Amazon po polsku

www.feswar.org.pl
Debata wokół raportu
„Amazon po polsku“
___________________________________________________________________________
Amazon – między zyskiem a wyzyskiem
Warszawa. W związku wydaniem przez Fundację Friedricha Eberta (FES) i Instytut Spraw
Publicznych (ISP) raportu zatytułowanego „Amazon po polsku. Warunki pracy i stosunki z
pracownikami“ 29 listopada odbyła się moderowana przez Dominika Owczarka (ISP,
współautor raportu) debata na temat konsekwencji działających na skalę międzynarodową spółek jak Amazon dla Polski i Europy. W debacie uczestniczyło pięcioro panelistów i
panelistek – obok dr. Adama Leszczyńskiego (historyk i publicysta Gazety Wyborczej)
oraz prof. Joanny Tyrowicz (Wydział Nauk Ekonomicznych UW, Narodowy Bank Polski i
Rimini Center for Economic Analysis) byli to związkowcy i związkowczynie z Polski i Niemiec – Agnieszka Mróz (Komisja Zakładowa OZZ Inicjatywa Pracownicza – Amazon
Poznań), Kacper Stachowski (kierownik Działu Rozwoju Związku Komisji Krajowej
NSZZ „Solidarność“) i Thomas Voß (sekretarz Federalnej Grupy Roboczej ds. sprzedaży
wysyłkowej i handlu online związku zawodowego ver.di).
We wprowadzeniu prof. Beata Łaciak (członkini zarządu ISP) podkreśliła, jak ważne jest
znalezienie „złotego środka“. Ekspertka przyznała, że ekspansja gospodarcza spółek takich jak Amazon z pewnością niesie ze sobą problemy, lecz jednocześnie odrzuciła „ideologię złego inwestora“. W końcu w perspektywie długofalowej Polska jest zdana na
inwestorów zagranicznych. W związku z rozbudową centrów logistycznych Amazona w
Polsce w 2014 roku Roland Feicht (dyrektor biura FES w Polsce) zwrócił uwagę na
konieczność „ponadgranicznej solidarności związkowej, które będzie stanowiła odpowiedź
na działalność spółek międzynarodowych“.
1
www.feswar.org.pl
Debata wokół raportu
„Amazon po polsku“
___________________________________________________________________________
Agata Chełstowska (ISP, współautorka raportu) w pierwszej kolejności
podsumowała wnioski płynące z raportu na temat Amazona. Analiza
globalnego modelu działalności i centrów logistycznych spółki w Polsce
ujawniła drobiazgową i technologiczną kontrolę zatrudnionych, uciążliwe warunki pracy, naruszenia prawa pracy oraz niechęć Amazona do
prowadzenia dialogu społecznego ze
związkami zawodowymi.
W nawiązaniu do wypowiedzi przedmówczyni Dominik Owczarek spytał, jak związkowcy i związkowczynie oceniają warunki
pracy w Amazonie. Agnieszka Mróz – z perspektywy pracownicy i członkini komisji zakładowej Amazona – opowiedziała przede wszystkim o kontrolach, presji na osiąganie
wyników, zatomizowanej organizacji pracy oraz „modelu pracy bazującym na monotonnych czynnościach“. Następnie Kacper Stachowski zwrócił uwagę na dużą liczbę wypadków przy pracy, niskie zarobki, które nieznacznie podniesiono dopiero w
wyniku nacisku związków zawodowych,
oraz uciążliwą pracę zmianową, która
znacznie utrudnia osiągnięcie równowagi między życiem prywatnym a zawodowym. Jako ostatni do kwestii globalnych warunków pracy w Amazonie
odniósł się Thomas Voß. Według niego model działalności spółki opiera się
na minimalnym wynagrodzeniu, co
odbiera
zatrudnionym
możliwość
otrzymania w przyszłości emerytury,
która wystarczyłaby na pokrycie kosztów życia. Należy założyć, że Amazon traktuje „wysoki poziom zatrudnienia jako model przejściowy“, oczekując na moment, gdy pracę rąk
ludzkich zastąpią maszyny.
