docCzęstotliwość występowania chorób nowotworowych jelita grubego
download 
Reklamacja Transkrypt
Częstotliwość występowania chorób nowotworowych jelita grubego
ZDROWIE DOBROSTAN 2/2013 DOBROSTAN I PRZYRODA ROZDZIAŁ IV ¹Katedra Pielęgniarstwa Wydziału Fizjoterapii i Pedagogiki Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu Chair of Nursing at the Faculty of Physiotherapy and Pedagogy Higher School of Management and Administration in Zamość ²Studentka Wydziału Pielęgniarstwa Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu Student at the Faculty of Nursing Higher School of Nursing and Administration in Zamość EWA KOSTRZEWA-ZABŁOCKA¹, MAŁGORZATA DANILCZUK², MAŁGORZATA FORYT2 Częstotliwość występowania chorób nowotworowych jelita grubego, przyczyny oraz problemy pielęgnacyjne pacjenta z kolostomią w powiecie chełmskim Frequency of neoplastic diseases of the large intestine the reasons and nursing problems of postcolostomy patients in the district of Chelm Choroby zaliczane do nowotworów złośliwych są starsze niż człowiek i występowały nie tylko w świecie zwierząt, ale także atakowały życie roślin. Dane dotyczące występowania chorób nowotworowych i ich opisy pochodzą z 2500 r. pne. W tym też roku nowotwory i ich leczenie opisano w eposie hinduskim „ Ramayana”. Z tamtych też lat pochodzą pierwsze przekazy historyczne. Z zapisów historii medycyny wiadomo, że klasyfikacją nowotworów próbował zajmować się już w starożytności Hipokrates ( 460-375 pne.) [2]. Mimo upływu tylu stuleci, współczesna medycyna ciągle uznaje Hipokratesa za swojego ojca, za wzór lekarza, a tak zwana przysięga hipokratesowa pozostaje nadal przyrzeczeniem lekarskim [1]. Hipokrates w dziełach swoich wspomina, że rak może występować w rozmaitych narządach. Najczęściej spotykał się on z rakiem sutków i rakiem utajonym oraz rakiem macicy [9]. Około 30 r. ne. Celsus (30 pne.-38ne.) skończył opracowywanie rzymskiej encyklopedii wiedzy medycznej. W dziele ”De medicina libri octo”, znajduje się ZDROWIE I DOBROSTAN NR 2/2013 Dobrostan i przyroda wiele wzmianek na temat leczenia raka żrącymi maściami, przyżeganiem, czy wycinaniem. Jednak jeżeli chodzi o leczenie nowotworów był sceptykiem i uważał, że „żadne metody nie przyniosły nikomu nic dobrego”[10]. Zaś Galen (130-200 ne.) wielki rzymski lekarz przekazywał zalecenia dotyczące leczenia nowotworów, które były aktualne ponad 1000 lat [ 2]. Rozwinął on teorię humoralną, która była podstawą medycyny do końca XV w. Już na początku XVIII w. (1720) wykonano pierwszą chirurgiczną przetokę kałową u noworodka( Cheseldon), a w 1775 r. francuski chirurg Pillore wykonał przetokę na kątnicy u chorego z niedrożnością nowotworową. Chory niestety zmarł z powodu martwicy jelita w wyniku użycia dużej ilości rtęci dla przedoperacyjnego oczyszczenia jelita. Po kilku latach niepowodzeń z powodu powikłań przy próbach wyłonienia przetoki z dostępu przezotrzewnego, w 1793 r. Duret zaproponował dostęp pozaotrzewnowy i wytworzenie odbytu w okolicy lędźwiowej[ 2 ]. W końcu XVIII w. Francja stała się centrum światowej medycyny. To właśnie francuscy lekarze odrzucali teorię humoralną, a dopatrywali się czynników miejscowych w powstawaniu nowotworów, co stworzyło teoretyczne podstawy do ich leczenia chirurgicznego. Wiek XIX stał się okresem w historii chirurgii. Walka z rakiem w Polsce datuje się od początku XX w, gdy zaczynają powstawać towarzystwa i komitety przeciwrakowe. W 1906 r. w Warszawskim Towarzystwie Higienicznym powstał Komitet zwalczania raka, który dzięki dr Mikołajowi Rejchmanowi i dr Józefowi Jaworskiemu, przeprowadził pierwszą planową akcję oświaty sanitarnej w zakresie raka. W 1917 r. w Łodzi powstaje Przychodnia Miejska dla Chorych na Guzy. W1921r. Komitet Warszawski przekształcił się w Polski Komitet do zwalczania raka, a w 1933r. Polska została członkiem Międzynarodowej Unii Przeciwrakowej( UICC).Te wszystkie wydarzenia stanowiły bardzo ważny etap w rozwoju onkologii polskiej. Kolejnym wyrazem żywego rozwoju zagadnień onkologicznych, było powstanie własnego pisma Komitetu, które przekształciło się w archiwalne pismo „Nowotwory” . Jest to jedno z pierwszych pism onkologicznych na świecie. Zaś istotnym momentem w rozwoju polskiej kliniki onkologicznej, było utworzenie Instytutu Radowego w 1932 r. w Warszawie z inicjatywy Marii Skłodowskiej Curie. Był on pierwszym w Polsce ośrodkiem