Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy
Transkrypt
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Dołhobyczów na lata 2016-2020 Dołhobyczów, maj 2016r. Spis treści: I. Wstęp …………………………………………………………………………………...str. 3. I.1 Przesłanki i podstawy prawne opracowania GSRPS ……….…….…………………...str. 5. II. Ogólna charakterystyka gminy Dołhobyczów ………………………………………...str. 5. II.1. Rys historyczny gminy ………………………………………………………str. 5. II.2. Położenie administracyjne …………………………………………………...str. 7. III. Diagnoza ……………………………………………………………………………...str. 9. III.1. Dane o sytuacji demograficznej i społecznej w gminie …………………….str. 9. III.2. Rynek Pracy ……………………………………………………………….str. 10. III.3. Edukacja …………………………………………………………………...str. 13. III.4. System pomocy społecznej ………………………………………………..str. 17. III.5. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ……………………………………..str. 24. IV. Strategia rozwoju Gminy Dołhobyczów …………………………………………….str. 25. IV.1. Informacja o kompleksowej strategii rozwoju gminy ……………………..str. 25. IV.2. Podstawowe kierunki rozwoju zapisane w kompleksowej strategii rozwoju gminy……………………………………………………………………………..str. 26. V. Katalog zidentyfikowanych problemów w gminie …………………………………..str. 33. VI. Analiza SWOT ………………………………………………………………………str. 34. VII. Wizja i cele …………………………………………………………………………str. 35. VIII. Monitoring …………………………………………………………………………str. 40. IX. Źródła finansowania ………………………………………………………………...str. 40. X. Wskaźniki realizacji Strategii ………………………………………………………..str. 40. XI. Zarządzanie realizacją Strategii ...…………………………………………………...str. 43. XII. Zakończenie ………………………………………………………………………...str. 43. XIII. Załączniki ………………………………………………………………………….str. 45. 2 I. Wstęp Polityka społeczna, według Kurzynowskiego to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych zmierzająca do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej, sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie. Przytoczona definicja zawiera aż trzy istotne dla polityki społecznej cele: dbałość o warunki bytu, prorozwojowe struktury i stosunki społeczne. Pierwszy cel odwołuje się do dbania przez państwo, by społeczeństwo miało możliwość zaspokajania podstawowych potrzeb, poprzez pracę zarobkową, prawo do emerytury, renty lub świadczeń społecznych. Drugi cel wskazuje zaś na konieczność kształtowania kapitału ludzkiego, który byłby zdolny do realizowania różnorodnych zadań w warunkach konkurencji na rynkach. Trzeci cel wskazuje na potrzebę kształtowania stosunków społecznych w oparciu o zasadę sprawiedliwości oraz zapewnianie równości szans na starcie każdemu człowiekowi. Podmiotem odpowiedzialnym za kształtowanie i realizowanie polityki społecznej jest państwo, samorządy oraz organizacje pozarządowe. Jakość relacji oraz stopień współpracy między poziomem ogólnokrajowym, regionalnym oraz lokalnym decyduje o skuteczności polityki społecznej. W myśl nowej strategii zinstytucjonalizowana pomoc społeczna oferuje pomoc finansową i materialną jako instrument początkujący proces, umożliwiający osobom i rodzinom przezwyciężanie ich trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać we własnym zakresie. Działania te opierają się na zasadach programowania, subsydiarności, koncentracji, elastyczności i otwartości. Istotą nowego modelu działania pomocy społecznej, kreującej politykę społeczną – a w jej obszarze strategię rozwiązywania problemów społecznych – jest jej uspołecznienie zarówno w procesie planowania, jak też realizacji. Dobrem nadrzędnym strategii rozwiązywania problemów społecznych jest człowiek - jego potrzeby zarówno w kontekście indywidualnym, jak i społecznym. Strategia jest dokumentem opisującym, analizującym i wartościującym zjawiska w tym obszarze rzeczywistości, od którego zależy stworzenie wizji godnego życia zarówno jednostki, jak też grupy społecznej jako całości; w praktyce stanowi skuteczny instrument realizacji przyjętych założeń dla osiągnięcia stanu określonego w wizji. Państwo członkowskie Unii Europejskiej ma obowiązek prowadzenia w ramach Unii wspólnych działań wspierających, uzupełniających i koordynujących w szeroko pojętej dziedzinie ochrony ludności i rozwoju kapitału ludzkiego. Opracowanie strategii jest warunkiem pozyskiwania zewnętrznych 3 środków finansowych na realizację projektów dotyczących sfery społecznej zarówno z budżetu państwa, jak też funduszy Unii. Kluczowym programem społeczno-gospodarczym Unii Europejskiej jest Strategia Europa 2020. Jest ona nowym długookresowym programem rozwoju, zastępującym przyjętą w 2000 roku Strategię Lizbońską. „Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” podkreśla znaczenie współdziałania państw członkowskich na rzecz wychodzenia z kryzysu oraz wdrażania reform. W odpowiedzi na wyzwania związane z globalizacją, starzeniem się społeczeństw oraz rosnącą potrzebą racjonalnego wykorzystywania zasobów, wyznaczone zostały trzy podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety: wzrost inteligentny, czyli rozwój oparty na wiedzy i innowacjach, wzrost zrównoważony, czyli transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów i konkurencyjnej, wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu, wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. Podstawowymi instrumentami realizującymi cele zawarte w strategii są Krajowe Programy Reform, opracowywane przez państwa członkowskie oraz inicjatywy przewodnie, przygotowywane przez KE, a realizowane na poziomie UE, państw członkowskich, regionalnym oraz lokalnym. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych jest zgodna z dokumentami krajowymi i wojewódzkimi takimi jak: Strategia Długookresowa Kraju Polska 2030, Strategia Średniookresowa Kraju Polska 2020, Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020. Dokumenty te służą realizacji unijnej strategii na rzecz inteligentnego, zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Zapewnienie mieszkańcom gminy wysokiego poziomu życia uwarunkowane jest realizacją zadań z różnych dziedzin: edukacji, zdrowia, bezpieczeństwa, integracji społecznej. Są to zarówno zadania inwestycyjne – realizowane głównie przez Urząd Gminy (m.in.: poprawa warunków lokalowych i wyposażenia placówek użyteczności publicznej, zapewnienie dostępu do obiektów sportowych i rekreacyjnych), jak i zadania organizacyjne (organizacja zajęć pozalekcyjnych i czasu wolnego młodzieży, 4 zorganizowanie poradnictwa, kursów i szkoleń dla zainteresowanych rolników, osób bezrobotnych, przedsiębiorców). I.1 Przesłanki i podstawy prawne opracowania GSRPS Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. mówi, że do zadań własnych gminy należy opracowanie strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Niniejszy dokument stanowi aktualizację i jednocześnie uzupełnienie uchwalonej w 2008 roku strategii. Opracowanie jej jest podstawowym zadaniem, jakie stoi przed lokalnym samorządem. Strategia ta jest metodą umożliwiającą określanie celów strategicznych, ich późniejszą modyfikację w zależności od kształtującej się sytuacji oraz prezentacja działań niezbędnych do realizacji w/w celów. Funkcją podstawową każdej strategii jest informowanie mieszkańców oraz potencjalnych inwestorów przez odpowiednie władze o strategicznych długookresowych zamierzeniach i sposobach ich realizacji dotyczących rozwoju danej jednostki samorządowej. Rozwój gminy Dołhobyczów będzie efektem starań wszystkich jej mieszkańców oraz działających tu podmiotów gospodarczych, instytucji i organizacji. Rezultat będzie tym lepszy, jeśli w świadomości wszystkich wyżej wymienionych obecne będą najważniejsze wyzwania. Strategia ma sprawić, by działania podejmowane przez całkowicie od siebie niezależne jednostki i środowiska były skoordynowane, konieczne dla osiągnięcia wspólnego sukcesu, jakim jest rozwój gminy Dołhobyczów. II. Ogólna charakterystyka gminy Dołhobyczów II.1. Rys historyczny gminy Tereny dzisiejszej gminy Dołhobyczów wchodziły w najdawniejszej przeszłości w skład ziem, zwanych Grodami Czerwieńskimi będącymi dzielnicą czy tez krainą państwa polskiego za panowania Mieszka I. Najwcześniejsze wzmianki pozwalają powiązać dzieje omawianych terenów z historią pogranicza polsko–ruskiego. Tereny gminy leżały na pograniczu nie tylko państwowym, ale kulturowym i wyznaniowym. Sprzyjało to wytworzeniu się wyjątkowej symbiozy kulturowej opartej na współistnieniu w tym miejscu wielu narodów i religii. Wraz z rozwojem osadnictwa na terenach obecnej gminy Dołhobyczów zaznaczyło się współistnienie dwóch wielkich wyznań: łacińskiego 5 i prawosławnego. Kościół katolicki pojawił się na tych terenach w połowie XIV wieku wraz z osadnictwem polskim. Erekcji pierwszej parafii dokonano w Oszczowie 8 lipca 1472 roku. Najwcześniej wzmiankowaną wsią, w obrębie gminy jest Kościaszyn. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1394 r.. Kolejno pojawiały się miejscowości: Witków (1396 r.), Liski (1401 r.), Przewodów (1403 r.), Oszczów (1409 r.), Siekierzyńce (1421 r.), Horoszczyce (1421 r.), Dłużniów (1423 r.), Dołhobyczów (1430 r.), Myców (1435 r.). Nazwy innych wsi z terenu dzisiejszej gminy pojawiają w rejestrze łanowym ziemi bełskiej z 1472 roku: Chłopiatyn (1469 r.), Dłużniów (1423 r.), Gołębie (Hołubie – 1472 r.), Honiatyn (1468r.), Horodyszcze (1469 r.), Hulcze (1449 r.), Kadłubiska (1491 r.), Liwcze (1469 r.), Myców (1435 r.), Sulimów (1469 r.), Wyżłów (1472 r.), Żabcze (1455 r.), Żniatyn (1472 r.). Tereny dzisiejszej gminy, w czasach Rzeczypospolitej, znajdowały się w powiecie bełskim. Dopiero po III rozbiorze Polski część południowa gminy znalazła się w obrębie Galicji Zachodniej, część północna w zaborze rosyjskim. Niepokoje społeczne zmusiły cara Mikołaja II do wydania w 1905 roku ukazu o tolerancji religijnej. Ludność unicka zaczęła masowo przechodzić na katolicyzm. Po pierwszej wojnie światowej północna część gminy znalazła się w województwie lubelskim, południowa część w województwie lwowskim. Po 17 września 1939 r. weszły wojska sowieckie, ale na początku października, po ustaleniu linii demarkacyjnej na Bugu tereny te zostały pod okupacją niemiecką. Lata okupacji hitlerowskiej charakteryzowały się tutaj szczególnym okrucieństwem. Zginęło bardzo wielu Polaków. Między innymi Jan Potworowski, właściciel Hulcza. Zaangażowany w konspirację akowską został w 1943 roku wywieziony do Krakowa, gdzie zginął. Celowa polityka Niemców spowodowała ostre napięcia w stosunkach polsko – ukraińskich, doprowadzając do krwawych rzezi na ludności cywilnej. Walki polsko– ukraińskie toczone w latach 1943-1944 były jednymi z najokrutniejszych, jakie miały miejsce na ziemiach polskich. Po II wojnie światowej grunty dawnych majątków ziemskich zostały przejęte przez państwo (m.in. Hulcze, Liwcze, Kościaszyn, Dołhobyczów, Gołębie, Myców, Przewodów, Majdan), a na ich ziemiach utworzono Państwowe Gospodarstwa Rolne. Zatrudniona w nich została ludność, przede wszystkim, napływowa. Miejscowe tradycje i w większości tradycyjna zabudowa zostały zniszczone. Od 1951 roku Dołhobyczów stał się miejscowością graniczną. W roku 1954 przeprowadzono reformę terytorialną, która spowodowała powstanie gromad. Taki podział przetrwał do 1973 r., kiedy wprowadzono powtórnie podział na gminy w granicach istniejących do dzisiaj. 6 II.2. Położenie administracyjne Gmina Dołhobyczów położona jest w południowo-wschodniej części województwa lubelskiego na terenie powiatu hrubieszowskiego i graniczy: - od północy z gminą Mircze, - od zachodu z gminą Telatyn, - od południa z gminą Ulhówek, - od wschodu z Ukrainą. Pod względem fizyczno-geograficznym leży w obrębie czterech regionów: Kotliny Hrubieszowskiej, Grzędy Sokalskiej, Kotliny Pobuża i Roztocza Wschodniego. Rzeźba terenu na przeważającym obszarze jest urozmaicona, ale nie stwarza żadnych ograniczeń dla rozwoju funkcji rolniczych. Siedzibą władz gminnych (samorządu terytorialnego) jest miejscowość Dołhobyczów, połączona dogodnymi szlakami komunikacyjnymi z siedzibą powiatu i większymi ośrodkami miejskimi regionu. Dołhobyczów jest oddalony od miasta wojewódzkiego – Lublin około 160 km, od miasta powiatowego – Hrubieszów około 32 km, od Zamościa około 80 km, Gmina Dołhobyczów zajmuje obszar 214,2 km2 . 7 8 III. Diagnoza III.1. Dane o sytuacji demograficznej i społecznej w gminie Dołhobyczów Tab. nr 1. Dane statystyczne Gminy Miejscowości Sołectw Liczba Powierzchnia w km2 Dane statystyczne dotyczące Gminy w latach Wybrane dane statystyczne 2012 2013 Ludność 5904 5848 Ludność na 1 km2 28 28 Kobiety na 100 mężczyzn 102 103 Lesistość w % 15,5 15,5 Dochody ogółem budżetu gminy na 1 2921 2843 mieszkańca w zł Wydatki ogółem budżetu gminy na 1 2727 2836 mieszkańca w zł 32 26 214,2 2014 5758 27 103 15,5 3179 3212 Źródło: stat.gov.pl/bdl Tab. nr 2. Liczba ludności, obszar i procentowy udział gmin w ogólnej powierzchni powiatu 2004r. Lp. Gmina Ludność Obszar 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Miasto Hrubieszów Gmina Hrubieszów Gmina Dołhobyczów Gmina Horodło Gmina Mircze Gmina Uchanie Gmina Trzeszczany Gmina Werbkowice Razem: 18 661 10 958 6 175 5 762 7 868 5 114 4 738 10 200 69 476 33 km2 259 km2 214 km2 130 km2 233 km2 121 km2 90 km2 188 km2 1268 km2 Procentowy udział gmin w ogólnej powierzchni powiatu 2,6% 20,4% 16,9% 10,2% 18,5% 9,5% 7,1% 14,8% 100% Źródło: GUS: Ludność stan i struktura w przekroju terytorialnym 31.12.2004r. Tab. nr 3. Wiek społeczeństwa z podziałem na kobiety i mężczyzn Ogółem: 5848 Kobiety ogółem Wiek 0-17 Wiek 18-59 Wiek 60 lat i więcej Mężczyźni Wiek 0-17 Wiek 18-64 Wiek 65 lat i więcej 2971 491 1661 819 2877 501 2083 373 Źródło: GUS: Ocena zasobów pomocy społecznej 2014 W gminie Dołhobyczów obserwuje się systematyczny spadek liczby mieszkańców oraz wzrost liczby osób starszych na przestrzeni ostatnich lat. Największe saldo migracji 9 w województwie lubelskim jest w powiecie hrubieszowskim i wynosi poniżej -4,5 (przy średniej -2,2) . Niski przyrost naturalny i migracja powoduje, że wieś się starzeje. Młodzi, wykształceni mieszkańcy gminy emigrują w poszukiwaniu pracy do krajów Unii Europejskiej lub do dużych środowisk miejskich. Skutkiem tej migracji jest pozostawienie osób starszych bez możliwości kontaktu z rodziną, z młodszym pokoleniem. Społeczeństwo wsi wyraźnie się rozwarstwia. Ze względu na duże odległości dzielące członków rodziny zanikają różne formy kontaktu. Ludzie starzy, bardzo przywiązani do swojego „miejsca na ziemi” nie chcą emigrować razem z dziećmi. Brak dostatecznej infrastruktury pomocy społecznej stanowi poważne zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania starszego pokolenia. Niedostateczny rozwój aktywnych form wsparcia spowodować może wykluczenie tego pokolenia. Diagnoza sytuacji wskazuje, że w najbliższych latach bardzo dotkliwym problemem społecznym będzie starość. III.2. Rynek Pracy Tab. nr 4. Rynek pracy na terenie gminy Bezrobotni ogółem 528 Bezrobotni długotrwale 296 Bezrobotni z prawem do zasiłku 12 Źródło: ocena zasobów pomocy społecznej 2014 10 Tab. nr 5. Poziom bezrobocia w gminie Dołhobyczów w latach 2010 – 2014 Jednostka miary 2010 2011 2012 2013 2014 ogółem osoba 545 551 611 609 528 mężczyźni osoba 272 267 309 305 261 kobiety osoba 273 284 302 304 267 Gmina Dołhobyczów BEZROBOCIE REJESTROWANE Bezrobotni zarejestrowani wg płci Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wg płci ogółem % 14,2 14,6 16,4 16,6 14,8 mężczyźni % 13,2 13,0 15,3 15,2 13,3 kobiety % 15,4 16,6 17,8 18,3 16,6 PRACUJĄCY WEDŁUG INNEGO PODZIAŁU NIŻ PKD Pracujący wg płci ogółem osoba 327 343 313 290 b.d. mężczyźni osoba 135 149 119 114 b.d. kobiety osoba 192 194 194 176 b.d. osoba 54 58 53 50 b.d. Pracujący na 1000 ludności ogółem Źródło:www.stat.gov.pl/bdl Bardzo ważnym problemem społecznym jest bezrobocie, które sukcesywnie wzrasta. Bezrobocie w gminie jest skutkiem, przede wszystkim likwidacji PGR-ów. Od tego czasu prawie nie powstały zakłady produkcyjne. Najważniejsze zmiany na rynku pracy zaistniały od początku lat 90-tych, właśnie wtedy odnotowano znaczny spadek liczby pracujących, zmniejszoną aktywność zawodową, istotne przekształcenia w strukturze ludności pracującej, a w szczególności masowe bezrobocie. Zjawisko bezrobocia postrzegane jest jako problem społeczny o silnie negatywnej ocenie. Najbardziej negatywny wymiar ma masowość bezrobocia, zwłaszcza wśród ludzi młodych. 11 Tab. nr 6. Powody przyznania pomocy społecznej i liczba rodzin Powód trudnej sytuacji życiowej UBÓSTWO SIEROCTWO BEZDOMNOŚĆ POTRZEBA OCHRONY MACIERZYŃSTWA w tym: WIELODZIETNOŚĆ BEZROBOCIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ DŁUGOTRWAŁA LUB CIĘŻKA CHOROBA BEZRADNOŚĆ W SPRAWACH OPIEK.WYCHOWAWCZYCH I PROWADZENIA GOSP. DOMOWEGO – ogółem w tym: RODZINY NIEPEŁNE RODZINY WIELODZIETNE PRZEMOC W RODZINIE POTRZEBA OCHRONY OFIAR HANDLU LUDŹMI ALKOHOLIZM NARKOMANIA TRUDNOŚCI W PRZYSTOSOWANIU DO ŻYCIA PO ZWOLNIENIU Z ZAKŁADU KARNEGO TRUDNOŚCI W INTEGRACJI OSÓB, KTÓRE OTRZYMAŁY STATUS UCHODŹCY LUB OCHRONĘ UZUPEŁNIAJĄCĄ ZDARZENIE LOSOWE SYTUACJA KRYZYSOWA KLĘSKA ŻYWIOŁOWA LUB EKOLOGICZNA Liczba rodzin ogółem w tym: na wsi 206 206 0 0 3 3 13 13 13 13 Liczba osób w rodzinach 695 0 3 80 80 177 38 23 20 177 38 23 20 629 115 66 90 14 14 55 9 1 0 5 0 1 9 1 0 5 0 1 49 7 0 11 0 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 4 0 0 Źródło: GOPS Dołhobyczów Ubóstwo, bezrobocie, bezradność w sprawach opiekuńczo–wychowawczych, niepełnosprawność (szczególnie umysłowa), wszelkiego rodzaju uzależnienia - problemy te wyraźnie rysujące się na terenie gminy bardzo negatywnie wpływają na dzieci i młodzież. Obserwuje się, że narasta destrukcyjna orientacja życiowa, niskie poczucie własnej wartości. Negatywne wizje własnej osoby, podejrzliwość, brak zaufania, zwątpienie powodują zaburzenia stosunków międzyludzkich. U wielu młodych osób można stwierdzić zaburzenia w zakresie umiejętności do zdrowego i sprawnego funkcjonowania w życiu społecznym. Niezaspokojenie podstawowych potrzeb, szczególnie dziecka, powoduje trwałe ujemne rysy osobowości. Brak pewności jutra nie jest tylko przyczyną stresu i pogarszającego się zdrowia psychicznego, ale także przyczynia się do ucieczki do grup wsparcia wywodzących się ze 12 środowisk przestępczych. Dzieci i młodzież z rodzin zaburzonych emocjonalnie nie są zdolne do założenia własnej, szczęśliwej rodziny. Niedobór środków finansowych ogranicza edukację. Dzieci i młodzież pochodząca z rodzin dysfunkcjonalnych nie mają właściwych wzorców i zaspokojonych potrzeb emocjonalnych. Rodziny nie spełniają właściwie funkcji wychowawczych i terapeutycznych, nie przejawiają wysokich aspiracji w zakresie edukacji. Kumulacja problemów powoduje konieczność podjęcia rozwiązań systemowych niezbędnych do pełnego rozwoju dziecka. Niezbędne jest tworzenie i umacnianie różnych środowiskowych form pomocy dzieciom i młodzieży. Dotychczasowe działania nie wystarczają w pełni na eliminowanie negatywnych zachowań i postaw najmłodszego pokolenia. Brak jest także alternatywnych form rozwijania zainteresowań u młodego pokolenia. Jednym z powodów dysfunkcji rodziny jest niedostosowanie sposobów wychowania do nowej rzeczywistości. Standardy wychowywania dzieci w Polsce a w innych krajach są znacząco różne. Bardzo ważna jest także edukacyjna i integracyjna rola strategii – zarówno dla młodzieży jak i dorosłych. Może stanowić czynnik kształcenia – utrwalenia lokalnej tożsamości i związków mentalnych z miejscem zamieszkania a uczestnictwo w procesie tworzenia strategii (poprzez jego uspołecznienie) stwarza poczucie odpowiedzialności za losy własnej gminy. Nie bez znaczenia jest także ewentualny wzrost zaufania do władz lokalnych, ponieważ zazwyczaj skutkuje on większą aktywnością społeczną i obywatelską. III.3. Edukacja Tab. nr 7. Zestawienie danych dotyczących liczby uczniów na przełomie (bez klas „0”) lat 2004-2006 i 2015r. Podział Szkoły podstawowe Gimnazja suma Uczniowie z 3 szkół na terenie Gminy Dołhobyczów za rok 2004 2005 2006 2015 301 463 432 394 143 310 302 