Następnie prof. Joanna Tyrowicz z perspektywy ekonomicznej oceniła długofalowe
skutki inwestycji zagranicznych dla polskiej gospodarki. Skrytykowała przy tym najpierw
przestarzałe prawo pracy w Polsce, którego całkowite przestrzeganie – zarówno przez
pracodawców, jak i pracobiorców – nie jest możliwe. Ekspertka przestrzegła także przed
domaganiem się podwyżek za wszelką cenę. Jeżeli Polska ma pozostać konkurencyjna,
wzrost kosztów pracy musi iść w parze ze wzrostem produktywności. Inwestorzy zagraniczni tworzą w kraju wiele miejsc pracy właśnie ze względu na niskie koszty pracy. Ponadto „efekt domina“ sprawia, że – wzorem koncernów międzynarodowych – modernizują się również firmy lokalne.
Dr Adam Leszczyński bardziej krytycznie ocenił konsekwencje działalności spółek takich jak Amazon dla gospodarki Polski. Historycznie zawsze znajdowała się ona na peryferiach, a dokonujące się w Europie Zachodniej modernizacje praktycznie się do niej nie
przedarły. Najważniejszym filarem polskiej konkurencyjności pozostają – obok eksportu
surowców i żywności – niezwykle niskie koszty pracy. Pod tym względem w Polsce
rozwinął się „kapitalizm wyspowy“ – mocno anachroniczna gospodarka z niewieloma
zmodernizowanymi obszarami. Problem ten zaostrza polityka, zgodnie z którą niskie
standardy pracy w dalszym ciągu uchodzą za główny czynnik konkurencyjności.
2
www.feswar.org.pl
Debata wokół raportu
„Amazon po polsku“
___________________________________________________________________________
Odpowiadając
na
pytanie
Owczarek o konkretne strategie stosowane w sporach zbiorowych z Amazonem, Stachowski wspomniał o zainicjowanej przez UNI Global Union
kampanii, która ma na celu
poprawę warunków pracy w
tej spółce. Poprzez działalność
medialną, szkolenia dla personelu i współpracę z instytucjami publicznymi takimi jak
inspektoraty
pracy
należy
przede wszystkim zapewnić
wsparcie zatrudnionym w poszczególnych filiach Amazona. Mróz ze swojej strony zwróciła uwagę na podstawową
trudność, jaką jest nakłonienie wystarczającej liczby pracowników i pracownic do aktywności związkowej. W mniej rozwiniętych regionach Amazon z perspektywy wielu zatrudnionych uchodzi za atrakcyjnego pracodawcę, a ponadto spółka celowo torpeduje solidarnościowe sojusze zawiązywane przez załogę. Przykład Niemiec pokazuje jednak, że praca
związkowa mimo wszystko się opłaca. Jak podkreślił Voß, pracownicy i pracownice Amazona w tym kraju osiągnęli już pierwsze sukcesy, co powinno dodać odwagi Polakom.
Przedstawiciele i przedstawicielki związków zawodowych byli zgodni co do tego, że największy nacisk na spółkę można wywrzeć poprzez współpracę międzynarodową. Aby nie
dopuścić do tego, by Amazon niwelował skutki strajków poprzez kompensowanie dni nieprzepracowanych w jednym kraju przy pomocy pracy załogi centrów logistycznych w
państwach sąsiedzkich, konieczna jest współpraca związkowa ponad granicami.
Przedmiotem zaciętej dyskusji uczestniczących w
debacie oraz panelistów i panelistek stały się następnie wypowiedzi Tyrowicz dotyczące polskiej polityki płacowej. Ekspertka – mimo całej krytyki –
przestrzegła przed ignorowaniem reguł gospodarczych. Tylko w ten sposób da się znaleźć wspomniany już „złoty środek“. Voß, Stachowski i Mróz przypomnieli jednak, że do tej pory znalezienie „złotego
środka” udaremniał przede wszystkim opór Amazona
przed prowadzeniem rozmów. W celu realizacji reform potrzebne są teraz międzynarodowa solidarność związków zawodowych oraz konstruktywny i
wolny od uprzedzeń dialog między pracownikami i
pracownicami a pracodawcą.
3