Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny www.federa.org.pl

Federacja na Rzecz Kobiet
i Planowania Rodziny
www.federa.org.pl
GRUPA EDUKATORÓW SEKSUALNYCH
www.ponton.org.pl
1. Czym martwi się młodzież? Refleksje na koniec roku szkolnego
2005/2006 .
Młodzi ludzie w zdobywaniu wiedzy dotyczącej dojrzewania i seksualności zdani są
sami na siebie, nie dostając informacji ani w domu ani w szkole, na własna rękę
poszukują odpowiedzi, na nurtujące ich pytania w kolorowych pismach lub
w Internecie. Niestety często, kiedy kierują do nas swoje maile jest już za późno, aby
zapobiec dramatom, jakimi stają się m.in. niechciane ciąże u nastolatek. Porusza nas
fakt samotności i bezradności, na jaką skazuje młodych ludzi rząd blokując im dostęp
do informacji, która mogą zaważyć na ich życiu.
FEDERACJA NA RZECZ KOBIET I PLANOWANIA RODZINY od lat zwraca się z apelami
do Ministerstwa Edukacji o wprowadzenie do szkół rzetelnej, neutralnej
światopoglądowo i dostosowanej do wieku dziecka edukacji seksualnej. Apele te jednak
pozostają bez odpowiedzi.
2 września 2005 do Ministerstwa został przesłany materiał przygotowany na podstawie
korespondencji mailowej przychodzącej do FEDERACJI 1 Z materiału tego,
zatytułowanego: „Czym się martwią dziewczyny, czym się martwią chłopaki?” jasno
wynika, że poziom wiedzy młodzieży na tematy związane z seksualnością człowieka
jest bardzo niski, co niestety bywa tragiczne w konsekwencjach.
W liście do Ministerstwa zacytowany został m.in. ten list od młodej dziewczyny:
(…) Znalazłam państwa e-maila w Internecie. Piszę do państwa,
ponieważ mam pewien problem. Jestem młodą dziewczyną w tym roku
skończyłam liceum ogólnokształcące. Boję się, że zaszłam w ciążę,
ponieważ stałam się grubsza, powiększyły mi się piersi, na brzuchu i
na piersiach pojawiły mi się rozstępy a od 3 miesięcy nie miałam
miesiączki. Do lekarza w sprawie ciąży, żeby potwierdził moje
przypuszczenia boję się iść, bo jak to będzie prawda, to jak powiem o
tym rodzicom, bo oni nie wiedzą przecież o tym, że już uprawiałam w
tak młodym wieku seks. Proszę o odpowiedź.
W odpowiedzi na wysłane przez nas pismo, 5 października 2005 Dyrektor
Departamentu Wychowania i Profilaktyki Społecznej Pani Elżbieta Matejka napisała
m.in.:
„ […] wiele cytowanych […] korespondencji mailowych, czy
informacji pozyskiwanych przez Federację w ramach telefonu zaufania
potwierdza fakt posiadania przez młodych ludzi wiedzy z zakresu
edukacji seksualnej […]” ,
1
http://www.federa.org.pl
1
a także :
„ […] uprzejmie informuję, że Ministerstwo Edukacji Narodowej
podziela pogląd o potrzebie rzetelnej i nowoczesnej edukacji
seksualnej w szkole i poprzez tworzenie warunków prawnych zapewnia
młodzieży dostęp do tej edukacji ”
2. Obowiązujące podręczniki .
W polskich szkołach nadal nie jest prowadzony w sposób systematyczny, żaden taki
przedmiot, ani edukacja seksualna ani nawet „ Wychowanie do życia w rodzinie”.
Przeciwnie, lekcje, które czasem się odbywają mają charakter raczej przypadkowy,
często prowadzone są przez osoby nieposiadające wiedzy z tego zakresu np. nauczycieli
wychowania fizycznego czy katechetów. W konsekwencji młodzi ludzie mają
świadomość, że nie traktuje się ich poważnie, a od szkoły oczekują profesjonalnego
podejścia do tematów dojrzewania oraz seksualności.
Wykaz podręczników do zajęć z „Wychowania do życia w rodzinie” można znaleźć
na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej. Widniejące tam pozycje są
w przeważającym stopniu autorstwa osób promujących treści związane
ze światopoglądem katolickim, a więc nie neutralną wiedzę i informacje. Mamy tez
do czynienia z sytuacją, w której to od nauczyciela zależy wybór podręcznika,
co przekłada się często na przekazywanie uczniom zamiast wiedzy, poglądów bliskich
prowadzącemu zajęcia. Młodzież pozostaje bez wyboru.
Niektóre z wymienionych podręczników zawierają treści oparte na stereotypach
i przesycone uprzedzeniami np. w podejściu do osób o homoseksualnej orientacji.
Federacja wielokrotnie i bezskutecznie zwracała na to uwagę Ministerstwa.
W podręczniku pt : „Wędrując ku dorosłości” do klas ponadgimnazjalnych pod redakcją
Teresy Król i Marii Ryś możemy przeczytać:
I chociaż w homoseksualizmie wzajemne przyciąganie się osób tej
samej płci jest nieraz silne, to jednak jest ono nie tyle wyrazem
prawdziwej miłości, co raczej zaspokojenia pewnego „przymusu”
emocjonalno-seksualnego. [ Król T., Ryś M. (red.) - Wędrując
ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów szkół
ponadgimnazjalnych. RUBIKON, str. 91]
Akty homoseksualne są sprzeczne z prawem naturalnym, ponieważ nie
wypływają one z prawdziwego dopełniania się uczuciowego i
seksualnego, jakie ma miejsce w relacji kobiety i mężczyzn. [jw. str.91]
Stereotypowo przedstawione są także różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami:
Mężczyźni są bardziej uzdolnieni technicznie, mechanicznie,
nastawieni na wykonanie zadania. Natomiast kobiety zwracają większą
uwagę na drobiazgi i szczegóły, są zręczniejsze manualnie, mają
większe zdolności językowe. Mają zazwyczaj bardziej podzielną uwagę
i potrafią wykonywać wiele rzeczy naraz, co jest koniecznością
dla prawidłowego funkcjonowania rodziny, natomiast mężczyzna
skupia się na jednej czynności i z wielkim trudem przychodzi mu
załatwienie kilku spraw jednocześnie. [jw. str. 57]
2
Tabletki antykoncepcyjne opisane są jako niebezpieczne dla zdrowia i życia kobiety,
a pigułka działająca do 72h po stosunku przedstawiona jest jako środek
wczesnoporonny:
Pigułki z reguły są zapisywane zdrowym, młodym kobietom,
a działania niepożądane mogą uczynić je chorymi – wymagającymi
leczenia. [jw. str.190]
Do wczesnoporonnych (przeciwzagnieżdzeniowych) zaliczamy oprócz
(…) spirali także „tabletki po stosunku”. Stosuje się je głównie
w wypadku gwałtu. [jw. str. 191]
W podręczniku dla 3 klas gimnazjum pt: „Wokół nas. Wiedza o społeczeństwie” pod
redakcją Ewy Kosińskiej również znajdują się fragmenty przestrzegające
przed szkodliwością antykoncepcji innej niż naturalna, oraz sugestie, iż tabletki
hormonalne powodują bezpłodność:
Lęk przed nieplanowaną ciążą sprawia, że często sięga się po metodę
szkodliwą dla zdrowia, by za wszelką cenę uniknąć poczęcia. (…)
problem jest bardzo poważny, bo młodzi ludzie bez namysłu niszczący
swoją płodność, a zarazem pragnący w przyszłości mieć dzieci, mogą
się ich nigdy nie doczekać.[ Kosińska E. - Wokół nas. Wiedza
o społeczeństwie. Moduł: Wychowanie do życia w rodzinie. 3 klasa
gimnazjum, str. 82]
W tej samej książce autorzy dopatrują się podobieństwa pomiędzy stosowaniem
antykoncepcji, a używek takich jak alkohol czy narkotyki …:
Człowiek dojrzały potrafi kierować sobą w oparciu o świadomość
i wolność, czyli w oparciu o zdolność logicznego myślenia i mądrego
podejmowania decyzji. Dzięki świadomości i wolności człowiek może
radzić sobie z odżywianiem bez sięgania po tabletki odchudzające,
z emocjami i nastrojami bez sięgania po alkohol, narkotyk czy leki
uspokajające oraz z własną płodnością bez sięgania po tabletki
antykoncepcyjne czy prezerwatywy. Antykoncepcja jest potrzebna
jedynie tym, którzy mają problemy z osiągnięciem świadomości lub
wolności w odniesieniu do sfery seksualnej. [ jw. str.89]
Zastanawiające jest również, dlaczego, w podręczniku dla klas 3 gimnazjum, (w którym
zniechęca się do antykoncepcji) cały rozdział został poświęcony aborcji i jej
konsekwencjom, a opisy zawarte w rozdziale mają drastyczny charakter:
W wyniku aborcji większość kobiet przeżywa poczucie winy.