naukowo-lekarskim tworzącym podstawy współczesnej kliniki nowotworów. W okresie wojny Instytut został zniszczony. Jednak po wyzwoleniu Ministerstwo Zdrowia odbudowało i wyposażyło Instytut. Również w Gliwicach powstał nowy ośrodek onkologicznyPaństwowy Instytut Przeciwrakowy, a w 1951 r. powstał Odział Instytutu Onkologii w Krakowie. Te trzy duże ośrodki onkologiczne stworzyły fachowa bazę, dla rozwoju onkologii w Polsce. W 1950 r. zespolono Instytut Onkologii i Państwowy Instytut Przeciwrakowy powołując do życia Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie z oddziałem w Gliwicach i Krakowie. Dalszym krokiem w rozwoju onkologii polskiej, było opracowanie w 1952 r. ogólnokrajowego planu organizacji walki z rakiem. W związku z tym utworzono wojewódzkie poradnie onkologiczne, a następnie podjęto tworzenie wojewódzkich ośrodków onkologicznych dysponującymi łóżkami onkologicznymi, wyposażeniem techniczno-lekarskim i pracowniami diagnostycznymi. Obecnie czynnych i w pełni zorganizowanych w Polsce jest wiele Ośrodków Onkologicznych [4]. 68 Ewa Kostrzewa-Zabłocka, Małgorzata Danilczuk, Małgorzata Foryt Częstotliwość występowania chorób nowotworowych jelita grubego, przyczyny oraz problemy pielęgnacyjne pacjenta z kolostomią w powiecie chełmskim Sztuczny odbyt, to celo wykonane połączenie światła narządu jamistego z powierzchnią ciała, określane mianem stomii. Zabieg wykonuje się w tych stanach chorobowych, w których zachodzi konieczność wycięcia lub odbarczenia odbytnicy i odbytu. Kolostomia, to połączenie światła jelita krętego ze skórą powłok brzusznych, zlokalizowaną zwykle w prawym podbrzuszu. Kolostomię wykonuje się z powodu nowotworu jelita grubego (okrężnicy, odbytnicy), wrzodziejącego zapalenia, choroby Leśniowskiego-Crohna, powikłań choroby uchyłkowej okrężnicy, niedrożności najczęściej nowotworowej jelita grubego oraz w następstwie urazów okrężnicy lub odbytnicy [15]. Pod względem częstości występowania rak jelita grubego zajmuje obecnie trzecie miejsce zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Mężczyźni stanowią 12,4%, kobiety 10,1% wszystkich zarejestrowanych nowotworów złośliwych według danych z 2007 r. przy stale zwiększającej się zachorowalności. Utrzymująca się tendencja wzrostowa wynosi około 3,5% rocznie wśród mężczyzn oraz około 2,5% wśród kobiet. [12]. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów z 2007 roku rak jelita grubego stanowi drugą u mężczyzn i trzecią u kobiet przyczynę wszystkich zgonów spowodowanych przez nowotwory złośliwe. W 2007 roku zachorowało na ten nowotwór 14244 osób, a 9372 zmarło z jego powodu. Rak odbytnicy stanowi 30% wszystkich nowotworów jelita grubego [14]. Jak podaje Informator Statystyczny Ochrony Zdrowia w 2007 roku Centrum Onkologii Ziemii Lubelskiej zarejestrowało 7535 osób chorych na nowotwory złośliwe tj. 346,4/100 tys. ludności. Spośród nowotworów dotykających mężczyzn, rak jelita grubego zgięcia esiczo odbytniczego i odbytnicy stanowił trzecią przyczynę zgonów, czyli 40,7/100 tys. mieszkańców, a u kobiet drugą (29,3/100 tys.) [9]. Szacuje się że w ciągu najbliższych 20 lat liczba zachorowań na nowotwory, a w tym jelita grubego ulegnie podwojeniu. Taka prognoza wiąże się ze wzrostem liczby ludności, a przede wszystkim z procesem starzenia się populacji w Polsce. Około 2020 roku odsetek ludności w wieku 60 lat i starszych osiągnie 30%. Natomiast na ten odsetek przypada ponad 50% zachorowań na nowotwory złośliwe, w tym jelita grubego [7]. Wytworzenie sztucznego odbytu doprowadza do znacznego upośledzenia jakości i aktywności życia człowieka. Związane jest to przede wszystkim ze zmianą obrazu ciała i utratą kontroli nad wydalaniem-jedną z zasadniczych funkcji organizmu. Proces pooperacyjnej adaptacji chorego do nowych warunków jest trudny i zależny od kondycji psychofizycznej chorego, zasobu wiedzy i umiejętności, prawidłowego wykonania i umiejscowienia stomii, otrzymanego wsparcia społecznego, rodzaju stosowanego sprzętu oraz opieki w ramach wyspecjalizowanej poradni. Opieka nad pacjentem ze sztucznym odbytem jest procesem, który powinien rozpocząć się w chwili podjęcia decyzji o planowanym wytworzeniu stomii [6]. Celem opieki jest przygotowanie chorego do zabiegu operacyjnego, zapewnienie pomocy w uzyskaniu przez chorego niezależności oraz umożliwienie pełnej integracji społecznej. Pielęgniarka udziela pacjentowi