Facts About Childhood Vaccines

Pytania i
odpowiedzi
Kilka faktów na temat szczepienia dzieci
Część 7, jesień 2 0 1 2
P. Jak rodzice mają się rozeznać w sprzecznych informacjach na temat
szczepionek?
O. Decyzja o dopuszczeniu szczepionki do użytku jako bezpiecznej musi być
oparta na kontrolowanych badaniach naukowych.
Rodzice stykają się z „naukowymi” informacjami w telewizji, w internecie,
w czasopismach i książkach. Często są one sprzeczne z informacjami, jakich udziela
personel medyczny. Niewielu spośród rodziców ma wiedzę w zakresie mikrobiologii,
immunologii, epidemiologii i statystyki, która pozwoliłaby im oddzielić rzetelne
badania naukowe od bezwartościowych. Rodzice i lekarze korzystają ze wskazówek
specjalistów, doświadczonych oraz wyszkolonych w tych dziedzinach.
W skład komisji ekspertów wchodzą naukowcy, lekarze i inne osoby świadczące
opiekę, które poświęcają się sprawie zdrowia naszych dzieci z równą pasją, z jaką
dbają o zdrowie własnych dzieci. Służą pomocą między innymi Centrom Zwalczania
i Zapobiegania Chorobom (ang. Centers for Disease Control and Prevention, www.
cdc.gov/vaccines), Amerykańskiej Akademii Pediatrii (ang. American Academy of
Pediatrics, www.aap.org) oraz Amerykańskiemu Towarzystwu Chorób Zakaźnych
(ang. Infectious Diseases Society of America, www.nnii.org.) Organizacje te
poprzez swoje strony internetowe dostarczają wyczerpujących informacji rodzicom
i personelowi medycznemu. Zadaniem tych instytucji jest ocena, czy badania
naukowe są skrupulatnie prowadzone, publikowane w uznanych czasopismach oraz co najważniejsze - powtarzalne. Informacje niespełniające tych standardów uważane
są za niewiarygodne.
Jeśli chodzi o kwestię bezpieczeństwa szczepionek, te grupy bardzo nam się
przysłużyły. To one jako pierwsze stwierdziły, że niedrożność jelit jest rzadko
występującym skutkiem ubocznym pierwszej szczepionki przeciwko rotawirusowi,
dlatego szczepionkę szybko wycofano z użytku. To także one zaleciły przejście
z doustnej szczepionki przeciwko polio, która była rzadko występującą przyczyną
paraliżu, na szczepionkę w postaci zastrzyku, gdy okazało się, że ryzyko związane
ze szczepionką doustną przeważa nad korzyściami z jej stosowania.
Grupy te badały także możliwe związki między szczepionkami i astmą, cukrzycą,
stwardnieniem rozsianym, zespołem nagłego zgonu niemowląt (śmiercią łóżeczkową)
oraz autyzmem. Żadne badania nie pozwoliły ustalić związku przyczynowego między
szczepionkami i tymi chorobami - gdyby tak się stało, kwestionowane szczepionki
zostałyby wycofane.
P. Czy szczepionki są wciąż konieczne?
O. Chociaż występowanie części chorób, którym szczepionki zapobiegają,
zostało mocno ograniczone lub wyeliminowane, szczepionki wciąż są konieczne:
• w celu zapobiegania pospolitym chorobom zakaźnym
Niektóre choroby w naszym kraju są tak powszechne, że decyzja o nieprzyjęciu
szczepionki jest równoznaczna z zachorowaniem. Przykładowo decyzja o nieprzyjęciu
szczepionki przeciwko krztuścowi (kokluszowi) oznacza ryzyko poważnej, a niekiedy
śmiertelnej choroby.
VA C C I N E E D U C AT I O N C E N T E R
CENTRUM EDUKACJI O SZCZEPIENIACH
P. Czy szczepionki zawierają domieszki?
O. Wiele szczepionek zawiera śladowe ilości antybiotyków lub stabilizatorów.
Antybiotyki stosuje się w produkcji szczepionek w celu zapobiegania
przypadkowemu skażeniu bakteriami lub grzybami. W niektórych szczepionkach
występują śladowe ilości antybiotyków. Jednak antybiotyki zawarte w szczepionkach
(neomycyna, streptomycyna lub polimycyna B) na ogół nie podaje się dzieciom.
