ulotkę dotycząca endometriozy

Dlatego teý nie ma moýliwoúci wiarygodnego okreúlenia prawdopodobieñstwa
wystàpienia u tych kobiet problemów z pùodnoúcià. Jednakýe, generalnie
uwaýa siæ, ýe prawdopodobieñstwo problemów z niepùodnoúcià wzrasta
wraz ze stopniem zaawansowania choroby.
Wielu kobietom z endometriozà udaje siæ zajúã w ciàýæ. Ginekolodzy
uwaýajà, ýe 60-70% kobiet z endometriozà jest pùodnych. Co wiæcej, twierdzà
oni, ýe okoùo poùowy kobiet, które majà trudnoúci z poczæciem zachodzi w koñcu
w ciàýæ z lub bez leczenia. Niepùodnoúã jest zazwyczaj efektem endometriozy
na jajowodach.
Coraz czæúciej w literaturze niefachowej pojawia siæ stwierdzenie, ýe zrosty
i naroœla na jajowodach spowodowane endometriozà sà powszechnà przyczynà niepùodnoúci. Autorzy takich publikacji to zazwyczaj osoby o bardzo
niewielkiej wiedzy na ten temat. Prawdopodobnie mylà oni przyczyny niepùodnoúci zwiàzanej z endometriozà z przyczynami niepùodnoúci wynikajàcej ze
stanów zapalnych miednicy mniejszej. Stan zapalny miednicy mniejszej jest
infekcjà, która uszkadza lub blokuje jajowody, powodujàc ich niedroýnoúã.
Wywoùuje to niepùodnoúã wynikajàcà z niemoýnoúci przemieszczenia siæ
komórek jajowych i nasienia przez jajowód. Prawda jest taka, ýe ogniska
endometrialne sà rzadko znajdowane w jajowodach. Dlatego teý, endometrioza
zazwyczaj nie powoduje powstawania zrostów na jajowodach lub niepùodnoúci
wynikajàcej z obecnoúci tych zrostów.
LECZENIE
Przez lata leczenie próbowano leczyæ endometriozê na ró¿ne sposoby, lecz
do tej pory nie znaleziono jeszcze skutecznego lekarstwa. Usuniêcie macicy
i jajników by³o d³ugo uwa¿ane za “skuteczne” rozwi¹zanie, lecz prowadzone
badania wykaza³y tak wysoki procent nawrotu choroby po tych operacjach, ¿e
kobiety powinny byæ uœwiadamiane po zabiegu, w jaki sposób mog¹ siê chroniæ
przed takim nawrotem. Lekarz przypisuj¹ zazwyczaj œrodki przeciwbólowe dla
³agodzenia bólów zwi¹zanych z endometrioz¹. Czasem stosuj¹ leczenie
hormonalne, które ma na celu zatrzymanie jajeczkowania na tak d³ugo, jak siê
da, co mo¿e czasami wymusiæ spowolnienie choroby podczas leczenia,
a czasami nawet na miesi¹ce lub lata po jego zakoñczeniu. Leczenie
hormonalne obejmuje stosowanie pigu³ek antykoncepcyjnych, leków
zawieraj¹cych progesteron, pochodne testosteronu (Danazol) oraz leki GnRH
(uwalniaj¹ce gonadotropiny). Ca³y czas testowane s¹ nowe leki. Du¿ym
minusem stosowania leków hormonalnych s¹ dokuczliwe skutki uboczne
wystêpuj¹ce u niektórych kobiet.
Poniewa¿ ci¹¿a czêsto powoduje tymczasowe zahamowanie objawów
oraz poniewa¿ uwa¿a siê, ¿e im d³u¿ej choroba siê rozwija, tym bardziej
prawdopodobna jest niep³odnoœæ, doradza siê kobietom z endometrioz¹,
by nie odwleka³y zajœcia w ci¹¿ê. Jednak¿e taka „recepta” leczenia
endometriozy ci¹¿¹ nie zawsze jest mo¿liwa do zrealizowania. Kobieta mo¿e
nie byæ przygotowana na decyzjê o urodzeniu dziecka, niew¹tpliwie
najwa¿niejsz¹ w jej ¿yciu. Mog¹ jej te¿ na to nie pozwoliæ warunki rodzinne
lub osobiste zwi¹zane z urodzeniem czy wychowaniem dziecka (np. partner,
warunki finansowe, itp.). Mo¿liwe te¿, ¿e jest ju¿ niep³odna.
