docPOLITYKA PRZYCIĄGANIA INWESTORÓW
download 
Reklamacja Transkrypt
POLITYKA PRZYCIĄGANIA INWESTORÓW
POLITYKA PRZYCIĄGANIA INWESTORÓW Kamień Pomorski 2006r. Dokument Polityka Przyciągania Inwestorów został opracowany na zlecenie Burmistrza Kamienia Pomorskiego przez zespół Centrum Szkoleniowego FRDL w Szczecinie w składzie: Dominik Górski – przewodniczący zespołu Przemysław Fenrych Arkadiusz Malkowski Marta Rzeczkowska-Owczarek Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej Centrum Szkoleniowe w Szczecinie ul. Marii Skłodowskiej-Curie 4, 71-332 Szczecin Tel.: (091)486 15 69; 486 15 74; 487 59 83 Fax: (091)487 85 22 e-mail: [email protected] www.frdl.szczecin.pl 2 SPIS TREŚCI 1. Wstęp ..................................................................................................................................... 4 1.1. Uzasadnienie tworzenia Polityki Przyciągania Inwestorów ........................................... 4 1.2. Metodologia powstawania Polityki Przyciągania Inwestorów ....................................... 5 1.3 Słownik terminów stosowanych w dokumencie............................................................ 7 2. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze lokowania inwestycji w Gminie Kamień Pomorski ............................................................................................................................ 10 2.1. Uwarunkowania przyrodniczo-przestrzenne ................................................................ 11 2.2. Uwarunkowania społeczne – podaż siły roboczej, siła nabywcza ludności, fachowość pracowników................................................................................................................ 12 2.3. Połączenia komunikacyjne........................................................................................... 16 2.4. Infrastruktura techniczna .............................................................................................. 18 2.5. Turystyczna atrakcyjność gminy .................................................................................. 20 2.6. Aktywność ekonomiczna w gminie .............................................................................. 23 2.7. Jakość obsługi w urzędzie............................................................................................ 26 3. Analiza SWOT.................................................................................................................... 28 4. Cele Polityki Przyciągania Inwestorów .............................................................................. 32 4.1. CEL OGÓLNY 1. Dobre warunki dla realizacji inwestycji ......................................... 35 4.2. CEL OGÓLNY 2. Prawo lokalne przyjazne dla inwestorów ...................................... 36 4.3. CEL OGÓLNY 3. Gmina Kamień Pomorski znana inwestorom ............................... 36 5. Projekty realizacyjne............................................................................................................ 37 5.1. Priorytetowe projekty realizacyjne ............................................................................... 38 5.2. Krótki opis pozostałych projektów realizacyjnych...................................................... 44 6. Realizacja i zarządzanie Polityką Przyciągania Inwestorów .............................................. 48 6.1. Wdrażanie projektów priorytetowych......................................................................... 48 6.2. Monitoring ................................................................................................................... 50 6.3 Ewaluacja i aktualizowanie........................................................................................... 51 7. Załączniki............................................................................................................................. 53 Załącznik Nr1....................................................................................................................... 53 Załącznik Nr2....................................................................................................................... 54 Załącznik Nr3....................................................................................................................... 62 3 1. Wstęp Z mocy obowiązującego w Polsce prawa, to samorząd terytorialny odpowiedzialny jest za kształtowanie warunków sprzyjających rozwojowi gospodarczemu gminy. Coraz częściej więc opracowywane są dokumenty, nadające poczynaniom samorządu aspekt długofalowych, celowych działań, zmierzających do osiągnięcia określonego celu strategicznego. Integracja europejska jest szansą dla polskich gmin, na wykorzystanie swoich atutów w zabieganiu o nowe inwestycje, zwiększenie liczby miejsc pracy, podnoszenie jakości życia społeczności lokalnej. W celu zachęcania do inwestowania na swoim terytorium gminy stosują najprzeróżniejsze formy, od zwykłej promocji zaczynając, na systemach ulg i preferencji kończąc. Zadaniem programów strategicznych, jest przede wszystkim poszukiwanie i wykorzystanie szans rozwojowych, a także identyfikacja czynników integrujących i konsolidujących społeczeństwo w realizacji wspólnych celów i kierunków działania. Wzmaga się presja na rozwój jakościowy infrastruktury i podniesienie konkurencyjności gmin. Prowadzi to do sytuacji, w której tylko zaangażowanie wszelkich sił i środków jakimi dysponuje gmina, w tym nade wszystko zwiększenie zaangażowania społeczności lokalnej, mogą pozwolić na przyspieszenie rozwoju jednostek samorządu terytorialnego. Przesłanki te legły również u podstaw prac nad Polityką Przyciągania Inwestorów do gminy Kamień Pomorski. 1.1. Uzasadnienie tworzenia Polityki Przyciągania Inwestorów Uchwalona w 2005 roku Strategia Sukcesu Gminy Kamień Pomorski, mająca na celu stworzenie podstaw do zwiększenia tępa rozwoju społeczno-gospodarczego gminy, zakładała opracowanie do września 2006 roku dokumentu pt. „Polityka Przyciągania Inwestorów” (PPI), mającego stać się integralną częścią strategii rozwoju gminy. W tym też celu w marcu 2006 zapoczątkowano prace nad realizacją zapisów Strategii, wskazujących na pilną potrzebę opracowania PPI. Głównymi argumentami przemawiającymi za opracowaniem PPI, była możliwość planowanego, opartego na dobrej podstawie analitycznej, realizowania zadań ukierunkowanych na tworzenie jak najkorzystniejszych warunków dla potencjalnych inwestorów. Niezwykle istotne było także, osiągniecie najbardziej pożądanych z punktu widzenia społeczności lokalnej efektów, przy wykorzystaniu dostępnych zasobów naturalnych, finansowych, organizacyjnych i ludzkich. Na potrzebę opracowania PPI, wskazywały także opinie kamieńskiej młodzieży. Według przeprowadzonych badań, aż 30 % ankietowanej młodzieży (Raport w załączniku Nr3), oceniając otaczającą ją rzeczywistość, wskazało, że na terenie gminy nie ma pracodawców, którzy mogliby ją 4 zatrudnić. Jednocześnie spora część respondentów, nie widząc dla siebie miejsca w Kamieniu Pomorskim, deklaruje że po skończonej edukacji pragnie definitywnie wyjechać z gminy. Ideą działań podejmowanych przez kamieński samorząd, jest doprowadzenie do takiej sytuacji, w której młodzi, wykształceni i przedsiębiorczy mieszkańcy, nie będą myśleć o wyjeździe. Aby ich zatrzymać, niezbędne są działania samorządu zmierzające do stworzenia warunków dla rozwoju nowych inwestycji. Inwestycji dających nowe miejsca pracy i przyczyniających się do rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Mając świadomość tego przystąpiono do opracowania dokumentu wyznaczającego kierunki przyszłych działań. 1.2. Metodologia powstawania Polityki Przyciągania Inwestorów Proces tworzenia i wdrażania PPI przebiegać będzie w trzech etapach: ETAP I ETAP II ETAP III PROGRAMOWANIE WDRAŻANIE EWALUACJA KOŃCOWA. Etap programowania polega na przygotowaniu Polityki Przyciągania Inwestorów. Dokument ten, przygotowywany był, przy wykorzystaniu wiedzy i doświadczenia ekspertów z Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej, którzy ze swojej strony służyli pomocą i radą w trakcie warsztatów, a także pomogli w merytorycznym opracowaniu ostatecznego kształtu PPI. Dzięki temu udało się w synergiczny sposób, połączyć wiedzę i doświadczenia lokalnej społeczności, z merytorycznym spojrzeniem ekspertów z FRDL. Jednym z najważniejszych elementów prac nad przygotowaniem PPI, stało się wyłonienie, z inicjatywy Burmistrza Kamienia Pomorskiego, Zespołu Zadaniowego, który to zespół w toku kolejnych warsztatów intensywnie pracował nad założeniami i ostatecznym kształtem opracowania. Członkowie zespołu rekrutowali się spośród przedstawicieli władz samorządowych, organizacji społecznych, instytucji rynku pracy i otoczenia biznesu funkcjonujących w gminie (Załącznik Nr1). Zaangażowanie tej grupy osób w największym stopniu przyczyniło się do powstania niniejszego opracowania. Przygotowując Politykę Przyciągania Inwestorów zdecydowano o potrzebie odbycia czterech warsztatów, które w naturalny sposób wyznaczały etapy prac nad dokumentem. Warsztat 1. Analiza uwarunkowań rozwoju przedsiębiorczości w Gminie Kamień Pomorski. Wytyczenie funkcji gospodarczych Gminy. Warsztat 2. Opracowanie celów Polityki (na podstawie dyskusji Zespołu Zadaniowego oraz wyników przeprowadzonych ankiet badających klimat dla biznesu w gminie oraz oczekiwań przedsiębiorców [Raport przedstawiony w Załączniku Nr2]) 5 Warsztat 3. Opracowanie projektów realizacyjnych i priorytetów Polityki, przedstawienie wyników badań przeprowadzonych wśród Kamieńskiej młodzieży Warsztat 4. Omówienie wdrażania zaproponowanych projektów oraz mierników ich efektywności Efektem tych spotkań była przede wszystkim ożywiona dyskusja nad kształtem wypracowywanej Polityki Przyciągania Inwestorów. Ważnym efektem prac było stworzenie, prężnego, zaangażowanego w sprawy przyszłości gminy zespołu mieszkańców Kamienia Pomorskiego. Jest to niezwykle istotne ze względu na fakt, iż kolejnym zadaniem stojącym przed władzami samorządowymi i społecznością mieszkańców Kamienia Pomorskiego, jest realizacja założeń Polityki i promocja dokumentu na terenie gminy i poza jej granicami u potencjalnych beneficjentów. Przygotowany dokument składa się z kilku części. Pierwsza z nich to ocena uwarunkowań rozwoju inwestycji w gminie Kamień Pomorski. Diagnoza ta służy określeniu w jakim stopniu gmina przygotowana jest do przyciągania inwestorów. Dzięki niej udało się zidentyfikować słabe i mocne strony gminy, a także szanse i zagrożenia przed nią stojące. Druga cześć pracy, kończy etap programowania. W ramach warsztatów zostały ustalone pożądane kierunki rozwoju gospodarczego gminy, zdefiniowano również ograniczenia i potencjał lokalny. Wypracowano cele ogólne i szczegółowe PPI oraz ustalono projekty realizacyjne. Takie podejście pozwoliło na wybranie do wdrożenia najpilniejszych, z punktu widzenia potrzeb potencjalnych inwestorów, projektów przy wykorzystaniu dostępnych zasobów finansowych, organizacyjnych, ludzkich i technicznych (materialnych). Cele i projekt realizacyjne zapisane zostały w dokumencie zgodnie z metodologią SMART. (Specific – specyficzny, konkretny; Measurable – mierzalny; Achievable – uzgodniony; Realistic – realistyczny; Time bound – określony w czasie). Etap wdrażania rozpoczyna się z chwilą zatwierdzenia Polityki przez Radę Miasta i Gminy do realizacji. Dlatego też, trzecią częścią PPI, jest część realizacja, zawierająca karty informacyjne projektów, z opisem konkretnych działań, spodziewanymi ich rezultatami i wskaźnikami, a także odpowiedzialnymi za ich wykonanie. W tej fazie niezwykle ważne jest monitorowanie realizacji PPI, które ma stać się podstawą aktualizacji dokumentu. Monitoring prowadzi gminny Komitet Monitorujący, którego przedstawiciele rekrutowani będą z członków Zespołu Zadaniowego. Etap ten powinien zakończyć się opracowaniem końcowego raportu z etapu wdrożenia. Etap ewaluacji polega na okresowej ocenie efektywności, skuteczności i podejmowanych działań w osiąganiu założonych w Polityce celów. W Polityce Przyciągania Inwestorów, założono że zasadniczym celem ewaluacji będzie stałe ulepszanie skuteczności i efektywności podejmowanych przez samorząd działań, rozumiane nie tylko w kategoriach pozytywnych skutków społecznych lub gospodarczych związanych bezpośrednio z PPI, lecz także zwiększania przejrzystości i promowania działań podejmowanych przez władze Kamienia Pomorskiego. 6 Polityka Przyciągania Inwestorów powinna stać się kluczowym narzędziem wspierającym zarządzanie w gminie i pozwoliła na pełne wykorzystanie atutów, jakimi gmina dysponuje. PPI przyczyni się, do skutecznego przyciągnięcia inwestorów na jej teren, a także do reorganizacji działań samorządu lokalnego. Działań zmierzających do upowszechnienia wśród krajowego i międzynarodowego środowiska gospodarczego, obrazu gminy przyjaznej inwestorom i otwartej na nowe inwestycje. PPI określa strategiczne cele stojące przed gminą, których realizacja przyczynić się ma do urzeczywistnienia wizji gminy przyjaznej dla przedsiębiorców, wskazuje na kierunki zaangażowania środków z funduszy unijnych, krajowych i własnych gminy. Opracowana PPI, stawia przed władzami samorządowymi i całą społecznością lokalną konkretne zadania, zakreślając termin ich realizacji i odpowiedzialnych za ich wykonanie. Wdrożenie w życie Polityki Przyciągania Inwestorów przyczyni się przede wszystkim do: 1. prowadzenia przez władze gminy spójnej polityki przyciągania inwestorów, 2. stworzenia dobrych warunków dla realizacji inwestycji na terenie gminy Kamień Pomorski, 3. opracowania takiego prawa lokalnego które postrzegane będzie jako przyjazne dla inwestorów, 4. stworzenia przejrzystego mechanizmu nadzoru i kontroli nad realizowanymi w ramach PPI zadaniami, 5. umożliwienia obiektywnej oceny działań władz samorządowych w zakresie realizacji zadań wynikających z PPI, 6. zacieśnienia współpracy pomiędzy lokalną administracją, przedsiębiorcami, społecznością mieszkańców gminy oraz innymi partnerami zaangażowanymi w procesie przygotowania i realizacji programu, 7. wypromowania gminy Kamień Pomorski jako miejsca w którym warto lokować swoje inwestycje, 8. zwiększenia konkurencyjności gminy w skali regionu i kraju. 1.3 Słownik terminów stosowanych w dokumencie Analiza SWOT – jedna z podstawowych technik analitycznych, stosowana najczęściej do analizy wewnętrznego i zewnętrznego środowiska danego przedsiębiorstwa. Często wykorzystywana w badaniach regionalnych jako podstawa tworzenia planów strategicznych. Składa się z analizy czterech obszarów: silne strony (Strengths), słabe strony (Weaknesses), szanse, możliwości (Opportunities), zagrożenia (Threats). Dwa pierwsze obszary odnoszą się do środowiska wewnętrznego i zawierają najistotniejsze jego elementy. Natomiast dwa ostatnie odnoszą się analogicznie do środowiska zewnętrznego. Na 7 podstawie analizy SWOT tworzona jest macierz strategii, która pozwala na racjonalizację działań w kierunku wykorzystywania silnych stron i nadarzających się szans oraz przezwyciężania słabych stron i redukcji zagrożeń. Branding lokalny- budowanie świadomości wartości lokalnej marki. Zespół działań zmierzających do wykreowania marki lokalnej, która stać się ma podstawą rozwoju społeczności lokalnej. Endogeniczny potencjał – potencjał własny ( wewnetrzny) gminy. Rozwój gospodarczy gminy najczęściej uzyskuje się poprzez dwa równoległe działania: a. Rozwój potencjału endogennego b. Przyciąganie inwestorów zewnętrznych. Globalizacja - jest określeniem używanym, aby opisać zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturalnej. Opisuje zwiększenie handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami. W ekonomii termin ten oznacza głównie zjawiska związane z liberalizacją wymiany handlowej lub “wolnym handlem”. W bardziej szerokim znaczeniu odnosi się do rosnącej integracji i współzależności między jednostkami działającymi globalnie, czy to na platformie społecznej, politycznej czy też ekonomicznej. MSP - sektor mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Wg ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807, z późn. zm) o za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: 1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz 2) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro. o za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: 1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz 2) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro. o za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: 1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz 2) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro. PPI – Polityka Przyciągania Inwestorów. 