i jego rodzinie wsparcia psychicznego, rad i wskazówek. Wpływa na jego sferę poznawczą, informacyjną i motywacyjną. Ułatwia tym samym rozwiązanie problemów pacjenta, powstałych w związku ze zmianą obrazu własnego ciała. Rozpoczyna proces uczenia pacjenta samopielęgnacji stomii, jako 69 ZDROWIE I DOBROSTAN NR 2/2013 Dobrostan i przyroda nieodzownego elementu utrzymania aktywności życia zawodowego, rodzinnego i społecznego [15]. CEL PRACY Przedstawienie czynników, jakie mają wpływ na częstość powstawania chorób nowotworowych jelita grubego oraz ukazanie najczęstszych problemów pielęgnacyjnych pacjenta z kolostomią. MATERIAŁ I METODY Badania stanowiące podstawę niniejszej pracy przeprowadzono w Poradni Onkologicznej SPWSzS w Chełmie i w domach chorych. W poradni w 2007 roku leczonych było 65 osób z chorobami nowotworowymi jelita grubego. Na podstawie „ Książki zgonów z 2007 roku’’ spośród tych osób zmarło 16. Informacje zawarte w tej książce są danymi prowadzonymi przez poradnię tylko we własnym zakresie dla wewnętrznej orientacji. Są one rejestrowane na podstawie zgłoszeń rodziny, bliskich zmarłego oraz na podstawie zgłoszeń z oddziałów, w których nastąpił zgon pacjenta leczonego uprzednio w Poradni Onkologicznej. W związku z tym badania przeprowadzono wśród 38 chorych leczonych w poradni z powodu choroby nowotworowej jelita grubego, w okresie od grudnia 2007 r. do kwietnia 2007 r., a udział chorych był dobrowolny. Ankieta zawierała 42 pytań. Wszyscy badani zostali poinformowani o charakterze badania i wyrazili zgodę na udział w badaniu. 25 ankiet zostało wypełnionych odręcznie przez pacjentów przychodzących na chemioterapię do poradni, 6 ankiet zostało wypełnionych również odręcznie podczas rozmów z respondentami w ich domach na przygotowanych wcześniej kwestionariuszach, 18 ankiet zostało wysłanych do respondentów przez Urząd Pocztowy z prośbą o wypełnienie i odesłanie. Otrzymano 12 ankiet, w tym 8 wypełnionych, a 4 z informacją o zgonie pacjenta, zaś w 6-ciu przypadkach nie otrzymano zwrotu. W badanej grupie było 20 kobiet, które stanowiły 53, 0% badanej populacji i 18 mężczyzn, którzy stanowili 47, 0% populacji. Najliczniejszą grupę, bo aż 61, 0% stanowiły osoby w wieku powyżej 55-go roku życia, natomiast mniejszą grupę stanowiącą 39, 0% tworzyły osoby w przedziale wiekowym 45-54 lat. Wśród badanej grupy nie było osób mieszczących się w przedziałach wiekowych od 18 – 44 lat. Połowę respondentów, miało wykształcenie podstawowe, średnie posiadało 24, 0%, wyższe 18, 0%, a najmniejszą grupę 8, 0% stanowiły osoby z wykształceniem zawodowym. W badanej populacji nie było osób z miast dużych ( wojewódzkich), z małych miasteczek było13, 0%, znacznie więcej, 34, 0% mieszka na wsi, zaś decydującą większość (53, 0%) stanowią osoby mieszkające w miastach powiatowych. 53, 0% respondentów określiło swoją sytuację materialną za średnią, 26, 0% za ciężką, podobna ilość (21, 0%) za dość dobrą, natomiast żadna z osób nie określiła swojej sytuacji za bardzo dobrą. W związkach małżeńskich trwało 71, 0% badanych, owdowiało 6, 0%, zaś stanu wolnego było 13, 0% . Żadna z osób nie określiła się jako panna czy kawaler. Osoby hospitalizowane z powodu raka jelita grubego stanowią 0,4% (58 osób) ogólnej liczby osób hospitalizowanych, która wynosi 99,6% (14480 osób). Ogólną liczbę osób hospitalizowanych stanowią chorzy ze wszystkimi 70 Ewa Kostrzewa-Zabłocka, Małgorzata Danilczuk, Małgorzata Foryt Częstotliwość występowania chorób nowotworowych jelita grubego, przyczyny oraz problemy pielęgnacyjne pacjenta z kolostomią w powiecie chełmskim jednostkami nowotworowymi i nie nowotworowymi, którzy przebywali w szpitalu z różnych przyczyn. Ogólna liczba osób hospitalizowanych z rakiem jelita grubego wynosi 11% ( 58 osób) w stosunku do ogólnej liczby osób hospitalizowanych z innymi chorobami nowotworowymi, która obejmuje 89, 0% (540 osób). 10, 0% (73 hospitalizacje) stanowią hospitalizacje z powodu raka jelita grubego, zaś 90,0% (774hospitalizacje) to hospitalizacje z powodu innych chorób nowotworowych. Ogólna liczba wizyt z rakiem jelita grubego wynosi 9, 7% (389 wizyt), do ogólnej liczby wizyt z różnymi chorobami nowotworowymi wynoszącej 90, 3% ( 4022 wizyty). 6,3%(65osób) stanowią przyjęci w Poradni Onkologicznej pacjenci z rakiem jelita grubego w stosunku do ogólnej liczby pacjentów z różnymi chorobami nowotworowymi, która wynosi 93,7% ( 1037 osób). 