290 444 773 734 684 Źródło: GUS, Bank Danych Regionalnych, dane UG Dołhobyczów 13 Tab. nr 8. Liczba uczniów z podziałem na klasy oraz oddziały w Zespole Szkół w Przewodowie 2015r. Przedszkole Liczba uczniów 10 12 22 Szkoła podstawowa Liczba uczniów 12 7 11 0 4 10 44 Gimnazjum Liczba uczniów 7 10 9 26 92 Klasa Poniżej „0” „0” suma Klasa I II III IV V VI suma Klasa I II III suma suma ogółem Liczba oddziałów 1 1 2 Liczba oddziałów 1 1 1 0 1 1 5 Liczba oddziałów 1 1 1 3 10 Źródło: UG Dołhobyczów Tab. nr 9. Liczba nauczycieli i stosunek pracy Zespół Szkół w Przewodowie 2015r. Wyszczególnienie Liczba stosunków pracy nauczycieli 1 Zatrudnienie w pełnym wymiarze 2 8 Zatrudnie w niepeł wymiarze Ogółem ogółem liczba w tym etatu Razem etaty bez stopnia 3 stażysta kontraktowy mianowany dyplomowany 4 5 6 7 0 0 0 4 4 8 0 0 1 6 1 4,21 0,00 0,00 0,74 3,32 0,15 12,21 0,00 0,00 0,74 7,32 4,15 Źródło: UG Dołhobyczów 14 Tab. nr 10. Liczba uczniów z podziałem na klasy oraz oddziały w Zespole Szkół w Hulczu 2015r. Przedszkole Liczba uczniów 0 16 16 Szkoła podstawowa Liczba uczniów 14 13 15 15 13 14 84 Gimnazjum Liczba uczniów 13 13 18 44 144 Klasa Poniżej „0” „0” suma Klasa I II III IV V VI suma Klasa I II III suma suma ogółem Liczba oddziałów 0 1 1 Liczba oddziałów 1 1 1 1 1 1 6 Liczba oddziałów 1 1 1 3 10 Źródło: UG Dołhobyczów Tab. nr 11. Liczba nauczycieli i stosunek pracy Zespół Szkół w Hulczu 2015r. Wyszczególnie nie ogółem bez stopnia stażysta kontraktowy mianowany dyplomowany 2 3 4 5 6 7 15 0 0 0 5 10 liczba 6 0 0 1 3 2 w tym etatu 1,83 0,00 0,00 0,22 0,55 1,06 16,83 0,00 0,00 0,22 5,55 11,06 1 Zatrudnie w niepeł wymiarze Zatrudnienie w pełnym wymiarze Ogółem Liczba stosunków pracy nauczycieli Razem etaty Źródło: UG Dołhobyczów 15 Tab. nr 12. Liczba uczniów z podziałem na klasy oraz oddziały w Gminnym Zespole Szkół w Dołhobyczowie 2015r. Przedszkole Liczba uczniów 27 23 50 Szkoła podstawowa Liczba uczniów 30 35 33 23 25 27 173 Gimnazjum Liczba uczniów 25 20 28 73 296 Klasa Poniżej „0” „0” suma Klasa I II III IV V VI suma Klasa I II III suma suma ogółem Liczba oddziałów 2 1 3 Liczba oddziałów 2 2 2 1 1 2 10 Liczba oddziałów 2 1 2 5 18 Źródło: UG Dołhobyczów Tab. nr 13. Liczba nauczycieli i stosunek pracy Gminny Zespół Szkół w Dołhobyczowie 2015r. Wyszczególnienie Liczba stosunków pracy nauczycieli ogółem 1 2 Zatrudnie w niepeł wymiarze Ogółem Zatrudnienie w pełnym wymiarze bez stopnia 3 stażysta kontraktowy mianowany dyplomowany 4 5 6 7 31 0 1 0 17 13 liczba 9 0 1 4 2 2 w tym etatu 4,65 0,00 0,78 2,27 0,54 1,06 35,65 0,00 1,78 2,27 17,54 14,06 Razem etaty Źródło: UG Dołhobyczów Na przestrzeni lat obserwujemy znaczny spadek liczby dzieci w szkołach spowodowany niżem demograficznym oraz migracją zarobkową rodziców. 16 Wszystkie szkoły wyposażone są w pracownie przedmiotowe, pracownie komputerowe z wejściem do Internetu, sale gimnastyczne (niepełnowymiarowe) oraz stołówki szkolne i biblioteki. Stan techniczny szkoły w Hulczu jest zły. Budynek wymaga remontu. Okna są nieszczelne, nieestetyczne i trudno się otwierają. Stwarzają niebezpieczeństwo dla uczących się tam dzieci. Dach jest nieszczelny. Bardzo trudne jest utrzymanie właściwej temperatury w pomieszczeniach szkolnych. Elewacja budynku jest zniszczona, wymaga docieplenia. Otoczenie szkoły jest nieestetyczne, wymaga gruntownej zmiany. Stan techniczny w szkoły w Dołhobyczowie jest bardzo dobry. W latach 2010-2011 przeprowadzono kompleksową modernizację budynku szkoły, zagospodarowano teren przed szkołą. Ze względu na ograniczone środki finansowe nie dokończono realizacji zadania pn. „Kompleksowa modernizacja obiektów Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Dołhobyczowie wraz z budową przyszkolnej pełnowymiarowej sali sportowo – widowiskowej”, nie udało się wybudować pełnowymiarowej sali sportowo-widowiskowej. Stan techniczny w szkoły w Przewodowie jest zadowalający. W 2010 roku przeprowadzono modernizację budynku, został ocieplony, wymieniono okna, zmodernizowano kotłownię. W każdej ze szkół doposażono oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, wybudowano place zabaw dla dzieci. Ze względu na rozległy teren gminy dzieci oraz młodzież szkolna dowożona jest 2 autobusami i 2 busami Gminnego Zakładu Usług Komunalnych w Dołhobyczowie, oraz komunikacją publiczną PKS. Każdego dnia autobusy pokonują trasę około 600 km i przywożą na zajęcia szkolne około 450 uczniów. Koszty dowożenia ponosi gmina w wysokości około 35000 zł/miesiąc. III.4. System pomocy społecznej Zgodnie z Ustawą o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r (Dz. U. z 2015r., poz. 160), pomoc społeczna polega w szczególności na: 1. przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń, 2. pracy socjalnej, 3. prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej, 4. analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia pomocy społecznej, 5. realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb, 17 6. rozwoju nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb. Obowiązek zapewnienia realizacji zadań pomocy społecznej spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej w zakresie ustalonym ustawą. Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy: 1. współopracowanie i współrealizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka, 2. sporządzanie zgodnie z art. 16 a ustawy o pomocy społecznej oceny w zakresie pomocy społecznej, 3. udzielanie schronienia , zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym, 4. przyznawanie zasiłków okresowych, 5. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, 6. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego, 7. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, 8. przyznawanie zasiłku celowego w formie biletu kredytowego, 9. opłacanie składek na ubezpieczenie emerytalno–rentowe za osobę która rezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie nie zamieszkującymi matką ojcem, lub rodzeństwem, 10. praca socjalna, 11. organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczym dla osób z zaburzeniami psychicznymi, 12. prowadzenie i zapewnienie miejsc placówkach opiekuńczo–wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych, 18 13. prowadzenie i zapewnienie miejsc w mieszkaniach chronionych, 14. tworzenie gminnego systemu wsparcia nad dzieckiem i rodziną, 15. dożywianie dzieci, 16. sprawienie pogrzebu w tym osobom bezdomnym, 17. kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu, 18. sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie również w wersji elektronicznej, 19. utworzenie i utrzymanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników, 20. przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych, 21. opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Do zadań własnych gminy należy: 1. przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych, 2. przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze, 3. prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym, oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki, 4. podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych potrzeb gminy ,w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych, 5. współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach. Do zadań zleconych realizowanych przez gminę należy: 1. organizowanie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi, 2. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną, 3. prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi, 19 4. realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia, 5. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielenie schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania cudzoziemcom, o których mowa w art. 5a ustawy o pomocy społecznej, 6. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielenie schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania cudzoziemcom, którzy uzyskali zgodę na pobyt tolerowany na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, 7. wypłacanie wynagrodzenia za sprawowanie opieki. Wykres nr 1. Udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem 16 14 12 10 8 w gminie 6 w powiecie 4 w województwie 2 0 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne GOPS 20 Rodziny objęte pomocą społeczną Tab. nr 14. Typy rodzin objętych pomocą społeczną Wyszczególnienie RODZINY OGÓŁEM 233 233 Liczba osób w rodzinach 736 o liczbie osób 1 2 3 4 5 6 i więcej w tym rodziny z dziećmi ogółem o liczbie dzieci 1 2 3 4 5 6 7 i więcej RODZINY NIEPEŁNE OGÓŁEM o liczbie dzieci 1 2 3 4 i więcej RODZINY EMERYTÓW I RENCISTÓW OGÓŁEM o liczbie osób 1 2 3 4 i więcej 63 43 34 31 33 29 126 37 41 27 10 6 4 1 25 12 6 2 5 35 63 43 34 31 33 29 126 37 41 27 10 6 4 1 25 12 6 2 5 35 63 86 102 124 165 196 564 108 175 137 64 40 31 9 85 24 22 8 31 104 8 10 7 10 8 10 7 10 8 20 21 55 Liczba rodzin Źródło: GOPS Dołhobyczów Tab. nr 15. Liczba rodzin pobierających zasiłek na dzieci 2015r. Rodziny pobierające zasiłek rodzinny na: 1 dziecko Liczba rodzin pobierających zasiłek rodzinny 2015r. 101 2 dzieci 75 3 dzieci 30 4 i więcej dzieci 18 Suma 224 Źródło: GOPS Dołhobyczów 21 Tab. nr 16. Informacje o rodzinach pobierających świadczenia rodzinne 2015r. Liczba rodzin pełnych1) bez dziecka niepełnosprawnego, pobierających świadczenia rodzinne, 2015r. Dochód rodzinny w przeliczeniu na osobę: z 1 dzieckiem z 2 dzieci z 3 dzieci z 4 i więcej dzieci bez dochodu 9 2 2 0 do 200 zł 14 22 8 7 od 200,01 do 400 zł 13 17 7 5 od 400,01 do 539 zł 15 13 3 0 od 539,01 do 574 zł 1 3 0 0 od 574,01 do 1922 zł 8 5 4 1 suma 60 62 24 13 Liczba rodzin pełnych1) z dzieckiem niepełnosprawnym pobierających świadczenia rodzinne 2015r. Dochód rodzinny w przeliczeniu na osobę z 1 dzieckiem z 2 dzieci z 3 dzieci z 4 i więcej dzieci bez dochodu 1 0 0 0 do 200 zł 2 0 1 2 od 200,01 do 400 zł 1 1 1 0 od 400,01 do 539 zł 2 2 0 1 od 539,01 do 574 zł 0 0 0 0 od 574,01 do 1922 zł 0 1 0 0 suma 6 4 2 3 Liczba rodzin niepełnych2) bez dziecka niepełnosprawnego