8 PPP – Partnerstwo Publiczno-Prywatne. PPP nie ma jednolitej definicji. Pojęcie to może być rozumiane bardzo szeroko, jako współpraca sektora prywatnego i publicznego, która ma na celu realizację szeroko pojętego dobra publicznego, lub też jako współpraca partnerska przy realizacji dużych projektów, które mają na celu wykonywanie zadań użyteczności publicznej i wychodzenie naprzeciw oczekiwaniom użytkowników. Ta współpraca ujmowana jest w różne formy strukturalne i prawne oraz przybiera różne konfiguracje. W zależności od podejścia PPP może obejmować umowy polegające na stosowaniu czystej inżynierii finansowej oferowanej i zapewnianej przez partnera prywatnego, poprzez umowy oparte na podziale zysku, kontraktowanie wykonywania zadań publicznych, tworzenie podmiotów o "specjalnym przeznaczeniu" czy też konstruowanie i zarządzanie całymi programami inwestycyjnymi, aż po prywatyzację. Rozwój zrównoważony – (Substainable development) rozwój społeczno-gospodarczy, zachowujący cechy trwałości w długim okresie oraz nie działający destrukcyjnie na środowisko, w którym zachodzi. Sekcje Polskiej Klasyfikacji Działalności Sekcja A - Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo Sekcja B - Rybactwo Sekcja C - Górnictwo Sekcja D - Przetwórstwo przemysłowe Sekcja E - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę Sekcja F - Budownictwo Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodów, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Sekcja H - Hotele i restauracje Sekcja I - Transport, gospodarka magazynowa i łączność Sekcja J - Pośrednictwo finansowe Sekcja K - Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Sekcja L - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenie społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne Sekcja M - Edukacja Sekcja N - Ochrona zdrowia i pomoc społeczna Sekcja O - Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała SMART - (z ang. Specific – specyficzny, konkretny; Measurable – mierzalny; Achievable – uzgodniony; Realistic – realistyczny; Time bound – określony w czasie), kryterium któremu podporządkowane zostały cele ogólne, szczegółowe i projekty realizacyjne w PPI. Stopa bezrobocia jest to odsetek osób bezrobotnych w liczbie cywilnej ludności aktywnej zawodowo. Town Twinning –( z ang. miasta bliźniacze). Idea integracji europejskiej realizowana jest na poziomie lokalnym, w ramach współpracy gmin. Łączenie miast w związki partnerskie określa się jako "town-twinning". Społeczność lokalna z partnerskich ośrodków realizuje najczęściej cele rozwoju społecznego i kulturalnego. Sprzyja to wzrostowi aktywności lokalnych społeczności, zwalcza stereotypy, ale także tworzy korzystny klimat współpracy gospodarczej. WPWP – Wieloletni Program Wspierania Przedsiębiorczości. 9 Wskaźnik bezrobocia dla gminy jest to stosunek mieszkańców gminy zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy jako bezrobotne do liczby osób w wieku produkcyjnym zamieszkałych w gminie. Wskaźniki o Wskaźnik produktu - bezpośredni, fizyczny wynik realizacji projektu (np. liczba osób objętych szkoleniem) o Wskaźnik rezultatu – osiągnięcia, efekty wdrożonych projektów w postaci zmian w sytuacji grupy docelowej projektu (% przeszkolonych zatrudnionych po zakończeniu projektu) o Wskaźnik oddziaływania – szersze i bardziej długofalowe konsekwencje realizacji projektu (np. spadek wskaźnika bezrobocia) 2. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze lokowania inwestycji w Gminie Kamień Pomorski Materiałem wyjściowym oceny sytuacji społeczno-gospodarczej w gminie Kamień Pomorski i określenia w jakim stopniu potencjał gminy może zostać wykorzystany do przyciągania inwestycji były „Raport o stanie gminy Kamień Pomorski” ujmujący dziewięć obszarów życia społecznogospodarczego gminy oraz „Plan Rozwoju Lokalnego na lata 2004-2006”. Wnioski z tych opracowań, skonfrontowane zostały, w czasie badań empirycznych, z opiniami kamieńskich przedsiębiorców i młodzieży z kamieńskich szkół średnich. Dotychczasowe badania nad inwestycjami zagranicznymi w Polsce, atrakcyjnością inwestycyjną regionów, czy też rolą inwestycji w środowisku lokalnym, wskazują, iż niezwykle trudno jest określić główny decydujący czynnik decydujący o lokalizacji inwestycji1. Dlatego też celem niniejszej diagnozy, było przede wszystkim dokonanie rzetelnej oceny kilku, wybranych i najważniejszych z punktu widzenia potencjalnego inwestora uwarunkowań, wpływających na decyzję o inwestowaniu w konkretnej gminie. W związku z tym, zrezygnowano z typowego w tego typu opracowaniach, szerokiego spektrum rozpatrywanych problemów, koncentrując się na najważniejszych z nich. W ten sposób opracowana diagnoza, nie obejmuje zjawisk mało istotnych z punktu widzenia oczekiwań potencjalnych inwestorów, a służyć ma identyfikacji mocnych i słabych stron gminy, a także szans i zagrożeń związanych ze ściąganiem do gminy nowych inwestycji. 1 J. Błuszkowski, J. Garlicki.: Spółki z udziałem kapitału zagranicznego w środowisku lokalnym, Fundacja im. Friedericha Eberta , Warszawa 1996, P. Swianiewicz, W. Dziemianowicz, Atrakcyjność inwestycyjna miast, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa 1998, Z. Olesiński (red. ).: Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce, PWE, Warszawa 1998. 10 Wyniki wspomnianych wyżej badań, wskazują iż z punktu widzenia inwestora, w tym inwestorów zagranicznych, na decyzję o lokalizacji inwestycji w największym stopniu wpływają2: 1. Korzystne położenie 2. Podaż siły roboczej 3. Połączenia komunikacyjne 4. Infrastruktura techniczna 5. Siła nabywcza ludności 6. Fachowa siła robocza 7. Jakość obsługi w urzędzie Dlatego tez oceniając Kamień Pomorski jako miejsce przyjazne dla inwestorów skoncentrowano się głownie na tych czynnikach. 2.1. Uwarunkowania przyrodniczo-przestrzenne Gmina Kamień Pomorski położona jest w pasie nadmorskim, w północno-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego nad Zalewem Kamieńskim, w odległości niespełna 6 km od Bałtyku. Bezpośrednie połączenie z morzem możliwe jest poprzez rzekę Dziwnę i wody Zalewu Kamieńskiego. Szczególnym atutem gminy, jest jej położenie na skrzyżowaniu szlaków wodnych i lądowych o charterze międzynarodowym. Prowadzi do niej droga wojewódzka nr 107 łącząca gminę z międzynarodową trasą północ-południe E65 (krajowa „3”). Połączenie kolejowe zapewnia odnoga linii kolejowej Szczecin–Świnoujście. W odległości niespełna 50 km od gminy znajduje się port lotniczy w Goleniowie zapewniający połączenia z innymi ważnymi ośrodkami administracyjnymi w Polsce i Europie. Obszar gminy liczy niecałe 209 km2 i zamieszkiwany jest przez blisko 15 tys. osób, z czego w samym mieście Kamień Pomorski, mieszka ok. 10 tys ludzi. Siedzibą władz gminy jest miasto Kamień Pomorski, urastające do rangi subregionalnego ośrodka administracyjnego. Gmina Kamień Pomorski wraz z gminami Międzyzdroje, Dziwnów, Świerzno, Wolin i Golczewo tworzy Powiat Kamieński, którego siedzibą jest także miasto Kamień Pomorski. 2 W. Dziemianowicz (red.): Inwestycje zagraniczne w gminie, PAIZ, Brytyjski Fundusz Know-How, Warszawa 1999, s16,- czynniki uszeregowane pod względem ważności dla inwestora 11 Rysunek 1. Mapa województwa zachodniopomorskiego 2.2. Uwarunkowania społeczne – podaż siły roboczej, siła nabywcza ludności, fachowość pracowników. Podaż siły roboczej w gminie, a także siła nabywcza miejscowej ludności są czynnikami, które mają niezwykle istotny wpływ na decyzje o lokalizacji inwestycji. Oba te czynniki są ze sobą silnie związane, dlatego też powinny być rozpatrywane łącznie. W największym stopniu na jakość życia mieszkańców gminy, w tym także na ich siłę nabywczą, wpływa możliwość podjęcia pracy. Problem braku pracy, jest charakterystyczny dla całego powiatu, w którym wskaźnik bezrobocia, utrzymuje się powyżej 19 %. Oznacza to, że na terenie powiatu, co 5 czynny zawodowo mieszkaniec pozostaje bez pracy. Ogółem Gmina Zamieszkali na wsi Bezrobocia Razem Kobiety Razem Kobiety 709 555 732 427 303 439 709 199 395 427 98 242 26.7% 19.7% 19.3% 1759 1001 710 421 18.5% 649 1720 6124 348 997 3515 125 1031 3169 69 591 1848 14.9% 21.2% 19.6% Świerzno Dziwnów Golczewo Kamień Pomorski Międzyzdroje Wolin Powiat Kamieński Tabela 1. Poziom bezrobocia w gminach powiatu kamieńskiego Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie 3 3 Wskaźnik Dane na 1 stycznia 2006 12 Niepokojąca jest wysokość wskaźnika bezrobocia, w gminie kształtuje się ono na poziomie 18,5%. Pocieszeniem może być fakt, że w całym powiecie tylko gmina Międzyzdroje osiąga lepsze wyniki pod względem liczby bezrobotnych. Pozytywną tendencja rysująca się od roku 2004, jest powolny aczkolwiek zauważalny spadek stopy bezrobocia w gminie Kamień Pomorski, zdecydowanie szybszy niż w powiecie (rys. 1). W styczniu 2006 roku, w gminie zarejestrowanych było 1759 bezrobotnych z czego ponad 1000 osób to kobiety. W porównaniu z analogicznym okresem roku 2005 wielkość bezrobocia zmniejszyła się o 138 osób w tym o tylko o 40 kobiet. Ponad 40% bezrobotnych kobiet zamieszkuje obszary wiejskie. Na początku 2006 roku w gminie Kamień Pomorski, mieszkańcy obszarów wiejskich stanowili 40,36% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych, co w porównaniu z rokiem ubiegłym oznacza wzrost o 0,87% ( wzrost o 39 osób). 22,00% 20,00% 18,00% 16,00% 14,00% 12,00% 10,00% 2001 2002 Kamień Pomorski 2003 2004 Powiat 2005 2006 Woj.Zachodniopomorskie Rys. 1. Stopa bezrobocia w gminie Kamień Pomorski w latach 2001-2006 Źródło : opracowanie własne na podstawie danych WUP Szczecin Struktura bezrobotnych według poziomu wykształcenia, wskazuje na to, że najliczniejszą grupą bezrobotnych są ci legitymujący się wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym. Duża część bezrobotnych może pochwalić się wykształceniem średnim, tylko nieliczna grupa posiada wykształcenie wyższe. 13 1% 4% 10% 2% 35% 18% 30% wyższe pomaturalne średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe podstawowe bez wykształcenia średnie zawodowe Rys. 2. Struktura wykształcenia osób bezrobotnych w gminie Kamień Pomorski Źródło: PUP Kamień Pomorski ( stan 31.01.2006) Taka struktura bezrobotnych, wskazuje iż na terenie gminy z powodzeniem rozwijać się może każda forma działalności gospodarczej. Jednak szczególnie duża liczba bezrobotnych z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym, ogranicza obecnie Kamień Pomorski, do rozwijania przedsięwzięć pracochłonnych, wymagających nieskomplikowanych czynności. Przeprowadzone badania wśród kamieńskiej młodzieży potwierdzają, że bezrobocie jest ważnym problemem także dla młodego pokolenia mieszkańców gminy. Czy czujesz sie zagrożony bezrobociem 16 8 0 Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć Rys. 3 . Ocena zagrożeniem bezrobociem wśród młodzieży w Kamieniu Pomorskim Źródło: badania własne Kamieńska młodzież jest wnikliwym obserwatorem sytuacji panującej na rynku pracy. Doskonale zdaje sobie sprawę z faktu, iż rynek ten jest niezwykle trudny. Wśród respondentów badań 14 ankietowych aż 52% wskazało, iż czuje się zagrożonych bezrobociem. Tym bardziej zmotywowani są do podnoszenia swoich kwalifikacji. Jest to wyraźny sygnał dla potencjalnych inwestorów, mówiący o tym ze znajdą w Kamieniu Pomorskim wielu zmotywowanych pracowników, zadających sobie sprawę z realiów rynku i chcących podnosić swoje kwalifikacje. Znamienne jest, że wśród czynników, które młodzi ludzie uważają za najważniejsze w swojej przyszłej pracy zawodowej, najistotniejsze jest dla nich wykonywanie ciekawej i interesującej pracy. Aż 27% respondentów uznało za bardzo ważne, by nowa praca umożliwiała zdobywanie nowych profesjonalnych kwalifikacji zawodowych. Dopiero na trzecim miejscu wskazywano, iż praca ta powinna pozwalać na uzyskanie godziwych zarobków. Za syntetyczny wskaźnik poziomu zamożności społeczności lokalnej, często uznawane są dochody samorządu uzyskiwane od osób fizycznych. Wielkość tych dochodów określona jest jako, wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze gminy.4 Analiza wielkości tych dochodów w czasie, pozwala stwierdzić, że dochody uzyskiwane przez gminę od osób fizycznych per capita, z roku na rok rosną. Oznacza to, że społeczeństwo kamieńskie osiąga coraz wyższe dochody i tym samym, udział gminny w płaconym przez wszystkich pracujących obywateli Kamienia Pomorskiego podatku dochodowym, z roku na rok staje się coraz wyższy. 300 200 100 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Rys. 4. Dochody gminy od osób fizycznych per capita w latach 2000-2005 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Regionalnej Izby Obrachunkowej Z punktu widzenia potencjalnych inwestorów informacja ta może wskazywać o rosnącej atrakcyjności gminy jako miejsca zbytu dla oferowanych produktów i/ lub świadczonych usług. 4 Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z dnia 13 listopada 2003 roku (Dz. U. z dnia 29 listopada 2003 r.) 15 2.3. Połączenia komunikacyjne W dobie globalizacji, dostępność komunikacyjna, staje się jednym z podstawowych czynników wpływających na decyzje inwestycyjne. Jednym z podstawowych atutów gminy Kamień Pomorski jest jej położenie. Przygraniczny charakter, z jednoczesnym krzyżowaniem, się na jej terenie szlaków drogowych i śródlądowych o charakterze międzynarodowym, wskazuje na niezwykłą atrakcyjność inwestycyjną gminy. Założenia polityki transportowej Unii Europejskiej zmierzają do ograniczenia ruchu ciężarówek na drogach i wzrostu znaczenia przewozów kolejowych i śródlądowych, jako zdecydowanie mniej uciążliwych dla środowiska. Stwarza to szansę tym samorządom na terytorium których istnieją warunki do rozwoju tych gałęzi transportu. Pobliska magistrala kolejowa, a także Zalew Kamieński, stanowią integralną część Odrzańskiego Korytarza Transportowego łączącego południe Europy z jej północną częścią. Kamień Pomorski posiada dobre połączenia komunikacyjne z pobliskimi portami morskimi w Świnoujściu i Kołobrzegu. Dodatkowo dobrze rozwinięta sieć drogowa w gminie w połączeniu z siecią dróg powiatowych i wojewódzkich postrzegana być może jako ważna przesłanka lokowania inwestycji właśnie w Kamieniu Pomorskim. Niewątpliwym atutem miasta Kamień Pomorski jest posiadanie obwodnicy. Z jednej strony umożliwia ona dociążenie centrum miasta od ruchu tranzytowego na osi wschód -zachód, z drugiej strony, tereny położone w jej sąsiedztwie są niezwykle atrakcyjne dla rozwijania działalności przemysłowej. Za ulokowaniem inwestycji w Kamieniu Pomorskim, przemawiają korzystne połączenia komunikacyjne z pobliskimi największymi ośrodkami miejskimi w regionie tj: Szczecinem odległym o 88 km, Koszalinem – odległym o 106 km, Stargardem Szczecińskim – odległym o 97 km. Zasadniczym problemem, jest niezadowalająca jakość dróg w gminie. Szczególnie tych prowadzących do mniejszych miejscowości. Wymagają one pilnej modernizacji. Pośród kamieńskich przedsiębiorców, aż 54% ocenia jakość dróg jako niedostateczną (rys 5), a blisko 50% badanych, wskazuje iż działania samorządu lokalnego odnoście stanu infrastruktury drogowej powinny zostać natychmiast usprawnione. 8% 23% BARDZO DOBRA DOBRA 54% DOST AT ECZNA NIEDOST AT ECZNA 15% Rys. 5. Ocena jakości dróg w Mieście i Gminie Kamień Pomorski Żródło: badania ankietowe przeprowadzone wśród kamieńskich przedsiębiorców 16 Na podkreślenie zasługuje jednak fakt, iż sukcesywnie prowadzone są prace nad poprawą istniejącej infrastruktury drogowej, a Wieloletni Plan Inwestycyjny zakłada także działania zmierzające w tym kierunku. Rozwijaniu różnych form przedsiębiorczości, sprzyja także przygraniczny charakter gminy, która położona jest w sąsiedztwie Bałtyku, a dodatkowo leży w niewielkiej odległości od granicy polsko-niemieckiej. Rys. 6. Kierunki przyspieszonego rozwoju gospodarczego w pierwszej dekadzie XXI wieku Źródło: opracowanie własne w oparciu o: Wlęcławowicz G.: Contemporary Poland. Space and Society, UCL Press. London 1996. Do aglomeracji berlińskiej, urastającej do rangi centrum wzrostu dla całego pogranicza polsko-niemieckiego, dzieli Kamień Pomorski nieco ponad 200 km. Do najbliższego przejścia granicznego z Niemcami w Świnoujściu jest tylko 55 km, zaś terminal w Kołbaskowie oddalony jest o niecałe 100 km. Bliskość niemieckiego rynku powinna zostać wykorzystana w promocji kamieńskiej oferty gruntów i obiektów inwestycyjnych. Według prognoz ekonomicznych w najbliższej dekadzie, regiony pogranicza polsko niemieckiego, będą największym beneficjentem integracji Polski ze strukturami europejskimi. Prognozowany jest szybki wzrost poziomu rozwoju całego pogranicza (rys 6). Gmina Kamień Pomorski leży na osi prognozowanego przyspieszonego rozwoju gospodarczego, co przyczyni się do zwiększenia jej atrakcyjności dla potencjalnych inwestorów a nade wszystko musi zostać wykorzystane przy promocji gminy. Tylko niewielki procent gruntów (862 ha) znajduje się w rękach władz samorządowych. Ponad 61% powierzchni gminy stanowi własność Skarbu Państwa, a 29,4% jest zarządzana przez osoby fizyczne (tabela 2). 17 Miasto Lp. Właściciel Pow. (ha) 570 Gmina 53,02 Pow. (ha) 12 172 % Ogółem 61,53 Pow. (ha) 12 742 61,09 % % 1. SKARB PAŃSTWA 2. SAMORZĄD 246 22,88 616 3,11 862 4,13 3. OSOBY FIZYCZNE 241 22,42 5 897 29,81 6 138 29,43 4. POZOSTAŁE 18 1,68 1 097 5,55 1 115 5,35 Razem 1 075 100 19 782 100 20 857 100 Tabela 2. Struktura własności gruntów w gminie Kamień Pomorskim Źródło: Program Rozwoju Lokalnego gminy Kamień Pomorski Atutem gminy są tereny pod inwestycje, zlokalizowane wzdłuż obwodnicy Kamienia Pomorskiego, a także atrakcyjne tereny przemysłowe położone na postradzieckim lotnisku wojskowym Śniatowo-Giżkowo. Dla potencjalnych inwestorów, niezwykle ważną kwestią jest dostępność terenów inwestycyjnych w gminie. Niestety gmina nie posiada Planu Zagospodarowania Przestrzennego, a planowa gospodarka gruntami w gminie oparta jest na 13 funkcjonujących cząstkowych planach zagospodarowania, a w trakcie opracowania są kolejne 3, które swym zasięgiem (łącznie z opracowywanymi) obejmują nieco ponad 3% powierzchni gminy. Brak kompleksowej koncepcji gospodarowania gruntami, będącej podstawą kreowania pożądanych z punktu widzenia interesu społecznego form użytkowania przestrzeni gminy oceniony być musi negatywnie. Z punktu widzenia potencjalnego inwestora, który oczekiwałby pełnej, rzeczowej informacji o stanie prawnym i własnościowym gruntów na których przyszłoby mu rozpoczynać działalność gospodarczą, to duży minus. Brak takiego opracowania w dużym stopniu utrudnia podejmowane działania, lub też w najgorszym wypadku może zniechęcić do lokowania swoich pieniędzy w gminie. Istnieje więc pilna potrzeba opracowania Planu Zagospodarowania Przestrzennego, jako jedynego narzędzia umożliwiającego gminie sterowanie kierunkami zagospodarowania powierzchni i tworzenia kompleksowej oferty dla inwestorów. 