Regulamin interdyscyplinarnego konkursu z matematyki i

R E G U LA M IN
Interdyscyplinarnego konkursu z matematyki
i praktycznego jej zastosowania
w fizyce, chemii i informatyce
pod hasłem
„sapere aude” - odważ się być mądrym
I. PODSTAWY PRAWNE ORGANIZACJI KONKURSU
1. Art. 31 pkt 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity: Dz.U. z
2004 roku Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.),
2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 29 stycznia 2002 r. w sprawie
organizacji oraz sposobu przeprowadzania konkursów, turniejów i olimpiad (Dz.U. Nr 13
poz. 125) z późniejszą zmianą Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 27 lipca 2009r.
3. Zasady organizacji konkursów przedmiotowych dla uczniów szkół gimnazjalnych w
województwie podkarpackim.
II. CELE ORGANIZACJI KONKURSU
Konkurs jest konkursem interdyscyplinarnym z matematyki poszerzonym o zagadnienia z
fizyki, chemii i informatyki, organizowanym przez Podkarpackiego Kuratora Oświaty.
Cele konkursu obejmują:
1. podnoszenie poziomu nauczania przedmiotów ścisłych,
2. propagowanie i zachęcanie do nauki przedmiotów ścisłych,
3. pobudzanie i rozwijanie zainteresowań młodzieży zagadnieniami stanowiącymi podstawę
rozwoju nowoczesnej myśli technicznej,
III. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNE KONKURSU
1. Konkurs organizuje na zlecenie Podkarpackiego Kuratora Oświaty - Zespół Szkół
Technicznych i Ogólnokształcących w Jarosławiu przy współpracy Stowarzyszenia „Nauka i
Rozwój” w Jarosławiu.
2. Konkurs przeprowadza Wojewódzka Komisja Konkursowa (WKK), powołana przez
Podkarpackiego Kuratora Oświaty. Skład WWK zawiera załącznik nr 1.
3. Wojewódzka Komisja Konkursowa opracowuje terminarz - załącznik nr 2, który publikowany
jest na szkolnej stronie ZSTiO w Jarosławiu – www.zstiojar.edu.pl oraz na stronie Kuratorium
Oświaty w Rzeszowie – www.ko.rzeszow.pl, po ogłoszeniu kolejnej edycji Konkursu.
4. Siedzibą Wojewódzkiej Komisji Konkursowej jest Zespół Szkół Technicznych i
Ogólnokształcących
w Jarosławiu, ul. Świętego Ducha 1, 37-500 Jarosław; e-mail: [email protected];
tel./fax.016-621-65-24.
5. Wszystkie zadania konkursowe na poszczególne etapy opracowuje Wojewódzka Komisja
Konkursowa.
6. Patronat naukowy sprawują przedstawiciele wyższych uczelni (Politechniki Rzeszowskiej,
Uniwersytetu Rzeszowskiego, Politechniki Lubelskiej i Państwowej Wyższej Szkoły
Zawodowej w Jarosławiu), którzy wspomagają WKK w opracowaniu pytań do poszczególnych
etapów konkursu:
- dr hab. Anna Kucaba-Piętal (PRz)
- dr Zbigniew Gomółka
(UR)
- dr inż. Wojciech Surtel
(PL)
- dr inż. Aleksander Dybciak (PWSZ)
7. Patronat techniczny sprawują: Owens Illinois Produkcja Polska, WSK PZL Rzeszów S.A.,
które są jednocześnie głównym fundatorem nagród dla Laureatów Konkursu.
8. Ponadto organizację Konkursu mogą wspierać inne instytucje i zakłady wytwórcze z naszego
regionu
oraz stowarzyszenia techniczne.
III. UCZESTNICY I ZAKRES TEMATYCZNY KONKURSU
1. W Konkursie może wziąć udział każdy uczeń uczęszczający do gimnazjum na terenie
województwa podkarpackiego.
2. Uczestnik Konkursu winien posiadać przy sobie aktualną legitymację szkolną.
3. Zakres tematyczny Konkursu obejmuje treści nauczania zawarte w Nowej Podstawie
Programowej do Gimnazjum z matematyki oraz fizyki, chemii i informatyki. (Załącznik nr
3)
4. Szczegółową tematykę określa „Zakres wymaganych wiadomości i umiejętności” konkursów
przedmiotowych organizowanych przez Podkarpackiego Kuratora Oświaty. (Załącznik nr 4)
5. Konkurs odbywa się w trzech etapach:
- I etap – eliminacje szkolne w gimnazjach, które zgłosiły swój udział WKK,
- II i III etap (finał) – w siedzibie Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących
w Jarosławiu.
6. Do II etapu Konkursu w obu kategoriach mogą przystąpić tylko uczniowie zakwalifikowani
przez Komisję Szkolną i zgłoszeni WKK.
7. Opiekę nad uczniami, biorącymi udział w kolejnych etapach Konkursu, sprawują nauczyciele
oddelegowani przez dyrektora gimnazjum.
8. Prace uczniów na etapie szkolnym i wojewódzkim Konkursu są kodowane. Rozkodowanie
następuje dopiero po dokonaniu oceny prac. Organizację i sposób kodowania oraz
rozkodowywania prac ustala komisja odpowiedniego etapu Konkursu.
9. Podczas wszystkich etapów Konkursu uczestnicy mogą dokonywać obliczeń „na brudno” na
załączonych arkuszach papieru, jednak nie będą one podlegać ocenie i nie będą mieć wpływu
na wynik konkursu.
10. Uczestnikom wszystkich etapów Konkursu należy zapewnić warunki samodzielnej pracy.
Przypadki nieprzestrzegania zasady samodzielności mogą być podstawą dyskwalifikacji
zawodnika.
Decyzję
o dyskwalifikacji podejmuje przewodniczący komisji odpowiedniego etapu Konkursu.
11. Od wyników każdego etapu Konkursu uczestnicy mogą odwoływać się do Wojewódzkiej
Komisji Konkursowej, w terminie 3 dni od ukończenia kolejnego etapu.
1.
2.
3.
4.
5.
IV. ORGANIZACJA I ETAPU KONKURSU
Etap I (eliminacje szkolne) Konkursu przeprowadza Komisja Szkolna Konkursu, powołana
przez Dyrektora Gimnazjum, w skład której wchodzi co najmniej dwóch nauczycieli danego
gimnazjum.
Eliminacje szkolne (etap I) Konkursu odbywają się jednocześnie we wszystkich szkołach, w
terminie
zawartym
w terminarzu, ustalanym corocznie przez Wojewódzką Komisję Konkursową.
Przeprowadzenie I etapu Konkursu poprzedza akcja informacyjna obejmująca:
- popularyzowanie idei Konkursu na terenie szkoły (gazetki, plakaty, audycje radiowęzła
o tematyce związanej z konkursem),
- werbowanie i przygotowanie chętnych do udziału w Konkursie.
Komisja Szkolna zgłasza ilość chętnych uczniów do udziału w Konkursie Wojewódzkiej
Komisji Konkursowej w terminie zawartym w terminarzu, poprzez wypełnienie formularza
zgłoszenia na stronie http://www.zstiojar.edu.pl/Konkurs.
Pierwszy etap Konkursu odbywa się w formie pisemnej i polega na rozwiązaniu testu,
składającego się z 40 pytań testowych.
6. Aktualny test będzie gotowy do pobrania na stronie www.ko.rzeszow.pl, po zalogowaniu się w
Internetowym Systemie Obsługi Konkursów (ISOK), w terminie określonym w terminarzu.
Pobrany test należy powielić dla każdego uczestnika, z zachowaniem tajemnicy Konkursu.
7. Po zakończeniu I etapu, na stronie ZSTiO, zostanie opublikowany klucz odpowiedzi dla
wszystkich uczestników Konkursu.
8. Czas przeznaczony na rozwiązanie testu w pierwszym etapie Konkursu wynosi 45 minut.
9. Zadaniem Komisji Szkolnej Konkursu jest dokonanie oceny prac konkursowych i wyłonienie
maksymalnie
3 uczniów, którzy uzyskali najlepsze wyniki podczas eliminacji szkolnych oraz zgłoszenie ich
do II etapu Konkursu.
10. Wyniki testu muszą być ogłoszone w dniu przeprowadzenia testu.
11. W przypadku uzyskania przez najlepszych równorzędnej ilości punktów, uniemożliwiających
wyłonienie
3 uczestników, o ostatecznym zakwalifikowaniu do II etapu decyduje wyższa ocena z
ostatniego zakończonego semestru kształcenia – w pierwszej kolejności z matematyki, zaś w
dalszej kolejności z fizyki, chemii i informatyki.
12. Po zakończeniu I etapu Komisja Szkolna przesyła drogą elektroniczną poprzez stronę
http://www.zstiojar.edu.pl/Konkurs Protokołu przebiegu I etapu do Wojewódzkiej Komisji
Konkursowej
w terminie określonym w terminarzu. Protokół ten stanowi jednocześnie zgłoszenie udziału
uczniów do drugiego etapu Konkursu.
VI. ORGANIZACJA II i III ETAPU KONKURS
1. Drugi i trzeci etap Konkursu przeprowadza Wojewódzka Komisja Konkursowa w siedzibie
Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Jarosławiu.
2. Drugi etap Konkursu polega na rozwiązaniu przy stanowisku komputerowym testu,
udostępnionego przez program komputerowy, składającego się z 40 pytań zamkniętych.
3. Test oceniany jest automatycznie poprzez porównanie udzielonych odpowiedzi z kluczem.
Zliczenia wyników dokona program komputerowy i wynik testu zostanie podany każdemu
uczestnikowi niezwłocznie po dokonaniu obliczeń.
4. Czas przeznaczony na rozwiązanie testu przy komputerze w II etapie Konkursu wynosi
maksymalnie 45 minut.
5. W przypadku uzyskania przez uczestników drugiego etapu Konkursu jednakowej ilości
punktów, o kolejności decydować będzie czas wykonania zadania, mierzony przez program
komputerowy.
6. Do trzeciego etapu (finału Konkursu) zostanie zakwalifikowanych maksymalnie 40 uczniów,
którzy uzyskali największą liczbę punktów, w jak najkrótszym czasie. Lista uczniów
zakwalifikowanych do III etapu (finału) zostanie ogłoszona na stronie www.ko.rzeszow.pl oraz
www.zstiojar.edu.pl.
7. Trzeci etap (finał) Konkursu składa się z dwóch części:
- część I polega na rozwiązaniu – w jak najkrótszym czasie (maksymalnie 30 min) – testu
przy komputerze, złożonego z 30 pytań udostępnionych przez program komputerowy
(czas rozwiązania mierzony jest przez program komputerowy do momentu
wylogowania się). Test oceniany jest automatycznie, jak w etapie II.