Oprócz tego s¹ jeszcze inne czynniki, które utrudniaj¹ decyzjê o ci¹¿y.
Kobiety z endometrioz¹ maj¹ wysoki wskaŸnik ci¹¿ pozamacicznych i poronieñ;
jedno ze studiów badawczych wskazuje, ¿e maj¹ one tak¿e trudniejsz¹ ci¹¿ê
i poród. Badania naukowe wskazuj¹ tak¿e na dziedziczne cechy endometriozy,
co zwiêksza zagro¿enie t¹ chorob¹ wœród dzieci kobiet na ni¹ cierpi¹cych.
W celu z³agodzenia objawów przeprowadza siê tradycyjn¹ operacjê
(laparotomiê) lub (czêœciej) laparoskopiê, podczas których usuwa siê lub wypala
wszczepy. Takie zabiegi czêsto umo¿liwiaj¹ kobiecie póŸniejsze zajœcie w ci¹¿ê.
Jednak¿e, podobnie jak przy innych metodach leczenia, powszechny jest
nawrót choroby. Zabieg chirurgiczny wykonywany przy pomocy laparoskopu
(laparoskopia) zast¹pi³ ostatnio operacjê na otwartej jamie brzusznej
(laparotomiê). Laparoskop mo¿e byæ wyposa¿ony w laser, sprzêt elektrochirurgiczny lub ma³e narzêdzia chirurgiczne. W ciê¿kich przypadkach
endometriozy zachodzi niekiedy koniecznoœæ usuniêcia macicy wraz
z wszystkimi znajduj¹cymi siê na niej zrostami, jak równie¿ usuniêcie jajników
(by zatrzymaæ dalsz¹ stymulacjê hormonaln¹).
Uwa¿a siê, ¿e menopauza równie¿ koñczy aktywnoœæ niewielkiej
i œredniozaawansowanej endometriozy, chocia¿ nie wykonano wielu badañ na
kobietach po menopauzie.
Chcesz dowiedzieæ siê wiêcej
o endometriozie?
WIEDZA O ENDOMETRIOZIE
Nawet po operacji usuniêcia macicy i przydatków lub po menopauzie, silnie
zaawansowane przypadki endometriozy mog¹ byæ nadal stymulowane przez
estrogen stosowany w zastêpczej terapii hormonalnej lub przez dalsz¹
produkcjê hormonów. Niektórzy specjaliœci sugeruj¹, by w przypadkach
endometriozy nie przypisywaæ pacjentkom hormonów przez krótki okres po
usuniêciu macicy i jajników. Kobiety z endometrioz¹ stosuj¹ wiele innych
alternatywnych metod leczenia, takich jak diety, immunoterapiê, tradycyjn¹
medycynê chiñsk¹ oraz techniki eliminacji reakcji alergicznych. Ankieta
przeprowadzona wœród 4000 kobiet z endometrioz¹ wykaza³a, ¿e niektóre
z tych metod leczenia okaza³y siê bardziej skuteczne od wczeœniej
stosowanych przez te pacjentki.
Endometrioza jest bez wàtpienia jednà z najbardziej zagadkowych chorób
atakujàcych kobiety. Z biegiem czasu dowiadujemy siæ o niej wiæcej i wiedza ta
podwaýa wczeúniejsze zaùoýenia o tej chorobie. Kiedyœ uwa¿ano, ýe kobiety
innych ras niý biaùa na ogóù nie chorujà na endometriozæ. Za³o¿enie to okaza³o
siæ bùædne - kobiety innych ras nie miaùy odpowiedniej opieki medycznej, wiæc
endometrioza nie byùa u nich diagnozowana.
Dziêkujemy The Endometriosis Association i Endometriosis.org za zgodê na
przet³umaczenie i wykorzystanie materia³ów, na bazie których powsta³a niniejsza
ulotka.
2009 © Wszelkie prawa zastrze¿one. All rights reserved.
