzo dobrze
przygotowany do tematu, do niego należy podsumowanie, dlatego powinien być autorytetem w danej
dziedzinie.
Formy doskonalące
Warsztaty i kursy specjalnościowe – dają one okazję do wzbogacenia wiedzy specjalistycznej w wybranej dziedzinie. Dzięki
udziałowi w nich wędrownik ma możliwości zdobycia odznak i uprawnień. Kursy i warsztaty są organizowane
przez inspektoraty specjalnościowe Głównej Kwatery ZHP oraz komend chorągwi. Poza tym można skorzystać z
bogatej oferty szkoleń organizowanych między innymi przez PTTK, PCK, LOK, OSP oraz inne instytucje i
organizacje.
Warsztaty i kursy przygotowujące do funkcji – istnieje cały wachlarz możliwych do objęcia przez wędrownika funkcji.
Zaczynając od przybocznego, dalej drużynowego po funkcje na poziomie szczepu czy nawet hufca.Szkolenia
mają dać wędrownikom niezbędną wiedzę i umiejętności do objęcia i pełnienia tych funkcji. Szkolenia takie
organizowane są głównie przez hufcowe zespoły kadry kształcącej.
Formy obrzędowe
Ogniobranie – Celem ogniobrania jest refleksja nad wybranym problemem. Jest to rozbudowane ognisko z fabułą,
zachęcającą do refleksji. W ogniobraniu wykorzystuje się efekty wizualne i dźwiękowe dla wytworzenia
odpowiedniego nastroju, by uczestnicy mogli je przeżyć w szczególny sposób.
Nadanie naramiennika wędrowniczego – Jest to obrzęd związany z przyjęciem do grupy wędrowników.
Gry strategiczne i negocjacyjne
Gry negocjacyjne – zaangażowani są wszyscy, każdy ma przydzieloną swoją rolę, z którą podczas gry musi się
identyfikować. Przed grą każdy musi dokładnie się zapoznać ze swoją rolą. Gry negocjacyjne uczą wędrowników
wypracować wspólne rozwiązanie zadowalające wszystkie zainteresowane strony. Uczą pracować z ludźmi,
którzy mają odmienne cele i zamierzenia. Uczą szukania rozwiązań, ale również zawierania kompromisów a
czasami sojuszy. Uczą, że nie zawsze „moje” rozwiązanie jest najlepsze i ono musi obowiązywać, że należy
czasami ustępować.
Gry strategiczne – to bardzo różne gry, których wspólną cechą jest konieczność planowania, przewidywania, ogólnie rzecz
biorąc – myślenia strategicznego. Takie gry mogą odbywać się w harcówce (gry planszowe, RPG) i oczywiście
również w terenie (na przykład tzw. gry wojenne).
Przedsięwzięcia chorągwiane i ogólnopolskie
Sejmiki wędrownicze (sejmiki ogólnopolskie i regionalne – chorągwiane) – spotkanie środowisk wędrowniczych, gdzie
odbywa się wymiana doświadczeń, ale przede wszystkim dyskutuje się o aktualnych sprawach Związku, sytuacji
ruchu wędrowniczego. Na koniec sejmiku wypracowuje się wspólne stanowisko w kwestiach ważnych dla
wędrowników, będące ich samorządnym głosem.
Wędrownicza watra jest kontynuacją corocznych spotkań młodzieży harcerskiej organizowanych pod koniec
wakacji (PZHS-y). Jest to spotkanie wędrowników: drużyn lub patroli z całej Polski przy tradycyjnej, symbolicznej
wędrowniczej watrze. Kilkudniowa impreza służy wymianie doświadczeń, zawieraniu nowych znajomości –
integracji całego ruchu wędrowniczego. Można tam zobaczyć, jak pracują inne środowiska i poszukać inspiracji
do pracy na kolejny rok. Ważnym elementem jest służba na rzecz innych przez współorganizowanie watry. W
odróżnieniu od innych imprez jej uczestnicy również przygotowują zajęcia i odpowiadają za poszczególne
służby.