Dlatego dzieci uczulone na takie antybiotyki jak penicylina, amoksycyklina,
sulfonamidy lub cefalosporyna mogą mimo to być szczepione.
Żelatyna stosowana jest w celu stabilizacji żywych szczepionek wirusowych, znajduje
się też w wielu produktach spożywczych. U osób ze stwierdzoną alergią na żelatynę
zawartą w żywności może wystąpić ostra reakcja alergiczna na żelatynę zawartą
w szczepionkach. Taka reakcja zdarza się jednak niezwykle rzadko.
Offit PA, Jew RK. Addressing parents’ concerns: Do vaccines contain harmful preservatives,
adjuvants, additives, or residuals? Pediatrics 2003,112:1394-1401.
American Academy of Pediatrics. In Pickering LK, ed. Red Book: 2012 Report of the Committee
on Infectious Diseases. 29th Edition. Elk Grove Village, IL.
P. Czy szczepionki są bezpieczne?
O. Ponieważ szczepionki podawane są osobom, które nie są chore, muszą
spełniać najwyższe standardy bezpieczeństwa. W rezultacie należą do
najbezpieczniejszych produktów, jakie podawane są ludziom.
Jak należy rozumieć słowo „bezpieczny”? Jeśli „bezpieczny” rozumiemy jako „wolny
od jakichkolwiek negatywnych skutków”, to szczepionki nie są stuprocentowo
bezpieczne. Wszystkie szczepionki mogą spowodować skutki uboczne. Najczęściej
skutki uboczne są łagodne, może to być np. gorączka lub tkliwość i obrzęk w miejscu
podania zastrzyku. Ale niekiedy szczepionki mogą mieć poważne skutki uboczne.
Przykładowo szczepionka przeciwko krztuścowi jest rzadko występującą przyczyną
uporczywego rozpaczliwego płaczu, wysokiej gorączki lub napadów drgawek
z gorączką. Chociaż te reakcje nie powodują trwałych szkód w organizmie dziecka,
budzą strach.
Skoro szczepionki powodują skutki uboczne, czy nie byłoby „bezpieczniej” po prostu
z nich zrezygnować? Niestety decyzja o rezygnacji ze szczepionek nie jest pozbawiona
ryzyka - jest to raczej decyzja o narażeniu się na inne, znacznie poważniejsze ryzyko.
Zaprzestanie szczepień przeciwko krztuścowi w takich krajach jak Japonia i Anglia
doprowadziło do dziesięciokrotnego wzrostu liczby hospitalizacji i zgonów na
skutek krztuśca. W ostatnim czasie spadek liczby dzieci otrzymujących szczepionkę
przeciwko odrze w Wielkiej Brytanii i USA doprowadził do wzrostu liczby
hospitalizacji z powodu odry.
Biorąc pod uwagę ryzyko związane ze szczepionkami i ryzyko zachorowania,
szczepionki są bezpieczniejszą opcją.
Plotkin S, et al. Vaccines. 6th Edition. Philadelphia, PA: W.B. Saunders and Co., 2012.
• w celu zapobiegania łatwo nawracającym chorobom zakaźnym
Niektóre choroby nadal, choć bardzo rzadko, występują w naszym kraju (np.
odra, świnka i zakażenie bakterią Haemophilus influenzae typu b, czyli Hib). Przy
niskiej liczbie osób szczepionych prawdopodobne byłyby wybuchy epidemii tych
chorób. Właśnie tak się stało pod koniec lat osiemdziesiątych i na początku lat
dziewięćdziesiątych XX wieku, kiedy z powodu odry tysiące dzieci trafiło do szpitali,
a ponad 120 zmarło. Szansa zachorowania na odrę była znacznie większa, jeśli dzieci
nie były szczepione. Niedawne epidemie odry w Europie także pokazują, jak szybko
choroba może się ponownie rozprzestrzenić.
• w celu zapobiegania chorobom zakaźnym rozpowszechnionym w innych częściach
świata
Chociaż niektóre choroby udało się w naszym kraju całkowicie wyeliminować
(polio) lub praktycznie wyeliminować (błonica), wciąż występują powszechnie w
innych częściach świata. W Indiach dzieci cierpią na paraliż wskutek polio oraz
chorują na błonicę podobnie jak w innych krajach Azji Południowo-Wschodniej.
Ze względu na wysoką częstotliwość podróży międzynarodowych od epidemii tych
chorób dzieli nas tylko jeden przelot samolotem.