2.4. Infrastruktura techniczna O atrakcyjność inwestycyjną gminy muszą dbać władze samorządowe. To właśnie samorząd terytorialny w największym stopniu przyczynia się do rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Czyni to przede wszystkim poprzez swoją działalność inwestycyjną. Szczególne znaczenie mają inwestycje w infrastrukturę techniczną. Dostosowanie jej do potrzeb biznesu, jest niezwykle ważnym argumentem przemawiającym za wyborem konkretnej lokalizacji pod przyszłą inwestycję Sukces takich gmin jak Tanowo Podgórne, Kobierzyce czy też Kleszczów wskazuje, że inwestycje w infrastrukturę często stają się kluczem do sukcesu gospodarczego gminy. Bez przemyślanej polityki inwestycyjnej nie ma co marzyć o przyciągnięciu kapitału. 18 Podstawą prowadzonej w gminie Kamień Pomorski długofalowej polityki inwestycyjnej jest Wieloletni Plan Inwestycyjny na lata 2006-2010, uchwalony przez Radę Miasta w grudniu 2005 r. Założone w niej działania wynikają z zapisów Strategii Sukcesu Gminy Kamień Pomorski i przyczynić się mają do rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Stworzenie Wieloletniego Planu Inwestycji nadało działaniom samorządu wymiaru celowych i długofalowych. W zakładanym okresie na inwestycje w gminie zaplanowano przeznaczyć środki w łącznej kwocie 304.336.000 zł. 120000 w tys. zł 80000 40000 0 2006 Wartość inewstycji 2007 2008 2009 Wysokość zewnętrznego dofinansowania 2010 Wysokość wkładu własnego Rys. 7. Wydatki gminy Kamień Pomorski na Inwestycje ujęte w WPI Źródło: opracowanie własne na podstawie WPI Największe środki przeznaczono na realizację w roku 2009, inwestycji związanych z gruntowną modernizacją oczyszczalni ścieków, skanalizowaniem całej gminy, budową wodociągów i uzbrojeniem terenów osiedla Chopina. Realizacja zadań wynikających z Wieloletniego Planu Inwestycyjnego, możliwa będzie dzięki wykorzystaniu środków własnych gminy, ale przede wszystkim finansowana będzie ze środków pozyskanych z zewnątrz. 40% 60% Wysokość zewnętrznego dofinansowania Wysokość wkładu własnego Rys. 8. Udział środków zewnętrznych w strukturze wydatków inwestycyjnych gminy w latach 2006-2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie WPI 19 Zakładana wysokość zewnętrznego to ponad 180 mln zł (181.476.500 zł). Pozyskane w ten sposób środki będą stanowiły 60% wszystkich środków przeznaczonych na inwestycje komunalne. Wielkość wydatków inwestycyjnych gminy wskazuje, że władze samorządowe, dostrzegają jakie znaczenie mają inwestycje majątkowe i starają się, aby corocznie przeznaczać na ten cel coraz więcej środków. 200 w zł 160 120 80 40 0 2000 2001 2002 2003 2004 per capita Rys. 9. Wydatki inwestycyjne na mieszkańca w latach 2000-2004 Źródło: opracowanie własne na podstawie BDR Poza nowymi inwestycjami, założono także wydatki na zachowanie już funkcjonującej infrastruktury w dobrym stanie. W tym utrzymanie istniejących cieci wysokiego napięcia z równoczesną rezerwacją tras zasilania liniami 110 kV, wymianę transformatorów na jednostki większej mocy wszędzie tam, gdzie zajdzie potrzeba zwiększenia mocy. Realizowany jest projekt zmierzający do pełnego zgazyfikowania miejscowości w gminie. Wdrażany jest także program zakładający rozbudowę istniejących wodociągów i pełne zaopatrzenie ludności gminy w wodę z systemów zbiorowych i grupowych. Realizowane przez władze Kamienia Pomorskiego inwestycje, wskazują na to, że sukcesywnie jakość infrastruktury komunalnej będzie dostosowywana do potrzeb społeczności lokalnej, w tym inwestorów. 2.5. Turystyczna atrakcyjność gminy Specyficzny mikroklimat, źródła solankowe i pokłady borowiny sprawiły, iż Kamień Pomorski utożsamiany jest przede wszystkim z uzdrowiskiem, specjalizującym się w leczeniu schorzeń narządów ruchu, chorób neurologicznych i reumatycznych. Udokumentowane pokłady złóż surowców balneologicznych na terenie gminy szacowane są, przy obecnym stopniu wydobycia, na setki lat. Stąd też rozwój funkcji uzdrowiskowych, których ukoronowaniem było w 1966 r. nadanie miastu Kamień 20 Pomorski statusu miasta uzdrowiskowego. Funkcja uzdrowiskowa w dużej mierze wpływa na dalszy rozwój samego miasta jak i gminy. Uzdrowiskowy status miasta, jest jednym z największych atutów gminy. Zważywszy na postępujący w całej Europie proces starzenia się społeczeństw, prognozuje się zwiększenie popytu na różnego rodzaju usługi związane z sektorem ochrony zdrowia. Otwiera to przed miastem i gminą zupełnie nowe możliwości rozwoju. Długoletnie doświadczenia związane ze świadczeniem usług uzdrowiskowych, są mocną stroną gminy. Pobliskie złoża paleoidów i źródła solankowe w połączeniu z atrakcyjnym położeniem geograficznym spowodowały, iż kamieńskie uzdrowisko zdobyło uznaną renomę daleko wykraczającą poza granice regionu czy kraju. Jest to wartość, którą włądze samorządowe muszą wykorzystać dla przyciągnięcia nowych inwestorów. Atrakcyjna oferta kamieńskiego uzdrowiska w powiązaniu z turystycznym charakterem gminy, musi stać się podstawą dynamicznego rozwoju samego uzdrowiska jak i całej sfery usług nastawionych na obsługę ożywionego ruchu turystycznego. Jest to o tyle istotne, iż pozwoli na wydłużenie sezonu turystycznego, a tym samym przyczynić się do wzrostu dochodów kamieńskich przedsiębiorców. Charakter uzdrowiskowy miasta wpłynął na rozwój bazy noclegowej szacowanej na ok. 1500 miejsc w obiektach o zróżnicowanym standardzie. W gminie, poza obiektami uzdrowiskowymi, funkcjonują dodatkowo: 3 hotele, 2 obiekty hotelarskie, kempingi, schronisko młodzieżowe, pensjonaty agroturystyczne i kwatery prywatne. Bliskość granicy sprawia, iż odpowiednio przygotowana kamieńska oferta turystyczna, może stać się niezwykle atrakcyjna dla turystów niemieckich, których według danych Straży Granicznej przybyło do Polski w 2005 roku ponad 5,5 mln, z czego 30% deklarowało chęć wypoczynku w naszym kraju a 2,7 % wskazywało na zdrowotny cel wizyty w Polsce. 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 2001 2002 Turyści 2003 2004 2005 Turyści zagraniczni Rys. 10. Liczba turystów odwiedzających gminę Kamień Pomorski w Latach 2001-2005 Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Regionalnych 21 Z roku na rok, rośnie liczba cudzoziemców odwieszających Kamień Pomorski – są nimi w przeważającej mierze obywatele Niemiec. W roku 2005 odwiedziło Kamień Pomorski 2.323 cudzoziemców, co daje blisko 6% wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim. Stanowili oni 28% wszystkich turystów przybywających na teren gminy. Tendencja ta jest dobrą podstawą dla intensyfikacji działań promujących Kamień Pomorski wśród turystów. Dane te, są szczególnie interesujące, w zestawieniu do roku 2001, w którym turyści zagraniczny stanowili tylko 15% ogółu odwiedzających gminę w celach turystycznych. Oznacza to, że oferta Kamienia Pomorskiego staje się coraz bardziej interesująca dla turystów zagranicznych stanowiących coraz liczniejszy odsetek odwiedzających. Niepokojący jest natomiast spadek ogólnej liczby turystów - w porównaniu z rokiem 2004 nastąpił spadek o 11 %. Związane jest to z tym, że coraz częściej polscy turyści wybierają konkurencyjną ofertę zagranicznych kurortów, a z drugiej zaś brakiem odpowiedniej reklamy gminy jako miejsca, w którym warto spędzić interesujący, aktywny i zdrowy urlop. Wydaje się, że zdecydowanie zbyt mało uwagi poświęca się możliwości rozwoju usług, dla weekendowych turystów, szukających wytchnienia po całym tygodniu pracy. 2001 2005 15% 28% 72% Turyści 85% Turyści Turyści zagraniczni Turyści zagraniczni Rys. 11. Struktura turystów odwiedzających Kamień Pomorski w latach 2001 i 2005 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS w Szczecinie Uzdrowiskowy charakter gminy, jej zasoby balneologiczne są doskonałym atutem dla rozwoju działalności opartej na świadczeniu zabiegów typu SPA (łac. sanus per aquam – zdrowie przez wodę). Bliskość Szczecina, Koszalina, czy też aglomeracji berlińskiej, jest doskonałą szansą na przyciągnięcie zamożnych klientów, przede wszystkim na krótkie pobyty regenerujące zdrowie. Promocja gminy powinna podkreślać możliwość rozwoju usług typu SPA. 22 2.6. Aktywność ekonomiczna w gminie Na terenie gminy brak jest większych zakładów przemysłowych. W roku 2005 zarejestrowanych było 1844 podmiotów gospodarczych, z czego 55 jednostek należało do sektora państwowego, a 1789 było podmiotami sektora prywatnego. Zdecydowanie dominowały podmioty osób fizycznych, stanowiące aż 97 % wszystkich działających w gminie firm. Wyszczególnienie Rok 2000 Rok 2005 Sektor publiczny 47 55 Sektor prywatny 1458 1789 25 42 1257 1525 1505 1844 Spółki prawa handlowego Zakłady osób fizycznych Ogółem Tabela 3. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Regionalnych Pozytywnym trendem rysującym się na kamieńskim rynku, jest sukcesywny wzrost ilości podmiotów gospodarczych. W porównaniu do roku 2000, na terenie gminy przybyło 339 podmiotów gospodarczych. W okresie tym o ponad 22% zwiększyła się liczba firm z sektora prywatnego. 2 000 1 500 1 000 500 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Spółki osób fizycznych Rys.12. Spółki osób fizycznych w gminie Kamień Pomorski w latach 2000-2005 Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Regionalnych Zdecydowanie też, za pozytywne zjawisko uznać należy, że w ciągu ostatnich 5 lat liczba przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym zwiększyła się w gminie o 45%. Świadczy to o coraz większej atrakcyjności Kamienia Pomorskiego jako miejsca lokowania inwestycji dla przedsiębiorców spoza kraju. W strukturze podmiotów gospodarczych w gminie dominują firmy zajmujące się handlem i naprawami – stanowią one 32% ogółu jednostek zarejestrowanych w Kamieniu Pomorskim. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż taka forma działalności nie wymaga dużych nakładów kapitałowych. 23 20 15 10 5 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego Rys. 13. Spółki z kapitałem zagranicznym w Kamieniu Pomorskim w latach 2000-2005 Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Regionalnych Charakterystyczny dla Kamienienia Pomorskiego jest także wysoki odsetek firm funkcjonujących na rynku budowlanym - aż 14% wszystkich funkcjonujących w gminie firm (w 2005 roku 256 firm). Z punktu widzenia inwestorów, może być postrzegane to jako atut gminy, gdyż taka duża liczba wyspecjalizowanych firm gwarantuje, brak kłopotów w znalezieniu wykonawców różnego rodzaju robót inwestycyjnych wśród firm miejscowych. w sekcji A w sekcji F w sekcji K w sekcji B w sekcji G w sekcji L w sekcji C w sekcji H w sekcji M w sekcji D w sekcji I w sekcji N w sekcji E w sekcji J w sekcji O Rys. 14. Struktura podmiotów gospodarczych w gminie według sekcji PKD w 2005 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Regionalnych Trzecią najsilniej rozwijającą się branżą są firmy zarejestrowane jako świadczące usługi gastronomiczne i hotelarskie. W 2005 roku na terenie gminy zarejestrowanych było 127 takich firm. Nastawione są one głównie na obsługę sezonowego ruchu turystycznego i świadczenie usług kuracjuszom kamieńskiego uzdrowiska. Jednym z ważnych czynników decydujących o miejscu lokowania inwestycji jest dostępność do kapitału. Problem ten był jednym ze zgłaszanych przez respondentów w trakcie badań 24 prowadzonych wśród kamieńskich przedsiębiorców. Ponad połowa z nich (52%) jako podstawowy problem w pozyskiwaniu środków finansowych na rozwój swojej działalności wskazuje zbyt wysokie koszty kredytu, 31% wskazuje na skomplikowane procedury bankowe, dla 15% utrudnienie stanowi brak zabezpieczenia kredytu. Z badań tych, w jednoznaczny sposób wynika, że niezbędne są działania zmierzające do stworzenia na terenie gminy różnych form finansowego i organizacyjnego wsparcia dla inwestorów. Pożądaną przez przedsiębiorców formą ułatwienia dostępu do kapitału, jest stworzenie na terenie gminy funduszu poręczeń kredytowych i funduszu pożyczkowego. Mimo rolniczego charakteru gminy tylko 49 firm deklarowało jako przedmiot swojej działalności uprawę roli i świadczenie usług związanych z szeroko rozumianą obsługą rolnictwa. Wynika to przede wszystkim ze struktury rolnictwa w gminie. Według danych Powszechnego Spisu Rolnego, na terenie gminy funkcjonuje 326 gospodarstw rolnych, z czego 324 to indywidualne gospodarstwa rolne. Struktura gospodarstw rolnych jest niekorzystna. Przeważają gospodarstwa o powierzchni poniżej 2ha. Udział gospodarstw dużych o powierzchni miedzy 15-50 ha, to tylko 13% znacznie mniej niż wynosi średnia dla województwa (średnia dla zachodniopomorskiego 22%). Bardzo niewiele jest też wysokotowarowych gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 50 ha (tylko 3%). Taka struktura gospodarstw utrudnia prowadzenie opłacalnej produkcji rolniczej. Z jednej strony duży udział gospodarstw o charakterze socjalnym, w powiązaniu z niskim poziomem wykształcenia prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne, wskazuje na niewielkie szanse na wzrost dochodowości gospodarstw i sugeruje postępującą pauperyzacje mieszkańców obszarów wiejskich. 13% Powierzchnia 4% 45% 28% do 1ha 1-2 ha 2-15ha 15-50 ha powyżej 50 ha 10% Wykres 15. Struktura powierzchni gospodarstw w gminie Źródło: opracowanie własne na podstawie Powszechnego Spisu Rolnego 2002 Z drugiej strony, tak niekorzystna sytuacja, wskazuje na możliwość rozwinięcia na terenach wiejskich nowych form działalności rolniczej i pozarolniczej w oparciu o kapitał zewnętrzny i miejscową siłę roboczą. Korzystny klimat, stosunkowo dobre gleby i fakt, że 20% użytków rolnych pozostaje w rękach Agencji Nieruchomości Rolnych, może być wykorzystany jako atut dla przyciągania inwestorów, zainteresowanych prowadzeniem działalności rolniczej. 25 2.7. Jakość obsługi w urzędzie Najważniejsze co może zrobić gmina aby przyciągnąć inwestorów, to właściwie zorganizować własną działalność i w taki sposób wykonywać swoje zadania, aby stworzyć korzystne warunki rozwoju inwestycji i całej gospodarki lokalnej. Filozofia przyciągania inwestorów do gminy, nie może sprowadzać się tylko i wyłącznie do stworzenia warunków technicznych obsługi inwestycji. Ważne jest, aby działania te miały wymiar kompleksowy tzn. przyciągały, obsługiwały i zatrzymywały inwestora w gminie. Profesjonalizm obsługi w urzędzie, jest według inwestorów czynnikiem, który bardzo poważnie wpływa na ich decyzje lokalizacyjne. Przeprowadzone badania wśród kamieńskich przedsiębiorców, wskazują na wysoką ocenę jaką uzyskuje praca Urzędu Miasta i Gminy w Kamieniu Pomorskim. Aż 36% respondentów uznało, że urząd jako instytucja działa sprawnie, 31% iż większość komórek działa bez zarzutu. Jednak stworzenie sprawnego systemu obsługi inwestorów w gminie, pozostaje priorytetowym problemem zgłaszanym przez przedsiębiorców, a także przedmiotem ożywionej dyskusji w trakcie prac Zespołu Zadaniowego. Konkluzją tych dyskusji był jeden z projektów realizacyjnych. Szczególnie cenną inicjatywą, jest przystąpienie gminy Kamień Pomorski do realizacji projektu: „Rozwój usług publicznych on - line w mieście i gminie Kamień Pomorski", współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego. Rozbudowana infrastruktura teleinformatyczna i specjalistyczne oprogramowanie, przyczyni się do poprawy efektywności pracy administracji w Urzędzie Miejskim w Kamieniu Pomorskim oraz rozwoju e-usług publicznych. Wprowadzenie elektronicznego obiegu dokumentów w Urzędzie, reorganizacja pracy, usprawnienie zarządzania, wdrożenie optymalnych prawnie i organizacyjnie procedur załatwiania spraw, przyczyni się do jeszcze sprawniejszej obsługi interesantów, w tym przede wszystkim inwestorów i przedsiębiorców. Dzięki pełnej informatyzacji, większość spraw będą mogli oni załatwić na odległość, bez potrzeby uciążliwych wizyt w urzędzie. Kompleksowa obsługa inwestora w gminie to nie tylko dobra oferta inwestycyjna, ale również dobry klimat do codziennego życia. Zadowolony inwestor, przyciągnie kolejnych. Jego sukces gospodarczy, pozytywnie wpłynie na obraz gminy. Opieka gminy, nie powinna kończyć się wraz z uruchomieniem inwestycji. Kontynuacja współpracy z inwestorem, to szansa na reinwestowania osiągniętych zysków w gminie oraz ściągnięcie kolejnych inwestorów zachęconych przykładem dobrej współpracy. Nade wszystko jednak, to działania utrzymujące inwestora w przekonaniu, że to właśnie ta gmina jest najdogodniejszym miejscem lokowania inwestycji. Takie kompleksowe działania mogą powstrzymać inwestora przed ewentualnym przeniesieniem inwestycji w inne miejsce. Dlatego tak ważną rolą władz samorządowych, jest szybkie reagowanie na problemy, z którymi spotykają się przedsiębiorcy, a zwłaszcza inwestorzy. Często działania takie pozwalają na szybkie przeciwdziałanie pojawiającym się zagrożeniom. W badanej grupie przedsiębiorców, 26% respondentów uważało, że władze gminy wykazują 26 zainteresowanie sytuacją podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy, tyle samo jednak uznało, że brakuje takiego zainteresowania, pozostali nie potrafili zająć stanowiska w tej kwestii. Wyniki tych badań wskazują, że istnieje problem komunikacji między sektorem przedsiębiorców i władzami samorządowymi. Oznacza to pilną potrzebę reorganizacji działań urzędu, tak aby poprawić przepływ informacji pomiędzy przedsiębiorcami, w tym inwestorami, a władzami samorządowymi. Pozwoli to na zdecydowanie szybsze reagowanie na ewentualne zagrożenia i przyczynić się może do szerszego zaangażowania przedstawicieli życia gospodarczego w sprawy dotyczące lokalnej społeczności. Atutem gminy, są także działania kamieńskiego samorządu, zmierzające do promowania uczciwości w swoich strukturach przez wyeliminowania korupcji i innych form patologii, udoskonalania praktyk sprawowania władzy i administrowania. Wychodząc z założenia, że tylko przejrzystość zasad jakimi kieruje się samorząd w zarządzaniu zasobami gminy przyczyni się do poprawy jakości życia publicznego oraz do pobudzania aktywności obywatelskiej i zwiększenia atrakcyjności gminy w oczach potencjalnych inwestorów władze Kamienia Pomorskiego przystąpiły do ogólnopolskiego programu Przejrzysta Polska. Samorządowcy kamieńscy dostrzegli w tym programie cenne narzędzie do poprawy, nie tylko jakości funkcjonowania, ale także wizerunku urzędu. 