Zbiórki drużyny wędrowniczej
Zbiórka drużyny wędrowniczej zazwyczaj jest monotematyczna, poświęcona jednemu zagadnieniu. Poszczególne zbiórki
lub spotkania przygotowywane są przez samych wędrowników. Mogą to być zarówno regularne zbiórki
cotygodniowe, jak i spotkania mniej formalne (przy herbacie, osiemnastki ...) – dzięki nim zacieśnia się więź w
drużynie. Tematy zbiórek są różnorodne i jedynym kryterium ich doboru są zainteresowania samych
wędrowników. Również wybór form możliwych do przeprowadzenia na zbiórce jest bardzo bogaty. Od form
dyskusyjnych, przez różnego rodzaju gry, zapraszanie specjalistów z różnych dziedzin życia, aż po samą
wędrówkę (po własnym mieście też możecie „wędrować” – odkrywając ciekawe miejsca i ludzi). Każdej zbiórce
czy spotkaniu wędrowników zawsze przyświeca myśl – by służyły one rozwojowi wędrowników (uczestników
tych form). Cel każdej zbiórki musi być czytelny dla samych wędrowników. Powinni go akceptować uczestnicy
zbiórek, by po zakończeniu zbiórki mogli dokonać podsumowania i ocenić, ile wniosła do ich życia i rozwoju.
Dobrze jest, gdy staramy się o niekonwencjonalne posunięcia, o zaskoczeniu – w tym tygodniu jest tak, ale za
tydzień coś zupełnie innego – zaskakującego (działanie nieszablonowe, bez rutyny). O atrakcyjności raczej
nie trzeba pisać, bo to musi charakteryzować wszystkie zbiórki harcerskie, tak by w chwili zakończenia jednej
zbiórki myślało się już o następnej.
Zbiórki drużyny wędrowniczej odbiegają od szablonu i zasad przyjętych dla spotkań harcerskich młodszych grup
wiekowych. Wynika to przede wszystkim z wieku samych zainteresowanych biorących udział oraz z faktu, że w
organizowaniu ich uczestniczą wszyscy członkowie drużyny.
PODZIAŁ NA GRUPY TEMATYCZNE
GRUPA - Zajęcia terenowe
· zwiady;
· wycieczki;
· biwaki;
· rajdy.
GRUPA - Rywalizacja i
współzawodnictwo
· gry i ćwiczenia sportowe;
· konkursy;
· turnieje;
· gry świetlicowe;
· gry terenowe;
· biegi harcerskie;
· alarmy.
GRUPA - Wychowanie przez
pracę
· służby - dyżury;
· prace zarobkowe;
· czyny społeczne;
· prace produkcyjne.
GRUPA - Aktywność twórcza
· zabawy;
· ogniska - kominki;
· piosenki i pląsy;
· formy teatralne;
· zwyczaje, obrzędy;
· gazetki;
· wystawy;
· audycje;
· akademie;
· zajęcia techniczne;
· zajęcia plastyczne.
GRUPA - Operowanie słowem
· wykłady - referaty;
· dyskusje;
· spotkania;
· gawędy;
· sesje;
· rady - komisje.
GRUPA - Imprezy masowe
· zloty, złazy;
· manewry;
· raporty, musztry, defilady;
· capstrzyki, pochody,
manifestacje;
· olimpiady sportowe.
Formy pracy - Zuchy
Forma pracy
gawęda
Opis
Czas trwania
opowiadanie, opowieść, pogadanka. zawsze
związana z tematem zbiórki; dostarcza
10-15 minut (gawęda
informacji, poszerza wiedzę, pobudza
gościa nawet do 20 minut)
wyobraźnię
Częstotliwość występowania
raz, na każdej zbiórce
gry ii
ćwiczenia
gry prowadzone według pewnych
ustalonych zasad, ze współzawodnictwem
między dziećmi; ćwiczenia czynności
wykonywane i powtarzane w celu
opanowania jakiejś sprawności lub nabycia
wprawy w jakiejś dziedzinie
pojedynczo - kilka minut;
jeden blok intensywnych
gier lub ćwiczeń nie
powinien przekraczać 20
minut
jak najczęściej, 2-3 bloki w ciągu
zbiórki, najlepiej na podwórku,
w parku, lesie
majsterka
wykonywanie przedmiotów potrzebnych w
zuchowej zabawie
10-30 minut (w zależności
od wykonywanego
przedmiotu)
raz, nie na każdej zbiórce
piosenki i
pląsy
proste utwory muzyczne z tekstem
dopasowanym do fabuły zbiórki, zabawy
ruchowe ze śpiewem
5 minut (nauka do 20
minut)
2-3 razy
pożyteczne
prace
wykonywanie pewnych prac dla kogoś
20-45 minut (w zależności
od pracy)
raz, nie na każdej zbiórce
zabawa
tematyczna
odtwarzanie działalności dorosłych,
naśladowanie ich - bycie kimś (a nie granie
kogoś)
ok. 30 minut
raz, nie na każdej zbiórce
zuchowe
znaki,
zwyczaje
obrzędy i
tajemnice
przyjęte w ZHP, gromadzie pewne sposoby
postępowania i tajemnice w pewnych
okolicznościach znaki, symbole, które łączą,
wytwarzają poczucie więzi
2-3 minut
kilka razy na zbiórce, zawsze
obrzędowe powitanie i pożegnanie
zuchowy
teatr
samorodny
swobodna inscenizacja tego, co zuchy
widziały, przeżyły, przeczytały lub wymyśliły
do 20 minut
raz, nie na każdej zbiórce
zwiad
"wyprawa” w celu zdobycia informacji,
odkrycia nowych miejsc, tajemnic,
odszukania "zgubionych" przedmiotów
ok. 10-30 minut (ale może
trwać całą zbiórkę)
nie występuje na każdej zbiórce
Klamry
Połączenie jednego elementu zbiórki z drugim nazywamy klamrą. Rozróżnia się dwa rodzaje klamer:
sytuacyjne i tematyczne.
