Słowo od redakcji

Słowo od redakcji
Słownik Biograficzny Adwokatów Polskich to dzieło zainicjowane około 1970 r. przez
grupę badaczy dziejów adwokatury, pragnących utrwalić pamięć adwokatów zasłuŜonych tak
w historii narodu i państwa, jak i środowiska prawniczego. Wieloletnie prace
przygotowawcze zaczęły przynosić efekty w roku 1980, kiedy to rozpoczęto wydawanie
zeszytów tomu pierwszego obejmującego biogramy adwokatów zmarłych przed 1918 r. W
ciągu pięciu lat ukazały się cztery zeszyty oraz suplement, obejmujące łącznie biogramy 582
adwokatów1. W skład redakcji Słownika wchodzili wówczas adwokaci: redaktor naczelny dr
Roman Łyczywek, zastępca redaktora naczelnego Tadeusz Burakowski oraz członkowie:
Józef Ignacy Bielski, Alfred Dreszer, dr. Edward Muszalski, Karol Pędowski i Jerzy
Zaniemojski.
Wkrótce po wydaniu tomu pierwszego redaktorzy Słownika przystąpili do prac nad
tomem drugim mającym obejmować Ŝyciorysy adwokatów zmarłych pomiędzy 1919 a 1944
r. W 1988 r., ukazał się zeszyt pierwszy tegoŜ tomu, na który złoŜyło się 175 biogramów z
przedziału alfabetycznego „A-G”2. W redakcji zabrakło juŜ adw. dr. Edwarda Muszalskiego.
Niemniej jednak redaktor adw. dr Łyczywek zapowiedział rychłe wydanie kolejnych
zeszytów, a w perspektywie takŜe tomu trzeciego obejmującego Ŝyciorysy adwokatów
zmarłych po 1945 r. Niestety, ten wybitny badacz dziejów adwokatury, główny inicjator i
redaktor Słownika w 1994 r. zmarł3. Prace kontynuowano. Trzy lata po śmierci redaktora
Naczelnego, nakładem OBA, NRA i „Palestry” ukazał się pod redakcją adw. Tadeusza
Burakowskiego zeszyt drugi tomu drugiego obejmujący 127 biogramów z przedziału
alfabetycznego „H-Ł” 4. W 2003 r. zmarł
w szacownym wieku 95 lat adw. Tadeusz
Burakowski5.
1
Słownik Biograficzny Adwokatów Polskich, t. I, z. 1 (A-F), Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze 1980, s. 1-92;
t. I, z. 2 (G-Ł), Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze 1981, s. 93-236; t. I, z. 3 (M-R), Warszawa: Wydawnictwo
Prawnicze 1982, s. 237-372; t. I, z. 4 (S-ś), Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze 1983, s. 373-520; suplement,
Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze 1985, s. 521-567.
2
Słownik Biograficzny Adwokatów Polskich, t. II, z. 1 (A-G), Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze 1988, s. 1220.
3
Zob. T. Burakowski, Z. Weinert, Adwokat Roman Łyczywek 1916-1994, „Palestra” 1994, nr 12, s. 203-206; E.
Mazur, Adwokat Roman Łyczywek 1916-1994, „Palestra” 1995, nr 5-6, s. 250-255; W. Łyczywek, Adwokat
Roman Łyczywek w 10. rocznicę śmierci, „Palestra” 2004, nr 9-10, s. 293-295.
4
Słownik Biograficzny Adwokatów Polskich, t. II, z. 2 (H-Ł), Warszawa b.r.w. [1997], s. 225-356.
5
Adw. Tadeusz Burakowski zmarł 24 maja 2003 r. w Szczecinie.
Wysiłkiem pierwszego składu redakcji Słownika opublikowanych zostało siedem
zeszytów (pięć zeszytów I tomu i dwa II tomu), zawierających łącznie Ŝyciorysy 884
adwokatów.
