Czy dzieło to innowacyjny towar rynkowy? Akademia Sztuk

Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
Czy dzieło to innowacyjny towar rynkowy?
Akademia Sztuk Pięknych to uczelnia, która kształci młodych ludzi tak, aby byli twórczy.
Akademia Sztuk Pięknych jest uczelnią niewielką, można powiedzieć elitarną, jest u
nas niewiele ponad 1000 studentów, dydaktyka odbywa się prawie wyłącznie w trybie mistrz
– uczeń. Inaczej nie da się kształcić indywidualności, a szczególnie w zakresie sztuk. W
szkolnictwie artystycznym istnieje egzamin wstępny na studia, mamy więc szansę
przyjmować młodzież o określonych predyspozycjach. Jednak wiadomo, że ta cecha nie jest
wyłącznie domeną artystów. W Akademii Sztuk Pięknych przenikają sie dwa nurty działań:
artystyczne i projektowe. Rynek sztuki wymagałby osobnego omówienia, gdyż działania
komercyjne w tym zakresie są specyficzne. Tutaj omówię działalność związaną z
projektowaniem, wzornictwem, czyli designem.
Wzornictwo, które przez długi czas postrzegane było wyłącznie jako element kultury,
coraz wyraźniej widziane jest w państwach UE jako element gospodarki i kojarzone z
techniką, zarządzaniem i marketingiem.
Co to jest wzornictwo? Określenie to bywa często rozumiane jako wartość estetyczna
nadana przedmiotowi. Odnosi się jednak nie tylko do strony wizualnej produktu czy usługi,
ale integruje różne obszary, takie jak kultura, technika czy nauka. Definicji jest wiele i ciągle
wymyka się precyzyjnemu
określeniu,
a
przecież
wszystko
wokół
nas
zostało
zaprojektowane!
Przytoczę kilka z nich aby porównać jak zmienia się rozumienie czym jest design.
Pierwsza, sformułowana na kongresie International Council of Societies of Industrial Design
ICSID przez Thomasa Maldonado w 1959:
Wzornictwo przemysłowe jest działalnością twórczą, której celem jest określenie
formalnych wartości przedmiotów wytwarzanych przez przemysł. Do tych wartości
formalnych zalicza się cechy zewnętrzne produktów, ale przede wszystkim te strukturalne,
funkcjonalne relacje, które przekształcają produkt jako system w spójną całość z punktu
widzenia wytwórcy i nabywcy. Wzornictwo przemysłowe zmusza do objęcia wszystkich
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki
Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
aspektów otoczenia człowieka uwarunkowanych przez i ukierunkowanych na produkcję
przemysłową.
Założycielka Instytutu Wzornictwa Przemysłowego Wanda Telakowska i Tadeusz
Reindl w 1966 określili Wzornictwo jako całokształt działalności prowadzącej do określenia
tych
cech
wyrobów
przemysłowych,
które
odpowiadają
rozwojowi
kulturalnemu
społeczeństwa i warunkom użytkowania wyrobów, uwzględniając przy tym możliwości
ekonomiczne i postęp techniczny.
Z punktu widzenia socjologa: Wzornictwo to skóra oblekająca technologię, technika
jest na tyle niezrozumiała, że wymaga interpretacji. (Derrick de Kerckhove, 1993)
A kilka lat później w 2005 prof. Michał Stefanowski określił wzornictwo
przemysłowe jako działanie twórcze uwzględniające czynniki technologiczne, marketingowe,
społeczne, kulturowe, ergonomiczne i ekologiczne, polegające na projektowaniu formy
powielanych w produkcji przedmiotów.
I w końcu najbardziej złożona i najświeższa: Design, zgodnie z definicją przyjętą
przez International Council of Societies of Industrial Design (ICSID), jest działalnością
twórczą, mającą na celu określenie wieloaspektowych cech przedmiotów, procesów, usług
oraz ich całych zespołów w całościowych cyklach istnienia. Wzornictwo stanowi więc
główny czynnik zarówno innowacyjnego humanizowania technologii, jak i wymiany
kulturalnej i gospodarczej.
Wzornictwo zajmuje się produktami, usługami i systemami, powstającymi na skutek działania
narzędzi, organizacji i logiki, jakie wprowadziła industrializacja – nie tylko w przypadku
wytwarzania seryjnego. Przymiotnik „przemysłowy” w odniesieniu do wzornictwa musi
wiązać się z pojęciem przemysłu jako sektora produkcji lub historycznym pojęciem
„działalności wytwórczej”. Wzornictwo zatem to działalność angażującą szerokie spektrum
specjalistów, obejmująca swym zasięgiem produkty, usługi, grafikę, wnętrza oraz
architekturę. Łącznie działanie te – w harmonii z innymi pokrewnymi profesjami – powinny
podnosić wartość egzystencji ludzkiej.