Wyniki pierwszej części finału pobierane są bezpośrednio z programu komputerowego.
- część II polega na pisemnym rozwiązaniu w czasie 50 min. 5 zadań (dopuszczalne jest
korzystanie z prostego kalkulatora – przyniesionego ze sobą).
8. W zadaniach tekstowych należy:
 podać wszystkie dane i wzory potrzebne do rozwiązania,
 przedstawić pisemnie wszystkie etapy rozwiązania wraz z obliczeniami i opisem algorytmu
rozwiązania,
 przedstawić pisemną odpowiedź.
9. Czas przeznaczony na rozwiązanie zadań finałowych Konkursu wynosi łącznie 80 minut (30
minut – test i 50 minut – 5 zadań teoretycznych).
10. Sprawdzenia i ogłoszenia wyników dokonuje Wojewódzka Komisja Konkursowa WKK.
11. Finalistami Konkursu są wszyscy uczniowie zakwalifikowani do III etapu (finału) Konkursu.
12. Tytuł Laureata Konkursu uzyska 10 uczniów, którzy zdobyli największą sumę punktów z obu
części finału (test przy komputerze oraz zadania tekstowe). W przypadku jednakowej sumy
punktów o kolejności decydować będzie ilość punktów uzyskana z zadań tekstowych. W
sytuacji, gdy suma punktów z zadań tekstowych będzie również identyczna, o kolejności
decydować będzie krótszy czas wykonania części pierwszej, określony przez program
komputerowy.
13. Wyniki Konkursu zostaną opublikowane na stronie internetowej Kuratorium Oświaty w
Rzeszowie www.ko.rzeszow.pl oraz Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w
Jarosławiu www.zstiojar.edu.pl.
VII. NAGRODY DLA FINALISTÓW KONKURSU
1. Nagrody i wyróżnienia dla zwycięzców I etapu Konkursu mogą być przyznawane przez
Komisje
Szkolne
w ramach środków zgromadzonych we własnym zakresie.
2. Wszyscy finaliści i laureaci I i II kategorii Konkursu mogą otrzymać dodatkowe nagrody,
ufundowane przez Mecenasa i sponsorów Konkursu.
3. Opiekunowie uczniów otrzymają podziękowania za przygotowanie uczniów do udziału w
Konkursie.
Załącznik nr 1
W o j e w ó d z k a
K o m i s j a K o n k u r s o w a
Interdyscyplinarnego konkursu z matematyki
i praktycznego jej zastosowania
w fizyce, chemii i informatyce
pod hasłem
„sapere aude” - odważ się być mądrym
1. Przewodniczący WKK
2. Sekretarz WKK
3. Kierownik techniczny:
4. Członkowie WKK:
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Adam Tomaszewski
Anna Ruman
Andrzej Ożyło
Jolanta Moskwa
Agata Ząbkiewicz
Anna Rosiak-Cymbalista
Beata Pilek
Marek Hołowacz
Piotr Drabik
Anna Reizer
Piotr Czyż
Wiesław Zięba
Krzysztof Żołyniak
- fizyka
- fizyka
- fizyka
- matematyka
- matematyka
- informatyka
- chemia
- technika
- technika
- technika
Załącznik nr 2
TERMINARZ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Ogłoszenie regulaminu i terminarza Konkursu Wiedzy Technicznej – do 30 września
(piątek) 2011 roku.
Zawiadomienie WKK przez dyrektora Gimnazjum o przystąpieniu do Konkursu oraz
liczbie uczestników – do dnia 9 grudnia (piątek) 2011 roku poprzez formularz
zgłoszeniowy, znajdujący się na stronie http://www.zstiojar.edu.pl/kwt
Powołanie szkolnych komisji konkursowych i zapoznanie uczniów z założeniami
konkursu
–
do 9 grudnia (piątek) 2011 roku.
Udostępnienie pobierania testów do I etapu ze strony Kuratorium Oświaty w Rzeszowie
www.ko.rzeszow.pl w dniu 24 stycznia (wtorek) 2012roku.
Przeprowadzenie eliminacji szkolnych (I etap) Konkursu w dniu 25 stycznia 2012
(środa) o godz. 900.
Sprawdzenie testów i poinformowanie KWW o 3 osobach zakwalifikowanych do
półfinału konkursu – do 29 lutego (środa) 2012 roku drogą elektroniczną poprzez
wypełnienie Protokołu przebiegu Konkursu na stronie http://www.zstiojar.edu.pl/kwt.
II etap Konkursu odbędzie się w siedzibie Zespołu Szkół Technicznych i
Ogólnokształcących w Jarosławiu w dniu 7 marca (środa) 2012 roku od godz. 800
(szczegółowy harmonogram II etapu zostanie opublikowany na stronie
http://www.zstiojar.edu.pl/kwt .
III etap Konkursu odbędzie się w siedzibie Zespołu Szkół Technicznych i
Ogólnokształcących w Jarosławiu w dniu 30 marca (piątek) 2012r. o godz. 1000.
Sprawdzenie prac, ogłoszenie wyników i wręczenie nagród nastąpi bezpośrednio po
zakończeniu obu finałów.
Szczegółowe informacje:
 mgr inż. Anna Ruman (tel. 502 010 943) email: [email protected]
 sekretariat Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Jarosławiu
http://www.zstiojar.edu.pl/kwt, tel./fax. 016-621-65-24.
Zapraszamy do uczestnictwa w Konkursie!
Załącznik nr 3
NOWA PODSTAWA PROGRAMIOWA
FRAGMENTY DOTYCZĄCE WYMAGAŃ Z PRZEDMIOTÓW
OBJĘTY KONKURSEM
MATEMATYKA
III etap edukacyjny
Cele kształcenia - wymagania ogólne
Wykorzystanie i tworzenie informacji.
Uczeń interpretuje i tworzy teksty o charakterze matematycznym, używa j ęzyka
matematycznego do opisu rozumowania i uzyskanych wyników.
I.
II. Wykorzystywanie i interpretowanie reprezentacji.
Uczeń używa prostych, dobrze znanych obiektów matematycznych, interpretuje pojęcia
matematyczne i operuje obiektami matematycznymi.
III. Modelowanie matematyczne.
Uczeń dobiera model matematyczny do prostej sytuacji, buduje model matematyczny danej
sytuacji.
IV. Użycie i tworzenie strategii.
Uczeń stosuje strategię jasno wynikającą z treści zadania, tworzy strategię rozwiązania
problemu.
V. Rozumowanie i argumentacja.
Uczeń prowadzi proste rozumowania, podaje argumenty uzasadniające poprawność
rozumowania.
Treści nauczania - wymagania szczegółowe
1. Liczby wymierne dodatnie. Uczeń:
1)
odczytuje i zapisuje liczby naturalne dodatnie w systemie rzymskim (w zakresie
do 3000);
dodaje, odejmuje, mnoży i dzieli liczby wymierne zapisane w postaci ułamków
zwykłych lub rozwinięć dziesiętnych skończonych zgodnie z własną strategią obliczeń (także z
wykorzystaniem kalkulatora);
3)
zamienia ułamki zwykłe na ułamki dziesiętne (także okresowe), zamienia ułamki
dziesiętne skończone na ułamki zwykłe;
4)
zaokrągla rozwinięcia dziesiętne liczb;
5)
oblicza wartości nieskomplikowanych wyrażeń arytmetycznych zawieraj ących
ułamki zwykłe i dziesiętne;
6)
szacuje wartości wyrażeń arytmetycznych;
7)
stosuje obliczenia na liczbach wymiernych do rozwiązywania problemów w
kontekście praktycznym, w tym do zamiany jednostek (jednostek prędkości, gęstości itp.).
2)
2.
Liczby wymierne (dodatnie i niedodatnie). Uczeń:
interpretuje liczby wymierne na osi liczbowej. Oblicza odległość między dwiema
liczbami na osi liczbowej;
2)
wskazuje na osi liczbowej zbiór liczb spełniających warunek typu: x>3, x<5;
3)
dodaje, odejmuje, mnoży i dzieli liczby wymierne;
4)
oblicza wartości nieskomplikowanych wyrażeń arytmetycznych zawieraj ących
liczby wymierne.
1)
3. Potęgi. Uczeń:
1)
oblicza potęgi liczb wymiernych o wykładnikach naturalnych;
2)
zapisuje w postaci jednej potęgi: iloczyny i ilorazy potęg o takich samych
podstawach, iloczyny i ilorazy potęg o takich samych wykładnikach oraz potęgę potęgi
(przy wykładnikach naturalnych);
3)
porównuje potęgi o różnych wykładnikach naturalnych i takich samych
podstawach oraz porównuje potęgi o takich samych wykładnikach naturalnych i różnych
dodatnich podstawach;
4)
zamienia potęgi o wykładnikach całkowitych ujemnych na odpowiednie potęgi
0
wykładnikach naturalnych;
5)
zapisuje liczby w notacji wykładniczej, tzn. w postaci a10k, gdzie 1<a<10 oraz k
jest liczbą całkowitą.
4. Pierwiastki. Uczeń:
1)
oblicza wartości pierwiastków drugiego i trzeciego stopnia z liczb, które są
odpowiednio kwadratami lub sześcianami liczb wymiernych;
wyłącza czynnik przed znak pierwiastka oraz włącza czynnik pod znak
pierwiastka;
3)
mnoży i dzieli pierwiastki drugiego stopnia;
4)
mnoży i dzieli pierwiastki trzeciego stopnia.
2)
5. Procenty. Uczeń:
1)
przedstawia część pewnej wielkości jako procent lub promil tej wielkości
1
odwrotnie;
oblicza procent danej liczby;
3)
oblicza liczbę na podstawie danego jej procentu;
4)
stosuje obliczenia procentowe do rozwiązywania problemów w kontekście
praktycznym, np. oblicza ceny po podwyżce lub obniżce o dany procent, wykonuje
obliczenia związane z VAT, oblicza odsetki dla lokaty rocznej.
2)
6. Wyrażenia algebraiczne. Uczeń:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
opisuje za pomocą wyrażeń algebraicznych związki między różnymi
wielkościami;
oblicza wartości liczbowe wyrażeń algebraicznych;
redukuj e wyrazy podobne w sumie algebraicznej;
dodaje i odejmuje sumy algebraiczne;
mnoży jednomiany, mnoży sumę algebraiczną przez jednomian oraz, w
nietrudnych przykładach, mnoży sumy algebraiczne;
wyłącza wspólny czynnik z wyrazów sumy algebraicznej poza nawias;
wyznacza wskazaną wielkość z podanych wzorów, w tym geometrycznych i
fizycznych.