27 3. Analiza SWOT Przeprowadzone wśród przedsiębiorców (Zał. Nr2) i kamieńskiej młodzieży (Zał.Nr3) badania ankietowe, dały możliwość poznania gminy poprzez pryzmat ich opinii. Pozwoliły dodatkowo przybliżyć i określić najważniejsze jej problemy. Ankietowani odpowiadali na pytania, co ich zdaniem, jest atutem, z jakimi borykają się problemami i jakie szanse stoją przed ich gminą. Przedstawiona diagnoza uwarunkowań społeczno-gospodarczych lokowania inwestycji w gminie Kamień Pomorski oraz wnioski płynące z zapisów Strategii Sukcesu Gminy Kamień Pomorski i Programu Rozwoju Lokalnego na lata 2004-2006, a nade wszystko doświadczenia związane z wdrażaniem obu dokumentów, posłużyły do rozpoczęcia prac nad analizą SWOT dla gminy Kamień Pomorski. Analiza SWOT, pozwala określić strategiczne czynniki, które mogą mieć wpływ na działalność przedsiębiorstwa i powodzenie inwestycji. Istotne w niej jest, wydzielenie spośród nich, czynników krytycznych, dzięki którym można będzie rozwijać silne strony projektu (ang. Strengths), niwelować (bądź ograniczać) strony słabe (ang. Weaknesses), maksymalnie wykorzystywać istniejące możliwości i pojawiające się szanse (ang. Opportunities) oraz unikać przewidywanych zagrożeń i niebezpieczeństw (ang. Threats). Przystępując do określenia słabych i mocnych stron, a także szans i zagrożeń stojących przed gminą, zdecydowano o ograniczeniu się, tylko do tych czynników, które w sposób najbardziej wyraźny wpływają na przyciąganie inwestorów na teren gminy. Dzięki temu, spośród wszystkich zgłaszanych propozycji, udało się zidentyfikować najważniejsze zdaniem Zespołu Zadaniowego, krytyczne czynniki wpływające na atrakcyjność inwestycyjną Kamienia Pomorskiego. Zestawiono je w tabeli 4 uwzględniając ich hierarchizację przeprowadzoną przez Zespół Zadaniowy Mocne strony Podstawowym atutem gminy, który może być ważny dla inwestorów zewnętrznych, są zasoby środowiska naturalnego. Szczególnie cenne są walory turystyczno-krajobrazowe oraz uzdrowiskowy charakter gminy. Zasoby naturalne gminy wiążą się z jej położeniem geograficznym. Kamień Pomorski leży w północno-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego. System rzek i kanałów oraz położenie nad Zalewem Kamieńskim, stwarzają możliwość rozwoju turystyki wodnej. Nadmorskie położenie (6 km od morza) wpływa na zwiększony ruch turystyczny w gminie. Rozwojowi gospodarczemu gminy sprzyja zróżnicowana infrastruktura transportowa oraz położenie na skrzyżowaniu szlaków wodnych i lądowych o charakterze międzynarodowym. Do gminy prowadzi droga wojewódzka nr 107, łącząca Kamień Pomorski z międzynarodową trasą północ-południe E65 – droga krajowa nr 3. Połączenie kolejowe zapewnia odnoga linii kolejowej Szczecin – Świnoujście. W niedużej odległości (ok. 50 km) od gminy znajduje się port lotniczy w Goleniowie zapewniający połączenia z innymi ważnymi ośrodkami administracyjnymi w Polsce i Europie. 28 Istniejąca całoroczna baza noclegowa zaspokaja ruch turystyczny odbywający się poza sezonem. Nasilenie w tym czasie gości związane jest m.in. z organizowanymi cyklicznie imprezami kulturalnymi, z których Kamień Pomorski jest powszechnie znany (np. koncerty organowe w katedrze kamieńskiej). Zaplecze edukacyjno-sportowe jakim dysponuje gmina także może być wykorzystywane do organizacji różnego rodzaju imprez kulturalno-sportowych, które zintensyfikują zainteresowanie gminą. Fakt, że w mieście zlokalizowane są powiatowe instytucje publiczne zapewnia mieszkańcom, przedsiębiorcom, w tym potencjalnym inwestorom, kompleksową obsługę przez urzędników szczebla powiatowego, bez konieczności dojeżdżania do innej gminy. Jest to ważne między innymi ze względu na fakt, że wiele decyzji administracyjnych związanych z prowadzeniem firm wydają urzędy na poziomie powiatu. Jednym z istotnych czynników decydujących o atrakcyjności inwestycyjnej gminy, są zasoby ludzkie. Wysoko oceniona została aktywność społeczności lokalnej. Wskazano przede wszystkim na rolę lokalnych liderów życia społeczno-gospodarczego w działaniach na rzecz rozwoju gminy. Mobilizacja społeczna przekłada się na aktywność organizacji pozarządowych, które działają w gminie i mogą stać się partnerem dla potencjalnych inwestorów. Słabe strony Członkowie Zespołu Zadaniowego wskazali na dwa podstawowe ograniczenia rozwoju Kamienia Pomorskiego: barierę kapitałową i wysokie bezrobocie. Są to najpowszechniej występujące w naszym kraju hamulce rozwoju lokalnego. Funkcjonują one na zasadzie sprzężeń zwrotnych z innymi czynnikami osłabiającymi rozwój gminy. Szczupłość środków finansowych, wpływa na niewystarczające inwestycje w infrastrukturę techniczną, co obniża jakość życia ludności i obniża atrakcyjność inwestycyjną gminy. Szczególnie widoczne jest to na obszarach wiejskich gminy. Ograniczona ilość środków finansowych oddziałuje również na edukację w gminie. Dodatkowe finanse pozwoliłyby na zatrudnienie większej liczby nauczycieli języków obcych, których znajomość jest niemal niezbędna w życiu gospodarczym, a zwłaszcza w gminie nastawionej na rozwój turystyki. Problemem gminy jest także fakt, iż kierunki kształcenia w miejscowych szkołach nie w pełni odpowiadają zapotrzebowaniom rynku pracy, w wyniku czego brakuje wykwalifikowanej kadry w kamieńskich firmach. Możliwość zdobywania wykształcenia i potrzebnych umiejętności poza gminą skutecznie ogranicza brak systemu stypendialnego, dla przedsiębiorczej i zdolnej młodzieży. Baza noclegowa w Kamieniu Pomorskim w sezonie letnim nie zaspokaja potrzeb przyjezdnych. Na wsi sieć gospodarstw agroturystycznych jest słabo rozwinięta, w stosunku do potencjału obszarów wiejskich oraz popytu na tego typu usługi. Członkowie Zespołu Zadaniowego wskazali dwa niewykorzystane obszary w zakresie przyciągania turystów do gminy. Jeden dotyczy braku produktu lokalnego, który z jednej strony promowałby gminę, a z drugiej bezpośrednio wpłynął na rozwój przedsiębiorczości (poprzez 29 powstanie i rozwój firm produkujących ten towar lub usługę). Drugim sposobem, który zdaniem uczestników warsztatów znacznie zintensyfikowałby ruch turystyczny w gminie, jest powstanie systemu szybkiego połączenia z morzem drogą wodną. Stanowiłby on zarazem środek transportu i atrakcje turystyczną. W XXI wieku informacja jest traktowana jako czwarty czynnik produkcji (obok kapitału, ziemi i pracy), który nabiera coraz większego znaczenia. W gminie, w której wiodąca rolę ma pełnić turystyka, brakuje ogólnodostępnego punktu informacji turystycznej, dysponującego bazą danych na temat miejsc noclegowych, punktów gastronomicznych, atrakcji turystycznych itp. Baza ta powinna zostać integrowana z ogólnopolskim systemem informacji turystycznej dla całego wybrzeża. Dotkliwym ograniczeniem rozwoju przedsiębiorczości w gminie staje się brak punktu informacji dla przedsiębiorców. Samorząd gminy powinien ograniczać się do pełnienia roli organizatora lokalnego rynku, na którym działają i konkurują podmioty gospodarcze. Władze samorządowe powinny ograniczać do niezbędnego minimum sytuacje, w których występują w roli przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą na majątku gminy. Jako słaba strona rozwoju lokalnej przedsiębiorczości uznany został zbyt niski stopień prywatyzacji mienia komunalnego. Szanse Dużą szansą, którą należy wykorzystać w gminie, m.in. do likwidacji niektórych wymienionych słabych stron, jest możliwość finansowania działań gminy ze środków zewnętrznych (np. Funduszy Celowych lub programów strukturalnych UE). Ze wsparcia finansowego Unii Europejskiej mogą skorzystać również przedsiębiorstwa, które wykażą się innowacyjnością. Członkostwo w Unii Europejskiej, poza pomocą finansową, niesie wiele korzyści gminom i przedsiębiorcom. Do podstawowych należy otwarcie unijnego rynku na polskie produkty oraz rosnący popyt na usługi ze strony naszych sąsiadów. Szansą na rozwój gospodarczy gminy jest także polityka państwa wspierającą przedsiębiorczość. Dotyczy ona przede wszystkim promocji sektora MSP oraz preferencyjnych stawek ubezpieczeń społecznych dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Do rozwoju gminy może przyczynić się wzrost zapotrzebowania na usługi agroturystyczne. W związku z posiadanym przez gminę potencjałem turystycznym i jednocześnie pogarszającą się sytuacją dochodową osób mieszkających na wsi, dostrzeżono w agroturystyce szanse na rozwój gminy. Są one znaczęce z uwagi na to, iż inwestycję związane z założeniem gospodarstwa agroturystycznego mogą być w znacznej części dotowane ze środków unijnych. Ożywienie w sektorze budownictwa mieszkaniowego stanowi możliwości rozwoju lokalnych firm budowlanych, które będą mogły znaleźć inwestorów zarówno w gminie, jak i poza jej terenem. 30 Zagrożenia Podstawowym zagrożeniem dla rozwoju gospodarczego gminy, jest przenoszenie się młodych i wykształconych ludzi do większych miast. Problem polega na tym, że osoby te nie próbują wykorzystać swojej wiedzy i kwalifikacji w życiu gospodarczym gminy, z której pochodzą. Podobnie jest z osobami, które wyjeżdżają za granicę. W ten sposób następuje drenaż kapitału ludzkiego z wykwalifikowanych pracowników. Powszechnie uznawanym ograniczeniem rozwoju przedsiębiorczości i inwestycji, jest nadmierna biurokracja spowalniająca i komplikująca procedury administracyjne. W jej efekcie zdobywanie pozwoleń i decyzji urzędowych może znacznie utrudniać prowadzenie działalności gospodarczej. Istotnym zagrożeniem jest wysoki poziom konkurencji między gminami. W efekcie transformacji ustrojowej i gospodarczej, nie tylko przedsiębiorstwa, ale i jednostki samorządu terytorialnego muszą ze sobą konkurować, np. o dotację, o inwestorów lub turystów. Niezwykle ważna jest aktywność i pomysłowość władz gminnych oraz ich współpraca ze społecznością lokalną. Zdaniem niektórych przedsiębiorców status uzdrowiska miasta stanowi w Kamieniu ograniczenie dla rozwoju przedsiębiorczości, gdyż zasoby naturalne zostały objęte zbyt ścisłą ochroną ustawową przed degradacją. Zagrożeniem dla gminy Kamień Pomorski jest niedostosowanie systemu nauczania do wymogów rynku pracy oraz starzenie się społeczeństwa i wynikające z tego procesu konsekwencje, zwłaszcza społeczne. Czynniki wewnętrzne Mocne strony Słabe strony 1. Walory turystyczno-krajobrazowe 1. Bariera kapitałowa 2. Zasoby balneologiczne determinujące funkcje uzdrowiskowe miasta 2. Wysokie bezrobocie 3. Kulturowy potencjał endogeniczny 4. Korzystne położenie geograficzne i wiążące się z nim zasoby naturalne 5. Zarządzanie rozwojem gminy oparte na dokumentach strategicznych 3. Brak infrastruktury kanalizacyjnej na obszarach wiejskich 4. Brak szybkiego połączenia wodnego z morzem 5. Niewystarczająca baza noclegowa w okresie sezonu 6. Niedobór wykwalifikowanej kadry, nieodpowiednie kierunki kształcenia 7. Niedostateczny stopień prywatyzacji w gminie 6. Istniejąca baza noclegowa 7. Mobilizacja społeczna – lokalni liderzy 31 Czynniki zewnętrzne Szanse 1. Możliwość pozyskiwania finansowania zewnętrznego krajowego i zagranicznego 2. Członkostwo w Unii Europejskiej 3. Pro przedsiębiorcza polityka państwa 4. Wzrost zapotrzebowania na usługi agroturystyczne 5. Ożywienie w sektorze budownictwa mieszkaniowego Zagrożenia 1. Emigracja ludzi młodych i wykształconych 2. Migracja ludności w celach zarobkowych 3. Biurokracja na wszystkich szczeblach administracji 4. Ujemny przyrost demograficzny, starzenie się społeczeństwa 5. Wysoki poziom konkurencji między gminami 6. System edukacji niedostosowany do wymogów rynku pracy 7. Status miasta uzdrowiskowego Tabela 4. Analiza SWOT atrakcyjności inwestycyjnej MiG Kamień Pomorski Źródło: opracowanie własne w oparciu o materiały z warsztatu z dnia 18.04.2006r 4. Cele Polityki Przyciągania Inwestorów Polityka Przyciągania Inwestorów powinna doprowadzić do zrealizowania perspektywicznej wizji: Kamień Pomorski – gmina bezpieczna dla inwestycji. Oznacza to konieczność stworzenia takich warunków inwestorom, aby ich działalność na trenie gminy mogła być prowadzona w przyjaznym otoczeniu i obarczona była jak najmniejszym ryzykiem. Realizacja tej wizji przyczyni się do wzrostu atrakcyjności gminy jako miejsca lokowania kapitału. Działania na rzecz przyciągania inwestorów do gminy Kamień Pomorski muszą być, podporządkowana tej wizji, aby w konsekwencji doprowadzić do stworzenie takich warunków, by inwestorzy chętnie lokowali tu swoją działalność. Prowadzenie sformułowanej w tym dokumencie polityki proinwestycyjnej, w realiach, z którymi przychodzi zmierzyć się samorządom terytorialnym, możliwe jest tylko wtedy, gdy skupia się na kilku starannie wyselekcjonowanych celach ogólnych rozbitych na cele szczegółowe. Ich osiąganie możliwe będzie dzięki wdrażaniu projektów realizacyjnych. Cele ogólne, cele szczegółowe a nade wszystko projekty realizacyjne sformułowane zostały w oparciu o zasadę SMART, która pozwala uniknąć zbytej ogólnikowości, wymuszając by były one konkretne, mierzalne, społecznie akceptowalne, przede wszystkim realne i zorientowane w czasie. Pozwoliło to na wybór tylko trzech najważniejszych celów, które uznane zostały za najistotniejsze, a dodatkowo za możliwe do osiągnięcia przez kamieński samorząd. Cele ogólne CEL I. DOBRE WARUNKI DLA REALIZACJI INWESTYCJI, CEL II. PRAWO LOKALNE PRZYJAZNE DLA INWESTORÓW, CEL III. GMINA KAMIEŃ POMORSKI ZNANA INWESTOROM 32 2. Prawo lokalne przyjazne dla inwestorów 1. Dobre warunki dla realizacji inwestycji Cele ogólne Gminny system wspierania przedsiębiorców Infrastruktura dostosowana do potrzeb biznesu System kształcenia dostosowany do potrzeb lokalnego rynku pracy 33 2.2. System ułatwień i preferencji dla inwestorów w prawie lokalnym 2.1. Stabilny system lokalnych zachęt finansowych dla inwestorów 1.5. 2.2.1. 2.1.1. 1.5.1. 1.5.2. Uchwalony plan zagospodarowania przestrzennego uwzględniający potrzeby biznesu „Polityka podatkowa Rady MiG Kamień Pomorski” wspierająca rozwój przedsiębiorczości (uchwała) Kamieńskie Obserwatorium Rynku Pracy Kamieńska Akademia Umiejętności Fundusz pożyczkowy dostępny dla kamieńskich przedsiębiorców System poręczeń kredytowych obejmujący kamieńskich przedsiębiorców Centrum Obsługi Inwestorów Reaktywacja Kamieńskiej Izby Gospodarczej Uzbrajanie terenów pod inwestycje* Rozwój infrastruktury teleinformatycznej 1.2.1. 1.2.2. 1.3.1. 1.3.2. Identyfikacja branż niezbędnych dla rozwoju MiG Kamień Pomorski Monitorowanie bieżącej sytuacji gospodarczej w MiG Kamień Pomorski Projekty realizacyjne 1.1.1. 1.1.2. 1.4.1. 1.4. Łatwy dostęp do kapitału i usług finansowych 1.4.2. w MiG Kamień Pomorski 1.3. 1.2. 1.1. Wysoka, aktualna wiedza władz samorządowych o sytuacji gospodarczej MiG Cele szczegółowe CELE I PROJEKTY REALIZACYJNE 34 Społeczność lokalna otwarta i przyjazna inwestorom 3.3. * wytłuszczeniem zaznaczono priorytetowe projekty realizacyjne 3. Gmina Kamień Pomorski znana inwestorom Wizerunek gminy przyjaznej Inwestorom 3.2. 3.1. Wysoki stopień rozpoznawalności gminy 3.3.1. Kamieńskie Spotkania z Przedsiębiorczością - program propagowania wśród mieszkańców idei przedsiębiorczości Informator dla Inwestora „Kamień Pomorski gmina bezpieczna dla inwestycji”. Kamieński Internetowy Serwis Gospodarczy Współpraca gospodarcza z „gminami bliźniaczymi” 3.2.1. 3.2.2. 3.2.3. Funkcjonujący system identyfikacji lokalnej „Promujemy kamieńskie firmy i produkty” 3.1.1. 3.1.2. Wypracowane cele ogólne, w wyznaczają trzy główne filary PPI, na których opierać powinna się działalność kamieńskiego samorządu adresowana do inwestorów. Stwarzają one dobrą podstawą dla uczynienia z Kamienia Pomorskiego miejsca przyjaznego inwestorom, poprzez utworzenie atrakcyjnych warunków dla rozwoju inwestycji, dostosowanie prawa lokalnego, tak aby w największym możliwym stopniu uwzględniało interesy inwestorów. Integralną częścią Polityki jest szeroka akcja promocyjna gminy. 