12, 0% (33 przypadki), to nowo wykryte choroby nowotworowe jelita grubego w stosunku do innych nowo wykrytych nowotworów, które stanowią 88, 0% ( 277 przypadków). Zasadniczy wpływ na częstotliwość występowania chorób nowotworowych wśród czynników mają odżywianie, warunki pracy, stres oraz dziedziczność. Opinie badanych o wpływie tych czynników przedstawia Ryc.1. 40 35 30 25 20 15 10 5 0 czynniki żywieniowe warunki pracy stres czynniki dziedziczne czynniki żywieniowe warunki pracy stres czynniki dziedziczne Ryc.1. Czynniki mające zasadniczy wpływ na częstotliwość powstawania raka jelita grubego Według opinii 37, 0% ( 14 osób) badanych główny wpływ na ich chorobę miało odżywianie. 26, 0% ( 10 osób) odpowiedziało że warunki pracy ( wieloletnie działanie różnych czynników toksycznych), 21, 0% ( 8 osób) za główną przyczynę swojej choroby uznało ciągłe stresy towarzyszące w pracy i życiu prywatnym, zaś 16, 0% (6 osób) wskazało czynniki dziedziczne , a więc występowanie nowotworów jelita grubego lub innych narządów, bądź nieswoistych stanów zapalnych jelit ( polipowatość, owrzodzenie) u najbliższej rodziny ( matka, ojciec, dzieci).Wśród respondentów byli też tacy, którzy w ankiecie wskazywali prócz głównych czynników inne, ze względu na ich znikomą ilość. Tak więc 3 osoby wskazały na brak aktywności fizycznej, 2 na temperament i 2 na używki (palenie, częste picie piwa). Wśród osób 71 ZDROWIE I DOBROSTAN NR 2/2013 Dobrostan i przyroda badanych u 47, 4% (18 osób) rak umiejscowiony był w odbytnicy, w 31, 6% (12 osób) zlokalizowany był w kątnicy i różnych miejscach okrężnicy (wstępnicy, poprzecznicy, zstępnicy), następnie w 18, 4% (7 osób) występował w esicy, a tylko w 2, 6% (jedna osoba) w odbycie (Ryc. 2). 18% 3% 47% 32% nowotwory złośliwe odbytnicy nowotwory złośliwe jelita grubego ( kątnica, okrężnica) nowotwory złośliwe esicy nowotwory złośliwe odbytu Ryc.2. Odcinki jelita grubego, których najczęściej dotyczą zmiany nowotworowe Leczenie chirurgiczne chorób nowotworowych jelita grubego niejednokrotnie kończy się wyłonieniem przetoki brzusznej. Według danych statystycznych ( z bazy informatycznej szpitala) w Oddziale Chirurgicznym w Chełmie w 2007r. operowanych z powodu w/w choroby było 26 osób. 73, 0% (19osób) stanowią osoby u, których po zabiegu operacyjnym nie wyłoniono stomii, zaś 27, 0% (7 osób), to te osoby u których wyłoniono stomię. Wśród respondentów w 66, 0% (25 osób) choroba rozpoczęła się nagle, zaś w 34, 0% ( 13 osób) objawy niepokojące występowały wcześniej. Informacje dotyczące czasu jaki upłynął od wystąpienia pierwszych objawów do chwili zgłoszenia się do lekarza przedstawia Ryc.3. 21% od razu po paru miesiącah po paru latach 53% 26% Ryc. 3. Wystąpienie objawów, a czas zgłoszenia się do lekarza 72 Ewa Kostrzewa-Zabłocka, Małgorzata Danilczuk, Małgorzata Foryt Częstotliwość występowania chorób nowotworowych jelita grubego, przyczyny oraz problemy pielęgnacyjne pacjenta z kolostomią w powiecie chełmskim Z Ryciny 3 wynika iż 52, 6% (20 osób) respondentów zgłosiła się do lekarza od razu po zaobserwowaniu niepokojących objawów. Po paru miesiącach zgłosiło się 26, 3% (10 osób), a po paru latach 21, 1% respondentów. Objawy mogące świadczyć o toczącym się procesie nowotworowym jelita grubego są różne i zazwyczaj nie występują pojedynczo, co prezentuje Tab.1. Tabela 1. Objawy występujące u badanych pacjentów L.P. 1 2 3 4 5 Rodzaj objawów Krew w stolcu, parcie na stolec, bóle brzucha, biegunki lub zaparcia Krew, śluz w stolcu, bóle brzucha Krew w stolcu, bóle przy defekacji Krew w stolcu, „ przelewanie w jelitach”, burczenie Zmiana kształtu stolca N % 23 60, 5 6 15, 8 6 15, 8 2 5, 3 1 2, 6 *N- liczba osób Jak wynika z Tabeli 1 u większości badanej populacji (60, 5%) pojawiła się krew w stolcu, parcie na stolec, bóle brzucha, biegunki lub zaparcia. Po 15, 8% czyli po tyle samo osób zauważyło u siebie krew, śluz w stolcu i bóle brzucha oraz drudzy; krew w stolcu i bóle przy defekacji. 5% potwierdziło krew w stolcu i „przelewanie’’ w jelitach, a tylko 2, 0% zauważyło jeden objaw jakim jest zmiana kształtu stolca. Dane dotyczące przeważających potraw w codziennych posiłkach wśród badanych przedstawia Ryc.4. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 73% 18% 7% mięsne nabiał jestem jaroszem 2% słodycze Ryc.4. Przeważające potrawy w posiłkach Z Ryciny 4 wynika, iż u 73, 0% (28 osób) respondentów potrawy mięsne są dominujące w codziennym jadłospisie, u 18, 0%(7 osób) nabiał jest dominującym menu, 7, 0% (3 osoby) było jaroszami, a tylko dla 2, 0% ( 1 osoba) słodycze są podstawą w żywieniu( większość potraw przyrządzanych na słodko). Dane doty73 ZDROWIE I DOBROSTAN NR 2/2013 Dobrostan i przyroda czące postaci najczęściej spożywanych potraw przez respondentów przedstawia Tabela 2. Tabela 2. Postacie spożywanych potraw L.P. Postacie potraw w posiłkach 1 2 3 4 Smażone, pieczone Gotowane „Suche’’(kanapki) Wędzone, duszone N [liczba osób] 17 11 6 4 % 44, 7% 29, 0 15, 8 10, 5 Z powyższej tabeli wynika, że najchętniej (44, 7%) spożywane były posiłki w postaci smażonej i pieczonej, następnie w 29, 0% gotowane, kolejno w 15, 8%, „ suche’’ np. kanapki , a wędzone i duszone w 10, 5%. Najchętniej (60, 5%) ( 23osoby), spożywane były potrawy łagodne, o wiele mniej, bo w 23, 7% (9 osób) pikantne i dla 15, 8% (6 osób) respondentów było obojętne czy są to potrawy pikantne, czy łagodne.71,0% (27osób) określiło swoje żywienie jako „ tłuste’’, a tylko 29,0% (11osób), że nietłuste. Najwięcej, bo 57,3% respondentów spożywało owoce, bądź warzywa 2-3 razy w tygodniu, 26,3% codziennie, a rzadko 15,8%. Na działanie jakich długotrwałych czynników szkodliwych byli narażeni moi respondenci w swoim życiu, przedstawia Tab.3. Tabela 3. Rodzaje toksycznych substancji l.p Rodzaje toksycznych substancji Fizyczne( zmiany pogody, hałas) 1 Chemiczne ( gazy, pyły, opary) 2 3 Psychiczne ( stresy w pracy i poza nią) Brak takich czynników 4 N 4 6 8 20 % 10, 5 15, 8 21, 1 52, 6 N*- liczba osób Z opisu w Tabeli 3. ponad połowa ( 52,6%) respondentów twierdziła, że w swoim życiu nie była narażona na działanie długotrwałych czynników szkodliwych, natomiast 21,1% była narażona na stresy, 15,8% na czynniki chemiczne, a 10,5% na czynniki fizyczne. DYSKUSJA Przedstawiona w niniejszej pracy problematyka ukazująca choroby nowotworowe jelita grubego, a ściślej mówiąc ich częstotliwość, umiejscowienie, etiologię opiera się na przeprowadzonych badaniach. Badania te potwierdzają hipotezy sformułowane w pracy, a ponadto ukazują inne zależności zachodzące w chorobach nowotworowych jelita grubego, nie uwzględnione w hipotezach badawczych. Pragnę podkreślić, że poruszony przeze mnie temat nie obejmuje wszystkich odnoszą74 Ewa Kostrzewa-Zabłocka, Małgorzata Danilczuk, Małgorzata Foryt Częstotliwość występowania chorób nowotworowych jelita grubego, przyczyny oraz problemy pielęgnacyjne pacjenta z kolostomią w powiecie chełmskim cych się do niego zagadnień. Może natomiast stać się w pewnej mierze źródłem uwagi, jak również zachętą do dalszych badań tego ważnego zagadnienia . Problemy badawcze przedstawione w tej pracy miały na celu ukazanie częstotliwości występowania chorób nowotworowych jelita grubego w odniesieniu do hospitalizacji i osób hospitalizowanych w szpitalu, oraz w odniesieniu do wizyt i osób przyjętych w Poradni Onkologicznej, a także w relacji nowo wykrytych chorób nowotworowych. Poza tym w/w problemy miały również na celu ukazanie czynników wpływających na częstotliwość występowania raka jelita, także wyszczególnienie odcinków jelita grubego, których ta choroba najczęściej dotyczy, oraz zobrazowanie wyników leczenia chirurgicznego, którego efektem jest wyłonienie stomii. Częstotliwość chorób nowotworowych jelita grubego w odniesieniu do ogólnej liczby hospitalizacji jest mała, ale już o wiele razy większa w zestawieniu do hospitalizacji tylko z chorobami nowotworowymi. Analogicznie przedstawia się ta częstotliwość w stosunku do ogólnej liczby osób hospitalizowanych, gdzie jest ona również mała, ale już o wiele razy większa w zestawieniu do ogólnej liczby osób hospitalizowanych z powodu chorób nowotworowych. W Poradni Onkologicznej częstość wizyt z powodu raka jelita grubego w stosunku do ogólnej liczby wizyt wynosi około 10,0% . Natomiast wśród ogólnej liczby osób przyjętych z różnymi chorobami nowotworowymi w Poradni Onkologicznej, osoby z rakiem jelita grubego stanowią 6,3%. Zaś wśród nowo wykrytych przypadków chorób nowotworowych w w/w poradni nowe zachorowania na raka jelita grubego stanowią 1/8 część. Z kolei najczęstszymi czynnikami mającymi główny wpływ na powstanie tej choroby w opinii badanych miały czynniki żywieniowe, a za nimi kolejno warunki pracy, stres i