7. Równania. Uczeń:
1)
zapisuje związki między wielkościami za pomocą równania pierwszego stopnia z
jedną niewiadomą, w tym związki między wielkościami wprost proporcjonalnymi i
odwrotnie proporcjonalnymi;
2)
sprawdza, czy dana liczba spełnia równanie stopnia pierwszego z jedną
niewiadomą;
rozwiązuje równania stopnia pierwszego z jedną niewiadomą;
zapisuje związki między nieznanymi wielkościami za pomocą układu dwóch
równań pierwszego stopnia z dwiema niewiadomymi;
5)
sprawdza, czy dana para liczb spełnia układ dwóch równań stopnia pierwszego z
dwiema niewiadomymi;
6)
rozwiązuje układy równań stopnia pierwszego z dwiema niewiadomymi;
7)
za pomocą równań lub układów równań opisuje i rozwiązuje zadania osadzone w
kontekście praktycznym.
3)
4)
8. Wykresy funkcji. Uczeń:
1)
zaznacza w układzie współrzędnych na płaszczyźnie punkty o danych
współrzędnych;
odczytuje współrzędne danych punktów;
odczytuje z wykresu funkcji: wartość funkcji dla danego argumentu, argumenty
dla danej wartości funkcji, dla jakich argumentów funkcja przyjmuje wartości dodatnie,
dla jakich ujemne, a dla jakich zero;
4)
odczytuje i interpretuje informacje przedstawione za pomocą wykresów funkcji
(w tym wykresów opisujących zjawiska występujące w przyrodzie, gospodarce, życiu
codziennym);
5)
oblicza wartości funkcji podanych nieskomplikowanym wzorem i zaznacza
punkty należące do jej wykresu.
2)
3)
9. Statystyka opisowa i wprowadzenie do rachunku prawdopodobieństwa. Uczeń:
1)
interpretuje dane przedstawione za pomocą tabel, diagramów słupkowych i
2)
3)
4)
5)
kołowych, wykresów;
wyszukuje, selekcjonuje i porządkuje informacje z dostępnych źródeł;
przedstawia dane w tabeli, za pomocą diagramu słupkowego lub kołowego;
wyznacza średnią arytmetyczną i medianę zestawu danych;
analizuje proste doświadczenia losowe (np. rzut kostką, rzut monetą, wyciąganie
losu) i określa prawdopodobieństwa najprostszych zdarzeń w tych
doświadczeniach (prawdopodobieństwo wypadnięcia orła w rzucie monetą, dwójki
lub szóstki w rzucie kostką, itp.).
10. Figury płaskie. Uczeń:
1)
korzysta ze związków między kątami utworzonymi przez prostą przecinającą
dwie proste równoległe;
rozpoznaje wzajemne położenie prostej i okręgu, rozpoznaje styczną do okręgu;
korzysta z faktu, że styczna do okręgu jest prostopadła do promienia
poprowadzonego do punktu styczności;
4)
rozpoznaje kąty środkowe;
5)
oblicza długość okręgu i łuku okręgu;
6)
oblicza pole koła, pierścienia kołowego, wycinka kołowego;
7)
stosuje twierdzenie Pitagorasa;
8)
korzysta z własności kątów i przekątnych w prostokątach, równoległobokach,
rombach i w trapezach;
9)
oblicza pola i obwody trójkątów i czworokątów;
10)
zamienia jednostki pola;
11) oblicza wymiary wielokąta powiększonego lub pomniejszonego w danej skali;
12)
oblicza stosunek pól wielokątów podobnych;
13)
rozpoznaj e wielokąty przystające i podobne;
14)
stosuj e cechy przystawania trój kątów;
2)
3)
15)
16)
17)
18)
19)
20)
21)
22)
11.
korzysta z własności trójkątów prostokątnych podobnych;
rozpoznaje pary figur symetrycznych względem prostej i względem punktu.
Rysuje pary figur symetrycznych;
rozpoznaje figury, które mają oś symetrii, i figury, które mają środek
symetrii. Wskazuje oś symetrii i środek symetrii figury;
rozpoznaj e symetralną odcinka i dwusieczną kąta;
konstruuj e symetralną odcinka i dwusieczną kąta;
konstruuje kąty o miarach 60°, 30°, 45°;
konstruuje okrąg opisany na trójkącie oraz okrąg wpisany w trójkąt;
rozpoznaje wielokąty foremne i korzysta z ich podstawowych własności.
Bryły. Uczeń:
1)
rozpoznaje graniastosłupy i ostrosłupy prawidłowe;
2)
oblicza pole powierzchni i objętość graniastosłupa prostego, ostrosłupa,
walca, stożka, kuli (także w zadaniach osadzonych w kontekście praktycznym);
3)
zamienia jednostki objętości
FIZYKA
III etap edukacyjny
Cele kształcenia - wymagania ogólne
Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych
zadań obliczeniowych.
II. Przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników.
III. Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą
poznanych praw i zależności fizycznych.
IV. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym
popularno-naukowych).
I.
Treści nauczania - wymagania szczegółowe
1. Ruch prostoliniowy i siły. Uczeń:
1)
posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu; przelicza jednostki prędkości;
2)
odczytuje prędkość i przebytą odległość z wykresów zależności drogi i prędkości
od czasu oraz rysuje te wykresy na podstawie opisu słownego;
3)
podaje przykłady sił i rozpoznaje je w różnych sytuacjach praktycznych
4)
opisuje zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki Newtona;
5)
odróżnia prędkość średnią od chwilowej w ruchu niejednostajnym;
6)
posługuje się pojęciem przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego
jednostajnie przyspieszonego;
7)
opisuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona
8)
stosuje do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą;
9)
posługuje się pojęciem siły ciężkości;
10)
opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki
Newtona;
11)
wyjaśnia zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego, kołowrotu
12) ;
13)
opisuje wpływ oporów ruchu na poruszające się ciała.
2. Energia. Uczeń:
wykorzystuje pojęcie energii mechanicznej i wymienia różne jej formy;
2)
posługuje się pojęciem pracy i mocy;
3)
opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii;
4)
posługuje się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i
potencjalnej;
5)
stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej;
6)
analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane wykonaniem
pracy i przepływem ciepła;
7)
wyjaśnia związek między energią kinetyczną cząsteczek i temperaturą;
8)
wyjaśnia przepływ ciepła w zjawisku przewodnictwa cieplnego oraz rolę izolacji
cieplnej;
9)
opisuje zjawiska topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji i
resublimacji;
10) posługuje się pojęciem ciepła właściwego, ciepła topnienia i ciepła parowania;
11)
opisuje ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji.
1)
3. Właściwości materii. Uczeń:
analizuje różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów;
2)
omawia budowę kryształów na przykładzie soli kamiennej;
3)
posługuje się pojęciem gęstości;
4)
stosuje do obliczeń związek między masą, gęstością i obj ętością ciał stałych i
cieczy, na podstawie wyników pomiarów wyznacza gęstość cieczy i ciał stałych;
5)
opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego na wybranym przykładzie;
6)
posługuje się pojęciem ciśnienia (w tym ciśnienia hydrostatycznego i
atmosferycznego);
7)
formułuje prawo Pascala i podaje przykłady jego zastosowania;
8) analizuje i porównuje wartości sił wyporu dla ciał zanurzonych w cieczy lub gazie;
9)
wyjaśnia pływanie ciał na podstawie prawa Archimedesa.
1)
4. Elektryczność. Uczeń:
1)
opisuje sposoby elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk; wyjaśnia, że zjawisko to
polega na przepływie elektronów; analizuje kierunek przepływu elektronów;
2)
opisuj e j akościowo oddziaływanie ładunków j ednoimiennych i różnoimiennych;
3) odróżnia przewodniki od izolatorów oraz podaje przykłady obu rodzajów ciał;
4)
stosuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego;
5)
posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku
elektronu (elementarnego);
6) opisuje przepływ prądu w przewodnikach jako ruch elektronów swobodnych;
7)
posługuje się pojęciem natężenia prądu elektrycznego;
8)
posługuje się (intuicyjnie) pojęciem napięcia elektrycznego;
9)
posługuje się pojęciem oporu elektrycznego, stosuje prawo Ohma w prostych
obwodach elektrycznych;
10)
posługuje się pojęciem pracy i mocy prądu elektrycznego;
11)
przelicza energię elektryczną podaną w kilowatogodzinach na dżule i dżule na
kilowatogodziny;
12)
buduje proste obwody elektryczne i rysuje ich schematy;
13)
wymienia formy energii, na jakie zamieniana jest energia elektryczna.
5. Magnetyzm. Uczeń:
1)
nazywa bieguny
magnetyczne
magnesów
trwałych
i
opisuje
charakter
oddziaływania między nimi;
2)
opisuje zachowanie igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania
kompasu;
3)
opisuje oddziaływanie magnesów na żelazo i podaje przykłady wykorzystania tego
oddziaływania;
4)
opisuje działanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną;
5)
opisuje działanie elektromagnesu i rolę rdzenia w elektromagnesie;
6)
opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami i wyjaśnia
działanie silnika elektrycznego prądu stałego.
6. Ruch drgający i fale. Uczeń:
1)
opisuje ruch wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie oraz analizuje
przemiany energii w tych ruchach;
2)
posługuje się pojęciami amplitudy drgań, okresu, częstotliwości do opisu drgań,
wskazuje położenie równowagi oraz odczytuje amplitudę i okres z wykresu x(t) dla drgaj ącego
ciała;
3)
opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego w
przypadku fal na napiętej linie i fal dźwiękowych w powietrzu;
4)
posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu i częstotliwości, prędkości i długości
fali do opisu fal harmonicznych oraz stosuje do obliczeń związki między tymi wielkościami;
5)
opisuje mechanizm wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych;
6)
wymienia, od jakich wielkości fizycznych zależy wysokość i głośność dźwięku;
7)
posługuje się pojęciami infradźwięki i ultradźwięki.