Centers for Disease Control and Prevention. Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable
Diseases. 12th Edition. Atkinson W, Wolfe S, Hamborsky J, eds. Washington, DC: Public
Health Foundation; 2011.
P. Czy dzieci dostają za dużo zastrzyków?
O. Noworodki na ogół radzą sobie z wieloma zagrożeniami wobec ich układu
odpornościowego jednocześnie.
Ponieważ niektóre dzieci mogą otrzymać aż do 25 zastrzyków przed ukończeniem 2.
roku życia i nawet pięć zastrzyków podczas jednej wizyty u lekarza, wielu rodziców
zastanawia się, czy podawanie dzieciom tylu szczepionek jest bezpieczne.
Chociaż macica jest wolna od bakterii i wirusów, noworodki natychmiast stykają
się z szeregiem zagrożeń dla układu odpornościowego. Od momentu narodzin na
powierzchni skóry i w jelitach noworodka zaczynają żyć tysiące bakterii. Wytwarzając
szybką reakcję odpornościową na te bakterie, organizm noworodka powstrzymuje je
przed wniknięciem do krwiobiegu i wywołaniem poważnych chorób.
W rzeczywistości małe dziecko jest w stanie wytworzyć reakcję na miliony
różnych bakterii i wirusów, ponieważ w jego organizmie krążą miliardy komórek
odpornościowych. Stąd szczepionki podawane w ciągu pierwszych dwóch lat życia są
jak kropla w oceanie, biorąc pod uwagę to wszystko, z czym codziennie radzi sobie
układ odpornościowy dziecka.
Offit PA, et al. Addressing parents’ concerns: Do vaccines weaken or overwhelm the infant’s
immune system? Pediatrics. 2002;109:124-129.
Najnowsze informacje na
temat wszystkich szczepionek
można znaleźć na naszej stronie
internetowej:
16VEC0022 Polish Facts.indd 1
vaccine.chop.edu
więcej4
4/21/16 7:34 AM
P. Czy ilość aluminium w szczepionkach jest bezpieczna?
O. Tak. Wszyscy mamy w sobie aluminium (glin) i większość z nas jest w stanie
skutecznie go przetwarzać. Dwie grupy osób, które nie są w stanie skutecznie
przetwarzać glinu, to wcześniaki które otrzymują dużo glinu w płynach
podawanych dożylnie, oraz osoby z długotrwałymi zaburzeniami czynności nerek,
które otrzymują dużo glinu, głównie w lekach zobojętniających kwasy. W obu
przypadkach nerki pracują nieprawidłowo lub wcale nie pracują, a osoby te przez
długi czas otrzymują duże ilości tej substancji.
Ilość glinu w szczepionkach podawanych przez pierwsze sześć miesięcy życia wynosi
około 4 miligramy, czyli cztery tysięczne grama. Wagę grama ma mniej więcej jedna
piąta łyżeczki wody. Dla porównania mleko matki spożyte w tym samym okresie
zawiera około 10 miligramów glinu, a syntetyczne mleko początkowe około 40
miligramów. Mleko sojowe zawiera około 120 miligramów glinu.
P. Czy moje dziecko musi dostawać szczepionki, mimo że karmię je
piersią?
O. Tak. Mleko matki i szczepienia powodują różne rodzaje odporności.
Otóż przeciwciała, które powstają wskutek szczepienia, są wytwarzane przez
układ odpornościowy dziecka, dlatego pozostaną w nim w postaci pamięci
immunologicznej; zjawisko to nosi nazwę odporności czynnej. Z kolei przeciwciała
zawarte w mleku matki zostały wytworzone przez układ odpornościowy matki,
dlatego zapewniają doraźną ochronę, ale przetrwają zaledwie kilka tygodni. Poza
tym te przeciwciała zwykle nie są mocno zróżnicowane, więc dziecko jest chronione
przed niektórymi infekcjami, ale na inne pozostaje podatne. Odporność wytworzona
dzięki mleku matki określana jest mianem odporności biernej. Odporność bierną
praktykowano w przeszłości, kiedy pacjentom narażonym na błonicę podawano
antytoksynę wytworzoną u koni; antytoksyny przeciwko jadowi węży także
są przykładem odporności biernej.
Badania przeprowadzane w celu oceny ilości glinu wstrzykiwanego w szczepionkach
wykazały, że zmiana poziomu glinu we krwi jest niewykrywalna. Dowodzi to, że
w porównaniu z glinem już znajdującym się w krwi ilość glinu zawartego
w szczepionkach jest minimalna.