Towarzyszy temu niepokój i zachwianie własnej wartości. Pojawia się
lęk i poczucie winy. Pojawia się poczucie doznanej krzywdy. Większość
kobiet przeżywa ból psychiczny, z którym nie umie sobie poradzić.
Zdarza się, że poczucie niezrozumienia i osamotnienia powoduje myśl
o samobójstwie lub ucieczkę w alkoholizm. [ jw. str. 96]
3
Bardzo dobrą merytorycznie, neutralną pod względem światopoglądowym publikacją
jest podręcznik pt: „ Ja i Ty. Wychowanie do życia w rodzinie. Podręcznik
dla gimnazjalistek i gimnazjalistów.”, dwóch autorek – Alicji Długołęckiej – Lach
i Grażyny Tworkiewicz- Bieniaś. Zwraca uwagę już sam podtytuł, w którym
podkreślono, iż książka skierowana jest zarówno do dziewcząt jak i chłopców.
W podręczniku uczniowie gimnazjum znajdą bezstronnie i rzetelnie podane informacje
na temat dojrzewania oraz wszystkich metod antykoncepcji, zarówno mechanicznych,
hormonalnych, chemicznych, jak i naturalnych. Autorki podkreśliły także,
iż homoseksualizm nie jest chorobą, a osobom o tej orientacji należy się godność
i szacunek:
Homoseksualizm, nie jest chorobą, chociaż nie należy do zachowań
seksualnych typowych dla większości ludzi. Orientacji seksualnej nie
można zmienić - tak samo jak koloru skóry, oczu, wzrostu, czy kształtu
głowy – dlatego to bardzo ważne, żeby lesbijka czy gej potrafili
zaakceptować siebie, a ludzie heteroseksualni umożliwili im normalne
życie. [Długołecka-Lach A., Tworkiewicz-Bieniaś G. - Ja i Ty.
Wychowanie do życia w rodzinie. Podręcznik dla gimnazjalistek
i gimnazjalistów, str.123 ]
3. Edukacja rówieśnicza
Grupa Edukatorów Seksualnych PONTON działa od trzech lat przy FEDERACJI NA RZECZ
KOBIET I PLANOWANIA RODZINY. Ma na koncie uliczne happeningi, akcje informacyjne,
a od roku wolontariusze i wolontariuszki PONTONU prowadzą pogadanki
o antykoncepcji i prewencji HIV/AIDS w gimnazjach i liceach w Warszawie
i okolicach. Odpowiadamy młodzieży na pytania związane ze sferą dojrzewania
i seksualności. Młodzi ludzie chętnie uczestniczą w naszych zajęciach i otwarcie
przyznają, że lekcje, na, których rozmawia się „ na te tematy” są im potrzebne.