7. Fale elektromagnetyczne i optyka. Uczeń:
1)
porównuje (wymienia cechy wspólne
i różnice) rozchodzenie się fal
mechanicznych i elektromagnetycznych;
2)
wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego
rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym;
3)
wyjaśnia powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim, wykorzystuj ąc
prawa odbicia; opisuje zjawisko rozproszenia światła przy odbiciu od powierzchni
chropowatej;
4)
opisuje skupianie promieni w zwierciadle wklęsłym, posługując się pojęciami
ogniska i ogniskowej, rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wklęsłe;
5)
opisuje (jakościowo) bieg promieni przy przejściu światła z ośrodka rzadszego do
ośrodka gęstszego optycznie i odwrotnie;
6)
opisuje bieg promieni przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą
(biegnących równolegle do osi optycznej), posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej;
7)
rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki, rozróżnia obrazy
rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone;
8)
wyjaśnia pojęcia krótkowzroczności i dalekowzroczności oraz opisuje rolę
soczewek w ich korygowaniu;
9)
opisuj e zj awisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu;
10)
opisuje światło białe jako mieszaninę barw, a światło lasera jako światło
jednobarwne;
11)
podaje przybliżoną wartość prędkości światła w próżni; wskazuje prędkość
światła jako maksymalną prędkość przepływu informacji;
12)
nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, mikrofale, promieniowanie
podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe i rentgenowskie) i podaje
przykłady ich zastosowania.
8. Wymagania przekrojowe. Uczeń:
1)
opisuje przebieg i wynik przeprowadzanego doświadczenia, wyjaśnia rolę
użytych przyrządów, wykonuje schematyczny rysunek obrazuj ący układ doświadczalny;
wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla
wyniku doświadczenia;
3)
szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i ocenia na tej podstawie wartości
obliczanych wielkości fizycznych;
4)
przelicza wielokrotności i podwielokrotności (przedrostki mikro-, mili-, centy-,
hekto-, kilo-, mega-); przelicza jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina, doba);
5)
rozróżnia wielkości dane i szukane;
6)
odczytuje dane z tabeli i zapisuje dane w formie tabeli;
7)
rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie danych liczbowych lub na
podstawie wykresu oraz posługuje się proporcjonalnością prostą;
8)
sporządza wykres na podstawie danych z tabeli (oznaczenie wielkości i skali na
osiach), a także odczytuje dane z wykresu;
9)
rozpoznaje zależność rosnącą i malejącą na podstawie danych z tabeli lub na
podstawie wykresu oraz wskazuje wielkość maksymalną i minimalną;
10)
posługuj e się poj ęciem niepewności pomiarowej;
11)
zapisuje wynik pomiaru lub obliczenia fizycznego jako przybliżony (z
dokładnością do 2-3 cyfr znaczących);
12)
planuje doświadczenie lub pomiar, wybiera właściwe narzędzia pomiaru;
mierzy: czas, długość, masę, temperaturę, napięcie elektryczne, natężenie prądu.
2)
Wymagania doświadczalne
W trakcie nauki w gimnazjum uczeń obserwuje i opisuje jak najwięcej doświadczeń. Nie
mniej niż połowa doświadczeń opisanych poniżej powinna zostać wykonana samodzielnie
przez uczniów w grupach, pozostałe doświadczenia - jako pokaz dla wszystkich, wykonany
przez wybranych uczniów pod kontrolą nauczyciela.
1)
wyznacza gęstość substancji, z jakiej wykonano przedmiot w kształcie
prostopadłościanu, walca lub kuli za pomocą wagi i linijki;
2)
wyznacza prędkość przemieszczania się (np. w czasie marszu, biegu, pływania,
jazdy rowerem) za pośrednictwem pomiaru odległości i czasu;
3)
dokonuje pomiaru siły wyporu za pomocą siłomierza (dla ciała wykonanego z
jednorodnej substancji o gęstości większej od gęstości wody);
4)
wyznacza masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, innego ciała o znanej
masie i linijki;
5)
wyznacza ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki
0
znanej mocy (przy założeniu braku strat);
6)
demonstruje zjawisko elektryzowania przez tarcie oraz wzajemnego
oddziaływania ciał naładowanych;
7)
buduje prosty obwód elektryczny według zadanego schematu (wymagana jest
znajomość symboli elementów: ogniwo, opornik, żarówka, wyłącznik, woltomierz,
amperomierz);
8)
wyznacza opór elektryczny opornika lub żarówki za pomocą woltomierza
1
amperomierza;
9)
wyznacza moc żarówki zasilanej z baterii za pomocą woltomierza i
amperomierza;
10)
demonstruje działanie prądu w przewodzie na igłę magnetyczną (zmiany
kierunku wychylenia przy zmianie kierunku przepływu prądu, zależność wychylenia igły od
pierwotnego jej ułożenia względem przewodu);
11)
demonstruje zjawisko załamania światła (zmiany kąta załamania przy zmianie
kąta padania - j akościowo);
12)
wyznacza okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie oraz
okres i częstotliwość drgań wahadła matematycznego;
13)
wytwarza dźwięk o większej i mniejszej częstotliwości od danego dźwięku za
pomocą dowolnego drgaj ącego przedmiotu lub instrumentu muzycznego;
14)
wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotu na ekranie,
9.
odpowiednio dobierając doświadczalnie położenie soczewki i przedmiotu.
CHEMIA
III etap edukacyjny
Cele kształcenia - wymagania ogólne
I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji.
Uczeń pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem
technologii informacyj no-komunikacyj nych.
II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów.
Uczeń opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg prostych procesów chemicznych;
zna związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływ na
środowisko naturalne; wykonuje proste obliczenia dotyczące praw chemicznych.
III. Opanowanie czynności praktycznych.
Uczeń bezpiecznie posługuje się prostym sprzętem laboratoryjnym i podstawowymi
odczynnikami chemicznymi; projektuje i przeprowadza proste doświadczenia chemiczne.
Treści nauczania - wymagania szczegółowe
1. Substancje i ich właściwości. Uczeń:
1)
opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na
co dzień produktów np. soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza; wykonuje
doświadczenia, w których bada właściwości wybranych substancji;
2)
przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość;
3)
obserwuje mieszanie się substancji; opisuje ziarnistą budowę materii; tłumaczy, na
czym polega zjawisko dyfuzji, rozpuszczania, mieszania, zmiany stanu skupienia; planuje
doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii;
4)
wyjaśnia różnice pomiędzy pierwiastkiem a związkiem chemicznym;
5)
klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale; odróżnia metale od niemetali na
podstawie ich właściwości;
6)
posługuje się symbolami (zna i stosuje do zapisywania wzorów) pierwiastków:
H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg;
7)
opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych;
8)
opisuje proste metody rozdziału mieszanin i wskazuje te różnice między
właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiaj ą ich rozdzielenie;
sporządza mieszaniny i rozdziela je na składniki (np. wody i piasku, wody i soli kamiennej,
kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu).
2. Wewnętrzna budowa materii. Uczeń:
1)
odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol,
nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka - metal lub niemetal);
2)
opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony i neutrony, elektrony); definiuje
elektrony walencyjne;
3)
ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka, gdy
dana jest liczba atomowa i masowa;
4)
wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych
w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych;
definiuje pojęcie izotopu, wymienia dziedziny życia, w których izotopy znalazły
zastosowanie; wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru;
6)
definiuje pojęcie masy atomowej (średnia mas atomów danego pierwiastka, z
uwzględnieniem jego składu izotopowego);
7)
opisuje, czym różni się atom od cząsteczki; interpretuje zapisy H2, 2H, 2H2 itp.;
8)
opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów;
9)
na przykładzie cząsteczek H2, Cl2, N2, CO2, H2O, HCl, NH3 opisuje powstawanie
wiązań atomowych (kowalencyjnych); zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych
cząsteczek;
10)
definiuje pojęcie jonów i opisuje, jak powstają; zapisuje elektronowo mechanizm
powstawania jonów, na przykładzie Na, Mg, Al, Cl, S; opisuje powstawanie wiązania
jonowego;
11)
porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia,
rozpuszczalność w wodzie, temperatury topnienia i wrzenia);
12)
definiuje pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które tworzy atom, łącząc się
z atomami innych pierwiastków; odczytuje z układu okresowego wartościowość maksymalną
dla pierwiastków grup: 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem tlenu i wodoru);
13)
rysuje wzór strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego (o wiązaniach
kowalencyjnych) o znanych wartościowościach pierwiastków;
14)
ustala dla prostych związków dwupierwiastkowych, na przykładzie tlenków: nazwę
na podstawie wzoru sumarycznego; wzór sumaryczny na podstawie nazwy; wzór sumaryczny
na podstawie wartościowości.
5)
3. Reakcje chemiczne. Uczeń:
1)
opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej; podaje
przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka;
planuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną;
2)
opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany; podaje przykłady
różnych typów reakcji i zapisuje odpowiednie równania; wskazuje substraty i produkty;
dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych; obserwuje doświadczenia
ilustrujące typy reakcji i formułuje wnioski;
3)
definiuje pojęcia: reakcje egzoenergetyczne (jako reakcje, którym towarzyszy
wydzielanie się energii do otoczenia, np. procesy spalania) i reakcje endoenergetyczne (do
przebiegu których energia musi być dostarczona, np. procesy rozkładu - pieczenie ciasta);
4)
oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych; dokonuje prostych
obliczeń związanych z zastosowaniem prawa stałości składu i prawa zachowania masy.
4. Powietrze i inne gazy. Uczeń:
1)
wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest
mieszaniną; opisuje skład i właściwości powietrza;
2)
opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu, tlenu, wodoru, tlenku węgla(IV);
odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł wiedzy informacje
0
azocie, tlenie i wodorze; planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania
właściwości wymienionych gazów;
3)
wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie; wymienia
ich zastosowania;
4)
pisze równania reakcji otrzymywania: tlenu, wodoru i tlenku węgla(IV) (np. rozkład
wody pod wpływem prądu elektrycznego, spalanie węgla);
5)
opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej; proponuje sposoby
zapobiegania jej powiększaniu;
6)
opisuje obieg tlenu w przyrodzie;
7)
opisuje rdzewienie żelaza i proponuje sposoby zabezpieczania produktów zawieraj
ących w swoim składzie żelazo przed rdzewieniem;
8)
wymienia zastosowania tlenków wapnia, żelaza, glinu;
planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć CO2 w powietrzu
wydychanym z płuc;
10)
wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza; planuje sposób
postępowania pozwalaj ący chronić powietrze przed zanieczyszczeniami.