pobierających świadczenia rodzinne, 2015r. Dochód rodzinny w przeliczeniu na osobę: z 1 dzieckiem z 2 dzieci z 3 dzieci z 4 i więcej dzieci bez dochodu 11 1 0 0 do 200 zł 8 3 2 2 od 200,01 do 400 zł 11 2 2 1 od 400,01 do 539 zł 4 2 0 0 od 539,01 do 574 zł 0 1 0 0 od 574,01 do 1922 zł 4 0 0 0 suma 38 9 4 3 Liczba rodzin niepełnych2) z dzieckiem niepełnosprawnym pobierających świadczenia rodzinne, 2015r. Dochód rodzinny w przeliczeniu na osobę z 1 dzieckiem z 2 dzieci z 3 dzieci z 4 i więcej dzieci bez dochodu 0 0 0 0 do 200 zł 0 0 0 0 od 200,01 do 400 zł 0 1 0 0 od 400,01 do 539 zł 0 0 0 0 od 539,01 do 574 zł 0 0 0 0 od 574,01 do 1922 zł 0 0 0 0 suma 0 1 0 0 1) Rodziny z wyłączeniem osób samotnie wychowujących dzieci (art. 3 pkt 17a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych) 2) Rodziny osób samotnie wychowujących dzieci (art. 3 pkt 17a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych) Źródło: GOPS Dołhobyczów 22 Tab. nr 17. Liczba rodzin zastępczych według gmin-stan na dzień 31 grudnia 2014 r. wyszczególnienie M. Hrubieszów Gm. Dołhobyczów Gm. Hrubieszów Gm. Werbkowice Gm. Mircze Gm. Horodło Gm. Trzeszczany Gm. Uchanie Ogółem Ogółem rodziny zastępcze Liczba Liczba rodzin dzieci 24 31 12 15 7 10 7 10 6 13 6 6 5 5 2 2 69 92 Rodziny spokrewnione Liczba Liczba rodzin dzieci 15 18 8 9 5 8 3 3 4 7 5 5 5 5 2 2 47 57 Rodziny niezawodowe Liczba Liczba rodzin dzieci 7 8 3 4 2 2 0 0 1 3 1 1 0 0 0 0 14 18 Rodziny zawodowe Liczba Liczba rodzin dzieci 2 5 1 2 11 0 3 7 1 3 0 0 0 0 0 0 8 17 1-jedno pogotowie rodzinne bez przyjętych dzieci Źródło: Program Rozwoju Pieczy Zastępczej powiat Hrubieszowski Tab. nr 18. Wskaźnik deprywacji lokalnej [%] Wartość wskaźnika Dynamika 2012 115 87 2013 121 105 2014 126 104 Źródło: ocena zasobów pomocy społecznej 2014r. Tab. nr 19. Budżet polityki społecznej [zł] Ochrona zdrowia Pomoc społeczna Edukacyjna opieka wychowawcza 2012 11.976 2.615.568 137.181 2013 19.645 2.638.935 132.884 2014 11.985 2.760.249 119.163 Źródło: ocena zasobów pomocy społecznej 2014r. Niekorzystną cechą rynku pracy jest bardzo wysoki udział bezrobotnych korzystających z pomocy społecznej. Bardzo negatywnym zjawiskiem jest długotrwałe bezrobocie, poszukujący pracy dłużej niż 12 miesięcy stanowią aż 59 % ogółu bezrobotnych. Długotrwałe bezrobocie dotyczy przede wszystkim osób z niskimi kwalifikacjami zawodowymi. Liczba rodzin pobierających zasiłek na dzieci stanowi 3,9% ludności w gminie Dołhobyczów. Duży procent tych rodzin to rodziny pełne z jednym i dwójką dzieci, z dochodem nie przekraczającym 200 zł. Również spory procent stanowią rodziny niepełne z jednym i dwójką dzieci. W porównaniu do innych gmin, w Gminie Dołhobyczów jest sporo rodzin zastępczych (12 rodzin), najwięcej jest rodzin spokrewnionych (8 rodzin), jest tylko jedna rodzina zawodowa. 23 III.5. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej GOPS jest jednostką organizacyjną gminy. Koszt funkcjonowania GOPS w roku 2014 wyniósł 339,616,04 zł z tego: dotacja 145,000,00 zł, dofinansowanie gminy 194,616,04zł. dochody GOPS z tytułu usług opiekuńczych 14,620,00 zł. Wykres nr 2 Koszty funkcjonowania GOPS w 2014r. 14 620 dotacja środki własne gminy dochody GOPS 145 000 180 041 Źródło: Opracowanie własne GOPS Tab. nr 20. Wskaźnik wydatków GOPS Całkowity roczny koszt prowadzenia i utrzymania GOPS [zł] Wydatki na realizację zadań z pomocy społecznej i integracji [zł] Wartość wskaźnika[%] Dynamika[%] 2012 2013 2014 2.611.145 2.684.580 2.772.234 2.627.544 2.658.580 2.772.234 99 105 101 102 100 99 Źródło: Opracowanie własne GOPS 24 IV. Strategia Rozwoju Gminy Dołhobyczów 2007-2020 IV.1. Informacja o kompleksowej strategii rozwoju gminy „Strategia Rozwoju Gminy Dołhobyczów na lata 2007-2020” zatwierdzona uchwałą Rady Gminy Dołhobyczów nr VIII/78/2007 z dnia 29 czerwca 2007 roku jest podstawowym narzędziem prowadzonej przez samorząd gminny polityki, wyznacza cele i kierunki rozwoju gminy do 2020 roku. U podstaw formułowania misji i celów strategicznych rozwoju gminy Dołhobyczów stoi przekonanie jej władz i mieszkańców, że gmina ma potencjalne szanse rozwoju ze względu na położenie na wschodniej granicy Unii Europejskiej, a głównym jej celem jest osiąganie trwałego i zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego poprzez: - tworzenie warunków wzrostu gospodarczego, - stworzenie szans poprawy jakości życia mieszkańców, - skuteczne pozyskiwanie i wykorzystanie funduszy zewnętrznych. Strategia obejmuje podstawowe aspekty dotyczące funkcjonowania gminy: zasoby ludzkie, edukację, nowoczesne rolnictwo, środowisko przyrodnicze i infrastrukturę techniczną, kulturę i dziedzictwo narodowe, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich, a także poprawę atrakcyjności gminy. „Strategia Rozwoju Gminy Dołhobyczów na lata 2007-2020” jest dokumentem kompatybilnym z dokumentami o znaczeniu ponad lokalnym. Przyjęty horyzont czasowy Strategii oraz jej główne założenia bezpośrednio nawiązują do zasad polityki regionalnej państwa i polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Zakres „Strategii Rozwoju Gminy Dołhobyczów na lata 2007-2020” ściśle wpisuje się w podstawowe dokumenty gwarantujące możliwość rozwoju z wykorzystaniem zewnętrznych źródeł finansowania, w szczególności funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Poza zgodnością z dokumentami określającymi kierunki polityki wspólnotowej w okresie 2014-2020, niniejsza Strategia wpisuje się w horyzont czasowy oraz założenia, cele i kierunki działań zdefiniowane w strategicznych dokumentach sektorowych na poziomie krajowym i regionalnym. „Strategia Rozwoju Gminy Dołhobyczów na lata 2007–2020” zgodna jest również z Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich, szczególnie ważne pod kątem realizacji zadań poprawiających wieloaspektowo funkcjonowanie jednostek osadniczych jest działanie: ,,Zwiększanie włączania społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich”. Realizacja tego działania tworzy warunki dla rozwoju społeczno-ekonomicznego obszarów wiejskich i aktywizacji ludności wiejskiej przez 25 wsparcie inwestycyjne przyznawane na realizację projektów związanych z zagospodarowaniem przestrzeni publicznej, w tym utrzymaniem, odbudową i poprawą stanu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi oraz podniesienie atrakcyjności turystycznej obszarów wiejskich. Działanie będzie wpływać na poprawę jakości życia na obszarach wiejskich przez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi oraz promowanie obszarów wiejskich. Umożliwi rozwój tożsamości społeczności wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz wpłynie na wzrost atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej obszarów wiejskich. IV.2. Podstawowe kierunki rozwoju zapisane w kompleksowej strategii rozwoju gminy Podstawowym celem rozwoju gminy Dołhobyczów jest osiąganie trwałego zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego. Istotą trwałego zrównoważonego rozwoju gminy jest powiązanie rozwoju gospodarczego i wzrostu jakości życia ludności z poprawą środowiska przyrodniczego i zachowaniem go dla przyszłych pokoleń. Realizacja celów strategii stwarza warunki wzrostu gospodarczego, poprawia szanse jakości życia mieszkańców, wskazuje jak racjonalnie wykorzystywać środowisko przyrodnicze i kulturowe przy jednoczesnej jego ochronie dla zrównoważonego rozwoju obszaru gminy. Strategia zawiera dziesięć najważniejszych priorytetów, z których żaden nie został w pełni wdrożony. Natomiast część zadań została zrealizowana, a część jest w trakcie realizacji. Obecnie prowadzone są prace nad aktualizacją Strategii Rozwoju Gminy Dołhobyczów na lata 2007-2020. Priorytet 1: Zasoby ludzkie Cel: Wzmocnienie zasobów ludzkich Działania: współpraca z PUP w celu prowadzenia aktywnej polityki rynku pracy (aktywizacja zawodowa), wspieranie zatrudnienia w ramach różnych form ekonomii społecznej (popularyzacja przedsiębiorczości i samozatrudnienia), wspieranie kształcenia ustawicznego, usprawnienie kondycji fizycznej dzieci i młodzieży, udostępnienie sal gimnastycznych do aktywnego spędzania czasu przez społeczeństwo, 26 promowanie aktywnego wypoczynku wszystkich grup społecznych. Cel: Wspieranie integracji społecznej i ograniczenie ubóstwa Działania: rozwój sprawnego systemu pomocy społecznej (wzmocnienie kadr i środowiskowe formy wsparcia), wspieranie grup najbardziej narażonych na wykluczenie społeczne (utworzenie Centrum Aktywności Seniora), świadczenie usług opiekuńczych, promowanie mieszkań chronionych, rozwój usług wspomagających i ułatwiających codzienne funkcjonowanie, wnioskowanie o utworzenie mini-ośrodków czasowej opieki nad dzieckiem, propagowanie rozwoju sieci świetlic środowiskowych, dostępnych dla wszystkich z szeroką ofertą dającą możliwość rozwoju zainteresowań, wnioskowanie o tworzenie kawiarenek internetowych, tworzenie klubów młodzieżowych, promocja kultury fizycznej jako najtańszej formy profilaktycznej. Cel: Poprawa bezpieczeństwa publicznego Działania: zmniejszenie poczucia zagrożenia obywateli, zwiększenie bezpieczeństwa pożarowego poprzez unowocześnienie bazy sprzętu ratowniczo-gaśniczego, dążenie do usprawnienia działań ratowniczych, podejmowanie działań w czasie klęsk żywiołowych, wzmocnienie kooperacji w zakresie zabezpieczenia granicy państwa, zwiększanie bezpieczeństwa drogowego poprzez poprawę infrastruktury drogowej. Cel: Poprawa obsługi ludności Działania: zwiększenie dostępności mieszkańców do usług informacyjnych i poradnictwa (punkty doradztwa i punkty dostępu do szerokopasmowego Internetu), doskonalenie kadr instytucji samorządowych, modernizacja budynku urzędu gminy i innych obiektów gminnych. 