Po śmierci redaktorów prace nad Słownikiem podjął Ośrodek Badawczy Adwokatury
im. adw. Witolda Bayera (dalej: OBA) kierowany przez adw. Andrzeja Michałowskiego, a
następnie adw. Dariusza Wojnara. W 2004 r. powierzono opracowanie dalszej części
Słownika dr. Leszkowi Kani przekazując mu szczątkowe materiały6, w tym niektóre biogramy
autorstwa członków pierwszej redakcji Słownika, adwokatów Romana Łyczywka7, Edwarda
Muszalskiego i Tadeusza Burakowskiego. Po opracowaniu i uzupełnieniu materiału, latem
2006 r., dr Leszek Kania przekazał zeszyt 3-4 tomu drugiego Słownika obejmujący 157
biogramów redakcji „Palestry”. Z inicjatywy redaktora naczelnego adw. Stanisława Mikke
przeprowadzono wówczas konsultacje z grupą adwokatów w tym m.in. z wybitnym badaczem
dziejów adwokatury adw. dr. Zdzisławem Krzemińskim. Słownik został teŜ zrecenzowany
przez prof. dr hab. Bogusława Pylaka i dr hab. Dorotę Malec. Uwzględniając uwagi
recenzentów, pod kierunkiem dr. Adama Redzika we współpracy z redaktorem zeszytu dr.
Leszkiem
Kanią
oraz
dr.
Markiem
Gałęzowskim
uzupełniono
zeszyt
ponad
osiemdziesięcioma biogramami. Ostatecznie opracowanie obejmuje 243 biogramy.
W trakcie prac nad niniejszym zeszytem wprowadzono odstępstwo od zasady
wyznaczonej przez twórców Słownika, Ŝe w tomie drugim znajdować się będą wyłącznie
biogramy osób zmarłych w okresie 1919-1944. Zwrócono uwagę na fakt, Ŝe tom pierwszy
Słownika oraz zeszyt pierwszy tomu drugiego powstawały jeszcze w PRL. Trudno więc było
zamieścić w nim biogramy adwokatów niewygodnych politycznie czy teŜ zamordowanych na
Wschodzie. Po licznych konsultacjach postanowiono włączyć do Słownika Ŝyciorysy tych,
których aktywność polityczna i zawodowa przebiegała w czasie zaborów, w II RP i podczas II
wojny światowej, ale zmarli, często dyskryminowani i w zapomnieniu, po 1944 r. (np. A.
Mogilnicki, L. Supiński), a w Polsce Ludowej do zawodu nie wrócili (np. E. S. Rappaport, K.
Przybyłowski) lub teŜ pozostali na Zachodzie (np. H. Vogelfänger, A. Nowak-Przygodzki).
Adwokat dr Roman Łyczywek we wstępie do pierwszego zeszytu Słownika napisał:
„prace badawcze nad historią adwokatury powinni wykonać przede wszystkim sami
adwokaci”. Podkreślał jednocześnie, Ŝe „brak im zapewne z reguły wysokich kwalifikacji
naukowych w zakresie historii, ale znają za to ducha adwokatury i nikt tak jak oni nie jest
6
Niestety część biogramów przygotowanych jeszcze przez członków pierwszej redakcji Słownika zaginęło.
Roman Łyczywek opracowania swojego autorstwa podpisywał teŜ pseudonimami, m.in. „Jerzy Saski” i „Jerzy
Grodzki”.
7
powołany do tego, by wśród licznych danych i przekazów historycznych i bibliograficznych
uchwycić i uwydatnić to, co specyficznie adwokacki charakter i co szczególnie zasługuje na
pamięć wśród adwokatów”. Doceniając zdanie Twórcy Słownika w niniejszym opracowaniu
znacząca część opracowań jest dziełem adwokatów, ale pewną liczbę biogramów napisali
przedstawiciele nauki - historycy prawa i historycy, takŜe młodego pokolenia. Pozwoliło to na
szersze uwzględnienie warsztatu naukowego.