Pojęcie „projektant wzornictwa” odnosi się zatem do jednostki uprawiającej profesję
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki
Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
intelektualną, a nie po prostu rzemiosło lub świadczenie usług dla przedsiębiorstw.
W porozumieniu z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego
przygotowywany jest przez artystyczne środowisko akademickie dokument na temat
potencjału i znaczenia dla gospodarki wzornictwa przemysłowego. Szkolnictwo wyższe
przedstawione jest w szerszym kontekście, który może ułatwić określenie jego roli i znaczenia
dla funkcjonowania wzornictwa.
Przeprowadzona zostanie analiza w oparciu o metodologię zastosowaną w ramach
Krajowej Strategii Inteligentnych Specjalizacji która ma na celu wykazanie, że istniejący w
tych obszarach potencjał rozwojowy jest wystarczający do budowania przewagi
konkurencyjnej na poziomie kraju.
Zostanie przygotowany materiał w formie opracowania eksperckiego przedstawiający
potencjał
rozwojowy
wymienionych
obszarów,
uzasadniający
ich
wybór,
oraz
przedstawiający wizję rozwoju z uwzględnieniem perspektywy finansowej do 2023 r.
Na potrzeby dzisiejszego spotkania warto wspomnieć, że jednym z modeli
funkcjonujących na świecie jest międzyuczelniany system współpracy szkół uczących
wzornictwa z politechnikami i uczelniami ekonomicznymi. Powinno się to odbywać zarówno
w postaci wymiennych prelekcji wykładowców, jak i wspólnych projektów studenckich.
Elementy takiej współpracy istnieją, ale nie ma spójnego działania systemowego.
Modelowym przykładem takiego działania jest program działający w sztokholmskiej szkole
Konstfack, która wspólnie z Sztokholmską Szkołą Ekonomiczną, Instytutem Karolinska i
Politechniką Królewską utworzyły Sztokholmską Szkołę Przedsiębiorczości (SSES).
W przeciwieństwie do stosunkowo wysokiego poziomu nauczania wzornictwa na
poziomie wyższym, sytuacja nauczania wzornictwa lub wiedzy o wzornictwie na poziomie
podstawowym i średnim jest niezadowalająca. Nie istnieje kompleksowy program nauczania
o wzornictwie i sztuce użytkowej. Tymczasem wiedza o wzornictwie przemysłowym i szerzej
projektowaniu przedmiotów znajduje się w programach nauczania podstawowego większości
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki
Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
krajów europejskich. Należało by zacząć omawiać kwestie związane z edukacją od
kształcenia przedszkolaków. Ciekawość świata, kreatywność, indywidualizm to nie są
preferowane zagadnienia w nauczaniu na niższych szczeblach. Jednak pielęgnowanie takich
właśnie cech może sprawić, że
uczelnie wyższe mają wybitnych studentów, gotowych
podejmować niekonwencjonalne wyzwania. Tymczasem aż do matury uczymy młodych
ludzi rozwiązań „z klucza“, gdzie brak czasu na interpretacje, dyskusje i dociekania.
Nauczanie przedmiotów związanych ze sztuką czy filozofią jest na ostatnim miejscu na liście
ważności w szkołach średnich, a to one rozwijają myślenie abstrakcyjne.
Mówi się o oczekiwaniach i zapotrzebowaniu rynku, ale to badania i odkrywcze
projekty popychają gospodarkę światową do przodu. To nie my mamy gonić za rynkiem ale
on powinien podążać za nami. Budujemy w Polsce na nowo kulturę materialną,
dostosowujemy środowisko do naszych potrzeb. Szukamy własnych rozwiązań i powoli
nabieramy zaufania do tego co sami wyprodukujemy.
Ministerstwo Gospodarki zauważa, że istnieją obszary w zakresie tak zwanych
przemysłów kreatywnych i kultury, które będą generować wyjątkową wartość dodaną oraz
oddziaływać na inne sektory gospodarki i tym samym stanowią potencjał rozwojowy kraju.