27 Cel: Poprawa obsługi zdrowotnej ludności Działania: optymalizacja systemu opieki zdrowotnej (zwiększenie liczby gabinetów stomatologicznych i lekarskich) z zachowaniem usług dotychczasowych, zwiększenie dostępności do systemu ratownictwa medycznego – zabieganie o utworzenie podstacji pogotowia ratunkowego w Dołhobyczowie, promocja zdrowia wśród mieszkańców. Cel: Wzmacnianie i wykorzystywanie kapitału kulturowego i społecznego Działania: promowanie rozwoju różnych form społeczeństwa obywatelskiego, zwiększanie kapitału organizacji pozarządowych oraz wsparcie w ich ramach różnych form zatrudnienia, upowszechnianie kultury oraz wzrost uczestnictwa społeczeństwa w życiu kulturalnym, wspieranie inicjatyw obywatelskich, wspieranie rozwoju usług z zakresu upowszechniania kultury, wybudowanie wielofunkcyjnego ośrodka użyteczności publicznej. Priorytet 2: Edukacja Cel: Podniesienie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców Działania: utrzymanie infrastruktury szkolnej na poziomie adekwatnym do potrzeb, termomodernizacja obiektów szkolnych w Dołhobyczowie i w Przewodowie, podnoszenie jakości kształcenia, poprawa wyposażenia szkół w odpowiednie zaplecze dydaktyczno – techniczne, wprowadzanie nowoczesnych form nauczania w zakresie przedsiębiorczości, innowacyjności, ekologii, integracji z krajami Unii Europejskiej, tworzenie bazy sportowej (budowa pełnowymiarowej sali gimnastycznej), rozwijanie różnych form edukacji pozaszkolnej: formalnej i nieformalnej, promowanie nauki języków obcych, sprzyjanie utrzymaniu w Dołhobyczowie szkół ponadgimnazjalnych i policealnych. 28 Priorytet 3: Gospodarka wodno-ściekowa i odpady Cel: Poprawienie poziomu gospodarki wodno–ściekowej Działania: rozbudowa sieci kanalizacyjnych z wykorzystaniem istniejących oczyszczalni ścieków, promowanie przydomowych oczyszczalni ścieków w miejscowościach o zabudowie rozproszonej, rozbudowa i budowa sieci wodociągowych w miejscowościach: Sulimów, Horodyszcze, Gołębie, Zaręka, Siekierzyńce i Horoszczyce, utrzymanie ujęć wody i sieci wodociągowych w dobrym stanie technicznym, modernizacja stacji poboru wody w Dołhobyczowie. Cel: Efektywna gospodarka odpadami Działania: przysposobienie i wstępna segregacja odpadów, usprawnienie i rozszerzenie systemu odbierania odpadów, zakup specjalistycznego sprzętu do wywozu odpadów. Priorytet 4: Nowoczesne rolnictwo Cel: Rozwój i podnoszenie konkurencyjności rolnictwa Działania: wspieranie marketingu artykułów rolnych i spożywczych, wspieranie w zakresie poprawy struktury obszarowej gospodarstw, wspieranie działań w zakresie: - poprawy rentowności gospodarstw (modernizacja technologiczna oraz poprawa jakości produktów rolnych), - ukierunkowania produkcji rolniczej w oparciu o istniejące warunki przyrodnicze (gospodarstwa ekologiczne), - wprowadzania nowych upraw i atrakcyjnych hodowli, dostosowanych do potrzeb rynku, - rozszerzania hodowli bydła i trzody chlewnej w oparciu o wykorzystanie naturalnej bazy paszowej, 29 - unowocześniania gospodarstw i wspierania rozwoju działalności na rzecz rolnictwa (szkolenia, współpraca z zagranicą, wizyty studyjne). Priorytet 5: Drogi i komunikacja Cel: Poprawa dostępności komunikacyjnej służącej konkurencyjności regionu Działania: dostosowanie sieci drogowej do potrzeb, poprawa stanu technicznego dróg, budowa na odcinkach zwartej zabudowy chodników i ścieżek rowerowych, utwardzanie dróg dojazdowych do gruntów rolnych i kompleksów leśnych, promowanie rozwoju sieci szlaków turystycznych, budowa i utrzymanie pomocniczej infrastruktury drogowej, partycypacja w budowie dróg, chodników, ścieżek rowerowych wykonywanych przez samorząd powiatowy i wojewódzki, tworzenie warunków do powstania giełdy towarowo-rolnej oraz infrastruktury usługowej. Priorytet 6: Energetyka Cel: Poprawa efektywności dostaw energii Działania: współpraca z przedsiębiorstwami energetycznymi w zakresie: - utrzymania przebiegu tranzytowych linii wysokiego napięcia 220 kV ZamośćDobrotwór (Ukraina) oraz 110 kV Hrubieszów- Poturzyn ze strefami bezpieczeństwa, - utrzymania sprawności sieci średnich i niskich napięć, ich modernizacji i rozbudowy, - minimalizacji uciążliwych linii i urządzeń elektroenergetycznych poprzez realizację linii kablowych na terenach o szczególnych wartościach przyrodniczych i kulturowych, umożliwienie budowy gazociągu wysokiego ciśnienia przechodzącego przez granicę polsko-ukraińską, utworzenie korytarza transportowego ropy naftowej (ropociąg Brody - Płock), umożliwianie prac geologiczno–wiertniczych (poszukiwanie złóż mineralnych), 30 modernizacja oświetlenia ulicznego we wszystkich miejscowościach gminy o zwartej zabudowie, modernizacja sieci ciepłowniczej w osiedlach o zwartej zabudowie, wspieranie wykorzystywania energii odnawialnej. Priorytet 7: Ochrona środowiska Cel: Utrzymanie wysokich walorów przyrodniczych i środowiskowych Działania: wspieranie działań redukujących emisję zanieczyszczeń do atmosfery poprzez wprowadzanie energooszczędnych systemów grzewczych, uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej na obszarach zwartej zabudowy, wyeliminowywanie istniejących zagrożeń wód podziemnych poprzez likwidację dzikich wysypisk śmieci, propagowanie wykonywania przydomowych oczyszczalni ścieków, uszczelniania szamb, racjonalna gospodarka odpadami, ochrona rezerwatu „Suśle Wzgórza”, Doliny Środkowego Bugu i Dołhobyczowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, podejmowanie działań w celu wprowadzenia do rolnictwa przyjaznych środowisku sposobów uprawy roślin i hodowli zwierząt, prowadzenie edukacji ekologicznej, zahamowanie procesów degradacyjnych związanych z erozją gleby, przywracanie właściwych stosunków wodnych w glebie. Priorytet 8: Kultura i dziedzictwo narodowe Cel: Ochrona i pielęgnacja dziedzictwa kulturowego Działania: pielęgnowanie i promowanie własnej historii, tradycji i kultury ludowej, rozwijanie tożsamości narodowej i regionalnej wśród młodego pokolenia, wspomaganie rewaloryzacji i tworzenie warunków ochrony i utrzymania obiektów o znaczeniu zabytkowym, tworzenie szlaków turystycznych w oparciu o walory kulturowe i historyczne, promowanie dziedzictwa kulturowego regionu jako miejsca spotkań różnych kultur. 31 Priorytet 9: Rozbudowa i modernizacja wzmocnieniu konkurencyjności regionu infrastruktury służącej Cel: Wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich Działania: wzmocnienie niektórych ośrodków wiejskich jako centrów gminy: - promowanie lokowania usług publicznych bezpośrednio w środowisku wiejskim (głównie w ośrodku gminnym – Dołhobyczów), - wspieranie lokalizacji różnych branż przemysłowych, gwarantujących utrzymanie czystego środowiska, - uruchomienie produkcji elementów betonowych na potrzeby gminy z wykorzystaniem partnerstwa publiczno-prywatnego, promowanie działań wykorzystujących naturalne walory kulturowo-przyrodnicze do czerpania dodatkowych dochodów przez mieszkańców gminy, wsparcie dywersyfikacji gospodarstw rolnych w kierunku działalności pozarolniczej, współpraca w zakresie utworzenia bazy szkoleniowo- wypoczynkowej, wspomaganie rozwoju przedsiębiorczości, związanej z przetwórstwem produktów rolnych oraz produkcji zdrowej żywności, organizowanie potencjału przetwórczego i przechowalniczego przez wspieranie rozwoju bazy technicznej (chłodnie, magazyny, silosy), wspieranie budowy zbiorników wodnych w celach rekreacyjnych i retencyjnych, promowanie budowy bazy turystycznej. Priorytet 10: Poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej gminy Cel: Poprawa wizerunku gminy Działania: kreowanie wizerunku gminy (turystyka kulturowa), promocja imprez wodnych na rzece Bug, wspomaganie atrakcyjności poszczególnych miejscowości (Plan Rozwoju i Odnowy Miejscowości), wspomaganie działań promocyjnych organizacji pozarządowych, porządkowanie struktury przestrzennej planowanego miasta granicznego Dołhobyczowa, jako centralnego punktu gminy, 32 zachowanie regionalnej specyfiki i charakteru wsi, wspieranie inicjatyw obywatelskich. Cel: Poprawa spójności terytorialnej Działania: ponad lokalne partnerstwo wdrażania polityki rozwoju, rozwiązywanie wspólnych problemów o charakterze transgranicznym (Polska– Ukraina), nawiązanie współpracy z Centrum Kompetencji Europejskiej, współpraca przy tworzeniu rynku transgranicznego. V. Katalog zidentyfikowanych problemów w gminie Ronald Maris definiuje problemy społeczne jako ogólne wzory zachowania ludzkiego lub warunków społecznych, które są postrzegane jako zagrożenia dla społeczeństwa przez znaczącą liczbę ludności, przez silne grupy, bądź charyzmatyczne jednostki, oraz które mogą być rozwiązane czy też którym można jakoś zaradzić. 1. bezrobocie, 2. niezaradność, 3. ubóstwo, 4. migracja zarobkowa, 5. starzenie się społeczeństwa, 6. brak umiejętności kształcenia ustawicznego, 7. niskie kwalifikacje, 8. uzależnienia, 9. wzrost patologii, 10. nieprzygotowani rodzice do pełnienia ról rodzicielskich, 11. niewystarczające środki na realizacje polityki rozwoju zasobów ludzkich, 12. postawy roszczeniowe ,pauperyzacja całych środowisk, 13. zanika integracja społeczności lokalnej, 14. brak ośrodków wsparcia, 15. brak mieszkań dla osób wykluczonych, 16. niedostatek środków finansowych na zajęcia pozalekcyjne, 17. brak jednostek wspomagających edukację(teatr, kino, muzeum), 18. brak odpowiedniej bazy lokalowej w miejscowości gminnej, na działalność kulturalną, 33 19. niewykorzystane świetlice wiejskie, 20. zanikanie lokalnej tradycji, 21. znikoma oferta dla młodzieży, 22. zbyt mała oferta dla seniorów, 23. niedostosowana do potrzeb społeczności oferta kulturalna, 24. brak nawyków zdrowego trybu życia, 25. brak różnorodnych imprez o charakterze sportowym, 26. niska świadomość zdrowotna, 27. duża odległość od stacji ratownictwa medycznego. VI. Analiza SWOT Analiza SWOT jest metodą pomagającą ustalić gdzie jesteśmy, jakie są nasze potrzeby, jakie są nasze potencjały zewnętrzne i wewnętrzne. Słabe i mocne strony dotyczą okresów teraźniejszych. Szanse i zagrożenia dotyczą okresów przyszłych, stąd należy je maksymalnie dokładnie przewidzieć i zdefiniować. Szanse wynikają z mocnych stron gminy, pozwalają na określenie, w jaki sposób można optymalnie wykorzystać zasoby i atuty gminy w przyszłości, który z czynników obecnie niewykorzystanych