Doskonalszym rodzajem świadczącym o opanowaniu przez instruktora „zbiórkowej sztuki”, są klamry
sytuacyjne. Ostatnia część elementu poprzedniego jest początkiem następnego elementu zbiórki. Z gawędy
wynika gra lub ćwiczenie, z gry – majsterkowanie, z majsterkowania – piosenka, z piosenki – zuchowy temat,
teatr się ocenia, więc zuchy siadają w kręgu rady i po ocenie teatrzyku rozpoczyna się normalna narada
zakończona obrzędem związanym z zabawą.
Klamry tematyczne stosuje się wtedy, gdy nie można posłużyć sytuacyjnymi. Jak sama nazwa wskazuje,
określają one temat tego, w co będziemy się bawili. Nawet najlepszy drużynowy musi się tym sposobem czasem
posługiwać. Wiele zajęć i zadań wymaga bowiem specjalnego wprowadzenia. Z reguły niemal wymagają go np.
bardziej ciekawe i skomplikowane gry. Trzeba przecież zapoznać zuchy z ich regułami. Klamra tematyczna
składa się jak gdyby z dwóch części. W pierwszej drużynowy nawiązuje do tego co było, w drugiej tłumaczy
zuchom, co będzie dalej i przegrupowuje gromadę do nowego zadania. Dzięki tej klamrze zbiórka zachowuje
cechy jednej wielkiej zabawy. Od klamer tematycznych wymaga się, by były dla zuchów zrozumiałe, a
jednocześnie maksymalnie krótkie (treściwe).
Zasady Dobrej Zbiórki
1 ZASADA CELOWOŚCI :
Każda zbiórka powinna mieć jakiś cel, musisz wiedzieć dlaczego ją prowadzisz.
2 ZASADA LOGICZNEGO CIĄGU :
Wszystkie elementy zbiórki muszą być ze sobą jakoś połączone np. Aby przyszedł mikołaj musimy
zaśpiewać
kolędę
3 ZASADA ZACHOWANIA TEMPA
Zbiórka nie może mieć przestojów w których nikt nie wie co się dzieje, wszystko musi mieć swój czas.
4 ZASADA PRZEMIENNOŚCI ELEMENTÓW
Nie można przez godzinę pląsać jak i tylko siedzieć i dyskutować na temat historii. Zbiórka powinna
mieć na
zmianę element statyczny oraz dynamiczny.
5 ZASADA STAŁEGO ELEMENTU NA KAŻDEJ ZBIÓRCE
Zbiórka powinna mieć dwa stałe elementy obrzędowe rozpoczęcie oraz zakończenie.
6 ZASADA „COŚ NOWEGO NA KAŻDEJ ZBIÓRCE”
Każdy uczestnik powinien wychodzić ze zbiórki z nową dawką wiedzy.
7 ZASADA SAMODZIELNOŚCI I INICJATYWY HARCERZY
Pozwól działać harcerzom samodzielnie, pozwól im przejąć pałeczkę i daj pole do popisu. Możesz
przydzielić
zadania zastępom aby Cię trochę odciążyły.
8 ZASADA PODZIAŁU PRACY :
Nie musisz wszystkiego robić sam. Możesz podzielić przygotowanie zbiórki pomiędzy innych harcerzy.