Przywołując pamięć adwokatów, prezentujemy biogramy lub noty biograficzne
zasłuŜonych Polaków oraz obywateli polskich innych narodowości. Przedstawiamy sylwetki
posłów i senatorów, premierów, ministrów, wojewodów, uczonych, publicystów, polityków,
dyplomatów, działaczy niepodległościowych i społecznych, powstańców, dziennikarzy,
pedagogów, urzędników państwowych i samorządowych, poetów i pisarzy, oficerów Wojska
Polskiego i Ŝołnierzy ruchu oporu. Wielu adwokatów opisanych na kartach Słownika zginęło
w więzieniach gestapo i NKWD, w hitlerowskich obozach koncentracyjnych i w sowieckich
łagrach, a takŜe w ulicznych egzekucjach, na barykadach Warszawy oraz na wszystkich
frontach II wojny światowej. Utrwalenie pamięci o Nich jest zarówno obowiązkiem wobec
przyszłych pokoleń, jak i wyrazem hołdu. W kilku przypadkach przedstawiamy biogramy
osób, których pewne przejawy działalności zasługują na negatywne oceny. Niemniej jednak z
uwagi na osiągnięcia w dziedzinie prawa pominiecie ich byłoby niecelowe.
Redaktorzy kaŜdego z zeszytów napotykali trudności, które - jak zawsze przy
tworzeniu podobnych zbiorów - wiązały się z niemoŜnością zweryfikowania wszystkich
proponowanych biogramów. PrzewaŜająca większość akt personalnych z pierwszej połowy
XX w. zaginęła podczas wojny. Mimo to zwracano uwagę, aby do publikacji kierować te
biogramy, które znalazły wieloźródłowe potwierdzenie z kilkoma wyjątkami na rzecz
adwokatów, których biogramy ukazały się w jednym z pism adwokackich, a zweryfikowanie
opublikowanych w nich danych stało się w zasadzie niemoŜliwe.
Redakcja Słownika serdecznie dziękuje wszystkim, którzy w jakikolwiek sposób
przyczynili się do powstania niniejszego zeszytu. Niestety, wielu autorów biogramów nie
doczekało niniejszej publikacji. Słowa podzięki kierujemy do Ośrodka Badawczego
Adwokatury w Warszawie, Naczelnej Rady Adwokackiej, Okręgowych Rad Adwokackich
oraz licznych archiwów, w szczególności uniwersyteckich oraz bibliotek naukowych. Za
cenne uwagi recenzenckie wyrazy wdzięczności przekazujemy prof. dr. hab. Bogusławowi
Polakowi oraz dr hab. Dorocie Malec.
Wierzymy, Ŝe oddany do rąk czytelnika zeszyt zamykający drugi tom Słownika
Biograficznego Adwokatów Polskich przyczyni się do poszerzenia wiedzy o wybitnych
prawnikach polskich okresu Drugiej Rzeczypospolitej i II wojny świtowej. Przedstawione
sylwetki pokazują zróŜnicowanie środowiska adwokackiego, w którym byli wybitni
naukowcy, Ŝołnierze, literaci a takŜe aktorzy, jak słynny Tońko ze Lwowa. Owo
zróŜnicowanie adwokatury oraz zaangaŜowanie w róŜne sfery Ŝycia społecznego pozwalało i
pozwala jej na zachowanie siły i toŜsamości.
Wybitny niemiecki filozof Gustaw Radbruch wyraził w jednym ze swoich dzieł myśl,
Ŝe nic nie moŜe zbliŜyć młodego prawnika do nauki prawa bardziej, niŜ lektura Ŝyciorysów
wielkich prawników. śywimy nadzieję, Ŝe niniejszą publikacją przyczynimy się do realizacji
myśli wielkiego myśliciela.