Chcesz dowiedzieæ siê wiêcej
o endometriozie?
Zajrzyj na niezale¿ny portal informacyjny
Porozmawiaj na forum
internetowym
z innymi kobietami
cierpi¹cymi na tê chorobê.
CO TO JEST ENDOMETRIOZA
Endometrioza jest zagadkowà chorobà hormonalno-immunologicznà
atakujàcà dziewczynki oraz kobiety w wieku rozrodczym. Nazwa pochodzi od
ùaciñskiego sùowa „endometrium", oznaczajàcego úluzówkæ macicy. Tkanka
ta, wyúcieùajàca jamæ macicy, narasta i zùuszcza siê w trakcie ka¿dego cyklu
miesiàczkowego. Przy endometriozie, komórki endometrium tworz¹
wszczepy poza macicà w róýnych czæúciach ciaùa. Tkanka úluzówki rozwija
siæ poza macic¹ tworz¹c tzw. naroúla, guzy (torbiele), wszczepy (ogniska).
Naroúla te mogà powodowaã ból, niepùodnoúã oraz inne dolegliwoúci.
Wszczepy úluzówki macicy umiejscawiajà siæ najczæúciej w obrêbie
jamy brzusznej - obejmujàc jajniki, jajowody, wiàzadùa podtrzymujàce
macicæ, przestrzeñ pomiædzy pochwà a odbytnicà, zewnætrznà czæúã macicy
oraz otrzewnà miednicy mniejszej. Niekiedy moýna znaleêã wszczepy
endometrialne w bliznach pooperacyjnych jamy brzusznej (po cesarskim
ciêciu), na jelitach, w odbytnicy, na pæcherzu, w pochwie, na szyjce macicy
oraz na sromie (t.j. na zewnàtrz narzàdów rozrodczych). Narosty úluzówki
macicy s¹ znajdowane równieý poza jamà brzusznà: w pùucach, na ramieniu,
udzie i innych miejcach, lecz sà to rzadkie przypadki.
Endometrioza, choã wzglædnie rzadko, moýe przeksztaùciã siæ w stan
rakowy. Najnowsze badania wskazujà, ýe kobiety i dziewczynki cierpiàce na
endometriozæ sà bardziej naraýone na raka, szczególnie jajników i piersi, jak
równieý czerniaka z³oœliwego.
Podobnie jak tkanka wyúcieùajàca macicæ, wszczepy úluzówki zwykle
reagujà na hormony wydzielane w czasie cyklu miesiàczkowego. Pod ich
wpùywem, kaýdego miesiàca, narasta nowa úluzówka, która zùuszczajàc siæ
powoduje krwawienie. Jednakýe, w przeciwieñstwie do úluzówki macicy,
pozamaciczne tkanki úluzówki nie sà wydalane z organizmu, czego
konsekwencjà jest wewnætrzne krwawienie, rozkùad krwi i tkanki zniszczonej
z narostu, stan zapalny okolicznych narzàdów i tworzenie siæ tkanki
bliznowej. Innymi komplikacjami, w zaleýnoúci od umiejscowienia narostów,
moýe byã ich pækniæcie (co moýe rozprzestrzeniã endometriozæ), tworzenie
siæ zrostów, krwawienie jelitowe lub zaparcia (jeúli naroœla tworz¹ siê na
jelitach lub w ich okolicach), zakùócenie prawidùowego funkcjonowania
pæcherza (jeúli naroœla sà na pæcherzu) oraz inne problemy. Objawy wydajà
siæ pogarszaã z upùywem czasu, pomimo tego, ýe w niektórych przypadkach
zdarza siæ cykliczne ich zanikanie i ponowne wystæpowanie.