9)
5. Woda i roztwory wodne. Uczeń:
1)
bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie;
2)
opisuje budowę cząsteczki wody; wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji
jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie; podaje przykłady substancji, które rozpuszczaj ą się w
wodzie, tworząc roztwory właściwe; podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w
wodzie, tworząc koloidy i zawiesiny;
3)
planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na
szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie;
4)
opisuje różnice pomiędzy roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym
1
nienasyconym;
5)
odczytuje rozpuszczalność substancji z wykresu jej rozpuszczalności; oblicza ilość
substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze;
6)
prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji,
masa rozpuszczalnika, masa roztworu, gęstość; oblicza stężenie procentowe roztworu
nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności);
7)
proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą.
6. Kwasy i zasady. Uczeń:
1)
definiuje pojęcia: wodorotlenku, kwasu; rozróżnia pojęcia wodorotlenek i zasada;
zapisuje wzory sumaryczne najprostszych wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH)2, Al(OH)3 i
kwasów: HCl, H2SO4, H2SO3, HNO3, H2CO3, H3PO4, H2S;
2)
opisuje budowę wodorotlenków i kwasów;
3)
planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać
wodorotlenek, kwas beztlenowy i tlenowy (np. NaOH, Ca(OH)2, Al(OH)3, HCl, H2SO3);
zapisuje odpowiednie równania reakcji;
4)
opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych wodorotlenków i
kwasów;
5)
wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna zasad i kwasów; zapisuje
równania dysocjacji elektrolitycznej zasad i kwasów; definiuje kwasy i zasady (zgodnie z
teorią Arrheniusa);
6)
wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego);
rozróżnia doświadczalnie kwasy i zasady za pomocą wskaźników;
7)
wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego
i obojętnego;
8)
interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy,
obojętny); wykonuje doświadczenie, które pozwoli zbadać pH produktów występujących w
życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.);
9)
analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania; proponuje
sposoby ograniczające ich powstawanie.
7. Sole. Uczeń:
1)
wykonuje doświadczenie i wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania (np. HCl +
NaOH);
pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów(VI), azotanów(V), węglanów,
fosforanów(V), siarczków; tworzy nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie;
3)
pisze równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej wybranych soli;
4)
pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje: kwas + wodorotlenek metalu,
kwas + tlenek metalu, kwas + metal, wodorotlenek metalu + tlenek niemetalu);
5)
wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej; projektuje i wykonuje doświadczenie
pozwalające otrzymywać sole w reakcjach strąceniowych, pisze odpowiednie równania reakcji
2)
w sposób cząsteczkowy i jonowy; na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków
wnioskuje o wyniku reakcji strąceniowej;
6)
wymienia zastosowania najważniejszych soli: węglanów, azotanów(V),
siarczanów(VI), fosforanów(V) i chlorków.
Węgiel i jego związki z wodorem. Uczeń:
1)
wymienia naturalne źródła węglowodorów;
2)
definiuje pojęcia: węglowodory nasycone i nienasycone;
3)
tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów trzech
kolejnych alkanów) i układa wzór sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów węgla; rysuje
wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów;
4)
obserwuje i opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (reakcje spalania) alkanów na
przykładzie metanu i etanu;
5)
wyjaśnia zależność pomiędzy długością łańcucha węglowego a stanem skupienia
alkanu;
6)
podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów; podaje zasady
tworzenia nazw alkenów i alkinów w oparciu o nazwy alkanów;
7)
opisuje właściwości (spalanie, przyłączanie bromu i wodoru) oraz zastosowania
etenu i etynu;
8)
projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodory nasycone od
nienasyconych;
9)
zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu; opisuje właściwości i zastosowania
polietylenu.
8.
9. Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń:
1)
tworzy nazwy prostych alkoholi i pisze ich wzory sumaryczne i strukturalne;
2)
bada właściwości etanolu; opisuje właściwości i zastosowania metanolu i etanolu;
zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu; opisuje negatywne skutki działania
alkoholu etylowego na organizm ludzki;
3)
zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny glicerolu; bada i opisuje właściwości
glicerolu; wymienia jego zastosowania;
4)
podaje przykłady kwasów organicznych występuj ących w przyrodzie i wymienia
ich zastosowania; pisze wzory prostych kwasów karboksylowych i podaje ich nazwy
zwyczajowe i systematyczne;
5)
bada i opisuje właściwości kwasu octowego (reakcja dysocjacji elektrolitycznej,
reakcja z zasadami, metalami i tlenkami metali);
6)
wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji; zapisuje równania reakcji pomiędzy
prostymi kwasami karboksylowymi i alkoholami jednowodorotlenowymi; tworzy nazwy
estrów pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi; planuje i wykonuje doświadczenie
pozwalające otrzymać ester o podanej nazwie;
7)
opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań;
8)
podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych nasyconych (palmitynowy,
stearynowy) i nienasyconych (oleinowy) i zapisuje ich wzory;
9)
opisuje właściwości długołańcuchowych kwasów karboksylowych; projektuje
doświadczenie, które pozwoli odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego lub stearynowego;
10)
klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru
chemicznego; opisuje właściwości fizyczne tłuszczów; projektuje doświadczenie pozwalające
odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego;
11)
opisuje budowę i właściwości fizyczne i chemiczne pochodnych węglowodorów
zawieraj ących azot na przykładzie amin (metyloaminy) i aminokwasów (glicyny);
12)
wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek białek; definiuje
białka jako związki powstające z aminokwasów;
13)
bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, stężonego etanolu, kwasów
i zasad, soli metali ciężkich (np. CuSO4) i soli kuchennej; opisuje różnice w przebiegu
denaturacji i koagulacji białek; wylicza czynniki, które wywołują te procesy; wykrywa
obecność białka w różnych produktach spożywczych;
14)
wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów;
dokonuje podziału cukrów na proste i złożone;
15)
podaje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy; bada i opisuje właściwości fizyczne
glukozy; wskazuje na jej zastosowania;
16)
podaje wzór sumaryczny sacharozy; bada i opisuje właściwości fizyczne
sacharozy; wskazuje na jej zastosowania; zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodą (za
pomocą wzorów sumarycznych);
opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie; podaje wzory sumaryczne tych
związków; wymienia różnice w ich właściwościach; opisuje znaczenie i zastosowania tych
cukrów; wykrywa obecność skrobi w różnych produktach spożywczych
INFORMATYKA
III
etap edukacyjny
I. Bezpieczne posługiwanie się komputerem i jego oprogramowaniem, wykorzystanie sieci
komputerowej; komunikowanie się za pomocą komputera i technologii informacyjnokomunikacyjnych.
II. Wyszukiwanie, gromadzenie i przetwarzanie informacji z różnych źródeł; opracowywanie
za pomocą komputera: rysunków, tekstów, danych liczbowych, motywów, animacji,
prezentacji multimedialnych.
III.
Rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji z wykorzystaniem komputera, z
zastosowaniem podejścia algorytmicznego.
IV.
Wykorzystanie komputera oraz programów i gier edukacyjnych do poszerzania wiedzy i
umiejętności z różnych dziedzin oraz do rozwijania zainteresowań.
V. Ocena zagrożeń i ograniczeń, docenianie społecznych aspektów rozwoju i zastosowań
informatyki.
Treści nauczania - wymagania szczegółowe
1.
Bezpieczne posługiwanie się komputerem i jego oprogramowaniem, korzystanie z sieci
komputerowej. Uczeń:
1)
opisuje modułową budowę komputera, jego podstawowe elementy i ich funkcje, jak również
budowę i działanie urządzeń zewnętrznych;
2)
posługuje się urządzeniami multimedialnymi, na przykład do nagrywania/odtwarzania obrazu i
dźwięku;
3)
stosuje podstawowe usługi systemu operacyjnego i programów narzędziowych do zarządzania
zasobami (plikami) i instalowania oprogramowania;
4)
wyszukuje i uruchamia programy, porządkuje i archiwizuje dane i programy; stosuje
profilaktykę antywirusową;
5)
samodzielnie i bezpiecznie pracuje w sieci lokalnej i globalnej;
6)
korzysta z pomocy komputerowej oraz z dokumentacji urządzeń komputerowych i
oprogramowania.
2.
Wyszukiwanie i wykorzystywanie (gromadzenie, selekcjonowanie, przetwarzanie) informacji z
różnych źródeł; współtworzenie zasobów w sieci. Uczeń:
1)
przedstawia typowe sposoby reprezentowania i przetwarzania informacji przez człowieka i
komputer;
2)
posługuj ąc się odpowiednimi systemami wyszukiwania, znajduje informacje w internetowych
zasobach danych, katalogach, bazach danych;
3)
pobiera informacje i dokumenty z różnych źródeł, w tym internetowych, ocenia pod względem
treści i formy ich przydatność do wykorzystania w realizowanych zadaniach i projektach;
4)
umieszcza informacje w odpowiednich serwisach internetowych.
3.
Komunikowanie się za pomocą komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Uczeń:
1)
zakłada konto pocztowe w portalu internetowym i konfiguruje je zgodnie ze swoimi
potrzebami;
2)
bierze udział w dyskusjach na forum;
3)
komunikuje się za pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych z członkami grupy
współpracującej nad projektem;
4)
stosuje zasady n-etykiety w komunikacji w sieci.
4.
Opracowywanie za pomocą komputera rysunków, tekstów, danych liczbowych, motywów,
animacji, prezentacji multimedialnych. Uczeń:
1)
przy użyciu edytora grafiki tworzy kompozycje z figur, fragmentów rysunków i zdjęć,
umieszcza napisy na rysunkach, tworzy animacje, przekształca formaty plików graficznych;
2)
przy użyciu edytora tekstu tworzy kilkunastostronicowe publikacje, z nagłówkiem i stopką,
przypisami, grafiką, tabelami itp., formatuje tekst w kolumnach, opracowuje dokumenty
tekstowe o różnym przeznaczeniu;
3)
wykorzystuje arkusz kalkulacyjny do rozwiązywania zadań rachunkowych z programu
nauczania gimnazjum (na przykład z matematyki lub fizyki) i z codziennego życia (na przykład
planowanie wydatków), posługuje się przy tym adresami bezwzględnymi, względnymi i
mieszanymi;
4)
stosuje arkusz kalkulacyjny do gromadzenia danych i przedstawiania ich w postaci graficznej, z
wykorzystaniem odpowiednich typów wykresów;
5)
tworzy prostą bazę danych w postaci jednej tabeli i wykonuje na niej podstawowe operacje
bazodanowe;
6)
tworzy dokumenty zawierające różne obiekty (np: tekst, grafikę, tabele, wykresy itp.) pobrane z
różnych programów i źródeł;
7)
tworzy i przedstawia prezentacj ę z wykorzystaniem różnych elementów multimedialnych,
graficznych, tekstowych, filmowych i dźwiękowych własnych lub pobranych z innych źródeł;
8)
tworzy prostą stronę internetową zawierającą: tekst, grafikę, elementy aktywne, linki, korzystaj
ąc ewentualnie z odpowiedniego edytora stron, wyjaśnia znaczenie podstawowych poleceń
języka HTML.
