Podatki po wejściu do Unii

Denys Kendzerskyy, Krzysztof Olbrycht
Podatki po wejściu do Unii
Czy po wejściu Polski do Unii Europejskiej nasz system podatkowy, a przede wszystkim stawki
ulegną istotnym zmianom ? Zwolennicy akcesji twierdzą, że w zasadzie poważnych zmian nie
będzie. Przeciwnicy są przekonani, że Unia narzuci nam opodatkowanie bardzo zbliżone do
średniej europejskiej, zakaże nam swobodnego kształtowania podatków i utracimy tym samym
szansę na stanie się “tygrysem” Europy – poprzez wprowadzenie w Polsce super atrakcyjnych
warunków opodatkowania. Jak zwykle prawda tkwi po środku.
Kraje członkowskie Unii umówiły się, że prawo podatkowe będzie ujednolicane (harmonizowane),
ale wyłącznie w ustalonych obszarach. Obowiązek harmonizacji dotyczy tych podatków, które mają
wpływ na funkcjonowanie wspólnego rynku Unii. Silnej harmonizacji podlegają podatki pośrednie:
VAT i akcyza. Podatki dochodowe są w mniejszym stopniu objęte harmonizacją.
Jednolity Rynek Wewnętrzny
Na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego z 1986 r. w granicach państw członkowskich
Unii Europejskiej istnieje tzw. Jednolity Rynek Wewnętrzny. Na obszarze Unii istnieją cztery
podstawowe wolności gospodarcze: swobodny przepływ towarów, usług, osób oraz kapitału.
Przyjęte w ramach Unii zasady mają na celu zagwarantowanie tych czterech wolności. Celem
nadrzędnym jest zapewnienie swobodnej konkurencji na wspólnym rynku. W celu wprowadzenia
wspólnego rynku zniesiono ograniczenia celne i wizowe w ruchu na terenie Unii.
Harmonizacja prawa
Proces harmonizacji prawa oznacza wzajemne dostosowanie i ujednolicenie systemów
prawa państw członkowskich Unii, w celu wprowadzenia wspólnego rynku. Eliminowane są
przepisy, które hamują rozwój rynku, a w ich miejsce są wprowadzane regulacje, które mają
zapewnić realizacje podstawowych założeń wspólnego rynku. Organy wspólnotowe, powołane na
mocy traktatów międzynarodowych, tworzą prawo europejskie, wydając różnego rodzaju akty
prawne adresowane do państw - członków. Polska jako przyszły członek Unii ma obowiązek
harmonizacji swojego prawa z prawem europejskim.
Proces harmonizacji prawa w państwach Unii trwa i będzie trwać, dopóki istnieje Unia
Europejska i jej wspólny rynek. Wyrównywanie różnic dotyczy również podatków.
Harmonizacja podatków
W celu wprowadzenia wspólnego rynku państwa europejskie dokonują harmonizacji
podatków. Takie podatki jak VAT i akcyzy mają duże znaczenie dla swobodnej konkurencji.
Zgodnie z art.93. Traktatu o Wspólnocie Europejskiej harmonizacji w Unii podlegają podatki VAT
i akcyza.
Czego się spodziewać w Polsce po jej przystąpieniu do Unii Europejskiej ?
Harmonizacja VAT
VAT ma duże znaczenie dla funkcjonowania wspólnego rynku, ponieważ wpływa na
końcową cenę towaru lub usługi, istotną z punktu widzenia ostatecznego konsumenta. Wiele
regulacji unijnych zmierza ku ujednoliceniu zasad poboru VAT.
Polski podatek od towarów i usług zasadniczo odpowiada unijnemu podatkowi od wartości
dodanej (Value Added Tax – VAT), ponieważ był wprowadzony w Polsce według wzorców
unijnych. W Polsce, w zasadzie, obowiązuje podstawowa cecha VAT, polegająca na jego
neutralności – przedsiębiorca odlicza VAT naliczony w zakupach od swojego VAT należnego z
tytułu sprzedaży, zaś finansowy ciężar podatku ponosi ostateczny konsument kupujący produkt lub
usługę.
Większość towarów i usług jest opodatkowanych VAT. Przepisy unijne przewidują
ujednolicenie technicznych elementów konstrukcji i obliczania VAT. Państwa członkowskie nie
mogą stosować niższych stawek VAT niż 15% (stawka podstawowa ) oraz 5% (obniżona). Polska
stawka podstawowa VAT 22% oraz obniżona VAT 7% jest zgodna z tymi przepisami, więc
najprawdopodobniej obie te stawki nie ulegną zmianom. Jednak Polska będzie musiała podwyższyć
stawki podatku na sprzedaż tych usług i materiałów budowlanych, które teraz są opodatkowane
stawką 7% VAT. Spowoduje to wzrost cen tych materiałów i usług. W przyszłości wzrośnie też
stawka VAT na sprzedaż mieszkań i domów, ponieważ Polska zobowiązała się do tego w trakcie
negocjacji z Unią.