4.1. CEL OGÓLNY 1. Dobre warunki dla realizacji inwestycji Pierwszym celem ogólnym jest stworzenie dogodnych warunków do realizacji inwestycji w gminie Kamień Pomorski. Celem władz lokalnych musi być stworzenie takich warunków, które uznane zostaną przez inwestorów, za na tyle korzystne, by właśnie tu w Kamieniu Pomorskim ulokować swoje pieniądze. Samorząd kamieński powinien wszystkie swoje działania podporządkować wykreowaniu wizerunku gminy w której panują bardzo dobre warunki do realizacji inwestycji. Niezbędna jest ku temu przede wszystkim pełna i aktualna wiedza o sytuacji społecznogospodarczej panującej w gminie. Służyć temu powinny corocznie opracowywane „Raporty o stanie gminy”. Niezbędna jest także identyfikacja tych branż, których rozwój ze względu na szeroko rozumiany interes lokalnej społeczności, jest najbardziej pożądany. Niezwykle ważne jest by przemyślana polityka inwestycyjna gminy zmierzała do dostosowania infrastruktury technicznej do potrzeb zgłaszanych przez inwestorów. Służyć temu powinien konsekwentnie realizowany Wieloletni Plan Inwestycyjny. Podstawą stworzenia dobrych warunków dla inwestorów, zwłaszcza zewnętrznych, musi stać się przemyślany i jasny, gminny system wspierania przedsiębiorców. Warunkiem rozwoju wielu firm jest możliwość skorzystania z fachowych usług doradczych, informacyjnych, prawnych, marketingowych, finansowych. Musi on doprowadzić do takiej sytuacji, w której każdy potencjalny przedsiębiorca będzie mógł oczekiwać profesjonalnej obsługi i pomocy w realizacji swojej inwestycji. Aby gmina Kamień Pomorski stała się atrakcyjna dla potencjalnych inwestorów niezbędne jest poprawa dostępności do kapitału w gminie. Instytucje finansowe pełnią niezwykle ważną rolę w tworzeniu warunków sprzyjających inwestycjom. Cele szczegółowe w ramach celu ogólnego 1: 1.1. Wysoka, aktualna wiedza władz samorządowych o sytuacji gospodarczej MiG 1.2. Infrastruktura dostosowana do potrzeb biznesu 1.3. Gminny system wspierania przedsiębiorców 1.4. Łatwy dostęp do kapitału i usług finansowych w MiG Kamień Pomorski 1.5. System kształcenia dostosowany do potrzeb lokalnego rynku pracy 35 4.2. CEL OGÓLNY 2. Prawo lokalne przyjazne dla inwestorów Drugim celem ogólnym jest stworzenie na terenie giny Kamień Pomorski prawa lokalnego, które będzie przyjazne dla inwestorów. Władze samorządu terytorialnego mają autonomię w kształtowania prawa lokalnego. Powinno ono być jednak skonstruowane w ten sposób, aby stwarzać warunki umożliwiające rozwój gospodarczy gminy. Z punktu widzenia inwestorów, najważniejszym dokumentem, który warunkuje ich funkcjonowanie na terenie gminy jest Plan Zagospodarowania Przestrzennego. Musi być opracowany w ten sposób aby przyczyniał się do prawidłowego i racjonalnego gospodarowania przestrzenią gminy. Jest on fundamentem realizacji polityki zmierzającej do stworzenia warunków dla zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Realizacji tego celu powinno służyć także stworzenie całego systemu zachęt i preferencji dla inwestorów. Ważne jest aby były to rozwiązania długofalowe, oparte na jasnych kryteriach, pozwalające potencjalnym inwestorom na oparcie na nich swoich działań. Cele szczegółowe w ramach celu ogólnego 2: 2.1. Stabilny system lokalnych zachęt finansowych dla inwestorów 2.2. System ułatwień i preferencji dla inwestorów w prawie lokalnym 4.3. CEL OGÓLNY 3. Gmina Kamień Pomorski znana inwestorom Trzecim celem ogólnym jest osiągnięcie takiej sytuacji, w której gmina Kamień Pomorski będzie szeroko znana inwestorom jako bezpieczne miejsce dla realizacji inwestycji. Kamieńska oferta inwestycyjna musi być znana daleko poza garncami gminy czy powiatu. Realizacji tego celu ogólnego służyć musi wykreowanie marki lokalnej. Stworzenie takiej identyfikującej gminę marki jest kluczem do rozwoju gospodarczego gminy, a może być także doskonałym pomysłem na aktywizację społeczności lokalnej. Kamieński samorząd musi zadbać także o szeroka promocję produktów, usług i przedsiębiorstw, które są produkowane, świadczone, bądź tez funkcjonują w gminie Kamień Pomorski. Ściągnięciu do gminy nowych inwestorów służyć powinny także kontakty z miastami bliźniaczymi, tak aby współpraca przerodziła się w silne więzy gospodarcze, a wzajemne kontakty zaowocowały nowymi kontraktami dla kamieńskich firm i nowymi inwestycjami zagranicznych partnerów. Szczególnie ważną rolę w realizacji celu trzeciego odgrywać powinien Kamieński Internetowy Serwis Gospodarczy, który powinien stać się platformą informacyjną dla potencjalnych inwestorów umożliwiającą zdobycie w jednym miejscu wszystkich niezbędnych informacji dotyczących uwarunkowań prowadzenia działalności gospodarczej w gminie. Niezwykle ważne jest także uzyskanie szerokiego poparcia społecznego dla realizowanych inwestycji w gminie. 36 Cele szczegółowe w ramach celu ogólnego 3: 3.1. Wysoki stopień rozpoznawalności gminy 3.2. Wizerunek gminy przyjaznej Inwestorom 3.3. Społeczność lokalna otwarta i przyjazna inwestorom 5. Projekty realizacyjne Każdy z celów ogólnych, realizowany będzie dzięki osiągnięciu od 2 do 5 celów szczegółowych. Cele szczegółowe powstały w oparciu o wnioski płynące z analizy uwarunkowań przyciągani inwestorów a także konkluzje wynikające z analizy SWOT. Osiągnięcie celów szczegółowych możliwe będzie tylko wówczas, gdy wprowadzone zostaną w życie projekty realizacyjne. Mają one przyczynić się do maksymalnego wykorzystania mocnych stron gminy, a także szans jakie stwarza otoczenie. Projekty realizacyjne będące integralną częścią PPI, są konkretnymi działaniami, spełniającymi normy zakreślone przez zasadę SMART, których wdrożenie przyczyni się do urzeczywistnienia wizji Kamień Pomorski – gmina bezpieczna dla inwestycji. Poniżej zestawiono cele ogólne, szczegółowe i przypisane do nich projekty realizacyjne. Cel ogólny 1. Dobre warunki dla realizacji inwestycji 1.1. Wysoka, aktualna wiedza władz samorządowych o sytuacji gospodarczej MiG 1.1.1. Identyfikacja branż niezbędnych dla rozwoju MiG Kamień Pomorski 1.1.2. Monitorowanie bieżącej sytuacji gospodarczej w MiG Kamień Pomorski 1.2. Infrastruktura dostosowana do potrzeb biznesu 1.2.1. Uzbrajanie terenów pod inwestycje 1.2.2. Rozwój infrastruktury teleinformatycznej 1.3. Gminny system wspierania przedsiębiorców 1.3.1. Centrum Obsługi Inwestorów 1.3.2. Reaktywowanie Kamieńskiej Izby Gospodarczej 1.4. Łatwy dostęp do kapitału i usług finansowych w MiG Kamień Pomorski 1.4.1. Fundusz pożyczkowy dostępny dla kamieńskich przedsiębiorców 1.4.2. System poręczeń kredytowych obejmujący kamieńskich przedsiębiorców 1.5. System kształcenia dostosowany do potrzeb lokalnego rynku pracy 1.5.1. Kamieńskie Obserwatorium Rynku Pracy 1.5.2. Kamieńska Akademia Umiejętności 37 Cel ogólny 2. Prawo lokalne przyjazne dla inwestorów Stabilny system lokalnych zachęt finansowych dla inwestorów 2.1. 2.1.1. „Polityka podatkowa Rady MiG Kamień Pomorski” wspierająca rozwój przedsiębiorczości (uchwała) System ułatwień i preferencji dla inwestorów w prawie lokalnym 2.2. 2.2.1. Uchwalony plan zagospodarowania przestrzennego uwzględniający potrzeby biznesu Cel ogólny 3. Gmina Kamień Pomorski znana inwestorom 3.1. Wysoki stopień rozpoznawalności gminy 3.1.1. Funkcjonujący system identyfikacji lokalnej 3.1.2. „Promujemy kamieńskie firmy i produkty” 3.2. Wizerunek gminy przyjaznej Inwestorom 3.2.1. Wydanie Informatora dla Inwestora „Kamień Pomorski gmina bezpieczna dla inwestycji.” 3.2.2. Kamieński Internetowy Serwis Gospodarczy 3.2.3. Współpraca gospodarcza z „gminami bliźniaczymi” 3.3. Społeczność lokalna otwarta i przyjazna inwestorom 3.3.1. Kamieńskie Spotkania z Przedsiębiorczością - program propagowania wśród mieszkańców idei przedsiębiorczości 5.1. Priorytetowe projekty realizacyjne Duża ilość celów szczegółowych i projektów realizacyjnych wymagała przeprowadzenie hierarchizacji. Spośród szeregu projektów realizacyjnych, wybrano te, które wymagają najpilniejszej realizacji i w największym stopniu przyczynią się do osiągnięcia celów ogólnych. Zdając sobie sprawę z ograniczoności środków jakimi dysponuje gmina, za priorytetowe uznano 4 projekty realizacyjne: 1.2.1. Uzbrajanie terenów pod inwestycje 1.5.2. 2.2.1. 3.2.2. Kamieńska Akademia Umiejętności Uchwalony plan zagospodarowania przestrzennego potrzeby biznesu Kamieński Internetowy Serwis Gospodarczy 38 uwzględniający Zatwierdzenie konkretnych projektów i przygotowanie ich do realizacji wymaga ich bezwzględnego uszczegółowienia. Służą temu przedstawione poniżej karty informacyjne projektów realizacyjnych określające: • okres realizacji projektu, • oczekiwane rezultaty, • beneficjentów, • mierniki umożliwiające ocenę przeprowadzonych działań, • osoby lub instytucje odpowiedzialne za ich realizację. 39 Nazwa i nr projektu 1.2.1. „Uzbrajanie terenów pod inwestycje” Realizowane cele szczegółowe Programu Wspierania Przedsiębiorczości (nr) 1.1. Gminny system wspierania osób rozpoczynających działalność gospodarczą Oczekiwane rezultaty niniejszego projektu • sukcesywne uzbrajanie w infrastrukturę techniczną terenów przewidzianych w planie zagospodarowania przestrzennego jako ziemie pod inwestycje • stworzenie atrakcyjnej oferty dla inwestorów • rozwój lokalnej przedsiębiorczości Beneficjenci projektu • Potencjalni inwestorzy • Miejscowi przedsiębiorcy • Właściciele nieruchomości • Firmy wykonujące inwestycje infrastrukturalne Krótki opis wraz z zakresem przewidywanych działań Projekt przewiduje stworzenie programu systemowego uzbrajania w infrastrukturę techniczną terenów przewidzianych w planie zagospodarowania przestrzennego jako działki pod inwestycje. Według inwestorów dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna bardzo ważnym czynnikiem decydującym o lokalizacji inwestycji w gminie. Toteż w ramach projektu przewiduje się stworzenie programu, który opracowany będzie na bazie planu zagospodarowania przestrzennego oraz zgodny z Wieloletnim Planem Inwestycyjnym, z uwzględnieniem finansów gminy. Mierniki realizacji projektu Okres realizacji • Opracowany program • Stworzenie atrakcyjnej oferty inwestycyjnej • Powierzchnia przewidziana do uzbrojenia 2007-2017 Źródła finansowania • Budżet Miasta i Gminy, • Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-13, • Norweski Mechanizm Finansowy Jednostka (stanowisko) odpowiedzialna za realizację Referat Planowania, Inwestycji i Gospodarki Komunalnej Urzędu Miejskiego w Kamieniu Pomorskim Partnerzy ENEA, Gaz Technologia i Energia, PGK sp. z o. o., ANR, ARiMR, Urząd Marszałkowski, Urząd Powiatowy 40 KARTA INFORMACYJNA PROJEKTU REALIZACYJNEGO Nazwa i nr projektu 1.5. 2 Kamieńska Akademia Umiejętności Realizowane cele szczegółowe Programu Wspierania Przedsiębiorczości (nr) Oczekiwane rezultaty niniejszego projektu • Przygotowane kadry dla kamieńskiego rynku pracy 2.3. Szeroka oferta dokształcania dorosłych pracowników dla firm kamieńskich • Aktywizacja społeczności lokalnej • Podniesienie poziomu obszarach wiejskich Realizowane cele szczegółowe Polityki Przyciągania Inwestorów (nr) • Dostępność kursów i szkoleń na miejscu w Kamieniu Pomorskim wykształcenia na 1.5. System kształcenia dostosowany do potrzeb lokalnego rynku pracy Beneficjenci projektu • bezrobotni • pracownicy podnoszący kwalifikacje • przedsiębiorcy • inwestorzy Krótki opis wraz z zakresem przewidywanych działań Kamieńska Akademia Umiejętności – to odpowiedź na zmieniające się potrzeby rynku pracy. Projekt zakłada powołanie na terenie gminy ośrodka kształcenia ustawicznego, umożliwiającego kształcenie kadr dla potrzeb kamieńskich przedsiębiorców. Kompleksowa oferta edukacyjna Kamieńskiej Akademii Umiejętności powinna obejmować : • Szkolenia pracowników w zawodach i umiejętnościach umożliwiających podjęcie pracy w gminie • Szkolenia dla osób chcących podjąć własną działalność gospodarczą • Szkolenia dla prowadzących działalność z zakresu ekonomii, prawa, funduszy europejskich • Stworzenie mieszkańcom gminy warunków dla podnoszenia kwalifikacji na miejscu w Kamieniu (organizacja kursów językowych, podyplomowych studiów, kursów dokształcających dla dorosłych) • Badanie predyspozycji uczniów do zawodu, doradztwo zawodowe dla uczniów kamieńskich szkół • Organizację forma aktywizacji osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznymkółka zainteresowań, warsztaty pracy twórczej, kursy edukacyjne dla osób niepełnosprawnych, starszych itp. • Ofertę szkoleń dla mieszkańców wsi z zakresu rolnictwa ekologicznego, agroturystyki itp. Mierniki realizacji projektu Okres realizacji 2007-2013 • Ilość przeszkolonych osób • Ilość kursów w ofercie akademii umiejętności Źródła finansowania • Ilość osób które po przeszkoleniu znalazły pracę Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Budżet Gminy, Jednostka (stanowisko) odpowiedzialna za realizację Partnerzy Urząd Miasta / Stowarzyszenie Kamieńska Akademia Umiejętności Inwestorzy, przedsiębiorcy, PUP, szkoły, poradnia psychologiczno-pedagogiczna, Starostwo Powiatowe, 41 KARTA INFORMACYJNA PROJEKTU REALIZACYJNEGO Nazwa i nr projektu 2.2.1. Uchwalony plan zagospodarowania przestrzennego uwzględniający potrzeby biznesu Realizowane cele szczegółowe Programu Wspierania Przedsiębiorczości (nr) 1.2. Gminny system wspierania przedsiębiorców Realizowane cele szczegółowe Polityki Przyciągania Inwestorów (nr) Oczekiwane rezultaty niniejszego projektu • Wzrost atrakcyjności nieruchomości w gminie • Zapewnianie terenów pod inwestycje w gminie • Przyciągnięcie inwestorów • Rozwój infrastruktury technicznej • Wskazanie kierunków rozwoju gminy 2.2 System ułatwień i preferencji dla inwestorów w prawie lokalnym Beneficjenci projektu Inwestorzy, przedsiębiorcy, mieszkańcy gminy, władze samorządowe Krótki opis wraz z zakresem przewidywanych działań Zgodnie z ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym, każda gmina w Polsce powinna mieć własny plan zagospodarowania przestrzennego. Jest on nie tylko wyrazem polityki gminy, ale przede wszystkim najważniejszym aktem prawa miejscowego. Plan zagospodarowania przestrzennego jest podstawą działań każdej gminy. Opierając się na nim, gmina wydaje decyzje o warunkach zabudowy (dawniej: o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz pozwolenia na budowę). Jest jednocześnie bardzo ważnym źródłem informacji zarówno dla gminy, jak i dla potencjalnych inwestorów. Ma on przyczynić się do prawidłowego i racjonalnego gospodarowania przestrzenią gminy. Podstawą jego formułowania jest dążenie do zrównoważonego rozwoju gminy Kamień Pomorski, uwzględniającego w szczególności potrzeby: • poprawy atrakcyjności inwestycyjnej gminy • wszechstronnego wykorzystania walorów jej nadmorskiego i nadzalewowego i tranzytowego położenia • ochrony i wykorzystania specyficznych w tym balneologicznych zasobów i walorów środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu w rozwoju społecznym i gospodarczym • poprawy standardu cywilizacyjnego i warunków życia mieszkańców gminy Mierniki realizacji projektu Okres realizacji Do 2010 Uchwalony Plan Zagospodarowania Przestrzennego Źródła finansowania Budżet Miasta i gminy Jednostka (stanowisko) odpowiedzialna za realizację Partnerzy Szefowie referatów w urzędzie Gminy Przedsiębiorcy, Dyrektor Uzdrowiska, Konserwator Zabytków Burmistrz 42 Nazwa i nr projektu 3.2.2. Kamieński Internetowy Serwis Gospodarczy Realizowane cele szczegółowe Wieloletniego Programu Wspierania Przedsiębiorczości (nr) 1.2. Gminny system wspierania przedsiębiorców Oczekiwane rezultaty niniejszego projektu • Stworzenie elektronicznego banku informacji na temat ofert kooperacyjnych firm z terenu gminy ułatwi współpracę między firmami z Kamienia Pomorskiego i spoza regionu • Promocja lokalnych firm ich produktów i usług Realizowane cele szczegółowe Polityki Przyciągania Inwestorów (nr) • Ułatwienie dostępu do niezbędnych informacji dotyczących uwarunkowań powadzenia działalności gospodarczej (uw. ekonomicznych i prawnych) 1.3. Gminny system wspierania przedsiębiorców • Stworzenie bazy danych dotyczącej szkoleń, kursów, studiów podyplomowych z zakresu przedsiębiorczości, prowadzenia firmy, wzrostu konkurencyjności firm • Stworzenie bazy danych o funduszach wspierających MŚP Beneficjenci projektu : Mieszkańcy miasta i gminy, przedsiębiorcy, potencjalni inwestorzy Krótki opis wraz z zakresem przewidywanych działań Kamieński Internetowy Serwis Gospodarczy (również w wersjach obcojęzycznych) powinien stać się platformą informacyjną dla potencjalnych inwestorów umożliwiającą zdobycie w jednym miejscu wszystkich niezbędnych informacji dotyczących uwarunkowań prowadzenia działalności gospodarczej w gminie. Powinien zawierać między innymi: bazę aktów prawnych, informacje podatkowe, oferty inwestycyjne, wzory dokumentów, które niezbędne są w celu założenie i prowadzenia przedsięwzięcia gospodarczego w Kamieniu Pomorskim, adresy instytucji okołobiznesowych. Baza adresowa instytucji funkcjonujących na terenie gminy umożliwi prosty kontakt ze wszystkimi urzędami z terenu gminy i powiatu. W ramach serwisu powinny znaleźć się informacje o ofercie terenów inwestycyjnych w gminie. Stworzenie bazy danych o ofertach firm kamieńskich (np. wolnych mocach przerobowych, produktach, usługach, powierzchniach magazynowych itp.) umożliwi przedstawienie je odwiedzającym serwis, a także kojarzenie współpracy kooperacyjnej. Mierniki realizacji projektu Okres realizacji 2006 - 2007 • Stworzenie strony internetowej pt. Kamieński informator gospodarczy • Stworzenie bazy informatycznej firm funkcjonujących w Kamieniu Pomorskim • Ilość odwiedzin na stronie • Częstotliwość aktualizacji Źródła finansowania • Budżet Miasta i Gminy, • Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-13, • sponsorzy Jednostka (stanowisko) odpowiedzialna za realizację Partnerzy Stanowisko ds. rozwoju gospodarczego Instytucje rządowe i samorządowe z terenu gminy, powiatu, województwa Firmy z terenu Kamienia Pomorskiego 43 5.2. Krótki opis pozostałych projektów realizacyjnych Nie oznacza to jednak, iż można zrezygnować z pozostałych działań. Sukces pierwszych projektów i doświadczenia płynące z ich realizacji, powinny pozwolić na wdrażanie w życie kolejnych projektów założonych w PPI. Otwarty charakter dokumentu i jego duża elastyczność, pozwala na dokonywanie wyboru między poszczególnymi projektami, zakłada dodawanie nowych projektów, których realizacja może wynikać z potrzeby chwili. Ważne jest aby wszystkie te projekty były zorientowane w czasie i pozwalały na osiąganie zakładanych efektów. Dlatego też poniżej dokonano krótkiej charakterystyki pozostałych projektów tak by w przyszłości ułatwić ich wdrażanie 1.1.1. Identyfikacja branż niezbędnych dla rozwoju MiG Kamień Pomorski Chęć zachowania wysokich walorów środowiskowych w gminie Kamień Pomorski, a przede wszystkim uzdrowiskowy status miasta Kamień Pomorski, wymusza na władzach gminy rozważne sterowanie rozwojem gospodarczym gminy. Służyć ma temu polityka przyciągania inwestycji i promocji nowych przedsięwzięć, które w przyczyniają się do rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. W tym celu należy zidentyfikować jakie branże są najbardziej pożądane w gminie. Pozwoli to na jeszcze lepsze dostosowywanie polityki gminy do potrzeb społeczności lokalnej. 