5.
Rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji z wykorzystaniem komputera, stosowanie
podejścia algorytmicznego. Uczeń:
1)
wyjaśnia pojęcie algorytmu, podaje odpowiednie przykłady algorytmów rozwiązywania
różnych problemów;
2)
formułuje ścisły opis prostej sytuacji problemowej, analizuje j ą i przedstawia rozwiązanie w
postaci algorytmicznej;
3)
stosuje arkusz kalkulacyjny do rozwiązywania prostych problemów algorytmicznych;
4)
opisuje sposób znajdowania wybranego elementu w zbiorze nieuporządkowanym i
uporządkowanym, opisuje algorytm porządkowania zbioru elementów;
5)
wykonuje wybrane algorytmy za pomocą komputera.
6.
Wykorzystywanie komputera oraz programów i gier edukacyjnych do poszerzania wiedzy i
umiej ętności z różnych dziedzin. Uczeń:
1)
wykorzystuje programy komputerowe, w tym edukacyjne, wspomagające i wzbogacające
naukę różnych przedmiotów;
2)
wykorzystuje programy komputerowe, np. arkusz kalkulacyjny, do analizy wyników
eksperymentów, programy specjalnego przeznaczenia, programy edukacyjne;
3)
posługuje się programami komputerowymi, służącymi do tworzenia modeli zjawisk i ich
symulacji, takich jak zjawiska: fizyczne, chemiczne, biologiczne, korzysta z internetowych
map;
4)
przygotowuje za pomocą odpowiednich programów zestawienia danych i sprawozdania na
lekcje z różnych przedmiotów.
7.
Wykorzystywanie komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych do rozwijania
zainteresowań; opisywanie innych zastosowań informatyki; ocena zagrożeń i ograniczeń,
aspekty społeczne rozwoju i zastosowań informatyki. Uczeń:
1)
opisuje wybrane zastosowania technologii informacyjno-komunikacyjnej, z uwzględnieniem
swoich zainteresowań, oraz ich wpływ na osobisty rozwój, rynek pracy i rozwój ekonomiczny;
2)
opisuje korzyści i niebezpieczeństwa wynikające z rozwoju informatyki i powszechnego
dostępu do informacji, wyjaśnia zagrożenia związane z uzależnieniem się od komputera;
3)
wymienia zagadnienia etyczne i prawne, związane z ochroną własności
intelektualnej i ochroną danych oraz przejawy przestępczości komputerowej.
Załącznik nr 4
„Zakres wymaganych wiadomości i umiejętności”
Zakres wymaganych wiadomości i umiejętności z matematyki.
Wymagania konkursowe będą obejmowały i poszerzały treści matematyczne zawarte w
„Podstawie Programowej Kształcenia Ogólnego dla Gimnazjum”. Szczególną uwagę należy
zwrócić na wiadomości i umiejętności w zakresie:
Etap I
- działań na liczbach wymiernych,
- obliczeń procentowych,
- potęg o wykładnikach całkowitych,
- własności pierwiastków,
- wyrażeń algebraicznych,
- stosowania wzorów skróconego mnożenia,
- równań i nierówności liniowych z jedną niewiadomą,
- układów równań liniowych z dwiema niewiadomymi,
- wielkości wprost proporcjonalnych i odwrotnie proporcjonalnych,
- własności wielokątów,
- pól i obwodów wielokątów,
- pola i obwodu koła,
- okręgu wpisanego w wielokąt i opisanego na wielokącie,
- symetrii osiowej i środkowej,
- twierdzenia Pitagorasa,
- statystyki opisowej i podstaw rachunku prawdopodobieństwa,
- kąta środkowego i kąta wpisanego,
- prostopadłości i równoległości w przestrzeni,
- kąta dwuściennego,
- graniastosłupów i ostrosłupów,
- obliczania pól powierzchni i objętości wielościanów,
Etap II
- prostych równań i nierówności z wartością bezwzględną,
- własności funkcji liniowej oraz funkcji nieliniowych,
- twierdzenia Talesa,
- podobieństwa figur,
- rozwiązywania zadań logicznych oraz zadań na uzasadnianie,
Etap III
- brył obrotowych,
- obliczania pól powierzchni i objętości brył obrotowych,
- odkrywania i dowodzenia twierdzeń arytmetycznych, algebraicznych i geometrycznych.
Zakres wymaganych wiadomości i umiejętności z fizyki
Uczestnik konkursu zna, rozumie i stosuje terminy, pojęcia i prawa fizyki oraz wyjaśnia
zjawiska i procesy:
- związane z makroskopowymi i mikroskopowymi właściwościami materii,
- z zakresu hydrostatyki, aerodynamiki, mechaniki, drgań i ruchu falowego, termodynamiki,
elektrostatyki, prądu elektrycznego, elektromagnetyzmu, optyki i fizyki jądrowej.
Formułuje opis zjawiska lub procesu fizycznego:
- planuje proste doświadczenie, analizuje jego przebieg i uzyskane wyniki, oszacowuje błędy
pomiarowe
- rysuje schemat układu doświadczalnego lub schemat modelujący zjawisko
- uzupełnia brakujące elementy schematu, rysunku, wykresu, tabeli i grafu
- rysuje wykres zależności dwóch wielkości fizycznych, dobiera odpowiednie osie układu
współrzędnych, skalę wielkości
i jednostki, zaznacza punkty, wykreśla krzywą, dostrzega zależności wprost i odwrotnie
proporcjonalne
- rozwiązuje problemy i tworzy informacje w nowej formie
- rozwiązuje zadania teoretyczne, oblicza lub szacuje wielkości fizyczne z wykorzystaniem
znanych zależności fizycznych
- wyjaśnia zasadę działania przyrządów pomiarowych i urządzeń technicznych
- podaje praktyczne zastosowania wiedzy fizycznej
Zestawy zadań konkursowych zawierać będą opisowe zadania doświadczalne, zadania
problemowe wymagające testowania hipotez, testy rozumowania naukowego, zadania
obliczeniowe i graficzne. Zadania otwarte o strukturze złożonej mogą składać się z kilku
podpunktów.
Etap I (szkolny)
WIADOMOŚCI:
 zjawiska, pojęcia i wielkości związane z ruchem (układ odniesienia, tor, droga i
przemieszczenie, średnia wartość prędkości, jednostki i ich zamiana),
 ruch jednostajny prostoliniowy (wykresy zależności drogi i prędkości od czasu oraz wzory na
prędkość i drogę)
 względność ruchu, prędkość względna, opis ruchu w różnych układach odniesienia
 ruch jednostajnie zmienny z prędkością początkową, wzory na przyspieszenie, prędkość
chwilową i drogę, wykresy zależności przyspieszenia, prędkości i drogi od czasu
 stosunek dróg przebytych po upływie i w kolejnych sekundach ruchu
 siła tarcia, tarcie statyczne i tarcie kinetyczne, współczynniki tarcia
 siła oporu powietrza, spadanie ciał w powietrzu, prędkość graniczna
 ruch jednostajny po okręgu, prędkość liniowa, okres obiegu, częstotliwość, siła dośrodkowa,
(wzory i jednostki)
 gęstość substancji, ciśnienie atmosferyczne i hydrostatyczne, warunek równowagi cieczy w
naczyniach połączonych, zastosowania prawa Pascala
 siła wyporu, prawo Archimedesa, warunki pływania ciał, zastosowania prawa Archimedesa
 zasady dynamiki Newtona, II zasada dynamiki w postaci a = i w postaci uogólnionej F = ,
układy inercjalne i nieinercjalne, siła bezwładności
 praca mechaniczna i moc, związek mocy mechanicznej z prędkością (P = F∙ v)
 energia kinetyczna, energia potencjalna, zasada zachowania energii mechanicznej
 pęd, zasada zachowania pędu na przykładzie zjawiska odrzutu i zderzeń
UMIEJĘTNOŚCI:
 obliczanie przemieszczenia, wartości sił wypadkowych i prędkości z wykorzystaniem działań
na wektorach i twierdzenia Pitagorasa
 zamiana jednostek z większych na mniejsze i odwrotnie
 porównywanie wartości prędkości wyrażonych w różnych jednostkach
 odczytywanie wielkości z wykresów, korzystanie ze wzorów geometrycznych oraz
algebraicznych do obliczeń drogi i średniej wartości prędkości
 rozróżnianie średniej wartości prędkości i wartości prędkości średniej
 obliczanie wartości prędkości względnej poruszających się obiektów
 wykorzystanie wykresów zależności s(t), v(t), a(t) do obliczeń różnych innych wielkości
fizycznych (np. siły, pędu, energii kinetycznej)
 obliczanie dróg przebytych po upływie i w czasie kolejnych sekund z wykorzystaniem
wykresu v(t) albo ze znajomości stosunków tych dróg (zależności Galileusza)
 układanie równań odpowiednich do opisu danego ruchu
 sporządzanie wykresów zależności pewnej wielkości kinematycznej od czasu (np. s(t)) na
podstawie znajomości wykresów innych wielkości kinematycznych (np. v(t))
 obliczanie gęstości lub wysokości słupa cieczy z warunku równowagi cieczy w naczyniach
połączonych
 obliczenia wartości sił i pól powierzchni tłoków prasy hydraulicznej
 rozwiązywanie zadań dotyczących warunków pływania ciał (szczególnie w sytuacji ciał
pływających - częściowo zanurzonych)
 rozwiązywanie zadań dotyczących zasad dynamiki Newtona
 obliczanie pracy z uwzględnieniem wzoru na siłę tarcia
 obliczanie pracy w sytuacji, gdy siła działa skośnie do przesunięcia
 obliczanie pracy siły zależnej liniowo od przemieszczenia (ze średniej lub z wykresu F(r))
 analiza zjawiska odrzutu oraz zderzeń sprężystych i niesprężystych (w prostych przypadkach),
obliczanie wartości pędów, prędkości i mas ciał zderzających się
 rozwiązywanie zadań z wykorzystaniem zasady zachowania energii mechanicznej
Etap II (rejonowy)
WIADOMOŚCI:
 wiadomości z etapu I
 przemiany energetyczne z uwzględnieniem zmian energii wewnętrznej
 sprawność maszyn i urządzeń
 maszyny proste (w małym zakresie: dźwignie, bloczki i równia pochyła)
 bilans cieplny, znajomość wzoru Q = c ∙m ∙∆T
 zmiany stanów skupienia, ciepło przemiany, wykresy zależności T(t), Q(t), T(Q)
 prawo powszechnego ciążenia, wzór na siłę grawitacji, przeciążenie, niedociążenie i
nieważkość
 odległości w astronomii: jednostka astronomiczna, rok świetlny, parsek;
 I i II prędkość kosmiczna
 Układ Słoneczny, obiekty w kosmosie: (planety, komety, meteoryty, meteory, planetoidy)
 energia potencjalna sprężystości, znajomość wzoru Es =
 wykres zależności wychylenia od czasu w ruchu drgającym, wzory na okres drgań wahadła
matematycznego i sprężynowego, rezonans mechaniczny
 zjawiska falowe, wielkości opisujące fale, znajomość wzoru v = λ f , warunki wystąpienia
dyfrakcji fali, interferencja
 akustyka – infradźwięki, ultradźwięki, echo, pogłos, rezonans akustyczny, hałas, natężenie
dźwięku, poziom natężenia dźwięku, prędkość dźwięku
 ładunek elektryczny i jego jednostka, sposoby elektryzowania ciał, prawo Coulomba, zasada
zachowania ładunku
 obwody elektryczne, napięcie elektryczne, natężenie prądu, I i II prawo Kirchhoffa (II - w
wersji uproszczonej), prawo Ohma dla odcinka obwodu, materiałowe prawo Ohma
 praca i moc prądu elektrycznego, przemiany energii elektrycznej w inne rodzaje energii np. w
energię cieplną, w energię mechaniczną
 związek mocy z oporem, z napięciem lub natężeniem
 szeregowe, równoległe i mieszane łączenie oporów, znajomość wzorów na opór zastępczy
 zależność oporu elektrycznego od temperatury
UMIEJĘTNOŚCI:
 umiejętności z etapu I
 układanie bilansu cieplnego do opisanych w zadaniu przemian energetycznych
 obliczanie energii mechanicznej wystarczającej do dokonania się przemiany cieplnej (np.