Obecnie w Ministerstwie Finansów trwają prace nad projektem ustawy o VAT, który
dostosowuje przepisy o VAT do regulacji unijnych.
Podatek akcyzowy
Drugi podatek istotnie wpływający na cenę i przepływ towarów to akcyza. Przepisy unijne
nie zakazują Polsce poboru akcyzy od konkretnych towarów. Polska może nadal pobierać podatek
od tych towarów, które są obecnie opodatkowane akcyzą. Na przykład są to samochody osobowe,
sól, perfumy i wody toaletowe, kosmetyki, futra, alkohole, paliwa, wyroby tytoniowe. Przepisy
unijne regulują jednak stawki akcyzy na niektóre z tych towarów, mianowicie na paliwa, alkohol
oraz tytoń. W tym zakresie Polska musi dostosować się do prawa europejskiego. Trzeba będzie
podwyższyć stawki podatku na paliwa i wyroby tytoniowe. Eksperci szacują, że cena paliw i
wyrobów tytoniowych wzrośnie po przystąpieniu Polski do Unii w związku z harmonizacją stawek
tego podatku.
Ministerstwo Finansów przygotowuje odpowiedni projekt ustawy w tym zakresie, mający na
celu harmonizację przepisów o akcyzie.
Harmonizacja podatku dochodowego od osób prawnych
W porównaniu do VAT i akcyzy, podatki dochodowe są w mniejszym stopniu objęte
harmonizacją. W ramach Unii jednolitym wspólnym zasadom opodatkowania podlegają
zagadnienia związane z przedsiębiorstwami. Są to między innymi wypłaty dywidend ze spółek,
wypłata należności licencyjnych (tj. za używanie licencji, praw autorskich, patentów itp.). Również
dochody z tytułu połączenia i podziału przedsiębiorstw, wniesienia majątku do spółek, zamiana
akcji są przedmiotem regulacji europejskich. W tym zakresie Polska przyjmie prawo europejskie.
Państwa członkowskie same ustalają stawki tego podatku, dlatego są one różne w
poszczególnych krajach Unii. Na przykład według danych na 2002 rok w Belgii podatek CIT
(Corporate Income Tax) wynosił 40,2%, a w Irlandii - 16%. Polska zachowa swobodę ustalania
stawek podatku dochodowego od osób prawnych, zakresu opodatkowania, zwolnień podatkowych.
Obietnice obniżenia stawki podatku od osób prawnych do 19% mają więc swoje podstawy w
prawie unijnym. Przepisy unijne jedynie nakazują unikać regulacji, które przeszkadzają w
swobodnym przepływie kapitałów. W Unii trwają dyskusje o harmonizacji w przyszłości stawek
podatku dochodowego od osób prawnych.
Pozostałe podatki
Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) i podatek od spadków i darowizn nie
podlegają harmonizacji w ramach Unii. Polska zachowa swobodę polityki fiskalnej i prawo
ustalania stawek tych podatków. Jedyny warunek to, by polityka Polski w tym zakresie nie
przeszkadzała w rozwoju wspólnego rynku.
To samo dotyczy pozostałych podatków: podatek od nieruchomości, rolny, leśny, które w
przyszłości będą zastąpione podatkiem katastralnym, opłata skarbowa, podatek od czynności
cywilno-prawnych.
Aktualna polityka Unii w zakresie harmonizacji prawa podatkowego pozostawia pewne
swobody krajom członkowskim. Jednakże, parlament europejski, jak każda struktura
biurokratyczna, z czasem będzie dążyć do objęcia swoją władzą nowe obszary, które obecnie nie są
w pełni kontrolowane. Aż trudno uwierzyć, że Unia pozostawi swoim członkom całkowitą swobodę
w ustalaniu np. podatków dochodowych, jeżeli obecnie reguluje np. rozmiary ogórków czy
“okularów” dla kur niosek (przeciwdziałają wzajemnemu dziobaniu się). Należy spodziewać się, że
politycy unijni w przyszłości zmienią umowy traktatowe tak, aby “dobrać się” do regulowania
lokalnych podatków dochodowych, a następnie do ich “harmonizacji” czyli zrównania w całej Unii.
Już teraz wytyka się Irlandii, że wprowadzając 16-procentowy CIT stosuje “nieuczciwą”
konkurencję podatkową. Czyli w rozumieniu polityki unijnej – lokalny rząd, który chce mniej łupić
obywateli, to rząd nieuczciwy. Najprawdopodobniej jesteśmy naocznymi świadkami realizacji wizji
Karola Marksa, który przewidywał, że rozwinięte kraje kapitalistyczne stworzą jedno super
państwo, wspólną walutę, itp. Oby tylko oparte było na własności prywatnej i swobodach
obywatelskich.