może być pomocny w przyszłości. Zagrożenia wynikają ze słabych stron gminy a ich rozpoznanie i ocena ma niekiedy większe znaczenie z punktu widzenia i osiągania założonych celów rozwojowych regionu, niż pełne skatalogowanie szans. Tabela nr 21. Analiza SWOT Słabe strony Mocne strony -peryferyjne położenie, -położenie przy przejściu granicznym, -niski poziom wykształcenia mieszkańców, -ambitni rolnicy, -bezrobocie długotrwałe, -wyszkolona kadra, -migracja młodych i wykształconych osób, - przenoszenie tzw. „dobrych praktyk” -niewystarczające zaangażowanie mieszkańców na teren gminy. w rozwiązywanie problemów społecznych, -postawy roszczeniowe mieszkańców, -brak integracji działań wszystkich instytucji, -bezrobocie i związane z tym ubóstwo, -brak przemysłu, -długotrwałe korzystanie z pomocy społecznej, 34 -uzależnienia od pomocy społecznej, -niska opłacalność produkcji rolnej. Szanse Zagrożenia -wymiana gospodarcza z Ukrainą, -brak stabilizacji polityczno- -zmiana postaw u młodych mieszkańców, wojskowej na Ukrainie, -dostępność środków unijnych. -zbyt wysokie świadczenia dla klientów pomocy społecznej, -wzrost dostępności substancji psychoaktywnych dla dzieci i młodzieży oraz pojawianie się nowych rodzajów uzależnień, -utrwalanie się poczucia braku szans i perspektyw dla młodego pokolenia, -„starzenie się” społeczeństwa przy jednoczesnym braku kompleksowych usług i świadczeń skierowanych do osób starszych, -wzrost ilości świadczeń zdrowotnych, -zagrożenia związane z tworzeniem się subkultur i aktami wandalizmu, -zmniejszenie się środków na realizowanie działań pomocy społecznej kierowanych do środowisk. VII. Wizja i cele Gmina ma potencjalne szanse rozwoju ze względu na przygraniczne położenie przy wschodniej granicy Unii Europejskiej, a jej głównym celem jest osiąganie trwałego zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego. Wizja rozwoju gminy w perspektywie czasowej (10-15 lat): „Gmina Dołhobyczów miejscem bezpiecznym, czystym, z rozwiniętą infrastrukturą techniczną, służbą zdrowia, bazą oświatową i komunikacją, dbającą o rozwój kultury i sportu, wykorzystującym własne zasoby społeczne i środowiskowe celem wzmocnienia pozycji 35 rodziny przez organizowanie alternatywnych źródeł dochodu wynikających z rozwoju ekologicznego rolnictwa, turystyki, kultury, działalności usługowo–opiekuńczo–handlowej”. Cel strategiczny: Zapewnienie mieszkańcom wysokiego poziomu i jakości życia, ochrony zdrowia i bezpieczeństwa oraz równego dostępu do kultury i edukacji. 1. Zintegrowana polityka społeczna: Zwiększenie wykorzystania środków i zasobów na cele społeczne, Zwiększenie wiedzy o sytuacji społeczno-ekonomicznej. Kształcenie kadry gminy i innych jednostek jest niezbędnym elementem polityki. Koniecznie jest usprawnienie komunikacji pomiędzy jednostkami. Usprawnieniem byłaby także wspólne administrowanie jednostek w wielu dziedzinach. Efektem powinni być profesjonalni pracownicy i zwiększone wykorzystanie środków unijnych na cele społeczne. W celu realizacji polityki społecznej konieczna jest znajomość sytuacji społeczno-ekonomicznej. 2. Poprawa poziomu życia mieszkańców: Poprawa zdrowia mieszkańców, Przeciwdziałanie patologiom, Wzmocnienie systemu opieki nad rodziną i dzieckiem, Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców, Poprawa stanu zdrowia mieszkańców zależy od wielu czynników. Prowadzone będą kampanie społeczne szkołach oraz realizowane będą programy zdrowotne o charakterze lokalnym i regionalnym. Jednym z głównych problemów jest alkoholizm. To choroba, z którą wiążą się nie tylko konsekwencje zdrowotne dla uzależnionej osoby, ale również stanowi ona problem socjalny i przyczynia się do występowania patologii społecznych. Niepokojące jest zjawisko stałego obniżania się granicy wieku inicjacji alkoholowej młodzieży. Do ujemnych społecznych skutków alkoholizmu można zaliczyć spadek wydajności pracy, występowanie chorób związanych z nadużywaniem alkoholu, jak nadciśnienie, udar mózgu, nowotwory, marskość wątroby, zespół uzależnienia psychicznego. Zjawisko alkoholizmu jest ściśle powiązane z występowaniem przestępczości, wypadkami w pracy oraz wypadkami drogowymi. Nadużywanie alkoholu przez któregoś z rodziców osłabia więzi rodzinne i skutkuje występowaniem dysfunkcji w pełnieniu ról rodzicielskich. Cel zakłada 36 prowadzenie profilaktyki alkoholowej oraz przeciwdziałanie narkomanii na terenie gminy. Zadania te są już prowadzone –GKRPA (Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych), lekcje tematyczne w szkołach – i należy je kontynuować. Do zadań z tego zakresu należy również zagwarantowanie dostępu do specjalistycznej pomocy dla osób uzależnionych i współuzależnionych – skierowania na leczenie, pomoc w środowisku domowym. Efektem takich działań powinno być zwiększenie świadomości społecznej na temat uzależnień oraz poprawienie kondycji osób i rodzin mających takie problemy. Zwiększenie dostępności do pomocy terapeutycznej, prawnej, psychologicznej oraz prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej dla osób i rodzin zagrożonych występowaniem patologii powinno zaowocować spadkiem niekorzystnych zjawisk społecznych. Ważnym elementem realizacji celu jest ograniczenie zjawisk patologicznych w środowisku domowym takich jak: bezradność życiowa. Cel ten wymaga działań wspomagających ze strony instytucji pozarządowych, stowarzyszeń, organizacji pożytku publicznego oraz osób fizycznych. Prowadzenie akcji informacyjnych, edukacyjnych w zakresie przeciwdziałania patologiom społecznym jest ważnym elementem poprawy sytuacji społecznej w gminie. W działaniach tych powinny współuczestniczyć: Urząd Gminy, GOPS, szkoły, służba zdrowia oraz inne instytucje społeczne działające na terenie gminy. Cel ten ma zapewnić osobom mającym problemy społeczne dostęp do specjalistycznego poradnictwa i pomocy. Funkcjonowanie Punktu Konsultacyjnego – oferującego pomoc dorosłym i młodzieży – jest pozytywnym działaniem na rzecz przeciwdziałania patologiom społecznym. Do zadań gminy należy: praca z rodziną przeżywającą trudności, finansowanie kosztów szkoleń, prowadzenie ośrodków wsparcia, współfinansowanie pobytu dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej, rodzinie zastępczej. Gmina zobowiązana jest do systematycznego monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem. Jednym z powodów dysfunkcji rodziny jest niedostosowanie sposobów wychowania do nowej rzeczywistości. Standardy wychowywania dzieci w Polsce, a w innych krajach są znacząco różne. Bezpieczeństwo mieszkańców jest podstawowym zadaniem służb mundurowych, przede wszystkim policji. Na terenie gminy znajduje się jeden Posterunek Policji w Dołhobyczowie, dwie Placówki Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej, jedna w Chłopiatynie, druga w Dołhobyczowie. W terenie działa również 11 jednostek OSP w tym 7 typu S(z samochodem) i 4 typu M(z motopompą). Jednostki OSP zrzeszają 238 członków czynnych i 30 wspierających. 37 3. Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego: Wysoki poziom kształcenia i bogata edukacja, Aktywizacja osób starszych, Atrakcyjna oferta możliwości spędzania wolnego czasu, Budowanie szerokiego partnerstwa społecznego. Cel zakłada ogólny rozwój zasobów ludzkich, zwłaszcza dzieci i młodzieży, poprzez podjęcie działań umożliwiających im lepszy dostęp do nauki, kultury, sportu oraz stworzenie dobrych warunków do nauki (poprawa warunków lokalowych placówek oświatowych, ich wyposażenia i zaplecza, bogatej oferty zajęć pozalekcyjnych). Działanie te wpłyną na poziom wykształcenia i dalszą edukację młodzieży oraz zwiększą szansę młodych ludzi na rynku pracy. Cel realizowany poprzez podniesienie poziomu kształcenia, zwrócenie uwagi na cele wychowawcze, doskonalenie procesu nauczania i wychowywania. Ocena pracy nauczyciela powinna uwzględniać efekty dydaktyczne i wychowawcze. Na podstawie analiz demograficznych wynika, ze społeczeństwo gminy „starzeje się”. Zanikają tradycyjne wartości np.: odwiedziny osób starszych, odpowiedzialność dzieci za rodziców. Zanikają więzi społeczne. Coraz powszechniejsza staje się samotność. Celem jest zwiększenie oferty dla tej grupy społecznej. Podjęcie działań zmierzających do organizacji czasu wolnego młodzieży powinno pobudzić jej aktywność i chęć do doskonalenia się, co korzystnie wpływa na rozwój (zmniejszenie występowania patologii społecznych, poprawa kondycji fizycznej i psychicznej). Atrakcyjna oferta spędzania czasu wolnego dla dorosłych powinna obejmować różne środowiska. Do zadań z tego zakresu należy organizacja życia kulturalnego (modernizowanie świetlic wiejskich oraz ich nowoczesne wyposażenie, wyposażenie bibliotek, organizacja imprez kulturalnych, festynów rodzinnych, kółek tematycznych itp.) oraz aktywnego wypoczynku (zapewnienie dostępu do obiektów rekreacyjnych i sportowych, wytyczenie ścieżek turystyki pieszej i rowerowej, organizacja terenów rekreacyjnych dostępnych dla wszystkich mieszkańców). Większość zadań z tego zakresu to zadania organizacyjne. Do zadań inwestycyjnych należą m.in.: usuwanie barier architektonicznych w budynkach użyteczności publicznej i mieszkaniach, tworzenie infrastruktury turystycznej, rekreacyjnej i sportowej. 38 4. Integracja społeczna i zawodowa: Integracja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych, Integracja zawodowa osób bezrobotnych, Przeciwdziałanie bezdomności (usługi specjalistyczne i mieszkania chronione). Zintegrowane społeczeństwo jest w stanie lepiej funkcjonować oraz łatwiej i szybciej rozwiązywać bieżące problemy. Samorząd gminy winien wspierać te działania mieszkańców, które mają na celu poprawę życia społecznego w gminie. Należą do nich: pomoc sąsiedzka (dla osób starszych, chorych i niepełnosprawnych), wspomaganie stowarzyszeń, organizacji pozarządowych i organizacji pożytku publicznego, pomoc w organizowaniu spotkań, konkursów, rozgrywek sportowych promujących np. zdrowy tryb życia. 5. Kompleksowa i profesjonalna pomoc w rozwiązywaniu problemów społecznych: Profesjonalna pomoc społeczna, Współpraca regionalna w zakresie rozwiązywania problemów społecznych. Cel ten zakłada prowadzenie dalszych działań pomocowych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w stosunku do: osób potrzebujących (np. bezrobotnych), osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (niepełnosprawnych, chorych, starszych itp.) oraz wspieranie macierzyństwa, udzielanie pomocy osobom uzależnionym i ich rodzinom, poszkodowanym w zdarzeniach losowych i w innych przypadkach. Ważnym elementem prowadzonej polityki społecznej jest poprawa jakości świadczonych przez GOPS usług (zagwarantowanie możliwości korzystania z fachowej pomocy terapeutycznej, prawnej) Warunkiem profesjonalnie prowadzonej pracy socjalnej jest doskonalenie pracy pracowników GOPS. Świadczenie pomocy dla mieszkańców gminy powinno opierać się na rzetelnym wywiadzie środowiskowym, znajomości potrzeb i problemów wszystkich grup społecznych. Realizacja tych działań powinna poprawić jakość świadczonych przez GOPS oraz zwiększyć zaufanie osób potrzebujących pomocy do organizacji społecznych. Współpraca z gminami ościennymi oraz partnerskimi (w kraju i za granicą) powinna być stałym elementem polityki samorządu gminy. W ramach współpracy z gminami sąsiednimi można efektywniej rozwiązywać problemy społeczne, np.: kierowanie osób starszych lub chorych do domów opieki, zorganizowanie wspólnie Warsztatów Terapii Zajęciowej dla osób niepełnosprawnych lub Punktów Konsultacyjnych z poradami specjalisty. Elementami programu współpracy z gminami partnerskimi mogą być kontakty gospodarcze, kulturalne, wymiana młodzieży itp. 39 VIII. Monitoring Monitorowanie realizacji Harmonogramu Strategii planowane jest poprzez okresową ocenę stopnia osiągnięcia określonych kierunków priorytetowych i stopnia realizacji zaplanowanych przedsięwzięć, zoperacjonalizowanych w „Rocznym Harmonogramie Realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych”. Cząstkowe sprawozdania, powinny być sporządzane w pierwszym kwartale kolejnego roku realizacji strategii za rok poprzedni. Za wykonywanie zbiorczych sprawozdań, gromadzenie i upowszechnianie zbiorczych danych z zakresu monitorowania stopnia realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych odpowiedzialny jest Kierownik jednostki. IX. Źródła finansowania Zakłada się, że źródłami finansowania lub współfinansowania przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2016-2020 będą: budżet Państwa, budżet Gminy Dołhobyczów, środki celowe funduszy krajowych, fundusze Unii Europejskiej oraz inne źródła. X. Wskaźniki realizacji Strategii Tabela nr 22. 1. Zintegrowana polityka społeczna Cel szczegółowy Wskaźnik monitorujący Źródło danych Zwiększenie wykorzystania środków i zasobów na cele społeczne Liczba szkoleń, w których brali udział pracownicy instytucji Liczba realizowanych wspólnie przez instytucje przedsięwzięć Urząd Gminy Zwiększenie wiedzy o sytuacji społecznoekonomicznej Liczba mieszkańców, w tym kobiet i mężczyzn Liczba mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym Liczba mieszkańców w wieku produkcyjnym Liczba mieszkańców w wieku poprodukcyjnym Przyrost naturalny Saldo migracji wewnętrznych Saldo migracji zagranicznych Urząd Gminy 40 2. Poprawa poziomu życia mieszkańców Cel szczegółowy Wskaźnik monitorujący Źródło danych Poprawa zdrowia mieszkańców Liczba mieszkańców przypadających na 1 aptekę Liczba mieszkańców przypadających na 1 zakład opieki zdrowotnej Liczba mieszkańców przypadających na 1 dentystę Liczba realizowanych kampanii profilaktyki zdrowotnej Liczba uczestników programów profilaktyki zdrowotnej Liczba udzielonych porad Liczba wniosków skierowanych do Komisji Liczba przeprowadzonych programów profilaktycznych, konkursów, akcji edukacyjnych Liczba uczestników programów profilaktycznych, konkursów, akcji edukacyjnych Liczba Niebieskich Kart Liczba rodzin korzystających z pomocy OPS z powodu bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych, Liczba rodzin korzystających z bezpłatnego poradnictwa specjalistycznego, Liczba rodzin korzystających ze wsparcia asystenta rodziny Liczba interwencji domowych Liczba przestępstw kryminalnych ogólnie Liczba wypadków i kolizji spowodowanych przez kierowców prowadzących po spożyciu alkoholu Liczba osób zakłócających porządek po spożyciu alkoholu Liczba wypadków drogowych Liczba ofiar śmiertelnych wypadków drogowych Liczba wyjazdów OSP do pożarów i innych GUS Bank Danych Lokalnych Przeciwdziałanie patologiom Wzmocnienie systemu opieki nad rodziną i dzieckiem Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców. działań w kontekście starzenia się społeczeństwa. 3. Urząd Gminy Urząd Gminy/ Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej/Organizacje pozarządowe GOPS Posterunek policji, UG Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego Cel szczegółowy Wskaźnik monitorujący Źródło danych Wysoki poziom kształcenia i bogata oferta edukacyjna Aktywizacja osób starszych Liczba dodatkowych zajęć skierowanych do dzieci i młodzieży Opinie i oceny dot. celów wychowawczych Liczba organizacji pozarządowych działających w obszarze pomocy osobom starszym Liczba inicjatyw skierowanych do osób starszych Liczba zorganizowanych imprez o charakterze kulturalnym Liczba uczestników tych imprez Liczba dzieci korzystających z organizowanych zajęć poza lekcjami Liczba klubów i stowarzyszeń sportowych Liczba organizacji pozarządowych działających w obszarze kultury Liczba obiektów sportowych Liczba mieszkańców angażująca się w wolontariat Liczba dokumentów, sprawozdań, strategii, programów umieszczanych na stronach internetowych Liczba organizacji pozarządowych, z którymi współpracuje samorząd Czy uchwalono program współpracy z organizacjami pozarządowymi? Wskaźniki szkoły Ankiety rodziców Opinie dzieci /młodzieży Urząd Gminy/ Przygraniczne Centrum Kultury Urząd Gminy/ szkoła / Przygraniczne Centrum Kultury i Sportu/ Organizacje pozarządowe Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży Budowanie szerokiego partnerstwa społecznego Urząd Gminy/organizacje pozarządowe 41 Liczba przeprowadzanych konsultacji społecznych Liczba działań podjętych wspólnie z organizacjami pozarządowymi Liczba działań podjętych wspólnie z przedsiębiorcami 4. Integracja społeczna i zawodowa Cel szczegółowy Wskaźnik monitorujący Źródło danych Integracja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych Liczba osób z orzeczeniem o niepełnosprawności Liczba organizacji pozarządowych działających w obszarze pomocy niepełnosprawnym osobom Bariery architektoniczne – liczba urzędów i instytucji użytku publicznego niedostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych Liczba inicjatyw skierowanych do osób niepełnosprawnych Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności/ WTZ Integracja zawodowa osób bezrobotnych, łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja lokalnego rynku pracy Stopa bezrobocia Powiatowy Urząd Pracy w Hrubieszowie, GOPS Liczba bezrobotnych, w tym liczba bezrobotnych kobiet Liczba bezrobotnych długotrwale Liczba bezrobotnych bez wykształcenia Liczba bezrobotnych poniżej 25 r.ż. Liczba bezrobotnych niepełnosprawnych Liczba programów skierowanych do osób bezrobotnych liczba bezrobotnych beneficjentów pomocy społecznej liczba bezrobotnych beneficjentów pomocy społecznej objętych kontraktem Przeciwdziałanie bezdomności Liczba osób bezdomnych korzystająca z pomocy GOPS GOPS 5. Kompleksowa i profesjonalna pomoc w rozwiązywaniu problemów społecznych Cel szczegółowy Profesjonalna pomoc społeczna Współpraca regionalna Wskaźnik monitorujący Źródło danych Liczba klientów pomocy społecznej usamodzielniona w ciągu roku GOPS Liczba wywiadów środowiskowych GOPS Liczba zakończonych –niebieskich kart GOPS/Zespół Interdyscyplinarny Liczba osób otrzymujących wsparcie materialne GOPS Liczba osób objętych kontraktem GOPS Liczba inicjatyw społecznych GOPS Liczba wspólnych przedsięwzięć Szkoły, Urząd Gminy ,Przygraniczne Centrum Kultury i Rekreacji, GOPS 42 XI. Zarządzanie realizacją strategii Na elementy systemu zarządzania strategicznego składają się: Określenie osób odpowiedzialnych za koordynację realizacji strategii Za realizację strategii odpowiedzialne są: dyrektorzy szkół, kierownik Urzędu Stanu Cywilnego, kierownik Przygranicznego Centrum Kultury i Rekreacji, kierownik GOPS - koordynacja. Wskazanie sposobów i częstotliwości dokonywania oceny stopnia realizacji strategii. Ocenę realizacji strategii dokonuje Zespół Oceniający powołany przez Wójta Gminy. Ocena dokonywana jest raz w roku. Wskazanie osób i sposobów dokonywania zmian (aktualizacji) strategii. Aktualizacja strategii zatwierdzana będzie przez radę gminy na wniosek w/w osób. XII. Zakończenie „Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Dołhobyczów na lata 2016 - 2020” określa misję dla instytucji oraz społeczności gminy, wyznacza cele strategiczne i działania, których realizacja powinna w znaczny sposób przyczynić się do rozwiązania wielu problemów społecznych i zminimalizować skutki kwestii społecznych. Problemy społeczne jakie stoją przed lokalnymi instytucjami realizującymi działania z zakresu polityki społecznej wymagają szerokiej współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych. Tylko współpraca między partnerami daje szansę na realizację podstawowego zadania jakim jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia ich trudnych wręcz krytycznych sytuacji życiowych. Strategia ma charakter wieloletni i wyznacza kierunki rozwoju działań ze szczególnym uwzględnieniem tych, które mają na celu wyjście osób zagrożonych wykluczeniem społecznym z tego kręgu. Wskazuje też nowe formy pomocy oraz różnorodne formy aktywności lokalnej konieczne dla budowania spójnego systemu wsparcia społecznego. Realizacja przyjętej strategii umożliwi racjonalne wykorzystanie potencjału wszystkich partnerów w celu rozwiązania wielu problemów społecznych, w tym przeciwdziałania biedzie i wykluczeniu społecznemu. Strategia będzie podlegała ewaluacji. Strategia i wynikające z niej programy są otwarte i elastyczne. Podlegają okresowym weryfikacjom i niezbędnym modyfikacjom. Działania te wynikają ze zmieniającej się rzeczywistości społeczno-ekonomicznej, pogłębiania diagnozy potrzeb oraz zmieniających się wymogów prawnych. 