dziedziczne. Najczęstszymi odcinkami jelita grubego zajętymi przez toczącą się chorobę nowotworową były; odbytnica ( prawie połowę badanej populacji), kątnica i okrężnica, esica i odbyt. Poza tym z zebranych badań wynika, że ¼ operacji wykonywanych w Oddziale Chirurgicznym w Chełmie w 2007r. z powodu raka jelita grubego zakończyła wyłonieniem stomii. Po przeanalizowaniu badań u większości choroba rozpoczęła się nagle, a pierwszymi objawami była krew w stolcu, parcie na stolec, bóle brzucha, biegunka i/lub zaparcia . Również większość badanych stwierdziła, że jada, , tłusto’’, potrawy mięsne najczęściej smażone lub pieczone, ale łagodnie przyprawione, a owoce i warzywa spożywają 2-3 razy dziennie w tygodniu. Także co 5-ta osoba stwierdziła, iż przyczyną jej zachorowania był ciągły stres, prawie co 7-ma, że pyły, gazy, opary na które narażeni byli podczas pracy zawodowej, zaś prawie co 10 wskazała na zmiany pogody (rolnicy-zimno, gorąco). Badania które zostały przeprowadzone wśród, dostępnej grupy osób z rakiem jelita mają rzeczywisty punkt odniesienia do kliniki, badań i statystyki. Zachorowanie na nowotwór jelita grubego wiąże się z olbrzymim szokiem zarówno dla organizmu, jak i psychiki człowieka. Wytworzenie stomii jest dla pacjentów silnym, negatywnym przeżyciem. Operacja wywołuje w wyglądzie chorego zmiany, które wpływają niekorzystnie na samoocenę pacjentów, pojawia się problem akceptacji samego siebie i akceptacji przez innych. Stomia zmienia warunki 75 ZDROWIE I DOBROSTAN NR 2/2013 Dobrostan i przyroda życia chorych, zaburza funkcjonowanie we wszystkich aspektach ich życia, a także znacząco obniża jakość życia chorych [5,11]. Z jednej strony stanowi realne zagrożenie dla jego zdrowia i życia, z drugiej dotyka sfery życia wyjątkowo intymnej i wstydliwej jaką jest wydalanie. Z uwagi na fakt, że jedną z najczęstszych metod leczenia z wyboru raka jelita grubego jest zabieg operacyjny, to pielęgniarka odgrywa szczególną rolę w przygotowaniu psychofizycznym pacjenta. We wczesnym okresie pooperacyjnym, wszystkie czynności związane z zaopatrywaniem stomii wykonuje pielęgniarka. W miarę upływu czasu, kiedy stan ogólny pacjenta ulega poprawie, pielęgniarka włącza chorego w proces pielęgnacji stomii. Najważniejszym elementem przygotowania pacjenta do samoopieki jest nauka pielęgnacji stomii i skóry wokół niej, a także obsługa sprzętu stomijnego. Prawidłowa pielęgnacja stomii, to nie tylko podstawowe zabiegi higieniczne, ale także codzienna obserwacja i ocena stanu stomii. Pielęgniarka przedstawia pacjentowi sprzęt stomijny i wspólnie z pacjentem dobiera odpowiedni dla niego, udziela także choremu instruktażu w czasie wymiany sprzętu zabezpieczającego stomię. Wykonywania irygacji, pacjent uczy się pod kontrolą pielęgniarki i lekarza w warunkach szpitalnych jaki i poradni. Oprócz nauki pielęgnacji stomii i obsługi sprzętu stomijnego, pielęgniarka powinna przekazać pacjentowi informacje dotyczące zasad prawidłowego żywienia. W edukacji pacjenta ze stomią, należy uwzględnić jego oczekiwanie na informacje dotyczące możliwości prowadzenia takiego stylu życia, jak przed zabiegiem wyłonienia stomii. Przy zastosowaniu nowoczesnego sprzętu stomijnego, dającego pacjentowi poczucie bezpieczeństwa, nie ma żadnych ograniczeń, co do sposobu ubierania się. Po okresie rekonwalescencji pacjent może powrócić do poprzednio wykonywanego zajęcia, nie może to być jednak praca wymagająca nadmiernego wysiłku fizycznego i stałego pochylania się. Stomia nie stanowi ograniczenia w podróżowaniu czy uprawianiu sportu. Powrót do normalnego życia towarzyskiego, odwiedziny znajomych, udział w przyjęciach będzie możliwy tym wcześniej, im szybciej nauczy się pacjent właściwie i sprawnie pielęgnować stomię i przełamie własne opory i problemy natury psychologicznej. Należy także rozwiać objawy pacjenta dotyczące życia seksualnego. Pielęgniarka powinna przekazać pacjentowi informacje na temat możliwości bezpłatnego uzyskania odpowiedniej ilości sprzętu, a także adresy stowarzyszeń i grup samopomocy. Edukacja powinna też obejmować rodzinę chorego lub wskazaną przez pacjenta osobę [6]. Rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych chorego, a następnie pomoc w ich rozwiązywaniu stanowi podstawę i warunek stworzenia prawidłowego planu opieki, który umożliwi w miarę możliwości powrót do zdrowia oraz życia rodzinnego i zawodowego. Pacjent