1.1.2. Monitorowanie bieżącej sytuacji gospodarczej w MiG Kamień Pomorski Monitorowanie sytuacji gospodarczej w gminie jest jednym z podstawowych zadań samorządu terytorialnego. Jest podstawą konsekwentnego myślenia strategicznego, opartego na solidnej wiedzy i wszechstronnej analizie stanu gminy. Dzięki takiemu monitoringowi możliwe jest szybkie reagowanie na problemy zgłaszane przez inwestorów, lokalnych przedsiębiorców jak również przez społeczność lokalną. Realizacja tego projektu przyczyni się do zwiększenia wiedzy władz samorządowych o sytuacji gospodarczej w gminie. Dialog obywatelski w sprawach dotyczących gospodarczego rozwoju gminy umożliwia integrację społeczności lokalnej wokół najistotniejszych problemów gminy. 1.2.2. Rozwój infrastruktury teleinformatycznej Rozwój najnowszych technologii nie jest możliwy bez zapewnienia pełnego dostępu do infrastruktury teleinformatycznej. Dlatego niezbędne są działania zmierzające do poprawienia dostępności jak i jakości infrastruktury teleinformatycznej. Projekt zakłada informatyzację całej gminy. Zapewnienie dostępu do szerokopasmowej transmisji danych dla wszystkich chętnych a przedsiębiorców i inwestorów przede wszystkim. Realizacja projektu pozwoli na uatrakcyjnienie oferty inwestycyjnej gminy, wzrost wartości nieruchomości. Zapewni najnowocześniejszych rozwiązań telekomunikacyjnych. 44 także społeczności lokalnej dostęp do 1.3.1. Centrum Obsługi Inwestorów Jest to punkt obsługi przedsiębiorców i inwestorów pełniący rolę tzw. ośrodka jednej wizyty. POI ma stać się miejscem pierwszego kontaktu dla zainteresowanych procesem inwestycyjnym w gminie Kamień Pomorski. Funkcjonowanie punktu pozwoli na zdobycie przez przedsiębiorców w jednym miejscu kompleksowej informacji na temat warunków prowadzenia działalności w gminie Kamień Pomorski, a także profesjonalną pomoc w zakresie załatwienia wszelkich spraw w Urzędzie związanych z zakładaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej. POI odpowiedzialny ma być za przygotowanie kompleksowej oferty inwestycyjnej, poszukiwanie lokalizacji pod konkretny projekt inwestycyjny, współpracę z agencjami zajmującymi się wspieranie przedsiębiorczości i inwestycji, poszukiwaniem partnerów gospodarczych dla firm działających na terenie gminy. Projekt ten ma na celu usprawnienie w Urzędzie obsługi inwestorów w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, wpłynie na poprawę wizerunku administracji lokalnej, zwiększy szanse na lokalizację kolejnych inwestycji w gminie. 1.3.2. Reaktywacja Kamieńskiej Izby Gospodarczej W dobie gospodarki wolnorynkowej, istnienie silnego samorządu gospodarczego nabiera szczególnego znaczenia. Lokalna izba gospodarcza pełni rolę partnera władz gminnych w kształtowaniu polityki gospodarczej na danym terenie. Ponadto jednoczy zrzeszonych wokół niej przedsiębiorców i umacnia współpracę między nimi a władzą lokalną. Niektóre izby świadczą pomoc w znalezieniu partnerów gospodarczych poprzez kojarzenie ofert, organizowanie seminariów, konferencji, szkoleń dla firm, itp. Silne, zjednoczone środowisko gospodarcze wpływa aktywizująco na rozwój przedsiębiorczości, a co za tym idzie na rozwój lokalny. Procesy te wpływają dodatkowo na obniżenie bezrobocia. 1.4.1. Fundusz pożyczkowy dostępny dla kamieńskich przedsiębiorców Możliwość uzyskania dodatkowego wsparcia finansowego jest jednym z najistotniejszych elementów wparcia dla małych i średnich przedsiębiorców. Stworzenie możliwości skorzystania z dźwigni finansowej, dla małych firm pozwala im na rozwinięcie działalności inwestycyjnej, mimo braku kapitałów własnych. Fundusz pożyczkowy poza udzielaniem pożyczek na określony cel gospodarczy, prowadzi działania mające na celu rozwój przedsiębiorczości, gromadzi informacje o lokalnym rynku usług finansowych dla biznesu. Projekt powinien być realizowany poprzez stworzenie na terenie gminy możliwości dostępu do funduszy pożyczkowych. Fundusze te powinny być traktowane jako uzupełnienie oferty banków funkcjonujących w gminie. Stworzenie punktu kontaktowego w gminie, służącego niezbędnymi informacjami na temat dostępu do tego typu instrumentów finansowych przyczyni się do wzrostu zainteresowania tego typu funduszami wśród kamieńskich przedsiębiorców. 45 1.4.2. System poręczeń kredytowych obejmujący kamieńskich przedsiębiorców Fundusz poręczeń kredytowych jest instytucją, której misją jest ułatwienie podmiotom gospodarczym dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania, a konkretnie kredytów bankowych na rozwój działalności gospodarczej. Podstawowym narzędziem prawnym, za pomocą którego instytucja ta realizuje wyznaczony cel, jest umowa poręczenia kredytowego zawierana z bankiem udzielającym kredytu. Oferta finansowa funduszy poręczeń kredytowych skierowana jest głównie do przedsiębiorstw sektora MSP. Realizacja projektu spełni istotną funkcje w lokalnej strukturze gospodarczej: ułatwi dostęp przedsiębiorstwom do zewnętrznych źródeł finansowania, a bankom przysporzy klientów. W efekcie przyczyni się do pobudzenia inwestycji lokalnych oraz tworzenia nowych miejsc pracy. 1.5.1. Kamieńskie Obserwatorium Rynku Pracy (WPWP 2.3.3) Projekt zakłada wzmożenie współpracy z Wojewódzkim i Powiatowym Urzędem Pracy. Realizacja projektu przyczyni się do stworzenia na terenie gminy sprawnie działającego systemu gromadzenia i analizowania informacji dotyczących rynku pracy w gminie. Dzięki temu będzie możliwe dostosowanie zakresu kształcenia kamieńskich szkół, a także rodzaju szkoleń realizowanych przez PUP, do potrzeb zgłaszanych przez rynek pracy 2.1.1. „Polityka podatkowa Rady MiG Kamień Pomorski” wspierająca rozwój przedsiębiorczości (uchwała) Misja Strategii gminy zakłada m.in. jednolitą, długofalową politykę władz lokalnych i zgodnie z jej przesłaniem powinna być kształtowana polityka podatkowa w gminie. Ważne jest więc określenie przejrzystej i konsekwentnej polityki podatkowej tak, aby stała się kolejnym narzędziem umożliwiającym stymulowanie rozwoju gospodarczego w gminie. Podatki i opłaty lokalne powinny być przede wszystkim stabilne, a ulgi i zwolnienia stałe i konsekwentnie stosowane. Realizacja projektu przyczyni się do stworzenia przejrzystych zasad udzielania ulg i zwolnień z podatków lokalnych, zapewni stabilne warunki prowadzenia firmy, przewidywalność decyzji władz gminy, obniżenie ryzyka związanego z prowadzenie działalności gospodarczej. 3.1.1. Funkcjonujący system identyfikacji lokalnej Mało powszechną formą promocji jest branding lokalny czyli budowanie świadomości wartości lokalnej marki. Stworzenie marki identyfikującej gminę pomoże zaktywizować społeczność lokalną. Turystyczno-uzdrowiskowa funkcja gminy wskazuje, iż walory środowiskowe powinny być wykorzystywane w strategii budowania własnego wizerunku. Wypromowana marka powinna stać się magnesem przyciągającym do gminy inwestorów i turystów. Opracowany zostanie również graficzny system identyfikacji dla gminy Kamień Pomorski (kolorystyka, motyw, herb, logo na papier firmowy wizytówki urzędników, okładki dokumentów itp.). Projekt przyczyni się do stworzenia i wypromowanie 46 lokalnego produktu oraz przyczyni się do promocji gminy. Wpłynie na wzrost rozwoju przedsiębiorczości. 3.1.2. „Promujemy kamieńskie firmy i produkty” (WPWP.3.1) Projekt polega na stworzeniu programu promocji produktów gminy oraz podmiotów gospodarczych działających na jej terenie, tak aby stworzył on spójny system przekazywania informacji za pośrednictwem różnych źródeł, takich jak: Kamieński Internetowy Serwis Gospodarczy, materiały promujące miasto i gminę, lokalne imprezy masowe, wystawy i targi, na których promowana jest gmina Kamień Pomorski. Promocja kamieńskich firm i produktów poprawi wizerunek gminy, wesprze działania marketingowe lokalnego biznesu, przyczyni się do rozwoju kamieńskich przedsiębiorstw. 3.2.1. Wydanie Informatora dla Inwestora „Kamień Pomorski gmina bezpieczna dla inwestycji”. Wydanie informatora dla inwestora – „Kamień Pomorski gmina bezpieczna dla inwestycji”, powinno być integralną częścią działań promujących gminę za zewnątrz ale także elementem promocji działań samorządu wśród społeczności Kamienia Pomorskiego. Będzie to publikacja promująca Kamień Pomorski jako gminę o wysokich walorach turystycznych (uwzględniającej atuty uzdrowiskowe) i atrakcyjną inwestycyjnie. Rozprowadzana na targach i imprezach, w których gmina bierze udział, jaki i w których nie uczestniczy (za pośrednictwem np. przedstawicieli Urzędu Marszałkowskiego odbywających zagraniczne wizyty gospodarcze), w biurach i agencjach turystycznych, a także zagranicznych. Informator powinien być wydany w dwóch formach. Bardziej reprezentacyjnej w postaci broszury i tańszej interaktywnej wersji elektronicznej. Powinien zawierać profesjonalnie przygotowane informacje na temat, uwarunkowań społeczno-gospodarczych rozwoju inwestycji w gminie. Powinien zawierać ofertę inwestycyjną gminy Kamień Pomorski, rozumianą jako ofertę nieruchomości przeznaczonych pod inwestycje, ale także przedstawiać produkty lokalnych przedsiębiorców. Wskazywać na możliwości kooperacyjne miejscowych firm. Oczekiwanym efektem z publikacji folderu jest promocja gminy na poziomie regionalnym, ogólnokrajowym i międzynarodowym, a tym samym wzrost zainteresowania gminą i jej ofertą, rozwój gospodarczy gminy. 3.2.3. Współpraca gospodarcza z „gminami bliźniaczymi” Ożywione kontakty z miastami partnerskimi mogą posłużyć do przyciągnięcia nowych inwestycji na teren gminy. Współpraca w ramach „town twinning” powinna również zaowocować rozwojem współpracy gospodarczej między przedsiębiorcami. Rolą władz samorządowych jest stworzenie warunków takiej współpracy poprzez szeroką promocję lokalnych przedsiębiorców w trakcie kurtuazyjnych wizyt. Realizacja projektu ułatwi dostęp kamieńskich przedsiębiorców do rynku partnerów zagranicznych. Stworzy warunki do rozwijania wspólnych przedsięwzięć gospodarczych w ramach współpracy „bliźniaczych miast”. Podniesie prestiż miasta i gminy na arenie międzynarodowej 47 3.3.1. Kamieńskie Spotkania z Przedsiębiorczością - program propagowania wśród mieszkańców idei przedsiębiorczości lub Społeczna Rada Wspierania Przedsiębiorczości Badania naukowe oraz spostrzeżenia władz lokalnych wskazują, że jedną z barier rozwoju przedsiębiorczości realizacji nowych inwestycji na terenie gminy, jest nieprzychylne nastawienie społeczności lokalnej do wybranych przedsięwzięć gospodarczych, które mają zostać zlokalizowane na terenie ich gminy. O ile niektóre wynikają z racjonalnych pobudek (np. w przypadku zakładani chlewni) o tyle w wielu przypadkach oparte są na uprzedzeniach lub braku wiedzy. Dlatego ważne jest, aby uspołeczniać decyzje władz samorządowych odnośnie procesów gospodarczych zachodzących w gminie, wyjaśniać je oraz wskazywać bilans korzyści nad zagrożeniami wspólnoty mieszkańców. Projekt polegać będzie na organizowaniu spotkań przedstawicieli biznesu, społeczności gminnej oraz władz samorządowych w celu konsultowania podejmowanych decyzji oraz informowania o planach gospodarczych w gminie. Korzyści płynące z wdrożenia projektu to przede wszystkim lepsze nastawienie mieszkańców gminy do przedsiębiorczości gminnej, lepsze warunki społeczne do prowadzenia biznesu, otwartość gminy na inicjatywy gospodarcze. 6. Realizacja i zarządzanie Polityką Przyciągania Inwestorów 6.1. Wdrażanie projektów priorytetowych Polityka Przyciągania Inwestorów jest częścią realizowanej w Strategii Sukcesu Gminy Kamień Pomorski i wpisuje się w działania podejmowane przy realizacji innych programów przegotowanych w gminie, min. Wieloletniego Programu Inwestycyjnego, Wieloletniego Programu Wspierania Przedsiębiorczości. Niezwykle ważne jest, aby działania samorządu zmierzające do realizacji innych programów o charakterze strategicznym były spójne z założeniami i wnioskami płynącymi z PPI. Przyjęta przez Radę Gminy Polityka Przyciągania Inwestorów stanie się na kilka najbliższych lat dokumentem wyznaczającym działania samorządu lokalnego zmierzających do stworzenia w gminie warunków przyjaznych dla inwestorów. Stanie się narzędziem wspierającym zarządzanie gminą i pozwalającym w pełni wykorzystać unikalne walory jakimi gmina dysponuje. Każdy z projektów realizacyjnych, które decyzją Zespołu Zadaniowego ds. opracowania Polityki Przyciągania Inwestorów, w pierwszej kolejności zostały przyjęte do wdrażania, opisany został w karcie informacyjnej projektów realizacyjnych. Zostały w nich określone działania, które służyć mają realizacji poszczególnych celów szczegółowych. Każdy projekt zakłada osiągnięcie określonych rezultatów, które w bezpośredni sposób wpływać będą na tworzenie wizerunku gminy Kamień Pomorski, jako gminy bezpiecznej dla inwestycji. 48 Harmonogram realizacji projektów priorytetowych Nazwa projektu realizacyjnego 1.1.3. Rok realizacji Uzbrajanie terenów pod 2007-2017 inwestycje 1.5.2. Kamieńska Akademia 2007-2013 Umiejętności 2.2.1. Uchwalony plan Jednostka odpowiedzialna za wdrożenie Środki finansowania • Budżet gminy, • ZPORR, • Norweski Mechanizm Finansowy • środki prywatnych przedsiębiorców • EFS, • SPO Rozwój Zasobów Ludzkich, • Budżet Gminy, • Budżet Miasta i Gminy Przedsiębiorstwo Gospodarki komunalne w Kamieniu Pomorskim Urząd Miasta / Stowarzyszenie Kamieńska Akademia Umiejętności zagospodarowania przestrzennego Do 2010 Burmistrz uwzględniający potrzeby biznesu 3.2.2. Kamieński Internetowy 2006 2007 Budżet Miasta i Gminy, • Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskie go na lata 2007-13 • Sponsorzy 2006 Serwis Gospodarczy Nr projektu • 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Stanowisko ds. rozwoju gospodarczego 2015 2016 2017 1.2.1. 1.5.2. 2.2.1. 3.2.2. Stopień i jakość realizacji projektów, zależy w największej mierze od zaangażowania instytucji lub osoby odpowiedzialnej za jego wdrażanie. Niezbędne jest udzielenie im wszelkiej pomocy przez wszystkie instytucje gminne i umożliwienie korzystania ze wszystkich środków jakie ma do dyspozycji samorząd lokalny. 49 Sukces wdrażanie Polityki, w dużej mierze uzależniony jest od odpowiedniego wypromowania dokumentu wśród mieszkańców gminy, ale nade wszystko wśród lokalnych przedsiębiorców i potencjalnych inwestorów zewnętrznych. Dlatego niezbędna jest dyskusja nad zapisami PPI i uzyskanie dla nich szerokiego poparcia społecznego. W realizacji PPI niezbędna jest harmonijna współpraca wszystkich podmiotów życia społeczno-gospodarczego w gminie. 6.2. Monitoring Celem monitoringu jest zapewnienie sprawnego i efektywnego realizowania PPI. Za wdrożenie poszczególnych projektów realizacyjnych, odpowiedzialne są osoby lub instytucje wskazane w każdej Karcie Informacyjnej Projektu Realizacyjnego. Dzięki określeniu osób lub instytucji odpowiedzialnych za realizację projektu, a także wskaźników wraz z miernikami ich realizacji (ilość jednostek) możliwe, będzie bieżące nadzorowanie wdrażania projektów. Wartości mierników dla poszczególnych wskaźników zostaną określone przez Komitet Monitorujący i zatwierdzone przez Burmistrza. Nadzór nad realizacją całości dokumentu sprawować będzie wyłoniony przez Burmistrza Zespół Monitorujący, który będzie posiadał pełną wiedzę na temat realizowanych projektów i czuwał nad racjonalnym wydatkowaniem środków publicznych oraz terminową realizacją projektów. Podstawą oceny wdrażania projektów, będą wskaźniki i przyjęte dla nich mierniki realizacji projektów zawartych w PPI. Przyjmuje się następujące wskaźniki: wskaźniki oddziaływania: • Procentowy wzrost ilości nowych inwestycji na terenie gminy • Procentowy wzrost ilości firm z kapitałem zagranicznym • Spadek wskaźnika bezrobocia • Powierzchnia uzbrojona w infrastrukturę techniczną w km2 • Wzrost dochodów własnych gminy z tytułu udziału w podatkach PIT/CIT Wskaźniki produktu i rezultatu dla celu ogólnego 1 Dobre warunki dla realizacji inwestycji Nazwa projektu realizacyjnego Wskaźnik produktu Nazwa wskaźnika • Stworzony program uzbrajania terenów pod Uzbrajanie terenów inwestycje pod inwestycje • Liczba działek uzbrojonych pod inwestycje komercyjne Ilość jednostek • Stworzona oferta inwestycyjn a (1 szt.) 50 Wskaźnik rezultatu Okres realizacji Nazwa wskaźnika • Liczba nowych inwestycji na terenach 2007uzbrojonych • Liczba 17 mieszkańców korzystających z nowouzbrojonych terenów komunalnych Ilość jednostek • Liczba działek uzbrojonych pod inwestycje komunalne Kamieńska Akademia Umiejętności • Utworzona Kamieńska Akademia Umiejętności • 1 szt. 200713 • Ilość przeszkolonych osób • Ilość kursów w ofercie akademii Wskaźniki produktu i rezultatu dla celu ogólnego 2 Prawo lokalne przyjazne dla inwestorów • Uchwalony plan • 1 szt. Uchwalony plan zagospodarowania zagospodarowania przestrzennego przestrzennego uwzględniający potrzeby biznesu • Wzrost ilości zapytań o tereny Do inwestycyjne 2010 Wskaźniki produktu i rezultatu dla celu ogólnego 3 Gmina Kamień Pomorski znana inwestorom • Stworzony • 1 szt. internetowy serwis Kamieński gospodarczy w Internetowy Serwis języku polskim Gospodarczy • Stworzony • 2 szt. internetowy serwis gospodarczy w języku obcym . • Ilość odwiedzin na stronie serwisu 2007 Zespół Monitorujący, odpowiedzialny będzie także za opracowanie raportów, które przedstawiane będą corocznie Burmistrzowi i Radzie Gminy. Raport taki powinien zawierać ocenę podejmowanych działań, pod kątem ich zgodności z zapisami PPI i stopniem realizacji celu głównego, a także wnioski co do ewentualnych zmian w sposobie wdrażania projektu. Wnioski płynące z takiej oceny będą podawane do publicznej wiadomości. Pozwoli to na pełniejsze zaangażowanie społeczności lokalnej we wdrażanie PPI. 6.3 Ewaluacja i aktualizowanie Ewaluację PPI będzie stanowić ocena zgodności faktycznego stanu wdrażania projektów w oparciu o wskaźniki zapisane w tym dokumencie. W oparciu o prowadzoną ewaluację programu, która wskazuje na przebieg wdrażania dokumentu dokonywana będzie jego aktualizacja. Polityka Przyciągania Inwestorów jest dokumentem elastycznym, musi być aktualizowany na bieżąco stosownie do zmieniającej się sytuacji makroekonomicznej, jak i zachodzących na poziomie lokalnym oraz mogących stworzyć nowe okoliczności realizacji poszczególnych projektów. 