Niestety z naszych doświadczeń wynika, że wiedza młodych ludzi na temat ich
cielesności, seksualności i antykoncepcji jest czasem zatrważająco niska. Świadczą o
tym listy przychodzące do PONTONU i FEDERACJI. Zdarza się, że nastolatki proszą o
pomoc za późno. Uznaliśmy, więc, że wakacje to dobry czas by wyjść naprzeciw
potrzebom młodych ludzi i dać możliwość zadawania pytań także wtedy, kiedy nie mają
dostępu do Internetu.
Nasza grupa zorganizowała Wakacyjną Linię Telefoniczną, przeznaczoną dla
młodzieży. Codziennie od 14 lipca do 31 sierpnia 2006 pod telefonem komórkowym
dyżurowały przeszkolone wolontariuszki, które odpowiadały na pytania młodych ludzi
związane z dojrzewaniem i antykoncepcją. Telefon Zaufania cieszył się dużą
popularnością, akcja ta potwierdziła, że młodzież ma ogromną potrzebę informacji i
rozmawiania na temat własnej seksualności, niestety jak dotąd niezaspokajaną ani w
domu ani w szkole.
Młodzi ludzie pytali jak się najlepiej zabezpieczyć w wakacje, jaki rodzaj antykoncepcji
chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, kiedy można rozpocząć
współżycie, jak rozmawiać z partnerką/partnerem o emocjach.
4
Padały pytania w rodzaju:
Boję się, że jestem w ciąży. Boli mnie brzuch i jest mi niedobrze, a ja tylko całowałam
się z chłopakiem siedząc mu na kolanach.
Często się masturbuję, czy to oznacza, że będę bezpłodny?
Dostawałyśmy też dramatyczne telefony dotyczące przemocy. Zgłosiła się do nas
zgwałcona dziewczyna, dzwoniły dwunastolatki z kolonii przestraszone dziwnym
zachowaniem jednego z wychowawców, dziewczyny pisały sms-y o partnerach, którzy
zmuszają je do seksu.
We wszystkich przypadkach udzielałyśmy rzetelnych odpowiedzi oraz pomocy, w miarę
naszych możliwości. Mamy jednak głębokie przekonanie, że powaga sprawy wymaga
by problemami takimi zajęto się w sposób zorganizowany i systemowy. Dzięki rzetelnej
edukacji seksualnej w szkołach na wiele pytań młodzież znałaby wcześniej odpowiedzi,
co w konsekwencji mogłoby zapobiec problemom i dramatom.
W bieżącym roku PONTON został zaproszony przez licealistów z Cervantesa na
konferencję poświęconą wolności słowa pt: „Ile nam wolno pomyśleć ile nam wolno
powiedzieć – edukacja a demokracja”. W panelu dyskusyjnym znalazł się m.in. poseł
Stanisław Pięta (PiS), który podczas burzliwej dyskusji powiedział, że jeśli Ponton
„wpłynąłby do którejś ze szkół w rodzinnym mieście posła, to on doprowadziłby do
zwolnienia dyrektorów tej szkoły”. Ten sam poseł wsławił się stwierdzeniem, że „
uczniowie nie mają żadnych praw jedynie obowiązki”.
W ostatnim czasie opinię publiczną poruszyło powołanie Romana Giertycha na
stanowisko ministra edukacji. Zaprotestowała w szczególności młodzież i osoby
związane z systemem oświaty. Z wypowiedzi nowego ministra wynika jasno, że nacisk
w nauczaniu zostanie położony na wychowanie patriotyczne w katolickim duchu. Czy
młodzi ludzie mogą jeszcze liczyć, w nowym systemie oświaty na lekcje, na których
podejmowana będzie tematyka dojrzewania i seksualności?
W Departamencie Wychowania Ministerstwa Edukacji Narodowej niestety nie udało
nam się otrzymać na to pytanie odpowiedzi. Nie udzielono nam żadnych informacji, nie
wiadomo, jaki będzie obowiązywał program, jakie podręczniki będą zalecane oraz czy
przedmiot „ Wychowanie do życia w rodzinie” pozostanie. Osoba pracująca
w Departamencie Wychowania, nie tylko nie chciała podać żadnych informacji, nie
zechciała się również przedstawić.
Na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu 2 można zapoznać się z
materiałem z sierpnia 2005 roku pt: ”Strategia Rozwoju Edukacji na lata 2007-2013”.
W prognozach nie poświęcono ani jednego słowa zajęciom z zakresu edukacji
seksualnej. Nie ma również wzmianki o przedmiocie „Wychowanie do Życia
w Rodzinie”.
Z badań opinii publicznej przeprowadzonych przez CBOS wynika, że prawie 80%
Polaków opowiada się za wprowadzeniem edukacji seksualnej do szkół. Pojawia się,
2
http://www.men.waw.pl/oswiata/biezace/strategia_2007_2013.pdf
5
więc pytanie, czy Ministerstwo Edukacji Narodowej uzna jednak potrzeby
społeczeństwa za ważne i w jaki sposób odpowie na te wyniki badań w przyszłych
latach szkolnych.
Źródło: "Aborcja, Edukacja Seksualna, Zapłodnienie Pozaustrojowe".
Centrum Badania Opinii Publicznej, Warszawa, luty 2005
opracowała : Aleksandra Józefowska
6
PODRĘCZNIKI SZKOLNE
Wykaz podręczników szkolnych przeznaczonych do kształcenia ogólnego
dopuszczonych po 10 marca 1999 r.
GIMNAZJUM
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Długołecka-Lach A., Tworkiewicz-Bieniaś G. - Ja i Ty. Wychowanie do życia w rodzinie. Podręcznik
dla gimnazjalistek i gimnazjalistów. PAZDRO. (20/02).
Garstka T., Kostrzewski M., Królikowski J. - Kim jestem? Wychowanie do życia w rodzinie.
Podręcznik z ćwiczeniami dla gimnazjum. JUKA. (45/03)
Izdebski Z., Jaczewski A. - Kocha, lubi, szanuje. Wychowanie do życia w rodzinie. Podręcznik dla
gimnazjum. WYD.SZKOLNE PWN. (109/04).
Kalinowska F. - Wychowanie do życia w rodzinie. Gimnazjum. EFKA. (19/02).
Kosińska E. - Wokół nas. Wiedza o społeczeństwie. Moduł: Wychowanie do życia w rodzinie. 3 klasa
gimnazjum. RUBIKON. (212/01).
Kosińska E. (red.). - Wokół nas. Wiedza o społeczeństwie. Klasa 1. RUBIKON. (123/00).
Kosińska E. (red.). - Wokół nas. Wiedza o społeczeństwie. Klasa 2. RUBIKON. (200/00).
Król T. (red.). - Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klas I-III
gimnazjum. RUBIKON. (190/99).
Szczerba K. - Wiedza o społeczeństwie. Wychowanie do życia w rodzinie. Podręcznik dla gimnazjum.
GRAF-PUNKT. (252/01).
LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE, LICEUM ZAWODOWE, TECHNIKUM
WYCHOWANIE DO ŻYCIA W SPOŁECZEŃSTWIE
1.
2.
Izdebski Z., Jaczewski A. - Kocha, lubi, szanuje. Wychowanie do życia w rodzinie. WYD.SZKOLNE
PWN. (214/99).
Ryś M. - Wychowanie do życia w rodzinie. Książka dla młodzieży. CMPP-Ped MEN. (192/99).
LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE, LICEUM PROFILOWANE, TECHNIKUM
WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE
1.
2.
Król T., Ryś M. (red.) - Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów szkół
ponadgimnazjalnych. RUBIKON. (270/01)
Ryś M. - Wychowanie do życia w rodzinie. Książka dla młodzieży. CMP-PedMEN.(192/99).
ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA
WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE
1.
Król T., Ryś M. (red.) - Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów szkół
ponadgimnazjalnych. RUBIKON. (270/01)
7