NAJCZÆSTSZE OBJAWY
Najczæstsze objawy endometriozy:
v
bóle przed, w trakcie i po miesiàczce (zwykle silniejsze
niý „normalne" skurcze miesiàczkowe)
v
obfite krwawienia
v
bóle w trakcie owulacji
v
bóle podczas lub po stosunku
v
bóle podczas oddawania moczu
v
bóle podczas badania ginekologicznego
v
bezpùodnoúã
Inne mo¿liwe objawy:
v
zmæczenie
v
bolesne wypróýnianie
v
bóle krzyýa podczas miesiàczki i w trakcie cyklu
v
biegunka i/lub zaparcia, wzdæcia i inne nieprawidùowoúci
Wiele kobiet z endometrioza doúwiadcza równie¿ innych chorób na tle
odpornoúciowym, takich jak alergie, astma, i egzema. Bezpùodnoúã dotyka
30-40% kobiet z endometrioza i jest powszechnym rezultatem pogùæbiajàcej
siæ choroby. Natæýenie bólu niekoniecznie odpowiada skali lub wielkoúci naroúli
czy zrostów. Odkryto, ýe niewielkie naroúlà bardziej aktywnie produkujà
prostaglandyny, co prawdopodobnie tùumaczy powaýne objawy chorobowe,
które czæsto towarzyszom maùym wszczepom. Prostaglandyny sà substancjami
produkowanymi w caùym organizmie i posiadajàcymi wiele funkcji. Uwaýa siæ,
ýe sà one odpowiedzialne za wiele objawów endometriozy.
TEORIE NA TEMAT PRZYCZYN ENDOMETRIOZY
Przyczyna endometriozy jest nadal nieznana, lecz wysuniætych zostaùo
kilka teorii na ten temat. Jedna z nich to teoria zahamowanej menstruacji lub
migracji jajowodowej. Zakùada ona, ýe podczas miesiàczki czæúã zùuszczonych
komórek úluzówki macicy przedostaj¹c siê przez jajowody zagnieýdýa siæ
w jamie brzusznej i rozrasta. Niektórzy eksperci uwaýajà, ýe u wszystkich
kobiet dochodzi do zatrzymania czæúci komórek miesiàczkowych i tylko
problemy z systemem odpornoúciowym i/lub problemy hormonalne pozwalajà
tym komórkom siæ zagnieêdziã i rozrastaã u kobiet, które zapadajà na
endometriozæ. Inna teoria sugeruje, ýe tkanki úluzówki macicy przenoszone
sà z macicy do innych czæúci ciaùa poprzez system limfatyczny lub krwionoúny.
Teoria genetyczna twierdzi, iý caùkiem moýliwe, ýe niektóre rodziny majà
predyspozycje do endometriozy. Badania naukowe wykazaùy, ýe substancje
toksyczne w úrodowisku, takie jak dioksyny lub polichlorek fenylu, które
dziaùajà w organizmie jak hormony i wyniszczajàc system odpornoúciowy,
powodujà endometriozæ u zwierzàt. Kolejna teoria zakùada, ýe pozostaùoúci
tkanek embryonalnych mogà rozwinàã siæ w endometriozæ; lub, ýe niektóre
dojrza³e komórki, w okreúlonych sprzyjajàcych warunkach zachowujà
zdolnoúci do przemiany w komórki endometriozy. Wszczepienie operacyjne
uznawane jest za kolejnà przyczynæ endometriozy w przypadkach, gdy
endometrioza zostaùa znaleziona w bliznach pooperacyjnych w jamie
brzusznej, chociaý znaleziono jà takýe w takich bliznach, w przypadku których
bezpoúrednie przypadkowe wszczepienie wydaje siæ niemoýliwe.
DIAGNOZA
Diagnoza endometriozy jest na ogó³ uwa¿ana za niedok³adn¹, dopóki nie
zostanie potwierdzona laparoskopi¹, która jest zabiegiem chirurgicznym
wykonywanym przy ca³kowitym znieczuleniu, w czasie którego jama brzuszna
zostaje wype³niona dwutlenkiem wêgla, by umo¿liwiæ lepsz¹ widocznoœæ
narz¹dów, po czym poprzez niewielkie naciêcie w brzuchu zostaje wprowadzony
laparoskop (rurka ze œwiat³em). Poruszaj¹c laparoskopem wewn¹trz jamy
brzusznej, chirurg mo¿e sprawdziæ stan narz¹dów oraz - wykonuj¹c ten zabieg
z nale¿yt¹ dok³adnoœci¹ i ostro¿noœci¹ - zobaczyæ wszczepy endometrialne.