stopienia danej masy ciała)
 przyporządkowanie wartości ciepła właściwego i ciepła przemiany odpowiednim substancjom
 odróżnianie przewodników ciepła i izolatorów
 wskazywanie sposobów przekazywania ciepła (przewodnictwo, konwekcja i promieniowanie)
w podanych przykładach
 wyjaśnianie zjawisk, przewidywanie ich dalszego przebiegu na podstawie praw i zasad
fizycznych
 umiejętność linearyzacji zależności fizycznych, odczytywanie z wykresu funkcji liniowej
wartości współczynników a i b
 określanie zmiany energii sprężystości na podstawie zmian wydłużenia – x
 rozwiązywanie zadań ilościowych i jakościowych z zakresu ruchu drgającego i falowego
 rozwiązywanie ilościowych i jakościowych problemów z elektrostatyki, związanych z
elektryzowaniem ciał, z prawem Coulomba i zasadą zachowania ładunku
 rozwiązywanie zadań obliczeniowych i problemowych z prądu elektrycznego (prawo Ohma, I
i II prawo Kirchhoffa, obliczanie natężeń, napięć, oporu zastępczego, mocy i pracy prądu
elektrycznego)
Etap III (wojewódzki)
WIADOMOŚCI:
 wiadomości z etapu I i II
 magnesy, pole magnetyczne Ziemi
 pole magnetyczne wokół przewodników z prądem, doświadczenie Oersteda
 pole magnetyczne przewodnika kołowego i zwojnicy
 siła elektrodynamiczna i jej cechy, wzór na siłę elektrodynamiczną
 wektor B indukcji magnetycznej wraz z jednostką
 prąd indukcyjny i sposoby jego wzbudzania, reguła Lenza
 zasada działania transformatora, zastosowania, przekładnia
 sposoby elektryzowania ciał, zasada zachowania ładunku elektrycznego
 prawo Coulomba, wzór uproszczony zawierający stały współczynnik „k”
 prawa odbicia i załamania światła, współczynnik załamania, prędkość światła w różnych
ośrodkach przezroczystych
 równania zwierciadła i soczewki, zdolność zbierająca soczewki, dioptria, powiększenie, cechy
obrazów otrzymywanych za pomocą zwierciadeł i soczewek,
 budowa jądra atomowego, nukleony, podstawowe nazwy i oznaczenia (liczby A, Z, N,
symbole jąder atomowych)
 cząstki elementarne (kwarki)
 reakcje jądrowe (rozszczepienia i syntezy)
 ewolucja gwiazd, Wielki Wybuch, prawo Hubble’a
 niepewność pomiaru prostego oraz niepewność pomiaru złożonego (suma, różnica, iloczyn
oraz iloraz dwóch wielkości fizycznych, metoda najmniej korzystnego przypadku)
UMIEJĘTNOŚCI:
 umiejętności z etapu I i II
 umiejętność stosowania wzorów na indukcję magnetyczną (przewodnik prostoliniowy,
przewodnik kołowy, zwojnica)
 określanie zwrotu siły elektrodynamicznej i dokonywanie obliczeń jednej wielkości przy
znanych pozostałych ze wzoru F = B ∙ I∙ l
 obliczanie napięć i natężeń na uzwojeniach transformatora z wykorzystaniem wzorów na moc
idealnego transformatora i przekładnię, zamiana energii elektrycznej w cieplną
 konstrukcje obrazów w zwierciadłach sferycznych wklęsłych i w soczewkach
 rozwiązywanie zadań z wykorzystaniem odpowiednich wzorów na powiększenie, ogniskową
lub zdolność skupiającą
 zapisywanie i uzupełnianie równań reakcji jądrowych
 oszacowanie przybliżonej masy jądra zbudowanego z Z protonów i N neutronów (w
jednostkach masy atomowej), obliczanie ładunku elektrycznego jądra atomowego
 rozwiązywanie zadań ilościowych na zastosowanie czasu połowicznego zaniku (okresu
półrozpadu)
 oszacowanie niepewności pomiaru metodą najmniej korzystnego przypadku
Zakres wymaganych wiadomości i umiejętności z chemii
Etap szkolny i rejonowy
1. Znajomość, rozumienie zagadnień:
 budowa atomu, izotopy, promieniotwórczość naturalna,
 masa atomu, masa cząsteczki, masa atomowa, masa cząsteczkowa,
 wartościowość, wiązania chemiczne: kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane, jonowe,
 prawo stałości składu, prawo zachowania masy,
 mieszaniny, sposoby rozdzielania składników,
 typy reakcji chemicznych, reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne, reakcje utleniania i
redukcji,
 środowisko naturalne – powietrze, woda, skorupa ziemska,
 roztwory właściwe, koloidy, rozpuszczalność, stężenie procentowe roztworu, odczyn, pH
roztworu,
 właściwości, otrzymywanie, znaczenie najważniejszych tlenków, wodorotlenków, kwasów,
soli, aktywność metali i niemetali,
 reakcje przebiegające w roztworach wodnych (cząsteczkowe, jonowe i jonowe skrócone),
 właściwości fizyczne, chemiczne, najważniejsze związki wybranych pierwiastków (sód, potas,
magnez, wapń, glin, cynk, żelazo, miedź, argon, wodór, tlen, azot, chlor, węgiel, krzem, fosfor,
siarka),
 zasoby mineralne Ziemi,
 zagrożenie spowodowane niewłaściwym wykorzystaniem różnych związków
nieorganicznych,
 surowce energetyczne (węgle kopalne, gaz ziemny, ropa naftowa),
 odmiany alotropowe węgla,
 wzory sumaryczne, strukturalne, półstrukturalne (grupowe) węglowodorów (alkanów,
alkenów, alkinów), nazewnictwo węglowodorów (w tym izomerów); szeregi homologiczne
alkanów, alkenów i alkinów.
 właściwości węglowodorów (w tym reakcje addycji i substytucji),
 reakcje polimeryzacji alkenów i ich pochodnych,
 wzory, nazwy, otrzymywanie i właściwości alkoholi,
 zastosowanie węglowodorów, alkoholi,
 zagrożenia powodowane niewłaściwym wykorzystaniem węglowodorów i alkoholi.
2. Najważniejsze umiejętności:
 odczytywanie i stosowanie informacji zawartych w układzie okresowym, tabeli
rozpuszczalności, innych tabelach, wykresach, schematach,
 poprawny zapis wzorów chemicznych, równań reakcji,
 konstruowanie schematów, rysunków, wykresów,
 opisywanie efektów energetycznych przemian,
 planowanie typowych eksperymentów chemicznych, opisywanie spostrzeżeń, formułowanie
wniosków,
 przewidywanie, czy zachodzą reakcje chemiczne pomiędzy wybranymi substancjami
chemicznymi,
 przewidywanie sposobów identyfikacji pierwiastków (np. O2, H2, Cl2), tlenków (np. SO2,
CO2), wodorotlenków, kwasów, soli,


























wykorzystanie reakcji jonowych do identyfikacji jonów,
planowanie sposobów rozróżnienia substancji chemicznych,
wyjaśnianie zależności między budową cząsteczek, a właściwościami substancji,
przewidywanie, czy dany związek należy do konkretnego szeregu homologicznego,
znajomość sposobów identyfikacji węglowodorów, alkoholi mono- i polihydroksylowych
projektowanie doświadczeń pozwalających rozróżnić podane związki,
wskazywanie różnic we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin;
przewidywanie właściwości fizycznych związków organicznych na podstawie znajomości
liczby atomów węgla,
wykonywanie obliczeń chemicznych związanych z:
- liczbą cząstek elementarnych w atomie,
- masą atomu, cząsteczki, masą atomową, cząsteczkową,
- prawem stałości składu, prawem zachowania masy,
- składem związków chemicznych i mieszanin,
- stechiometrią równań reakcji,
- stężeniem procentowym roztworów, rozpuszczalnością ciał stałych, gazów w wodzie,
- zamianą jednostek
- stechiometrią równań reakcji dotyczących węglowodorów i alkoholi,
- molem i masą molową.
Etap wojewódzki
Wymagania dotyczące etapu rejonowego, zagadnienia dotyczące reszty związków
organicznych oraz objętości molowej gazów.