z nowotworem jelita grubego przed planowaną operacją uzyskuje pełną informację odnośnie techniki i przebiegu zabiegu operacyjnego. W dążeniu do zapewnienia możliwie najlepszej opieki nad pacjentem stosuje się proces pielęgnowania, w którym model opieki pielęgniarskiej oparty jest przede wszystkim na: - działaniach opiekuńczo-terapeutycznych, które mają na celu udzielenie wsparcia emocjonalnego i wzmocnienie pozytywnych doświadczeń chorego, 76 działaniach rehabilitacyjnych, które kompensują straty związane z wyłonieniem stomii i ograniczeń będących następstwem zabiegu, Ewa Kostrzewa-Zabłocka, Małgorzata Danilczuk, Małgorzata Foryt Częstotliwość występowania chorób nowotworowych jelita grubego, przyczyny oraz problemy pielęgnacyjne pacjenta z kolostomią w powiecie chełmskim - działaniach edukacyjnych, które uczą pacjenta samoopieki i postępowania w nowej zaistniałej sytuacji życiowej, działaniach profilaktycznych w celu zmniejszenia ryzyka powikłań pooperacyjnych i łatwiejszego powrotu do zdrowia [8]. Powyższe działania wypracowują model opieki pielęgniarskiej, gdzie rolą pielęgniarki jest asystowanie w samoopiece przez pomaganie, towarzyszenie, zastępowanie, działanie za i dla pacjenta, udzielanie wsparcia, uczenie, stwarzanie środowiska sprzyjającego rozwojowi osoby wymagającej pomocy i przywrócenia choremu homeostazy życia. To kontakt z pacjentem uczy spojrzeć na chorobę nie jak na karę, ale jako na pewien drogowskaz pokazujący nam drogę do tego, co ważne [3]. W toku pielęgnowania wyłoniono wiele problemów, które w możliwie najlepszy sposób starano się rozwiązać. Dotyczyły one: zapewnienia bezpieczeństwa, samopielęgnowania oraz poprawy nastroju psychicznego. Prowadzono edukacje zdrowotną na temat istoty choroby i metod leczenia, wyjaśniono zasady właściwego stylu życia [13]. W toku postępowania pielęgniarskiego starano się przywrócić nadzieję, pomóc w opanowaniu bezradności, pobudzić do aktywności i współdziałania oraz przygotować do samodzielnego podejmowania starań o własne zdrowie. Dzięki pracy dydaktyczno-wychowawczej pacjenci zrozumieli celowość wykonywanych zabiegów i czynności oraz chętnie współpracowali w toku pielęgnowania. Motywacja pacjentów do samoopieki i samopielęgnowania przyczyniła się do faktu, że pacjenci zaakceptowali stomię. - WNIOSKI Badania na dostępnej grupie osób z nowotworem jelita w Chełmie, mają rzeczywisty punkt odniesienia do kliniki, badań i statystyki w Polsce. Model opieki pielęgniarskiej oparty jest na działaniach profilaktycznych, edukacyjnych, które uczą pacjenta samoopieki i postępowania w nowej zaistniałej sytuacji życiowej oraz zmniejszają ryzyko powikłań pooperacyjnych. PIŚMIENNICTWO 1. Bednarczyk A. Medycyna i filozofia w starożytności. Nowotwory, Warszawa 2000, tom 50 , zeszyt 4: 420-421. 2. Bouchard R., Owens N. Pielęgniarstwo onkologiczne. PZWL, Warszawa 1982. 3. Informator Statystyczny Ochrony Zdrowia. Lublin 2007. 4. Jeziorski A., Szawłowski A.W., Towpik E. Chirurgia onkologiczna. PZWL, Warszawa 2009. 5. Kapała W. Pielęgniarstwo w chirurgii. Czelej. Lublin 2006. 6. Klimczyk A., Niechwiadowicz-Czapka T. Wybrane zagadnienia z pielęgniarstwa chirurgicznego. Continuo. Wrocław 2008. 7. Kózka M., Bielecki K.: Model opieki nad pacjentem ze stomią. Proktologia 2002, 3: 302-304. 77 ZDROWIE I DOBROSTAN NR 2/2013 Dobrostan i przyroda 8. Kózka M., Płaszewska-Żywko L. Diagnozy i interwencje pielęgniarskie. PZWL. Warszawa 2009. 9. Lachs J. Poglądy lekarzy starożytnych na przyczynę, przebieg i leczenie raka. Historia onkologii, Nowotwory, Warszawa 2001, tom 51, zeszyt 2: 164-175. 10. Lenartowicz J. Leczenie chirurgiczne nowotworów na przestrzeni wieków ze szczególnym uwzględnieniem nowotworów jamy ustnej. Historia onkologii, Nowotwory, Warszawa 2000, tom 50, zeszyt 6: 625-630. 11. Niechwiadowicz-Czapka T., Klimczyk A.: Wybrane zagadnienia z pielęgniarstwa geriatrycznego. Continuo. Wrocław 2010. 12. Nosek H. Rozwój metod leczenia operacyjnego nowotworów przewodu pokarmowego, Nowotwory, Warszawa 1996, tom 46, zeszyt 1: 1-7. 13. Szewczyk M., Ślusarz R. Pielęgniarstwo w chirurgii. Borgis. Warszawa. 2006. 14. Tuszewski M. Chirurgia układu pokarmowego z elementami pielęgniarstwa. PZWL, Warszawa 1995. 