43 Wszelkie zmiany będą wprowadzone do „Strategii Rozwiazywania Problemów Społecznych Gminy Dołhobyczów na lata 2016-2020” w formie aneksu lub aktualizacji. 44 Załącznik nr1 do Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA TERENIE GMINY DOŁHOBYCZÓW na lata2016-2020 Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałaniu Narkomanii stanowi uszczegółowienie działań realizowanych przez Gminę Dołhobyczów w oparciu o ustawę z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii wprowadza koniczność przeznaczenia części środków pochodzących z opłat za zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych na realizację zadań własnych gminy, określonych w Programie. §1 Cele, zadania i realizacja programu 1/ Podstawowym celem Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii , zwanego dalej Gminnym Programem, jest profilaktyka uzależnień: zapobieganie powstawaniu problemów alkoholowych, ograniczenie rozmiarów już istniejących problemów związanych z nadużywaniem alkoholu, zmiana świadomości społecznej dotyczącej narkomanii i dopalaczy. 2/ Realizacja celów wymienionych w ust 1 wymaga: 1. priorytetowego traktowania działań i decyzji służących profilaktyce uzależnień i rozwiązywaniu problemów uzależnień; 2. zapewnienia systematycznego finansowania realizacji Gminnego Programu; 3. pomocy oraz współpracy z jednostkami gminnymi, instytucjami, monitorowanie działań profilaktycznych podejmowanych na terenie Gminy. §2 Zadania Gminy związane z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych 1/ Działania Gminy związane z profilaktyką, rozwiązywaniem problemów alkoholowych i przeciwdziałaniu narkomanii obejmują w szczególności: 1. zapewnienie dostępności do pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych i osób zagrożonych uzależnieniem od alkoholu i narkotyków oraz członków ich rodzin; 2. udzielenie, w szczególności dzieciom wsparcia w formie umieszczenia ich w rodzinach zastępczych lub w odpowiednich instytucjach, 3. udzielanie rodzinom, w których występują problemy, pomocy w formie porad specjalistów, terapeutów uzależnień, pomocy społecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie; 4. udzielanie wsparcia celem będzie realizacja programu profilaktyczno-integracyjnego, przeznaczonego dla osób i rodzin dotkniętych alkoholizmem, zagrożonych problemem alkoholowym lub wykluczeniem społecznym; 5. wspieranie i finansowanie programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży. 6. prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych, w szczególności dla dzieci i młodzieży; 7. organizacja i finansowanie szkoleń zmierzających do podnoszenia kwalifikacji osób pracujących z dziećmi i rodzinami oraz osób współpracujących z Gminną Komisją 45 Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, dotyczących pomocy rodzinom dotkniętym (lub zagrożonym) problemem alkoholowym, przemocą domową, niewydolnym wychowawczo lub niezaradnym życiowo; 8. podejmowanie działań i czynności zmierzających do podjęcia leczenia odwykowego wobec osób nadużywających alkoholu i powodujących rozpad życia rodzinnego, demoralizację małoletnich i nieletnich, systematycznie zakłócających spokój i porządek publiczny, w szczególności: a. przeprowadzanie rozmów motywujących osoby mające problem z nadużywaniem alkoholu do podjęcia leczenia; b. współpraca z rodzinami osób mających problem alkoholowy (rozmowy motywujące, działania informacyjne, itp.); c. składnie wniosków do sądu o wszczęcie postępowania w zakresie orzeczenia obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie leczenia odwykowego; 9. nadzór nad przestrzeganiem ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi współpraca z innymi Komisjami Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, stowarzyszeniami i instytucjami działającymi na rzecz rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przemocy w rodzinie; 10. udział w zespole interdyscyplinarnym; 11. udział w grupach roboczych. 2/ Inicjatorem działań określonych w ust 1 może być Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. §3 Formy realizacji zadań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych i innych uzależnień. Realizacja zadań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych odbywać się będzie w następujących formach: 1. finansowanie pomocy dla osób, w szczególności dzieci narażonych na negatywne skutki nadużywania alkoholu i innych środków odurzających oraz na przemoc w rodzinie, finansowanie ich pobytu w różnych formach opieki zastępczej. 2. działalność informacyjna i edukacyjna z zakresu profilaktyki uzależnień wspierająca zdrowy rozwój psychiczny dzieci i młodzieży, prowadzona w zakresie obejmującym: a. programy profilaktyczne; b. kampanie i projekty edukacyjne; c. konkursy, zajęcia i warsztaty o tematyce przeciwdziałania wszelkim uzależnieniom, promujące zdrowy styl życia; d. spektakle i koncerty o charakterze profilaktycznym; e. pozalekcyjne zajęcia o charakterze zajęć sportowych, kulturalnych, kół zainteresowań, itp.; f. inne formy profilaktyki (zakup materiałów profilaktycznych, informacyjnych oraz wyposażenia niezbędnego do prowadzenia zajęć, szkoleń, warsztatów i kampanii edukacyjnych, a także poradnictwa); 3. zapewnienie osobom uzależnionym i członkom ich rodzin dostępności do pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej: 4. udzielanie rodzinom, w których występuje problem uzależnienia, pomocy prawnej i psychospołecznej; 5. integracyjno-profilaktycznym, promujących trzeźwy i bezpieczny sposób spędzania wolnego czasu. §4 Zasady finansowania Programu 1/ Finansowanie realizacji zadań wynikających z Gminnego Programu będzie dokonywane z rocznych opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, wnoszonych przez prowadzące sprzedaż podmioty gospodarcze. 46 2/ Środki finansowe zebrane z opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych niewykorzystane w danym roku budżetowym powinny być umieszczone w wykazie wydatków, które nie wygasają z upływem roku budżetowego i są przeznaczone w następnym roku budżetowym na realizację Programu. 3/ Wniosek o dofinansowanie zadań określonych w pkt. 1-5 preliminarza powinien zawierać listę uczestników, program zajęć lub imprezy, program zajęć profilaktycznych, listę uczestników potrzebujących wsparcia z uzasadnieniem. 4/ Wniosek o dofinansowanie powinien być składany z czternastodniowym wyprzedzeniem. Udzielenie pomocy oraz preliminarz wydatków zatwierdza Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Preliminarz wydatków na rok 2016. LP 1 Nazwa zadania Działania wspierające dla osób uzależnionych i ich rodzin,: - diagnozowanie problemów alkoholowych w zakresie nawiązania kontaktu z klientem, informacji o leczeniu, motywowania do leczenia, wsparcia po terapii podstawowej poprzez kontakt z psychologiem terapeutą Zapewnienie osobom i rodzinom uzależnionym i współuzależnionym dostępności do pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej Udzielenie pomocy psychologicznej i prawnej. Punkt konsultacyjny Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii w szczególności dla dzieci i młodzieży Ogólnopolskiej Kampaniach „Zachowaj Trzeźwy Umysł” , „Postaw na Rodzinę”. Promowanie zdrowego i trzeźwego stylu życia: - Dni Promocji Zdrowia (konkurs „Człowiek Wolny od Nałogów”) – organizacja i nagrody dla uczestników konkursu Działalność Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych: - podejmowanie działań zmierzających do poddania się leczeniu osób uzależnionych od alkoholu w zakładzie lecznictwa odwykowego - kierowanie na badanie w przedmiocie uzależnienia od alkoholu - wynagrodzenia dla członków Komisji - organizowanie szkoleń dla sprzedawców napojów alkoholowych, - zakup materiałów biurowych, - diagnozowanie osób z problemem alkoholowym w przedmiocie uzależnienia od alkoholu - monitorowanie problemów alkoholowych w gminie oraz ewaluacja prowadzonych działań profilaktycznych i naprawczych - diagnoza lokalnych problemów oraz zasobów w sferze profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych . Koszty obsługi programu w tym: wynagrodzenie; szkolenia; koszty materiałów; koszty transportu, zakup usługi//występu 94,000,- 6 Koszty obsługi zespołu interdyscyplinarnego 0,- 7 Koszty finansowania pobytu dzieci w rodzinach zastępczych oraz domach dziecka 90,000,z powodu problemu alkoholowego i innych uzależnień w rodzinach biologicznych. 2 3 4 5 0,- 0,- 0,- 0,- 4,000,- 47 Załącznik nr 2 do Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Harmonogram realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na rok 2016 LP 1 2 Cele Zintegrowana polityka społeczna Poprawa jakości życia Okres realizacji 2016 2016 Podstawowe działania Szkolenia pracowników-25 Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego 4 Integracja społecznozawodowa 5 Kompleksowa i profesjonalna pomoc w rozwiązywaniu problemów społecznych Gmina i jej jednostki organizacyjne 7500,00 zł Informacja o stanie demograficznym Realizacja programu profilaktycznego zdrowotnego Urząd Gminy 1,000 zł Kampania –dopalacze GOPS 4,000 zł Liczba procedur Niebieskich kart Zespół Interdyscyplinarny GOPS 3,000 zł Wrzesień-grudzień 2016 Zwiększenie oferty edukacyjnej 10,000 zł-program rządowy EFS-5,000 zł szkoły Maj-czerwiec 2016 Oferta dla osób starszych EFS-5,000 zł PCKiR Lipiec-sierpień 2016 Organizacja min. 2 wyjazdów na basen Kampania dot. praw osób niepełnosprawnych Wdrożenie założeń budowy mieszkań zastępczych/socjalnych PCKIR sponsoring Sponsoring WTZ Zatrudnienie asystenta 3 Źródła finansowania Maj-wrzesień 2016 2016 Wspólne przedsięwzięcie dot. rozwiązania Problemu osoby/grupy organizacja/GOPS/ Gmina 48