Lekarz mo¿e niekiedy wyczuæ wszczepy podczas badania ginekologicznego, co
przy obecnoœci charakterystycznych objawów mo¿e wskazywaæ na endometriozê, lecz leczenie tej choroby bez potwierdzenia diagnozy nie jest dobr¹
praktyk¹ (rak jajników, na przyk³ad, ma czasami takie same objawy).
Laparoskopia okreœla tak¿e umiejscowienie choroby, jej zaawansowanie i wielkoœæ naroœli, co pozwala lekarzowi i pacjentce podj¹æ lepsze, d³ugoterminowe
decyzje o leczeniu i ci¹¿y.
Badanie markera CA 125
CA 125 to marker nowotworowy stosowany w diagnozowaniu raka jajnika.
Jednak w 30-60% przypadków potwierdzonej endometriozy poziom tego
markera mo¿e byæ równie¿ podwy¿szony. Trzeba podkreœliæ, ¿e u wielu kobiet
z endometrioz¹ marker ten jest w normie, dlatego te¿ lekarze nie uwa¿aj¹ go za
wiarygodny wskaŸnik.
MITY I PRZES¥DY
„Ból w trakcie miesiàczki jest normalny”
„Problemy kobiece” wprawiaùy w zakùopotanie dziewiætnastowiecznych
lekarzy, którzy postrzegali je jako wyznacznik kobiecej niestabilnoúci i delikatnej
struktury psychicznej. Mimo, iý aktualnie stosunek do kobiet ulegù poprawie,
niektóre z dawnych przekonañ nadal pokutujà w podúwiadomoúci i wpùywajà na
stosunek úrodowisk lekarskich do kobiecych skarg, w tym na bóle miesiàczkowe. W wyniku tego, kobiety szukajàce pomocy w zùagodzeniu bólu miesiàczkowego sùyszà, ýe ich (silne) bóle sà „normalne”, ýe to „czæúã bycia
kobietà” lub, ýe ból tkwi „tylko w ich gùowie”. Innym wmawia siæ, ýe majà „niski
próg odczuwania bólu” lub „problemy z psychikà”.
Wiele kobiet i dziewczàt doúwiadcza bólu podczas miesiàczki. Jednakýe
silny ból, który zakùóca normalne codzienne funkcjonowanie nie jest czymú
normalnym i jest czæsto spowodowany ukrytà przyczynà, takà jak endometrioza.
Kaýda kobieta lub dziewczyna, która odczuwa silne bóle miesiàczkowe powinna
zostaã zbadana w celu okreúlenia przyczyny bólu.
„Za mùoda na endometriozæ”
Zbyt wielu lekarzy nadal wierzy, ýe endometrioza rzadko wystêpuje
u nastolatek i mùodych kobiet. Wiêc gdy przychodzà do nich nastolatki i mùode
kobiety skarýàce siæ na bóle miesiàczkowe, bóle podbrzusza i bolesne stosunki,
podczas stawiania diagnozy nie biorà oni pod uwagæ endometriozy.
Niestety, taki poglàd jest spuúciznà z ubiegùego wieku. Przed wprowadzeniem laparoskopii w latach 70., endometrioza mogùa byã zdiagnozowana
jedynie podczas laparotomii, powaýnego zabiegu chirurgicznego podczas
którego wykonuje siæ 10-15cm naciæcie w podbrzuszu. Wysokie ryzyko i koszty
laparotomii sprawiùy, ýe byùa ona traktowana jako ostatecznoúã u kobiet
z najpowaýniejszymi objawami, które miaùy juý rodzenie dzieci za sobà.
Poniewaý operowano tylko kobiety w wieku 30-40 lat, chorobæ odnajdywano
tylko u kobiet wùaúnie w tym przedziale wiekowym.
Niemniej jednak, utarùo siæ „przekonanie”, ýe endometrioza jest chorobà
kobiet po trzydziestce.
Dopiero w latach 70. i 80. wraz z wprowadzeniem laparoskopii,
ginekolodzy zaczæli diagnozowaã tæ chorobæ u kobiet przed i tuý po
trzydziestce. Jednak nadal uwaýano takie znaleziska za przypadek.