51 Raporty roczne prezentujące efektywność wcielania PPI przedkładane będą Radzie Miasta i uchwalane. Wnioski płynące z prowadzonego monitoringu realizacji projektów powinny być wykorzystane do bieżącego modyfikowania już istniejących projektów. Szczególne sytuacje mogą wpłynąć na konieczność zrezygnowania z wybranego projektu lub też potrzebę zastąpienia go innym, który w procesie programowania otrzymał niższą rangę. Może również nastąpić potrzeba zmiany w ustalonych celach programu, lub też dodawania nowych, wynikających z analizy sytuacji, w jakiej w danej chwili znajduje się gmina. Wszystkie korekty powinny być zatwierdzane i uchwalane przez Radę Miasta i Gminy. 52 7. Załączniki Załącznik Nr1 Skład Zespołu Zadaniowego uczestniczącego w tworzeniu Wieloletniego Programu Wspierania Przedsiębiorczości 1. Urząd Miejski 2. Andrzej Jędrzejewski - burmistrz Sebastian Mamzer – kierownik referatu PIGK Jan Kurowski – główny specjalista ds. rozwoju gospodarczego Julita Polakowska - podinspektor Rada Miejska 3. Jadwiga Cuber Władysław Dwulit Rafał Hernat Powiatowy Urząd Pracy - 4. Urząd Skarbowy - 5. Jarosław Kumorowski Stowarzyszenie Kupców „Handlowiec” - 8. Elżbieta Magierska – Polska Fundacja Przedsiębiorczości, Fundusz „Pomeranus” - 7. Edmund Smulski Zakład Ubezpieczeń Społecznych - 6. Maja Wierzbińska Wiesław Żelek Stowarzyszenie Inicjatyw Gospodarczych na Rzecz Rozwoju Kamienia Pomorskiego i Regionu Kamieńskiego Marek Zagajski 9. Kamieńska Izba Gospodarcza - Stanisław Jankowski 10. Izba Rolnicza - Mirosław Paś 11. Kamieński Oddział Stowarzyszenia Kupców - Czesław Wyszomirski 12. Towarzystwo Miłośników Ziemi Kamieńskiej - Helena Zwolska 13. Uzdrowisko - Jarosław Specjalski 14. Banki - PEKAO S.A. – Janina Ziemba 53 Załącznik Nr2 Raport z badania klimatu dla przedsiębiorczości w Kamieniu Pomorskim Badanie ankietowe klimatu dla przedsiębiorczości miało na celu poznanie oczekiwań, preferencji oraz problemów nurtujących środowisko lokalnego biznesu. Wyróżnić można trzy główne priorytety tego przedsięwzięcia: 1. Dokładne zrozumienie postaw środowiska biznesu wobec władz lokalnych Kamienia Pomorskiego oraz miejscowej gospodarki. 2. Poznanie planów pracodawców i przedsiębiorców, co do ekspansji lub zmiany lokalizacji. 3. Osiągnięcie lepszego porozumienia pomiędzy środowiskiem biznesu i Urzędem Miasta i Gminy. Wywiady przeprowadzali członkowie zespołu powołanego w tym celu przez Urząd Miasta. Efektywnie przeprowadzono 19 ankiet z zakładanych 50. W raporcie zamieszczono wyniki badań oraz syntetyczne wnioski. Wyniki 1. Spośród 19 przebadanych firm 3 działały na rynku nie dłużej niż 10 lat, 11 – od 11 do 20 lat, 4 ponad 20 lat. 2. Wszystkie, poza jedną otworzyły swą działalność gospodarczą poza terenem gminy, ale na obszarze tego samego województwa. 3. Około ¼ firm prowadzi działalność handlową, pozostałe działają w branżach: - gastronomicznej, - fryzjerskiej - budowlanej, - sportowo rekreacyjnej, oraz po jednej firmie z branż: - hotelarskiej, - geodezyjnej, - kamieniarskiej, - eksploatacyjnej, - usług komunalnych, - usług transportowych, - usług prawniczych. Znaczne zróżnicowanie badanych przedsiębiorstw pod względem rodzaju prowadzonej działalności pozwala poznać problemy przedsiębiorców w szerokim spektrum. 54 4. Zdaniem 63% badanych przedsiębiorców jednym z podstawowych utrudnień w prowadzeniu działalności gospodarczej są zbyt wysokie koszty pracy. Na drugim miejscu (52%) wskazano system podatkowy. Inne utrudnienia wg respondentów to: stan infrastruktury (36%) stan gospodarki (31%) pozostałe koszty pracy (26%) brak wykwalifikowanych pracowników (21%) konkurencja krajowa (15%) 5. Około połowa respondentów (52%) uznała, ze akcesja z UE miała neutralny wpływ na działanie ich firmy, 26% zaobserwowało zarówno pozytywny skutek, a 21% dostrzegło zarówno pozytywne jak i negatywne konsekwencje. 6. W badanej populacji 68% respondentów stanowili mikroprzedsiębiorcy, a po 15% mali i średni przedsiębiorcy. 7. W ciągu ostatnich 3 lat w 42% przedsiębiorstw liczba pracowników nie zmieniła się, w 29% firm spadała, pozostałych 29% wzrosła. 8. Dwie najpowszechniej wykorzystywane formy rekrutacji pracowników to poprzez Urząd Pracy (42%) i tyle samo (42%) przez polecenie, rekomendacje. Nieco rzadziej (26%) potencjalni pracownicy zdobywali informację o nieoficjalnych wakatach z nieoficjalnych źródeł i nieoficjalnie składali swoje oferty. W pojedynczych przypadkach korzystano z ogłoszeń w lokalnej prasie oraz przeprowadzano indywidualny nabór. 9. W przyszłości także pracodawcy zamierzają głównie polegać na Urzędach Pracy (47%). Z ogłoszeń w prasie planuje korzystać 26%, a 21% skłania się ku nieoficjalnemu przepływowi informacji i naborze z tzw. „ulicy”. Pojedynczy respondenci zamierzają polegać na rekomendacjach oraz prowadzić własny nabór. 10. Wszyscy respondenci wskazali na problemy z pozyskiwaniem pracowników do pracy, zarówno z powodu braku chętnych do pracy, mimo dużego bezrobocia (nawet do prac niewymagających kwalifikacji), jak i braku wykwalifikowanej kadry w zawodach, którymi są zainteresowani. Do takich zaliczono: – fizykoterapeutów i lekarzy ze znajomością języka niemieckiego, - recepcjonistów ze znajomości języka angielskiego, - geodetów, - kucharzy, - grafików fotograficznych, - fachowców w zawodach budowlanych, - informatyków, - dekarzy, - spawaczy, - kierowców. 55 11. Badane firmy w 68% przypadków są właścicielami zajmowanych pomieszczeń, w 26% przypadków wynajmują je, natomiast jeden przedsiębiorca częściowo zajmowane pomieszczenia wynajmuje a częściowo jest ich właścicielem. 12. W 42% przypadków badane firmy zajmują - poza Kamieniem Pomorskim – dodatkową powierzchnię w innych gminach powiatu. 13. Z badanej grupy 21% przedsiębiorców nie planuje w swojej firmie realizacji inwestycji. Natomiast 57% zamierza zmodernizować zajmowane budynki, 36% - zmodernizować park maszynowy, 25% - zakupić wartości niematerialne i prawne, a jedna firma nosi się z zamiarem postawienia nowego budynku. 14. Ponad połowa respondentów (52%) jako podstawowy problem w pozyskiwaniu środków finansowych na rozwój swojej działalności wskazuje zbyt wysokie koszty kredytu, 31% wskazuje na skomplikowane procedury bankowe, w 15% utrudnienie stanowi brak zabezpieczenia kredytu. Dwie firmy nie mają problemów z pozyskiwaniem zewnętrznego finansowania, a jedna wskazała na skomplikowane procedury. 15. Swoją ekspansję poza gminę Kamień Pomorski planuje 47% firm. Firmy te zamierzają rozszerzyć swoją działalność produkcyjną lub usługową zarówno na teren powiatu, województwa, jaki kraju oraz UE. 16. Dwie firmy planują przeniesienie swojej działalności lub jej części poza gminę Kamień Pomorski. Przyczyną ich decyzji jest zmiana warunków rynkowych, problemy z zanieczyszczaniem środowiska. 17. Na pytanie, jakie inwestycje władz gminy w infrastrukturę ułatwiłyby firmie prowadzenie działalności gospodarczej najczęściej odpowiadano: - drogi, - parkingi, - rozbudowa przystani i portu, - uzbrojenie terenów i przekwalifikowanie pod inwestycję, - baza sportowo-rekreacyjna. 18. Około płowa respondentów nie orientuje się, czy wymienione przez nich inwestycje infrastrukturalne są zaplanowane w dokumentach strategicznych gminy. Wiedzę taką posiada 26% respondentów. 19. Wskazano respondentom na zestaw usług publicznych, które mieli ocenić oraz wskazać która z nich w pierwszej kolejności powinna zostać usprawniona. Najwięcej firm (40%) wskazało na utrzymanie ulic, 31,5% - na promocję miasta, 26% - na wsparcie sektora MSP, pojedyncze głosy oddano na ofertę terenów i budynków dla przedsiębiorców oraz bezpieczeństwo publiczne. 20. W odpowiedzi na pytanie o postawę władz lokalnych podczas zakładania działalności gospodarczej większość (73%) uznało ją jako formalną, bez utrudnień, pozostali ocenili ją jako przychylną (zaoferowano pomoc w załatwieniu formalności administracyjnych). 56 21. W badanej grupie 26% respondentów uważa, że władze gminy wykazują zainteresowanie sytuacją podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy, tyle samo uznało że brakuje takiego zainteresowania, pozostali nie potrafili zająć stanowiska w tej kwestii. 22. Praca urzędu gminy została dobrze oceniona prze respondentów: 36% uznało, że urząd, jako instytucja, działa sprawnie, 31% iż większość komórek działa bez zarzutu, dwóch respondentów nie było zadowolonych z pracy urzędu, a pozostali nie mieli zdania. 23. Dwóch respondentów wskazało sposoby, które ich zdaniem usprawnią obsługę przedsiębiorców w Urzędzie: obsługa firm przez Internet oraz utworzenie biura obsługi interesanta. 24. Respondenci średnio oceni aktywność władz gminy na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i MSP. Wyniki obrazuje poniższy wykres: 0,4 36,0% liczba wskazań 0,35 0,3 0,25 21,0% 0,2 0,15 15,0% 10,5% 0,1 0,05 0 1 2 3 4 5 oceny 25. Ponad połowa (52%) respondentów nie orientuje się, czy władze gminne organizują pomoc doradczą dla potencjalnych lub obecnych przedsiębiorców. Pozostali twierdzą, że w Urzędzie Gminy można uzyskać poradę lub informację gdzie szukać pomocy. 26. Przedsiębiorcy raczej nie orientują się (36%) czy władze gminne zachęcają obcych inwestorów do lokowania swojego kapitału w przedsięwzięcia gospodarcze na terenie gminy, 31% twierdzi, że nie spotkało się z działaniami promującymi gminę na zewnątrz, natomiast 21% odpowiedziało pozytywnie (tak, zostały sporządzone oferty dla inwestorów z zewnątrz). 27. Wśród respondentów panowała względna zgodność, co do pożądanego kierunku rozwoju przedsiębiorczości w gminie – dominowała turystyka, wraz z rozwojem funkcji leczniczo uzdrowiskowej i kulturalnej. Jedne respondent uznał, iż należy odejść od uzdrowiska na rzecz przemysłu. 28. Tylko jedno przedsiębiorstwo było beneficjentem bezzwrotnej pomocy finansowej. 29. W 67% przedsiębiorstw organizowano szkolenia dla pracowników, w 31% nie, z powodu braku funduszy lub braku takiej potrzeby. 30. Ponad połowa (52%) respondentów oceniła swoja gminę jako przeciętne miejsce do prowadzenia działalności gospodarczej, 26% wydało dobrą ocenę, po jednym respondencie bardzo dobrą i złą. 57 31. Dzięki badaniu ankietowemu udało się poznać opinie przedsiębiorców odnośnie ich oceny bezpieczeństwa publicznego, jakości komunikacji w gminie, wsparcia udzielanego przez samorząd przedsiębiorstwom, oferty nieruchomości dla przedsiębiorców, które przedstawiono graficznie: Bezpieczeństwo publiczne 39% BARDZO DOBRA DOBRA 61% Komunikacja miejska 8% 23% BARDZO DOBRA DOBRA 54% DOSTATECZNA NIEDOSTATECZNA 15% 58 Promocja miasta 6% 29% BARDZO DOBRA 36% DOBRA DOSTATECZNA NIEDOSTATECZNA 29% Wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) 17% 17% BARDZO DOBRA DOBRA DOSTATECZNA 66% Wydawanie zezwoleń przez władze miasta 6% 6% BARDZO DOBRA 25% DOBRA DOSTATECZNA NIEDOSTATECZNA 63% 59 Wnioski Badania zostały przeprowadzone na grupie przedsiębiorstw zacznie zróżnicowanych pod względem branży, w której prowadzą działalność, a zatem wyniki badań nie zostały zdominowane problemami podmiotów z jednej dziedziny gospodarczej. Jednym z podstawowych ograniczeń rozwoju badanych firm5, dostrzeganym przez większość respondentów (przewijającym się w kilku odpowiedziach na pytania ankietowe), są problemy z pozyskiwaniem wykwalifikowanych pracowników. Źle została oceniona także oferta edukacyjna szkół kamieńskich w stosunku do zapotrzebowania rynku pracy. Można wnioskować, iż oferta szkoleniowa urzędu pracy skierowana do bezrobotnych, chcących podnieść lub zmienić kwalifikacje zawodowe, nie odpowiadała na zapotrzebowania rynku pracy. Ponadto niepokojącym zjawiskiem, w obliczu znacznego bezrobocia w gminie, jest brak chętnych do pracy w zawodach niewymagających kwalifikacji. Oznacza to między innymi, iż osoby stale bezrobotne (pozostające bez pracy ponad trzy lata) nie są zainteresowane podjęciem stałej pracy. Inną barierą rozwoju przedsiębiorczości, wskazywaną wielokrotnie przez ankietowanych, jest poziom rozwoju infrastruktury, w tym głównie drogowej. Prawie wszyscy respondenci oczekują poprawy stanu i ilości dróg na terenie gminy, ale również przystani i portu oraz uzbrojenia terenów i przekwalifikowania gruntów pod inwestycje. Wymieniono również inne inwestycje, które pomogłyby przedsiębiorcom prowadzić działalność gospodarczą. Jednak na pytanie czy ankietowani wiedzą, czy władze gminy planują zrealizować w najbliższym czasie wymienione przez nich inwestycje, większość przyznała, że nie wie oraz nie zna dokumentów strategicznych gminy (takich jak strategia rozwoju, czy plany inwestycyjne), w których działania te byłyby zaprogramowane. Wypowiedzi respondentów wskazują na znamienną postawę przedsiębiorców, którzy mimo braku lub ograniczonej wiedzy na temat działań władz gminnych negatywnie oceniali pracę burmistrza oraz samorządu lokalnego. Jednocześnie dobrze oceniali działalność urzędu gminy. Z wypowiedzi respondentów wynika, że od władz gminnych oczekują w głównej mierze instytucjonalnego wsparcia sektora MSP poprzez wyodrębnienie odpowiedniej komórki w urzędzie miasta, bądź stworzenie odrębnego punktu obsługi przedsiębiorców, a także oferty dotyczącej terenów i nieruchomości pod inwestycje. Ponad połowa badanych przedsiębiorców planuje przeprowadzić inwestycje w swojej firmie, jednocześnie planują zrealizować je finansując kredytem bankowym. Do podstawowych problemów związanych z zewnętrznym finansowaniem działalności firmy, zdaniem większości ankietowanych, należą wysokie koszty kredytu, niewielu zaś wskazało na brak zabezpieczenia. Wobec tego można uznać, że dla badanych przedsiębiorców bardziej pożądane byłyby preferencyjne linie kredytowe (atrakcyjniejsza ofert banków wynikająca np. kierunkiem większej konkurencji) lub fundusz pożyczkowy, niż system poręczeń kredytowych. Głównym kierunkiem rozwoju gminy zdaniem respondentów (reprezentujących wiele różnych branż) powinna być turystyka, lecznictwo uzdrowiskowe i rozwój kulturalny. Propozycje te częściowo 5 Inne ograniczenia wymienione przez respondentów nie zależą od władz samorządowych. 60 pokrywają się ze wskazanymi przez Zespół Zadaniowy uczestniczący w tworzeniu dokumentów, na potrzebę których badanie to zostało przeprowadzone. Podczas seminarium członkowie Zespołu Zadaniowego na pierwszym miejscu wskazali jednak rolnictwo ekologiczne wraz z przetwórstwem rolno-spożywczym, na drugim zaś kierunki związane z wykorzystaniem walorów uzdrowiskowych oraz turystycznych. W kontekście tych ostatnich badani przedsiębiorcy zasygnalizowali potrzebę promocji gminy i jej zasobów. Przedsiębiorcy uznali swoją gminę jako przeciętne miejsce do prowadzenia działalności gospodarczej. Zarówno w ankietach, jak i na seminariach, przedsiębiorcy wspominali, iż uzdrowiskowy charakter gminy ogranicza rozwój przemysłu. Nieliczni respondenci ze względów środowiskowych rozważają kwestię przeniesienia swojej firmy do innej gminy. Inne ograniczenia działalności gospodarczej, poza zaakcentowanymi w niniejszych wnioskach, nie należą do kompetencji samorządu gminy, lecz wynikają z ustawodawstwa oraz ogólnej sytuacji gospodarczej w kraju. Z pewnością poprawa stanu infrastruktury technicznej w znacznym stopniu wsparłaby rozwój przedsiębiorczości w gminie, jednak poza czynnikami materialnymi, ogromne znaczenie mają również kwestie wymagające mniejszego zainwestowania finansowego, jak np. usprawnienie procedur administracyjnych (np. likwidacja barier biurokratycznych) oraz budowanie zaufania do władz lokalnych (promowanie pozytywnego stosunku do przedsiębiorców). 61 Załącznik Nr3 Raport z badania perspektyw rozwoju zawodowego młodzieży w Kamieniu Pomorskim W celu poznania odczuć młodych mieszkańców gminy odnośnie ich własnych opinii na temat ich perspektyw zawodowych i oceny MiG Kamień Pomorski, jako miejsca, w którym chcieliby się kształcić, mieszkać i pracować. Do badań wytypowano uczniów 2 kamieńskich szkół średnich. W celu poznania ich opinii posłużono się kwestionariuszem ankiety. W wyniku przeprowadzonych badań udało się zgromadzić bogaty materiał w postaci 51 wypełnionych kwestionariuszy ankiet. Do dalszych analiz zakwalifikowano ostatecznie 50 ankiet, których wyniki zaprezentowano poniżej. Badana młodzież w przeważającej większości pochodziła z obszarów wiejskich. Mieszkańcy z miasta Kamień Pomorski stanowili 36% badanych. 