15. Walewska E. Podstawy pielęgniarstwa chirurgicznego. Borgis. Warszawa 2006. STRESZCZENIE Rak jelita grubego zajmuje w Polsce pod względem zachorowalności i umieralności drugie miejsce. Liczba chorych z rakiem odbytnicy oraz okrężnicy zwiększa się każdego roku bardziej niż częstość występowania raka w innym anatomicznym miejscu. Rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych chorego, a następnie pomoc w ich rozwiązywaniu stanowi podstawę i warunek stworzenia prawidłowego planu opieki, który umożliwi w miarę możliwości powrót do zdrowia oraz życia rodzinnego i zawodowego. Celem pracy było przedstawienie czynników, jakie mają wpływ na częstość powstawania chorób nowotworowych jelita grubego oraz ukazanie najczęstszych problemów pielęgnacyjnych pacjenta z kolostomią. Zbadano 38 chorych z nowotworem jelita grubego leczonych w Poradni Onkologicznej w Chełmie. Ankieta składająca się z 42 pytań pozwoliła przybliżyć zależności, które predysponują lub są przyczyną powstawania chorób jelita grubego. Wśród osób przyjętych z różnymi chorobami nowotworowymi w Poradni Onkologicznej w Chełmie 6,3% stanowią osoby z rakiem jelita grubego. Wśród nowo wykrytych przypadków onkologicznych 12% stanowią przypadki raka jelita grubego. Według opinii badanych, główny wpływ na ich zachorowanie miały kolejno czynniki: odżywianie (37%), warunki pracy (26%), stres (21%), czynniki dziedziczne (16%). Ponad połowa badanych stwierdziła, że choroba wystąpiła nagle, a dla 97% respondentów pierwszym niepokojącym objawem było wystąpienie krwi w stolcu. Pacjenci pragnęli uzyskać od pielęgniarki porad w przypadku wystąpienia niepokojących objawów ze strony układu pokarmowego oraz pielęgnacji stomii. Badania na dostępnej grupie osób z nowotworem jelita w Chełmie, mają rzeczywisty punkt odniesienia do kliniki, badań i statystyki w Polsce. Model opieki pielęgniarskiej oparty jest na działaniach profi- 78 Ewa Kostrzewa-Zabłocka, Małgorzata Danilczuk, Małgorzata Foryt Częstotliwość występowania chorób nowotworowych jelita grubego, przyczyny oraz problemy pielęgnacyjne pacjenta z kolostomią w powiecie chełmskim laktycznych, edukacyjnych, które uczą pacjenta samoopieki i postępowania w nowej zaistniałej sytuacji życiowej oraz zmniejszają ryzyko powikłań pooperacyjnych. ABSTRACT In terms of morbidity and death rate, the colorectal cancer has the second rank. The number of persons suffering from rectal and colon cancer is increasing with each year at a faster pace than in the case of other anatomical body parts. Diagnosis of the patient’s nursing problems and assistance in solving thereof constitutes the basis and condition for elaborating the appropriate care schedule, which should to the extent possible facilitate recovery to health as well as return to family and professional life. Presentation of the factors influencing the frequency of neoplastic diseases of the large intestine as well as the most common nursing problems encountered by post-colostomy patients. The examination covered 38 patients suffering from large intestine cancer, undergoing treatment at the Oncology Outpatient Clinic in Chełm. The survey composed of 42 questions aiming to elucidate interdependencies which predispose to or cause diseases of large intestine. From amongst the persons suffering from various neoplastic diseases staying at the Oncology Outpatient Clinic in Chełm, 6.3% are those suffering from large intestine cancer. Within the recently diagnosed oncolgical instances, 12% are the cases of large intestine cancer. In the opinion of the survey participants, the major impact on their falling ill was exerted by the following factors: nutrition pattern (37%), labour conditions (26%), stress (21%) and inheritance factors (16%). More than a half of respondents claimed that the disease occurred suddenly, while 97% of the survey participants argued that the first alarming symptom was blood in stool. The patients wanted to obtain advice from the nursing personnel on distressing symptoms in the digestive system and stoma care. Examinations of the available group of people suffering from the intestine cancer in Chełm provide the actual reference point to the outpatient clinic, research and statistics in Poland. The nursing care model is based on preventive and educational measures targeted at instructing the patients how to look after oneself and how to respond in the new circumstances and contribute to diminishing the risk of post-operative complications. Artykuł zawiera 32733 znaki ze spacjami + grafika 79