Úwiadomoúã, ýe endometriozæ moýna znaleêã u nastolatek i mùodych kobiet
pojawiùa siæ w wyniku badañ przeprowadzonych przez miædzynarodowe
grupy wsparcia dla chorych z endometriozà. Grupy ze USA, Wielkiej Brytanii
i Australii przeprowadziùy badania swoich czùonkiñ w poùowie lat 80. Podczas
badania pytano kobiety o wiek, w którym pojawi³y siê pierwsze objawy
endometriozy i kiedy zostaùy zdiagnozowane. Badania wykazaùy, ýe mimo, ýe
prawie 60% kobiet zostaùo zdiagnozowanych w wieku 25-35 lat, a¿ 43%
z nich mia³o ju¿ pierwsze symptomy choroby w wieku kilkunastu lat.
Szczêœliwie, w latach 90. wyniki tych badañ przyciàgnæùy uwagæ paru
wybitnych ginekologów. Dalsze badania wykazaùy, ýe úredni wiek wystàpienia
pierwszych objawów to 22 lata, a przedziaù wiekowy to 10-46 lat.
Tak wiæc nastolatki i mùode kobiety po dwudziestce NIE sà za mùode, by
cierpieã na endometriozæ.
„Kuracje hormonalne prowadzà do wyleczenia choroby”
Przez wiele lat endometriozæ „leczyùo siæ” syntetycznymi lekami
hormonalnymi, takimi jak piguùki antykoncepcyjne, Provera, Danazol,
Zoladex, itp. Jednakýe ostatnio staje siæ coraz bardziej oczywiste, ýe leczenie
hormonalne nie przynosi dùugoterminowych skutków jeúli chodzi o stan
samej choroby. One jedynie tùumià (usypiaj¹) objawy, ale tylko w trakcie
przyjmowania leków. Gdy dziaùanie leku mija, objawy powracajà.
Oznacza to, ýe leczenie hormonalne nie odgrywa roli w leczeniu
(pozbywaniu siæ) endometriozy. Jeúli chcemy ostatecznie pozbyã siæ
choroby, jedynà skutecznà metodà jest zabieg chirurgiczny przeprowadzony przez ginekologa z rozlegùà wiedzà i doúwiadczeniem w zakresie
specjalistycznych technik stosowanych w przypadku endometriozy.
Oznacza to równieý, ýe leczenie hormonalne nie powinno byã stosowane w celu zwiækszenia szans kobiet na zajúcie w ciàýæ. Nie tylko nie jest
ono skuteczne, ale dodatkowo skraca czas, który kobieta ma na poczæcie
dziecka, poniewaý w trakcie przyjmowania leków nie ma moýliwoúci zajúcia
w ciàýæ. Jeúli jest wymagane leczenie, naleýy natychmiast poddaã pacjentkæ
zabiegowi chirurgicznemu przeprowadzonemu przez wyspecjalizowanego
ginekologa.
„Ciàýa leczy endometriozæ”
Szczæúliwie mit, ýe ciàýa leczy endometriozæ jest powoli wykorzeniany.
Jednak nie zanika on wystarczajàco szybko! Rzeczywistoúã jest taka, ýe
ciàýa, podobnie jak leki hormonalne, zazwyczaj wycisza objawy endometriozy, jednak nie likwiduje samej choroby. Dlatego teý objawy najczêœciej
powracajà po urodzeniu dziecka. Wiækszoúã kobiet jest w stanie opóêniã
nawrót objawów poprzez karmienie piersià, jednak tylko wtedy gdy karmienie
jest wystarczajàco czæste i intensywne, aby powstrzymaã powrót miesiàczki.
„Endometrioza zawsze prowadzi do niepùodnoúci”
Zbyt wielu kobietom sugeruje siæ, ýe posiadanie endometriozy oznacza
ostatecznie, ýe stanà siæ bezpùodne. Nastolatkom w wieku 18 lat kaýe siæ
„poszukaã mæýa i urodziã dzieci tak szybko jak to moýliwe, poniewaý jeúli
tego nie zrobià, póêniej juý im siæ to nie uda”.
Niestety nie istniejà wiarygodne dane pokazujàce ile procent kobiet z endometriozà nie ma problemów z poczæciem dziecka, ile ma problemy, ale
ostatecznie zachodzi w ciàýæ, oraz ilu siæ to nie udaje.