1. Znajomość, rozumienie zagadnień:
moc elektrolitów, stopień dysocjacji, odczyn wodnych roztworów soli (hydroliza soli),
elektronowa interpretacji reakcji utleniania-redukcji, znajomość pojęć: stopień utlenienia,
utleniacz, reduktor, utlenianie, redukcja;
wzory, nazwy, właściwości aldehydów, ketonów, kwasów, estrów, amin, cukrów, białek,
rzędowość atomów węgla, rzędowość alkoholi,
izomeria konstytucyjna,
zastosowanie kwasów (w tym mydeł), estrów (w tym tłuszczów), cukrów, białek,
zagrożenia powodowane niewłaściwym wykorzystaniem powyższych rodzajów związków
organicznych,
znaczenie tłuszczów, cukrów, białek dla organizmu człowieka, zasady racjonalnego
odżywiania się.
1. Najważniejsze umiejętności:
planowanie eksperymentów dotyczących identyfikacji i rozróżnianiu substancji
organicznych, opisywanie spostrzeżeń, formułowanie wniosków,
określanie mocy elektrolitu na podstawie wartości stopnia dysocjacji,
przewidywanie i uzasadnianie jonowymi równaniami reakcji odczynu roztworów soli,
bilansowanie równań reakcji utleniania-redukcji (w formie cząsteczkowej i jonowej),
planowanie i opisywanie doświadczeń pozwalających porównać aktywność chemiczną
metali i fluorowców,
znajomość sposobów otrzymywania wybranych substancji, np. aldehydów, ketonów, soli
kwasów organicznych, estrów,
przewidywanie właściwości chemicznych substancji na podstawie znajomości grupy
funkcyjnej obecnej we wzorze związku,
rysowanie wzorów strukturalnych i półstrukturalnych izomerów konstytucyjnych
węglowodorów i ich prostych fluorowcopochodnych, aldehydów i ketonów, kwasów
karboksylowych i estrów,
 wykonywanie obliczeń chemicznych związanych z:
- stopniem dysocjacji,
- stechiometrią równań reakcji dotyczących różnych związków organicznych,
- stechiometrią równań reakcji dotyczących różnych związków organicznych,
- objętością molową gazów,
- stężeniem molowym roztworów
Zakres wymaganych wiadomości i umiejętności z chemii






Wiadomości
Bezpieczne posługiwanie się komputerem i jego oprogramowaniem, wykorzystanie sieci
komputerowej;
Komunikowanie się za pomocą komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Wyszukiwanie, gromadzenie i przetwarzanie informacji z różnych źródeł; opracowywanie za
pomocą komputera: rysunków, tekstów, danych liczbowych, motywów, animacji, prezentacji
multimedialnych.
Rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji z wykorzystaniem komputera, z za
stosowaniem podejścia algorytmicznego.
Wykorzystanie komputera oraz programów i gier edukacyjnych do poszerzania wiedzy i
umiejętności z różnych dziedzin oraz do rozwijania zainteresowań.
Ocena zagrożeń i ograniczeń, docenianie społecznych aspektów rozwoju i zastosowań
informatyki
Umiejętności
1 Bezpieczne posługiwanie się komputerem i jego oprogramowaniem, korzystanie z sieci
komputerowej.
Uczeń:
A. opisuje modułową budowę komputera, jego podstawowe elementy i ich funkcje, jak
również budowę i działanie urządzeń zewnętrznych;
B. posługuje się urządzeniami multimedialnymi, na przykład do
nagrywania/odtwarzania obrazu i dźwięku;
C. przedstawia sposoby reprezentowania różnych form informacji w komputerze:
liczb, znaków, obrazów, animacji, dźwięków;
D. stosuje podstawowe usługi systemu operacyjnego i programów narzędziowych do
zarządzania zasobami (plikami) i instalowania oprogramowania;
E. wyjaśnia funkcje systemu operacyjnego i korzysta z nich; opisuje różne systemy
operacyjne;
F. określa ustawienia sieciowe danego komputera i jego lokalizacji w sieci,
prawidłowo posługuje się terminologią sieciową;
G. wyszukuje i uruchamia programy, porządkuje i archiwizuje dane i programy;
stosuje profilaktykę antywirusową;
H. samodzielnie i bezpiecznie pracuje w sieci lokalnej i globalnej;
I. korzysta z pomocy komputerowej oraz z dokumentacji urządzeń komputerowych i
oprogramowania.
2 Wyszukiwanie i wykorzystywanie (gromadzenie, selekcjonowanie, przetwarzanie)
informacji z różnych źródeł; współtworzenie zasobów w sieci.
Uczeń:
A. przedstawia typowe sposoby reprezentowania i przetwarzania informacji przez
człowieka i komputer;
B. posługując się odpowiednimi systemami wyszukiwania, znajduje informacje w
internetowych zasobach danych, katalogach, bazach danych; pobiera informacje i
dokumenty z różnych źródeł, w tym internetowych, ocenia pod względem treści i
formy ich przydatność do wykorzystania w realizowanych zadaniach i projektach;
C. opisuje mechanizmy związane z bezpieczeństwem danych: szyfrowanie, klucz,
certyfikat, zapora ogniowa;
3 Komunikowanie się za pomocą komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Uczeń:
A. komunikuje się za pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych;
B. stosuje zasady netykiety w komunikacji w sieci;
C. zna podstawy korzystania z platform e-learningowych.
4 Opracowywanie za pomocą komputera rysunków, tekstów, danych liczbowych, motywów,
animacji, prezentacji multimedialnych.
Uczeń:
A. przy użyciu edytora grafiki tworzy kompozycje z figur, fragmentów rysunków i
zdjęć, umieszcza napisy na rysunkach, tworzy animacje;
B. opisuje podstawowe modele barw i ich zastosowanie;
C. tworzy i edytuje obrazy w grafice rastrowej i wektorowej, dostrzega i wykorzystuje
różnice między tymi typami obrazów;
D. przekształca pliki graficzne, z uwzględnieniem wielkości plików i ewentualnej
utraty jakości obrazów;
E. określa własności grafiki rastrowej i wektorowej oraz charakteryzuje podstawowe
formaty plików graficznych;
F. przetwarza obrazy i filmy, np.: zmienia rozdzielczość, rozmiar, model barw, stosuje
filtry;
G. przy użyciu edytora tekstu tworzy kilkunastostronicowe publikacje, z nagłówkiem i
stopką, przypisami, grafiką, tabelami itp., formatuje tekst w kolumnach, opracowuje
dokumenty tekstowe o różnym przeznaczeniu;
H. wykorzystuje arkusz kalkulacyjny do rozwiązywania zadań rachunkowych z
programu nauczania, posługuje się przy tym adresami bezwzględnymi, względnymi
i mieszanymi; stosuje arkusz kalkulacyjny do gromadzenia danych i przedstawiania
ich w postaci graficznej, z wykorzystaniem odpowiednich typów wykresów;
I. tworzy prostą bazę danych w postaci jednej tabeli i wykonuje na niej podstawowe
operacje bazodanowe;
J. tworzy bazę danych, posługuje się formularzami, porządkuje dane, wyszukuje
informacje;
K. wykonuje podstawowe operacje modyfikowania i wyszukiwania informacji na
relacyjnej bazie danych;
L. tworzy dokumenty zawierające różne obiekty (np: tekst, grafikę, tabele, wykresy
itp.) pobrane z różnych programów i źródeł;
M. tworzy i przedstawia prezentację z wykorzystaniem różnych elementów
multimedialnych, graficznych, tekstowych, filmowych i dźwiękowych własnych
lub pobranych z innych źródeł;
N. tworzy prostą stronę internetową zawierającą: tekst, grafikę, elementy aktywne,
linki, wyjaśnia znaczenie podstawowych poleceń języka HTML.
O. projektuje i tworzy stronę internetową, posługując się stylami, szablonami.
5 Rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji z wykorzystaniem komputera,
stosowanie podejścia algorytmicznego. Uczeń:
A. wyjaśnia pojęcie algorytmu, podaje odpowiednie przykłady algorytmów
rozwiązywania różnych problemów
B. formułuje ścisły opis prostej sytuacji problemowej, analizuje ją i przedstawia
rozwiązanie w postaci algorytmicznej;
C. stosuje arkusz kalkulacyjny do rozwiązywania prostych problemów
algorytmicznych;
D. opisuje sposób znajdowania wybranego elementu w zbiorze nieuporządkowanym i
uporządkowanym, opisuje algorytm porządkowania zbioru elementów;
E. wykonuje wybrane algorytmy za pomocą komputera.
F. projektuje rozwiązanie: wybiera metodę rozwiązania, odpowiednio dobiera
narzędzia komputerowe, tworzy projekt rozwiązania;
G. realizuje rozwiązanie na komputerze języka programowania;
H. stosuje rekurencję w prostych sytuacjach problemowych
I. opisuje podstawowe algorytmy i stosuje:
a. algorytmy na liczbach całkowitych,
b. algorytmy wyszukiwania i porządkowania (sortowania),
c. algorytmy na tekstach, algorytmy kompresji i szyfrowania,
d. algorytmy badające własności geometryczne,
6 Wykorzystywanie komputera oraz programów i gier edukacyjnych do poszerzania wiedzy i
umiejętności z różnych dziedzin.
Uczeń:
A. wykorzystuje programy komputerowe, np. arkusz kalkulacyjny, do analizy
wyników eksperymentów, programy specjalnego przeznaczenia, programy
edukacyjne;
B. posługuje się programami komputerowymi, służącymi do tworzenia modeli zjawisk
i ich symulacji, takich jak zjawiska: fizyczne, chemiczne, biologiczne, korzysta z
internetowych map;
7 Wykorzystywanie komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych do rozwijania
zainteresowań; opisywanie innych zastosowań informatyki; ocena zagrożeń i ograniczeń,
aspekty społeczne rozwoju i zastosowań informatyki
Uczeń:
A. opisuje wybrane zastosowania technologii informacyjno-komunikacyjnej, z
uwzględnieniem swoich zainteresowań, oraz ich wpływ na osobisty rozwój, rynek
pracy i rozwój ekonomiczny;
B. opisuje korzyści i niebezpieczeństwa wynikające z rozwoju informatyki i
powszechnego dostępu do informacji, wyjaśnia zagrożenia związane z
uzależnieniem się od komputera;
C. opisuje szanse i zagrożenia dla rozwoju społeczeństwa, wynikające z rozwoju
technologii informacyjno-komunikacyjnych;
D. omawia normy prawne odnoszące się do stosowania technologii informacyjnokomunikacyjnych, dotyczące m.in. rozpowszechniania programów
komputerowych, przestępczości komputerowej, poufności, bezpieczeństwa i
ochrony danych oraz informacji w komputerze i w sieciach komputerowych;