Baylor NW, Egan W, Richman P. Aluminum salts in vaccines – U.S. perspective. Vaccine.
2002;20:S18-S23.
P. Jak podejście „wszystkim po równo” w odniesieniu do szczepionek
może być odpowiednie dla wszystkich dzieci?
Bishop NJ, Morley R, Day JP, Lucas A. Aluminum neurotoxicity in preterm infants receiving
intravenous-feeding solutions. New Engl J Med. 1997;336:1557-1561.
O. Kalendarz szczepień nie jest jednakowy dla wszystkich dzieci.
Committee on Nutrition: Aluminum toxicity in infants and children. Pediatrics. 1996;97:413416.
Ganrot PO. Metabolism and possible health effects of aluminum. Env. Health Perspective.
1986;65:363-441.
Keith LS, Jones DE, Chou C. Aluminum toxicokinetics regarding infant diet and vaccinations.
Vaccine. 2002;20:S13-S17.
Pennington JA. Aluminum content of food and diets. Food Additives and Contam. 1987;5:164232.
Zalecenia dotyczące poszczególnych szczepionek są często różne i zależne od
indywidualnych różnic w zakresie aktualnego i przewidywanego stanu zdrowia,
alergii oraz wieku. Zaleceniu dotyczącemu każdej szczepionki, a jest to często
jedna linijka w kalendarzu szczepień, towarzyszy od 25 do 40 dodatkowych stron
szczegółowych instrukcji dla personelu medycznego, który podaje szczepionki.
Ponadto podstawą do podawania wszystkich szczepionek jest około 60-stronicowy
dokument pt. „Ogólne zalecenia na temat szczepienia”. Zalecenia są w miarę
potrzeby aktualizowane przez Centra Zwalczania i Zapobiegania Chorobom,
a co kilka lat jest publikowana ich pełna, aktualna wersja.
Simmer K, Fudge A, Teubner J, James SL. Aluminum concentrations in infant formula. J Peds
and Child Health. 1990;26:9-11.
P. Dlaczego rozdzielanie, rozkładanie w czasie lub odwoływanie
szczepień jest szkodliwe?
O. Chociaż kalendarz szczepień może wyglądać przytłaczająco, jest oparty na
najlepszych danych naukowych, jakie są obecnie dostępne, i sprawdzony pod
kątem bezpieczeństwa lepiej niż jakiekolwiek alternatywne harmonogramy.
P. Czy szczepionki powodują autyzm?
O. Skrupulatnie przeprowadzone badania wyraźnie przeczą opinii, jakoby
szczepionki powodowały autyzm.
Ponieważ oznaki autyzmu mogą się pojawiać w drugim roku życia, czyli mniej
więcej w tym samym czasie, kiedy dzieci otrzymują niektóre szczepionki, oraz
ponieważ przyczyna autyzmu jest nieznana, niektórzy rodzice zastanawiają się,
czy to nie wina szczepionek. Obawy rodziców skupiają się wokół trzech hipotez,
które mówią, że przyczyną autyzmu jest szczepionka przeciwko odrze, śwince
i różyczce (MMR), tiomersal, zawierający etylortęć, czyli środek konserwujący
stosowany w szczepionkach, lub otrzymywanie zbyt wielu szczepionek na zbyt
wczesnym etapie życia.
Duża liczba dostępnych dowodów medycznych i naukowych stanowczo przeczy tym
teoriom. Liczne badania wykazały, że szczepionki nie powodują autyzmu. Badania
te objęły setki tysięcy dzieci, były prowadzone w wielu krajach przez wielu badaczy
i były kontrolowane.
Andrews N, et al. Thimerosal exposure in infants and developmental disorders: a retrospective cohort
study in the United Kingdom does not show a casual association, Pediatrics. 2004;114;584-591.
Dales L, et al. Time trends in autism and in MMR immunization coverage in California. JAMA.
2001;285:1183-1185.
Fombonne E, et al. Pervasive developmental disorders in Montreal, Quebec, Canada: Prevalence and
links with immunizations, Pediatrics. 2006;118:139-150.
Herron J, Golding J, and ALSPAC Study Team. Thimerosal exposure in infants and developmental
disorders: a prospective cohort study in the United Kingdom does not show a casual association,
Pediatrics. 2004;114;577-583.
Hviid A, et al. Association between thimerosal-containing vaccine and autism, JAMA. 2003;290:17631766.