36% Wieś Miasto 64% Wykres 1. Respondenci według miejsca zamieszkania Źródło: opracowanie własne Dzięki takiemu rozkładowi respondentów, udało się w trakcie jednego badania poznać dwa często odmienne punkty widzenia, reprezentowane przez uczniów pochodzących z terenów wiejskich i miejskich, na co dzień borykających się z różnymi problemami i w różny sposób oceniających otaczającą ich rzeczywistość. Wychodząc z założenia, iż w wyznaczaniu kierunków przyszłego zawodowego życia młodych mieszkańców gminy Kamień Pomorski w największym stopniu wpływają wzorce wyniesione z rodzinnych domów i mając pełną świadomość, że sytuacja ekonomiczna rodziców w dużym stopniu warunkuje możliwość kształcenia dzieci, zdecydowano, iż badaniem należy objąć także poziom wykształcenia i aktywność zawodową rodziców. Okazało się, że 5% badanych uczniów wskazało, iż ich rodzice legitymują się wykształceniem podstawowym, blisko 20% uzyskało wykształcenie zawodowe, a około 50% średnie. 62 ilość wskazań 30 20 10 0 Podstawowe Zawodowe Średnie/ Średnie zawodowe Wyższe Wykres 2. Wykształcenie rodziców badanych uczniów Źródło: opracowanie własne Wyższymi studiami mogło pochwalić się 14% rodziców. Wskazania te należy uznać za bardzo pozytywne. Duży procent rodziców z wykształceniem średnim i wyższym, każe oczekiwać, iż młodzi ludzie tym bardziej zmotywowani będą do zdobywania dodatkowych kwalifikacji, tak by dorównać swoim rodzicom. Interesującym z punktu widzenia przyszłości młodego pokolenia jest niewątpliwie sytuacja ekonomiczna panująca w badanych rodzinach. Mimo wysokiego bezrobocia panującego w gminie, respondenci wskazywali, iż w 40 procentach domów oboje rodzice pracują zawodowo, a kolejne 40% rodzin to te, w których jeden z rodziców posiada stale źródło zatrudnienia. Niepokojącym zjawiskiem jest fakt, że aż 11% respondentów przyznaje, iż oboje rodzice pozostają bez pracy, a 9% rodzin respondentów utrzymują się z rent i emerytur. 5% 4% 11% 40% Tak, pracują oboje Tylko jeden z rodziców pracuje Rodzice pozostają bez pracy Jedno z rodziców pobiera emeryturę, rentę Oboje rodzice pobierają emeryturę rentę 40% Wykres 5. Czy rodzice pracują zawodowo? Źródło: opracowanie własne 63 Wyniki prowadzonych badań pozwalają stwierdzić, że kamieńska młodzież jest wnikliwym obserwatorem sytuacji panującej na rynku pracy. Doskonale zdaje sobie sprawę z faktu, iż rynek ten jest niezwykle trudny. Wśród respondentów aż 60% wskazało, iż czuje się zagrożona bezrobociem. Tym bardziej powinni być więc zmotywowani do podnoszenia swoich kwalifikacji, które powinny pomóc im znaleźć pracę po skończonej nauce, lub też rozpocząć działalności na własny rachunek. 6% 8% 28% Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć 26% 32% Wykres 6. Czy czujesz się zagrożony bezrobociem? Źródło: opracowanie własne Jednocześnie aż 26% badanych nie uważa, iż widmo bezrobocia jest ważnym problemem, a 6% zdecydowanie nie obawia się go. Kolejne pytanie zadane w arkuszu ankiety dostarcza informacji, iż kamieńska młodzież interesuje się sytuacją na rynku pracy i ma świadomość jej dużej złożoności. Młodzi ludzie oceniając otaczającą ich rzeczywistość, aż w 30% dochodzą do wniosku, że na terenie gminy nie ma pracodawców, którzy mogliby ich zatrudnić, ale dokładnie taki sam odsetek badanych wskazuje na to, iż widzi szanse na znalezienie zatrudnienia w Kamieniu Pomorskim w wybranym przez siebie zawodzie. Może to sugerować, iż rynek pracy w Kamieniu Pomorskim nie jest atrakcyjny dla dużej części respondentów ze względu na stosunkowo niewielką ofertę branż funkcjonujących na terenie gminy. Wychodząc z założenia, iż sytuacja na rynku pracy wymaga coraz wyższych kwalifikacji od pracowników zdecydowano o potrzebie zbadania, czy młodzi mieszkańcy Kamienia Pomorskiego pragną kontynuować dalszą naukę: • 64 % badanych zadeklarowało chęć dalszego kształcenia • 14% wskazało, że po skończeniu szkoły średniej szukać będzie swojego miejsca na rynku pracy • 14% chce wyjechać i pracować poza granicami gminy • 8% waha się. Kolejne pytania wykazały, iż największy odsetek uczniów chce kontynuować naukę w uczelni wyższej w formie studiów stacjonarnych, zaś 31% respondentów wskazało, iż są zdecydowani na zdobywanie nowych kwalifikacji w formie studiów zaocznych. Reforma szkolnictwa wyższego daje także szansę zdobycia wyższego wykształcenia zawodowego i tą możliwość wybrało 12%. Natomiast 64 4% deklaruje, iż będzie kontynuować naukę w szkołach pomaturalnych, a tylko 4% nie zamierza dalej kontynuować edukacji. Uznać należy, iż kamieńska młodzież doskonale zdaje sobie sprawę, że jej przyszłość zależy od jakości wykształcenia, które uda im się zdobyć. Największą bolączką wskazywaną przez ankietowanych był brak pieniędzy, który ogranicza ich dostęp do edukacji. Tak odpowiedziało aż 43% badanych. Ponad 30% obawia się, że sobie nie poradzi na uczelniach wyższych. Interesujące wydają się także wyniki mówiące, że aż 58% respondentów zdecyduje się na podjęcie studiów na zachodniopomorskich uczelniach, a 42% chce zdobywać nowe kwalifikacje na uczelniach spoza regionu. Najczęściej wskazując na takie ośrodki akademickie jak Poznań i Wrocław. W punktu widzenia przyszłości miasta i gminy interesujące było zbadanie, czy po zdobyciu wykształcenia młodzi ludzie planują powrót do rodzinnej miejscowości i czy to z nią wiążą swoje zawodowe plany. Okazało się, że 40% badanych zadeklarowało chęć powrotu do Kamienia Pomorskiego, co pozwala władzom gminy z optymizmem patrzeć w przyszłość i oczekiwać, iż ich aktywność zawodowa, a może także zaangażowanie w sprawy społeczne przełoży się na dynamiczny rozwój mikroregonu. 33% 40% 27% Tak Nie Trudno powiedzieć Wykres 7. Czy po zakończeniu nauki chcesz powrócić do Kamienia Pomorskiego? Źródło: opracowanie własne Jednak wskazać należy także, iż 27% badanych zdecydowanie odrzuca myśl o powrocie w rodzinne strony, motywując to najczęściej brakiem perspektyw zawodowych dla siebie na terenie gminy. Reszta badanych tj. 33% nie jest jeszcze zdecydowana. Zgodnie celami przygotowanych dokumentów (Wieloletni Program Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Polityka Przyciągania Inwestorów), a także wychodząc z założenia, iż to głównie najmłodsza część kamieńskiej społeczności, odczuwać będzie skutki polityki władz samorządowych, zdecydowano o potrzebie poznania opinii respondentów odnośnie działań, które pozwoliłyby na stworzenie lepszych warunków startu dla roczników wchodzących na rynek pracy. 65 Według 15 % badanych, Państwo powinno wspomagać młodych ludzi rozpoczynających karierę zawodową poprzez zwiększenie nakładów na zasiłki socjalne dla bezrobotnych absolwentów. Ale już 27% ankietowanych odpowiada, iż pożądaną formą pomocy, w pierwszym jakże trudnym okresie wchodzenia na rynek pracy, byłoby zwiększenie funduszy i stworzenie programów umożliwiających zdobywanie i podwyższanie kwalifikacji zawodowych. 4% 1% 10% 15% 15% 27% 10% Zasiłki socjalne dla bezrobotnych absolwentów 18% Zwiększanie możliwości zdobywania i podwyższania kwalifikacji zawodowych /kursy, szkolenia Płatny staż w wybranym zakładzie pracy Bezpłatny staż w zamian za uprawdopodobnienie przyjęcia do pracy Niskooprocentowane kredyty na własną działalność gospodarczą Preferencje w dostępie do rynku pracy w ramach UE Prace interwencyjne lub roboty publiczne dla bezrobotnych absolwentów Prefererencje dla rozpoczynających działalność Wykres 8. W jaki sposób państwo powinno wspierać młodych ludzi? Źródło: opracowanie własne Wśród respondentów 18% z aprobatą przyjęłoby wsparcie w formie finansowanych staży zawodowych w wybranych firmach, a 6% - uznało, iż atrakcyjny dla nich mógłby być program preferencyjnych kredytów na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Bardzo interesujących danych przyniosło także pytanie dotyczące wyszczególnienia sektorów, w których młodzi ludzie chcieliby w przyszłości podjąć pracę. • 41% badanych zadeklarowało chęć podjęcia własnej działalności gospodarczej • 20% ankietowany będzie szukał zatrudnienia w sektorze publicznym • 10% chciałoby podjąć pracę u prywatnego przedsiębiorcy 66 Z przeprowadzonych badań jednoznacznie wynika także, że młodzi ludzie dostrzegają oczywisty fakt, iż aby racjonalnie pokierować swoimi decyzjami zawodowymi, niezbędne jest posiadanie szerokiej i rzetelnej informacji. Co czwarty ankietowany oczekuje zdecydowanie szerszej informacji o szkołach przygotowujących do pracy w wybranych zawodach, a 27 % wskazuje, iż niezbędne są im informacje o rynku pracy, 30% - oczekiwałaby danych dotyczących warunków pracy w wybranych zawodach. Informacji o swojej własnej przydatności do wybieranych zawodów oczekiwałoby 16% ankietowanych. Przytoczone wyniki w jednoznaczny sposób wskazują na pilną potrzebę stworzenia profesjonalnego systemu doradztwa zawodowego. Jasno z nich wynika, iż młodzież świadoma jest wyzwań, jakie niesie ze sobą rynek pracy, a skomplikowana sytuacja panująca na nim nie ułatwia absolwentom startu w dorosłe zawodowe życie. Tym większe wyzwania przed dyrekcjami szkół, nauczycielami, pedagogami szkolnymi i wychowawcami, aby stworzyć takie warunki, by młodzieży uświadomić jej predyspozycje zawodowe, wspomóc ją radą i doświadczeniem, a przede wszystkim pomóc ocenić własne możliwości i motywować do podejmowania wyzwań. Aktywność ludzi młodych na rynku pracy w dużej mierze zależy od ich predyspozycji. Ważne jest jednak, aby poprzez odpowiednie doradztwo zawodowe i szkolenia dostarczyć im odpowiednich umiejętności, które będą poszukiwane na rynku pracy. Ankietowani młodzi mieszkańcy Kamienia najczęściej wskazywali, iż najchętniej uczestniczyliby w warsztatach uczących autoprezentacji, 22% wskazuje, że przydałyby się im zajęcia uczące komunikacji międzyludzkiej, zaś 16% pragnęłaby nauczyć się pisać CV, czy też list motywacyjny. Wybór zawodu jest dla młodego człowieka jedną z najważniejszych decyzji, jaką przyszło podjąć w jego dotychczasowym życiu. Dobra przemyślana decyzja, to bardzo często klucz do sukcesu w dorosłym życiu. W wielu europejskich krajach młodzi ludzie mogą liczyć na pomoc profesjonalnych doradców zawodowych, ale jak wskazują wyniki przeprowadzonych badań, polska rzeczywistość jest dalece odmienna. Aż 62 % ankietowanych przyznaje, iż wybierając zawód przede wszystkim kierują się uwagami rodziców, a 11% decydującego wpływu upatrywała w radach rodzeństwa. Zastanawiające i niepokojące jest, iż tylko 5 osób odpowiedziało, że podejmując tą ważna decyzje kierowało się radami wychowawcy, czy też pedagoga szkolnego. W dobie integracji europejskiej i szybko postępujących procesów globalizacji, młodzi, wykształceni ludzie, coraz częściej szukają swojej przyszłości już nie tylko poza granicami rodzinnych gmin, czy też województw, ale także decydują się na emigrację zarobkową do innych państw europejskich, bądź też wyjeżdżają daleko poza granicę starego kontynentu. Zjawisko to nasiliło się po 1 maja 2004 roku, gdy szereg państw zniosło obostrzenia związane z podejmowaniem legalnej pracy przez obywateli polskich na swoim terytorium. Z punktu widzenia interesów gospodarki narodowej jest to zjawisko wysoce niepokojące, gdyż najczęściej wyjeżdżają osoby najlepiej wykształcone, najbardziej przedsiębiorcze, a więc te, które są najbardziej pożądane w kraju. Według przeprowadzonych badań zjawisko to charakterystyczne jest także dla społeczności kamieńskiej - 32% respondentów wskazuje, iż w przypadku pojawienia się możliwości wyjechania za granicę uczyniliby to bez wahania, a kolejne 16% deklaruje, iż także wyjechałoby z Polski zbadawszy wcześniej warunki pracy i płacy za granicą. 67 Tylko 8% odrzuca możliwość wyjazdu z Polski w poszukiwaniu pracy, a kolejne 12% - może uczyniłoby to, ale dopiero po zbadaniu szans na pracę w kraju. Wśród czynników, które młodzi ludzie uważają za najważniejsze w swojej przyszłej pracy zawodowej, największy odsetek badanych wskazywał, iż najważniejsze jest dla nich wykonywanie ciekawej, interesującej pracy, a 27% respondentów uznało za bardzo ważne, by nowa praca umożliwiała zdobywanie nowych profesjonalnych kwalifikacji zawodowych. Dopiero na trzecim miejscu badani wskazują, iż praca ta powinna pozwalać na uzyskanie godziwych zarobków. Na pytanie: „Czy jesteś osobą przedsiębiorczą?” - aż 44% badanych odpowiedziało twierdząco. Tylko 2 % uznało się za osoby nieprzedsiębiorcze, a blisko 54% nie potrafiło określić swojej postawy. Jednocześnie jednak 36% badanych wykazało, iż miała już okazję pracować, z czego większość z nich wykonywało zarobkową pracę w kraju, a tylko 2 osoby przyznały się do pracy poza granicami Polski. 27% ankietowanych wskazało, iż wykonywana przez nich praca była nielegalna, ale aż 73% pracowała zgodnie z prawem. Kształtowanie postaw młodych ludzi jest procesem niezwykle złożonym, trudnym i długotrwałym. Niezwykle doniosłą rolę w nim pełni szkoła, która nie tylko powinna uczyć, ale także wychowywać, kształtować młodych ludzi, tak by mogli oni stać się zaradnymi gospodarczych skutecznymi uczestnikami procesów gospodarczych zachodzących w naszym kraju. Dlatego też uznając, iż to głównie w szkole kreowane są postawy przedsiębiorcze, a zarazem kształtowane zdolności zawodowe, spytano młodzież kamieńską o ich odczucia w tym zakresie. Okazało się, że według 68% badanych szkoła, do której uczęszczają kreuje postawy przedsiębiorcze, jednak aż 18% udzieliło odpowiedzi negatywnej, a 14% nie miało na ten temat zdania. 14% 18% 68% Tak Nie Trudno powiedzieć Wykres 9. Czy twoja szkoła kreuje postawy przedsiębiorcze? Źródło: opracowanie własne Bardzo podzielone były także opinie, co do odpowiedzi na pytanie: „Czy oferta edukacyjna szkół w regionie jest dostosowana do wymagań rynku pracy?” - 36% badanych uznało, iż szkoła nie przygotowuje do znalezienia się na konkurencyjnym rynku pracy, ale równocześnie 34% dało 68 odpowiedz twierdzącą, a co 3 respondent nie umiał tego jednoznacznie ocenić. Dużo lepiej zostały ocenione działania, jakie podejmuje szkoła w celu kreowania postaw przedsiębiorczych. Blisko 60% badanych uznało, iż w programie nauczania znalazły się przedmioty związane z przedsiębiorczością i że były one dobrze prowadzone. Tylko 5% odpowiadających wskazało, iż w szkole nie było takich zajęć. Większość młodych mieszkańców deklaruje, że pragnie w przyszłości rozpocząć działalność na własny rachunek, dlatego też wydawało się celowym spytać przyszłych, potencjalnych przedsiębiorców i inwestorów: „Jak oceniają panujące na rynku warunki do rozpoczęcia własnej działalności z gminie Kamień Pomorski?”. Tylko 2% odpowiedziało, że są one bardzo dobre, a kolejne 8% oceniło ją jako dobre. Aż 14 ankietowanych kategorycznie stwierdziło, iż warunki dla rozwoju przedsiębiorczości są w gminie niekorzystne, a 62% oceniło je jako przeciętne. Przytoczone odpowiedzi wskazują, iż istnieje uzasadniona potrzeba przedsięwzięcia działań zmierzających do stworzenia w gminie takich warunków, które umożliwią rozwój różnych form przedsiębiorczości mieszkańców i przyciągną na jej teren inwestorów z zewnątrz. Chcąc poznać, co w największym stopniu wpływa na fakt, iż tylko niewielka liczba młodych ludzi w rzeczywistości decyduje się na rozpoczęcie działalności na własny rachunek, a jednocześnie chcąc poznać główne bariery, które utrudniają im podjęcie takiej decyzji, poproszono ich o wskazanie tych czynników, które w największym stopniu negatywnie wpływają na ich decyzję. Największy odsetek badanych, bo aż 22%, za najważniejszą barierę uznał brak kapitału, 15% obawiało się zbyt skomplikowanego systemu podatkowego. Bardzo duża liczba ankietowanych wskazywała, iż istotną barierą w rozwijaniu własnej działalności jest brak wystarczającej wiedzy, o tym jak zakłada się i prowadzi własną firmę, 22% badanych obawiało się konkurencji na rynku. Na pytanie „Jak oceniają swoją wiedzę w zakresie możliwości skorzystania z programów przeznaczonych dla rozpoczynających działalność gospodarczą?” zdecydowana większość ankietowanych, bo aż 48% stwierdziło, że wie o istnieniu takich programów, ale jednocześnie deklarowała swoją niedostateczną wiedzę odnośnie miejsca uzyskania szczegółowych informacji o zasadach udzielania takiego wsparcia, 36% badanych uznało swoja wiedzę w tej dziedzinie za dalece niewystarczającą, a tylko 16% zadeklarowało, iż wie o możliwościach takiego wsparcia i wie również doskonale, gdzie szukać niezbędnych informacji. Członkostwo Polski w UE najczęściej postrzegane jest jako szansa dla młodego pokolenia. Dzięki nowym możliwością jakie niesie ze sobą otworzenie granic i przystąpienie do wspólnego rynku, stworzone zostały możliwości dla młodych ludzi na podejmowanie legalnej pracy i rozwijanie własnych firm, w większości państw UE. Dlatego też zdecydowano o potrzebie poznania opinii najmłodszego pokolenia mieszkańców Kamienia Pomorskiego, na temat tego co sądzą oni na temat UE. Czy postrzegają Wspólnotę Europejską jako szansę dla siebie i ludzi młodych, czy też uważają, że niesie ona ze sobą więcej zagrożeń. 69 20% 2% 2% 76% Szansą Zagrożeniem Trudno powiedzieć Inne Wykres 10. Czy UE jest szansą dla ludzi młodych? Źródło: opracowanie własne Aż 76 % ankietowanych uznaje wstąpienie Polski do UE jako szanse dla siebie i dla ludzi młodych. Tylko 2 % sceptycznie podchodzi do korzyści z wstąpienia do UE, a 20 % nie ma zdania na ten temat. 70