Tymi obszarami są: wzornictwo przemysłowe, architektura wnętrz oraz produkcja
audiowizualna i nowe media. Wspomniany dokument jest naszym wkładem do Programu
Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020 i Krajowej Strategii Inteligentnych
Specjalizacji z wymienionych branży przemysłów kreatywnych.
Nauczanie wzornictwa nie ma sensu bez bliskiego kontaktu i współpracy ze
środowiskiem, dla którego kształceni są studenci, a mianowicie z przedsiębiorstwami. Taka
współpraca obecnie istnieje, ale powinna być intensywniej i szerzej rozwijana.
Prezentując działania w zakresie wspierania badań i rozwoju kompetencji
pracowników naukowych uczelni w kontekście komercjalizacji wiedzy przedstawię działania
na Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu.
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki
Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
W lipcu 2007 został rozstrzygnięty konkurs na koncepcję architektoniczną rozbudowy
Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu - Centrum Sztuk Użytkowych Centrum
Innowacyjności. W grudniu 2012 został otwarty budynek Centrum Sztuk Użytkowych
Centrum Innowacyjności. Znajdują się w nim laboratoria i pracownie projektowe służące
realizacji naukowych i artystycznych projektów badawczych.
Centrum zostało uhonorowane dwoma nagrodami 21 listopada 2013 w Warszawie Na
Zamku Królewskim podczas konferencji podsumowującej wdrażanie XI Priorytetu "Kultura i
dziedzictwo w kulturze" Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013.
Spośród 67 projektów zgłoszonych do programu nasze Centrum otrzymało:
Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego za skuteczne
wykorzystanie środków UE na kulturę w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i
Środowisko 2007-2013.
Wyróżnienie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego w
kategorii: rozwój infrastruktury szkolnictwa artystycznego za najbardziej innowacyjny projekt
pod nazwą Rozbudowa Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Centrum Sztuk
Użytkowych. Centrum Innowacyjności.
W roku 2012 decyzją Senatu Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we
Wrocławiu przystąpiła do projektu Dolnośląska Sieć Wzornictwa Przemysłowego.
Podstawowym celem DSWP jest „sieciowanie“ środowisk powiązanych z szeroko pojętym
wzornictwem oraz promocja designu na terenie Dolnego Śląska. Projekt opiera się na
współpracy przedsiębiorców, naukowców i projektantów chcących pracować nad wdrażaniem
nowych produktów i usług.
W ramach projektu wraz z partnerami: Urzędem Marszałkowskim Województwa
Dolnośląskiego i Gminą Wrocław, ASP we Wrocławiu realizuje zadania związane z
transferem wiedzy ze środowisk naukowych do przemysłu w zakresie designu.
Jako jedno z zadań w projekcie powołano Centrum Innowacji i Designu jako jednostkę
zajmującą się komercjalizacją i transferem wiedzy na zasadach rynkowych do przemysłu.
Stworzono ramowy program działań nowej jednostki i wytyczono cele jak i sposoby ich
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki
Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
realizacji. W odpowiedzi na zapytania zewnętrzne, tworzone są interdyscyplinarne zespoły
projektowo-badawcze w celu stworzenia produktu zgodnego z zakresem działania Centrum
Innowacji i Designu.
Z całą pewnością wzornictwo przyczynia się do wzrostu gospodarczego i sukcesu
tych, którzy w takich procesach uczestniczą czynnie.
Pojawia się jednak refleksja nad niekorzystnymi skutkami tego procesu, do których
należą nadmiar i marnotrawstwo, nadmierny, konsumpcjonizm, zubożenie dużych grup
społecznych, bezrobocie, rozmaite zagrożenia ekologiczne, dewastacja kulturowa i wiele
innych. Wzornictwo uczestniczy w ograniczaniu niekorzystnych skutków tych zjawisk. Ten
rodzaj wzornictwa funkcjonuje pod nazwą wzornictwo społeczne („social design”), które nie
przynosi bezpośrednich korzyści gospodarczych, lecz jest zorientowane na długofalowe
korzyści społeczne, które mogą zaowocować poprawą gospodarczą w przyszłości.
Wzornictwo społeczne wymaga wsparcia inwestycyjnego Państwa oraz instytucji
prywatnych.
Design w procesie powstawania wyrobu stanowi idealny łącznik – katalizator
zagadnień techniczno rynkowych z problematyką humanistyczną, oraz ,,narzędzie innowacji”.
Adresatem wzornictwa mogą być i są wszystkie sektory gospodarki. Przedsiębiorstwo, które
chce zaistnieć na rynku i odnieść na nim sukces, musi wprowadzając nowy produkt
zainwestować równolegle w swój całościowy wizerunek, a mówiąc szerzej w proces
komunikacji z klientem i rynkiem.