Kaye JA, et al. Measles, mumps, and rubella vaccine and incidence of autism recorded by general
practitioners: a time-trend analysis. Brit Med J. 2001;322:460-463.
Madsen K. Thimerosal and occurrence of autism: Negative ecological evidence from Danish populationbased data, Pediatrics. 2003;112:604-606.
Madsen, KM, et al. A population-based study of measles, mumps, rubella vaccination and autism, N
Engl J Med. 2002;347:1477-1482.
Taylor, B, et al. Autism and measles, mumps, and rubella vaccine: no epidemiologic evidence for a causal
association. Lancet. 1999;351:2026-2029.
Badania mające stwierdzić, czy zmiany w istniejącym kalendarzu są bezpieczne,
oceniają eksperci. Są to tzw. badania pod
kątem jednoczesnego stosowania.
Rozdzielanie, rozkładanie w czasie lub
rezygnacja ze szczepień jest powodem
do niepokoju, ponieważ wówczas
niemowlęta są podatne na choroby
przez dłuższy okres czasu. Moment,
w którym dziecko powinno otrzymać
szczepionkę, ustala się przez wyważenie
dwóch kryteriów: kiedy osoba szczepiona
jest najbardziej narażona na zarażenie się
chorobą oraz kiedy szczepionka wywoła
najlepszą reakcję odpornościową.
Poza tym zmiany w kalendarzu szczepień
wiążą się z dodatkowymi wizytami
u lekarza. Badanie mierzące poziom
kortyzolu, hormonu związanego
ze stresem, wykazało, że otrzymując
dwa zastrzyki, dzieci nie doświadczają
większego stresu niż przy jednym
zastrzyku. Większa liczba wizyt u lekarza
po pojedyncze zastrzyki oznacza dla dziecka zwiększenie liczby stresujących sytuacji
bez żadnej korzyści. Ponadto powstaje większe pole do popełnienia błędów przy
podaniu, zwiększa się ilość czasu potrzebnego na wizyty i wydłuża się czas podróży,
co może wpływać na wzrost kosztów oraz sprawić, że dziecko nigdy nie otrzyma
części szczepionek.
Cohn M, Langman RE. The protection: the unit of humoral immunity selected by evolution.
Immunol Rev. 1990;115:9-147.
Offit PA, Quarels J. Gerber MA, et al. Addressing parents’ concerns: Do multiple vaccines
overwhelm or weaken the infant’s immune system? Pediatrics. 2002;109:124-129.
Ramsay DS, Lewis M. Developmental changes in infant cortisol and behavioral response to
inoculation. Child Dev. 1994;65:1491-1502.
Tonegawa S, Steinberg C, Dube S, Bernardini A. Evidence for somatic generation of antibody
diversity. Proc Natl Acad Sci USA. 1974;71:4027-4031.
Smith MJ and Woods CR. On-time vaccine receipt in the first year does not adversely affect
neuropsychological outcomes. Pediatrics. 2010;125(6):1134-1141.
Verstraeten T, et al. Safety of thimerosal-containing vaccines: a two-phased study of computerized health
maintenance organization databases, Pediatrics. 2003;112:1039-1048.
Powyższe informacje zostały przekazane przez Centrum Edukacji o Szczepieniach
przy Szpitalu Dziecięcym w Filadelfii. Centrum jest ośrodkiem edukacyjnym
dla rodziców oraz dla personelu medycznego, w którego pracach uczestniczą
naukowcy, lekarze, matki oraz ojcowie poświęcający się badaniom i zapobieganiu
chorobom zakaźnym. Centrum Edukacji o Szczepieniach jest finansowane przez
katedry Szpitala Dziecięcego w Filadelfii. Centrum nie otrzymuje wsparcia od firm
farmaceutycznych.
16VEC0022 Polish Facts.indd 2
VA C C I N E E D U C AT I O N C E N T E R
CENTRUM EDUKACJI O SZCZEPIENIACH
vaccine.chop.edu
Szpital Dziecięcy w Filadelfii jest pierwszym w kraju szpitalem pediatrycznym oraz światowym liderem w
dziedzinie opieki zdrowotnej, pionierskich badań naukowych, edukacji i działań prozdrowotnych.
©2012 Szpital Dziecięcy w Filadelfii, Wszystkie prawa zastrzeżone • 16VEC0022/NP/10-12
4/21/16 7:34 AM