Wzornictwo jest dziedziną innowacyjną. Jego innowacyjność ma zastosowanie w
połączeniu z większością innych dziedzin, w których może mieć zastosowanie. Dzięki użyciu
innowacyjnego wzornictwa możliwe jest
przekształcenie pomysłu w rynkowy produkt,
istotne polepszenie jego elementów użytkowych, technologicznych i rynkowych, dające mu
przewagę na konkurencyjnym rynku.
Stworzony w 1950 roku przez prof. Wandę Telakowską Instytut Wzornictwa
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki
Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
Przemysłowego w Warszawie przez wiele lat był jednym z najważniejszych elementów na
mapie polskiego wzornictwa. W roku 2006 nowe kierownictwo podjęło działania w kierunku
przekształcenia IWP w placówkę odpowiadającą aktualnym potrzebom polskiego wzornictwa
i nawiązującą do bogatej tradycji. Wprowadzony wówczas program Instytutu objął m.in.
digitalizację i udostępnienie przez internet cennych zbiorów biblioteki IWP, wznowienie
wydawania biuletynu, opracowanie szeregu publikacji branżowych, w tym słownika
projektantów polskich, modernizację przestrzeni wystawienniczych, a przede wszystkim
realizację, opartego na doświadczeniach British Council programu „Zaprojektuj Swój Zysk”,
którego celem była poprawa efektywności przedsiębiorstw przez wzornictwo. Realizowane w
nowej formule kolejne edycje konkursu „Dobry Wzór” świadczą o profesjonalizmie i
możliwościach IWP. Przygotowano szereg raportów na zlecenie oraz przez Instytut
Wzornictwa Przemysłowego dla Ministerstwa Gospodarki:
„Analiza aplikacji wzornictwa przemysłowego w polskich przedsiębiorstwach.” Warszawa,
grudzień 2007.
„Wzornictwo e-usług. Analiza stanu wzornictwa usług świadczonych drogą elektroniczną i
perspektywy ich rozwoju w Polsce.” Warszawa 2011.
„ Stan wdrożenia wzornictwa przemysłowego w polskich branżach produkcyjnych.” Autor: dr
Łukasz Mamica na podstawie badań i raportu TNS Pentor, Warszawa 2011
„Wykorzystanie wzornictwa usług w polskich przedsiębiorstwach.” Pentor Research
International, Warszawa 2011.
„Wycena wartości wzornictwa – praktyki polskich przedsiębiorstw. SMG/ KRC Poland
Media S.A. Instytut Badania Rynku i Opinii Publicznej, Warszawa 2011.
„Rola wzornictwa w strategii i rozwoju polskich miast i regionów.” Instytut Badawczy ARC
Rynek i Opinia, Warszawa 2011.
„Konsument przyszłości – kierunki rozwoju wzornictwa przemysłowego w Polsce do roku
2030.” SMG/ KRC Poland Media S.A. Instytut Badania Rynku i Opinii Publicznej, Warszawa
2011.
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki
Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
W Polsce istnieje coraz więcej przedsiębiorstw, które potrzebują współpracy z
projektantami i coraz większa ilość dobrze wykształconych absolwentów, z których wciąż
wielu nie pracuje w wyuczonym zawodzie. W państwach, z którymi polska gospodarka
konkuruje zazwyczaj istnieje skoordynowana polityka rządowa stymulująca rozwój
wzornictwa i zachęcająca przedsiębiorców do włączania go w proces produkcji. W Polsce po
2000 roku powstało szereg inicjatyw oddolnych, inicjowanych przez środowisko
projektantów, Stowarzyszenie Projektantów Form Przemysłowych, wykładowców wyższych
uczelni i wydawców czasopism branżowych, mających na celu zwrócenie uwagi
społeczeństwa, mediów i władz na znaczenie wzornictwa i zmianę podejścia do tej dziedziny.
Projektanci poszukują coraz to nowszych rozwiązań w procesie produkcji, pobudzają
innowacyjność technologiczną i materiałową wpływając w ten sposób na rozwój innych
sektorów gospodarki. Bardzo często projektowany produkt wymaga zastosowania
niekonwencjonalnych rozwiązań oraz zaangażowania naukowców wielu dziedzin zarówno w
procesie konsultacji jak i produkcji. Dlatego też transfer wiedzy oraz technologii jest
nieodzownym elementem rozwoju wzornictwa.
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki