Aldona-Małgorzata Dereń, Ochrona własności intelektualnej jako

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 16, Nr 1/2012
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
Ład gospodarczy i społeczny
Aldona Małgorzata Dereń1
OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ JAKO
INSTRUMENT ROZWOJU KREATYWNOŚCI
I INNOWACJI W REGIONIE
Wprowadzenie
Przełom XX i XXI wieku to okres, w którym w sposób znaczący nasiliły się
procesy rozwoju cywilizacyjnego, przejawiające się w przechodzeniu z fazy industrialnej i postindustrialnej do fazy społeczeństwa informacyjnego2. Najmocniej
eksponowanym wymiarem zmian ekonomiczno-społecznych stała się koncepcja
gospodarki opartej na wiedzy. Wiedza zastępuje pracę i kapitał, jako podstawowe
źródło dobrobytu społecznego. Zdolność tworzenia wiedzy, przede wszystkim zaś
jej przekształcania w nowe produkty, usługi i technologie decyduje o sukcesie
rynkowym przedsiębiorstw i całych gospodarek. Jednocześnie globalizująca się
gospodarka, wyraźnie akcentuje znaczenie dóbr niematerialnych: idei, twórczości,
wiedzy, informacji, sieci powiązań itp. Gospodarka ta przekształca się w kierunku
nakreślonym w koncepcji ekonomii przedstawionej przez J.A. Schumpetera. Fundamentalnymi elementami schumpeterowskiej ekonomii są:
− innowacje i procesy innowacyjne;
− innowacyjny przedsiębiorca oraz rola nowych przedsiębiorstw w transferze i komercjalizacji technologii;
− twórcza destrukcja i jej ekonomiczne, strukturalne i społeczne skutki;
1
2
Dr Aldona-Małgorzata Dereń, adiunkt, Politechnika Wrocławska.
Droga Polski do roku 2025, PAN Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus”, Warszawa 2005; Gospodarka oparta na wiedzy, wyzwanie dla Polski XXI wieku, A. Kukliński (red.), Komitet Badań Naukowych, Warszawa 2001.
185
− prawidłowości zmian technologicznych w czasie (długie fale Kondratiewa)3.
Współczesna kombinacja tych elementów daje nam kreatywną gospodarkę,
opartą na zdolnościach wykorzystania szans generowanych przez dynamiczne
otoczenie, w którym Ŝyjemy. W tym kontekście na znaczeniu zyskują powiązania
i relacje między instytucjami naukowymi a biznesem. Tutaj oczekuje się nowych
jakościowych impulsów technologicznych i strukturalnych, które będą wyznacznikiem rozwoju oraz konkurencyjności w XXI wieku.
Cechy właściwe dla kreatywności przejawiają się w takich obszarach działalności ludzkiej jak działalność artystyczna, gospodarcza czy naukowa. Twórczość
artystyczna wymaga kreatywności w postaci wyobraźni i zdolności do generowania oryginalnych pomysłów, nowatorskich sposobów interpretacji świata, wyraŜonych w tekstach, dźwięku, czy teŜ obrazie. Kreatywność naukowa wiąŜe się
z ciekawością i chęcią eksperymentowania, łączenia pewnych faktów, zjawisk
i rozwiązywania problemów. Natomiast kreatywność gospodarcza jest dynamicznym procesem, który prowadzi do innowacyjności w technologii, praktykach biznesowych i marketingowych i jest ukierunkowana na uzyskanie przewagi konkurencyjnej w gospodarce. Rezultatem działań kreatywnych, opartych na wiedzy,
skupionych na sztuce, ale nieograniczających się do niej, podejmowanych przez
profesjonalistów, wynalazców, naukowców, czy artystów, są dobra niematerialne,
intelektualne lub artystyczne, usługi z kreatywną zawartością.
Celem niniejszego artykułu jest wskazanie znaczenia prawnej ochrony tych rezultatów, jako warunku rozwoju kreatywności i innowacyjności w regionie.
Wprowadzaniu przez władze regionu zachęt ukierunkowanych na przyciągnięcie
nowych przemysłów z dziedziny technologii przemysłowych, informacyjnych
i komunikacyjnych, musi towarzyszyć propagowanie wiedzy na temat zasad
i warunków ochrony własności intelektualnej. Wiedza ta stanowi podstawę wyzwalania twórczej aktywności i talentów, tworzy warunki do niekonwencjonalnych i awangardowych zachowań, koncepcji planistycznych oraz generowania
odwaŜnych planów rozwojowych.
Ekonomiczny wymiar kreatywności
„Business Week” stawia tezę, Ŝe wchodzimy w nową erę – erę gospodarki kreatywnej4. „Gospodarka wiedzy, jaką znamy obecnie jest przesłaniana przez coś
nowego – nazwijmy to gospodarką kreatywną. (...) Korporacje amerykańskie ewoluują w kierunku następnego poziomu działalności gospodarczej. To co było kiedyś centralne dla korporacji – cena, jakość, jak równieŜ układ analityczny związany z wiedzą jest teraz przekazywany w ręce wysoko wyszkolonych Chińczyków,
Hindusów, Węgrów, Czechów i Rosjan. W stopniu wzrastającym główną kompetencją jest kreatywność – właściwe tworzywo mózgu, które sprawne korporacje
opanowują po to, aby generować najwyŜsze piętra wzrostu. Zmieniają się reguły
3
4
J.A. Schumpeter, Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa 1960, s. 104.
B. Nussbaum, Get creative – How to Build Innovative Companies?, “Business Week”, August 8th15th 2005, s. 52.
186
gry. Nie chodzi juŜ o matematykę i naukę. Chodzi o kreatywność, wyobraźnię,
a nade wszystko o innowacje”5.
Koncepcja kreatywności w ekonomii i gospodarce pojawiła się na szerszą skalę
za sprawą amerykańskiego ekonomisty – R. Floridy, profesora geografii ekonomicznej z Georgia Mason University, załoŜyciela think-tanku Richard Florida
Creativity Group. W wydanej w roku 2004 pracy The rise of the creative class6,
pojęcie kreatywności rozumiane jest, jako otwarta, dynamiczna postawa wyszukiwania i stosowania nowych rozwiązań w róŜnych sferach Ŝycia. Oznacza to odejście od postrzegania innowacji tylko w wymiarze techniki i przesunięcie w kierunku takich dziedzin, jak architektura, reklama, sztuka, wzornictwo, edukacja,
film, rozrywka, konserwacja zabytków, muzealnictwo, przemysł muzyczny, nowe
media, prezentacja sztuki, wydawnictwa, radio i telewizja, software, turystyka,
rozwój usług sieciowych itp. Podstawy kreatywnej gospodarki wyznacza po prostu
wyobraźnia, wiedza i wolność.
Według R. Floridy, podstawą gospodarki kreatywnej są składniki niematerialne, natomiast kluczowym składnikiem rozwoju jest kapitał kreatywny (twórczość).
Do konkurowania w nowej globalnej gospodarce niezbędne są wartości określane
jako „3T”: Talent, Technologia, Tolerancja. Talent rozumiany jest tu, jako rodzaj
wyobraźni, jaką posiadają kreatywni i przedsiębiorczy ludzie (badacze, przedsiębiorcy i pracownicy). Są to ludzie świadomi swojej wiedzy, kompetencji i wartości. Ta rodząca się „klasa kreatywna”, to ludzie zajmujący się innowacyjnymi
profesjami w róŜnych sektorach. AngaŜują się oni w identyfikowanie problemów,
tworzenie nowych rozwiązań z róŜnych dziedzin, których rezultatem są innowacje7. Takie rozumienie oznacza, iŜ bazą twórczej klasy są utalentowani ludzie,
a nie sektory przemysłowe8.
Technologia jest utoŜsamiana z wiedzą i wprowadzaniem w Ŝycie nowych pomysłów utalentowanych ludzi. Dzięki koncentracji talentów oraz odpowiedniej
motywacji i dostępności usług wiedza ta jest szybko przekształcana w innowacje.
Natomiast tolerancja otwiera przestrzeń dla wolności. Tolerancja oznacza wyrozumiałość i otwartość na osoby o innym pochodzeniu, poglądach i tradycjach
oraz otwartość na róŜne pomysły. Akceptacja róŜnorodności oraz dopuszczalnego
ryzyka i błędów jest warunkiem powstawania nowych idei, które tylko w warunkach wolności mogą się ujawnić i rozwinąć.
Funkcjonowanie sektorów kreatywnych (creative industries), zwłaszcza zaś
poziom rozwoju przemysłu kreatywnego i jego znaczenie dla potencjału rozwoju
gospodarczego miasta/regionu to efekt występowania wielu czynników, takich jak
wielokulturowość, kapitał ludzki i intelektualny, obecność sektora B+R, wielkość
5
6
7
8
Ibidem.
R. Florida, The rise of the creative class, Wyd. Basic Book, 2004.
R.M. Boschma, M. Fritsch, Creative Class and Regional Growth in Europe [w:] The Future of
European Regions, Wyd. Ministry of Regional Development, Warszawa 2007.
A. Świda, Kreatywność w gospodarce [w:] Kształtowanie zachowań innowacyjnych, przedsiębiorczych i twórczych w edukacji inŜyniera, J. Skonieczny (red.), Wyd. Politechniki Wrocławskiej,
Wrocław 2011, s. 27.
187
popytu na produkty/usługi, zakres i warunki ochrony twórczości, czy otoczenie
gospodarcze (w tym bliskość innych kreatywnych przedsiębiorstw). Przemysł
kreatywny wpływa z kolei na rozwój innych sektorów gospodarki, zwiększając
w ten sposób atrakcyjność określonego obszaru. Sektory kreatywne przyciągają
wysokiej jakości kapitał ludzki, oddziałując na kształtowanie atrakcyjnej przestrzeni Ŝyciowej dla mieszkańców oraz biznesu.
Prawa własności intelektualnej, jako instrument ochrony kreatywności
Kreatywność to podstawowy element ludzkiej aktywności. Stanowi ona trzon
kultury, twórczości i innowacyjności. Kreatywność rozumiana, jako tworzenie
nowych idei, produktów, nowych usług i nowatorskich rozwiązań, które mieszczą
się w kategorii innowacji wymaga nie tylko szacunku, ale takŜe odpowiedniej
ochrony prawnej.
Wytwory ludzkiego umysłu, takie jak m.in. wynalazki, utwory literackie i artystyczne czy teŜ nazwy czy oznaczenia towarów stosowane w działalności gospodarczej określa się mianem własności intelektualnej. Dzieli się ona na dwie kategorie: własność przemysłową, która obejmuje patenty na wynalazki, znaki towarowe, wzory przemysłowe, oznaczenia geograficzne, a w niektórych państwach,
w tym w Polsce, równieŜ wzory uŜytkowe oraz topografie układów scalonych;
prawa autorskie, które chronią m.in. utwory literackie, filmy, piosenki i utwory
muzyczne, obrazy, rzeźby, fotografie czy utwory architektoniczne. Natomiast
prawa pokrewne do praw autorskich zapewniają ochronę m.in. artystom scenicznym (takim jak muzycy czy aktorzy), producentom nagrań audiowizualnych, czy
teŜ nadawcom radiowotelewizyjnym.
Istnieje wiele powodów, które uzasadniają konieczność ochrony i promocji
własności intelektualnej. Po pierwsze, rozwój i dobrobyt ludzkości jest ściśle
związany ze zdolnością twórczą w dziedzinach nauki i kultury. Po drugie, ochrona
prawna nowych wytworów oraz gwarantowany przez prawo monopol na ich wykorzystywanie stymuluje rozwój, prowadząc do dalszych innowacji. Po trzecie,
promocja i ochrona własności intelektualnej przyczynia się do wzrostu gospodarczego, powstawania nowych miejsc pracy oraz podwyŜsza jakość Ŝycia. Sprawny
system ochrony własności intelektualnej moŜe słuŜyć wspomaganiu realizacji
potencjału intelektualnego obywateli poszczególnych państw, czy regionów stając
się swoistym katalizatorem rozwoju ekonomicznego, społecznego oraz kulturalnego. Ochrona własności intelektualnej pozwala na zrównowaŜenie interesów twórców i wynalazców z dobrem publicznym, wpływając na tworzenie otoczenia
sprzyjającego rozwojowi kreatywności i inwencji dla dobra całego społeczeństwa.
Prawa własności intelektualnej podobnie jak inne prawa własności, pozwalają
twórcom bądź właścicielom praw wyłącznych na czerpanie korzyści majątkowych
bądź zawodowych z przysługujących im praw. Reguła ta znalazła odzwierciedlenie w art. 27 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka9, który stanowi, iŜ kaŜdy
9
W. Osiatyński, Wprowadzenie do pojęcia praw człowieka [w:] Szkoła Praw Człowieka, Warszawa
1998.
188
człowiek ma prawo do ochrony moralnych i materialnych korzyści wynikających
z jakiejkolwiek jego działalności naukowej, literackiej lub artystycznej.
Znaczenie własności intelektualnej zostało dostrzeŜone w pierwszych aktach
międzynarodowych w tym zakresie, jakimi były Konwencja Paryska o ochronie
własności przemysłowej z 1883 r.10 oraz Konwencja Berneńska o ochronie dzieł
literackich i artystycznych z 1886 r.11. Traktaty te są administrowane przez Światową Organizację Własności Intelektualnej (WIPO).
Prawa własności intelektualnej premiują kreatywność i pracę twórczą, będące
podstawą rozwoju cywilizacyjnego. ZauwaŜmy, Ŝe bez wyłączności gwarantowanej przez system patentowy wynalazcy pozbawieni byliby bodźca, który skłania
ich do nieustannej pracy nad nowymi, lepszymi i bardziej wydajnymi produktami
dla konsumentów. Dzięki ochronie znaków towarowych produkty określonych
przedsiębiorstw są postrzegane przez konsumentów jako posiadające dobrą jakość
i renomę. Ponadto prawa ochronne na znak towarowy umoŜliwiają skuteczną walkę z piractwem i podrabianiem towarów. Z kolei dla koncernów wydawniczych
i płytowych podstawą funkcjonowania są chronione prawa autorskie, które umoŜliwiają dostęp do rozrywki oraz narzędzi pracy.
Wynalazki, wzory uŜytkowe czy wzory przemysłowe, które powstają w przedsiębiorstwie, wykorzystywane są, jako zasoby niematerialne w procesie wytwarzania kolejnych dóbr i usług. Wysoki poziom ich innowacyjności zapewniający
wyŜszą produktywność, oryginalność przyczyniającą się do większego tempa sprzedaŜy, wpływa na wzmocnienie strategicznej pozycji przedsiębiorstwa i wzrost konkurencyjności w wymiarze zarówno regionalnym jak i globalnym.
Prawna ochrona własności intelektualnej, to priorytet dla przedsiębiorców zajmujących się działalnością innowacyjną oraz prowadzących prace B+R. Nowoczesny, sprawny i skuteczny system ochrony niematerialnych składników przedsiębiorstwa umoŜliwia rozwój technologiczny.
Posiadane prawa do wykorzystania wynalazków, technologii, wzornictwa lub
róŜnorodnych znaków handlowych mają coraz częściej podstawowe znaczenie dla
funkcjonowania organizacji biznesowych. Jednym z najcenniejszych aktywów
nowoczesnej firmy jest znana i ceniona marka, logo, brand, znak towarowy, nazwa
firmowa, nazwa produktu lub wzór opakowania. Wartości te budują rynkową toŜsamość przedsiębiorstwa i często decydują o zdolności do generowania zysku.
TakŜe prawa do korzystania ze stworzonej lub zakupionej technologii, rozwiązań
konstrukcyjnych, dokonanych wynalazków lub opracowanego designu mają decydujący wpływ na wartość i pozycję rynkową przedsiębiorstwa oraz perspektywy
jego dalszego rozwoju.
W polskim systemie prawnym ochrona własności intelektualnej udzielana jest
z zastosowaniem odpowiednich procedur rejestracyjnych, prowadzących do wydania stosownego świadectwa potwierdzającego jej uzyskanie, bądź bez potrzeby
Konwencja Związkowa Paryska z dnia 20 marca 1883 r. o ochronie własności przemysłowej,
Dz.U. z 1932 r., nr 2, poz. 8, z późn. zm.
11
Konwencja berneńska z dnia 9 września 1886 r. o ochronie dzieł literackich i artystycznych, Dz.U.
z 1935 r., nr 84, poz. 515 z późn. zm.
10
189
prowadzenia postępowania i spełnienia jakichkolwiek formalności. W przypadku
wynalazków, wzorów uŜytkowych i znaków towarowych ochrona udzielana jest
w systemie rejestracji z badaniem merytorycznym zgłoszonego przedmiotu.
W wyniku rejestracji udzielany jest patent na wynalazek oraz prawa ochronne na
wzory uŜytkowe i znaki towarowe. Rejestracja bez badań stosowana jest dla wzoru przemysłowego i topografii układu scalonego. W jej wyniku udzielane są prawa
z rejestracji. Bez potrzeby rejestracji podlegają ochronie utwory, w tym programy
komputerowe.
Ochrona zagwarantowana w obowiązujących przepisach prawnych, zwłaszcza
zaś ochrona realizowana przez wyspecjalizowane organizacje sprzyja nie tylko
samej ochronie pomysłu ucieleśnionego w wynalazku, znaku handlowym itp., ale
przede wszystkim zwiększa prawdopodobieństwo przekroczenia progu rentowności z innowacji w krótkim czasie.
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej, która monitoruje przestrzeganie zasad zawartych w Układzie o Współpracy Patentowej12, wydaje co roku publikację podsumowującą poziom innowacyjności krajów. Na podstawie liczby
zarejestrowanych patentów określa się poziom innowacyjności danej gospodarki
lub przedsiębiorstwa. Kontrowersyjność tego kryterium nie zmienia faktu, Ŝe patenty uznaje się za podstawę rozwoju gospodarki opartej na nowoczesnych technologiach. Własne technologie pozwalają rozwijać konkurencyjny przemysł i czerpać zyski z umów licencyjnych.
Według publikacji z grudnia 2011 roku, najbardziej innowacyjną gospodarką
świata nadal pozostają Stany Zjednoczone z 44 991 pomysłami objętymi ochroną
patentową. Kolejne miejsca zajmują Japonia oraz Niemcy. NaleŜy podkreślić, Ŝe
w dwudziestce najbardziej innowacyjnych gospodarek tylko Chiny i Indie nie
naleŜą do grupy krajów wysoko rozwiniętych. Na uwagę zasługuje wysoka pozycja Chin, które w 2010 roku wyprzedziły pod względem liczby opatentowanych
pomysłów Koreę Południową13.
Nasz kraj pod względem kreatywności mieszkańców nie róŜni się znacząco od
innych rozwiniętych krajów. Jednak w Polsce w 2010 r. opatentowano tylko 199
pomysłów, co przy prawie 45 tys. ze Stanów Zjednoczonych, 30 tys. z Japonii czy
17 tys. z Niemiec ukazuje skalę problemu i niestety malejący poziom innowacji,
mimo realizacji Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, którego budŜet wynosi nieco ponad 10 mld euro. Polska nie naleŜy do gospodarek opartych
na wiedzy i kreatywności - nie osiągnęła minimalnego poziomu rozwoju sektorów
będących jej nośnikami, tj. sektora edukacji, B+R, przemysłu wysokiej techniki,
usług społecznych i usług biznesowych związanych z gospodarką wiedzy. W naszym kraju zaledwie 0, 61% PKB przeznacza się na badania i rozwój, podczas gdy
np. Czesi wydają 1,47%14.
Układ o Współpracy patentowej podpisany został w 1970 r. przez 18 państw załoŜycielskich.
W listopadzie 2011 roku jego sygnatariuszami były 144 kraje. Por. http://www.scribd.com/doc
/76664123/World-Intellectual-Property-Indicators-2011-Edition.
13
Za: World Intellectual Property Indicators - 2011 Edition, s. 62.
14
Polska 2010 – raport o stanie gospodarki, Warszawa 2010, s. 219.
12
190
Istnieje wiele barier innowacyjności polskich przedsiębiorstw. Bariery te występują zarówno po stronie otoczenia przedsiębiorstw, jak i w ich wnętrzu. Wśród
barier pierwszej grupy najwaŜniejsze znaczenie ma ogólny stan gospodarki, który
nie wyzwala w stopniu dostatecznym mechanizmów ssania innowacji przez przedsiębiorstwa. Ograniczony jest równieŜ popyt rynkowy, który nie generuje wystarczającego zapotrzebowania na zaawansowane pod względem technologicznym
produkty.
Kluczową barierą wzrostu innowacyjności jest brak środków finansowych,
zwłaszcza dla wdraŜania innowacji, brak bazy rozwojowej oraz wysoki stopień niepewności zbytu. Sądzić wolno, Ŝe istotną barierą jest równieŜ brak systemowego
zarządzania innowacjami, w którym wiodącą rolę pełni ochrona własności intelektualnej, waŜna choćby z uwagi na proces transferu i komercjalizacji technologii.
Pewność obrotu nowymi technologiami, wynalazkami, czy wynikami badań
naukowych gwarantuje ochrona praw własności intelektualnej. Jej celem jest bowiem zabezpieczenie interesów osób uprawnionych do dóbr niematerialnych stanowiących wynik twórczej i poznawczej działalności człowieka. Ochrona obejmuje działania zmierzające lub mające wpływ na dostępność, nabycie, zakres, utrzymanie w mocy, dochodzenie i egzekwowanie oraz korzystanie z praw własności
intelektualnej w prawnie dozwolony sposób. Zabezpieczenie tych praw stanowi
zatem podstawę skutecznego transferu technologii od twórców (głównie pracowników jednostek naukowych i badawczo-rozwojowych) do odbiorców (zwykle
przedsiębiorstw planujących wdroŜenie innowacji na rynku).
Promowanie wiedzy o ochronie własności intelektualnej w skali regionu
Jak słusznie konstatuje A. Świda15, koncepcja kreatywności wydaje się być
uŜyteczna i pomocna w ocenie nowoczesności gospodarczej kraju lub regionu.
Dynamika kreatywności, zwłaszcza zaś aktywności klasy twórczej zaleŜy równieŜ
od przyjętych form i warunków prawnej ochrony własności intelektualnej. Ochrona ta wpływa w decydującym stopniu na:
− generowanie postępu naukowego, technologicznego i technicznego;
− wdraŜanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie organizacji i zarządzania
produkcją, usługami i obszarami rynkowymi;
− poprawne relacje przedsiębiorstw z otoczeniem.
Prawna ochrona własności intelektualnej umoŜliwia koordynację wymienionych segmentów oraz przyjęcie właściwych celów prorozwojowych co prowadzi
do podnoszenia konkurencyjności przedsiębiorstw, a w konsekwencji – do konkurencyjności poszczególnych sektorów i całej gospodarki, a takŜe róŜnych kategorii
układów przestrzennych.
Kreatywność klasy twórczej to zespół cech psychofizycznych poszczególnych
osób związany z wrodzonymi zdolnościami oraz zdobytymi w procesie edukacyjnym zasobami wiedzy i umiejętności ich wykorzystania. Wpływają one bezpo15
A. Świda, Kreatywność w gospodarce, op.cit., s. 35.
191
średnio lub pośrednio na podnoszenie stopnia innowacyjności działań, które prowadzą do zwiększania wydajności pracy i podnoszenia konkurencyjności produktów; umoŜliwiają takŜe utrzymywanie i pogłębianie istniejących rynków zbytu
oraz opanowywanie rynków nowych.
Twórczość ludzka jest nierozerwalnie związana z nośnikami nowych idei
i wartości, które sprzyjają powstawaniu nowych innowacyjnych rozwiązań w zakresie tworzenia i wdraŜania nowej wiedzy do produkcji, organizacji, zarządzania
i administrowania. Ochrona rezultatów wysiłku intelektualnego nie moŜe budzić
zastrzeŜeń, bowiem jest ona warunkiem postępu cywilizacyjnego.
Innowacyjne działania w gospodarce nie dokonują się samoistnie, ale w wyniku zapotrzebowania na nowe idee przedsiębiorstw i instytucji we współdziałaniu:
rządu, ludzi nauki, instytucji edukacyjnych oraz administracji samorządowej
i rządowej. Bez ich współdziałania nie ma zbyt duŜych szans na rozwój innowacyjnych projektów i modernizacji gospodarki, a takŜe zmian struktur społecznych
danego kraju czy określonych układów przestrzennych. W ramach współdziałania,
o którym mowa wyŜej konieczne jest podejmowanie działań mających na celu
zwiększenie poziomu wiedzy na temat ochrony własności intelektualnej w społeczności regionu, zwłaszcza wśród przedsiębiorców. KaŜdy przedsiębiorca powinien zdawać sobie sprawę z tego, Ŝe jego sukces gospodarczy – w nie mniejszym
stopniu – zaleŜy równieŜ od aktywów intelektualnych, tj. dóbr niematerialnych
wchodzących w skład jego majątku, mających wymierną wartość komercyjną
i mogących być samodzielnym przedmiotem obrotu na rynku.
Wiedza dotycząca ochrony własności intelektualnej zwiększa praktyczne moŜliwości i umiejętności przedsiębiorców, producentów w zakresie wykorzystania
własności przemysłowej dla rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw w skali państwa i regionu. Promowanie wiedzy o warunkach i sposobach prawnej ochrony
własności intelektualnej wymaga planowych działań wśród których kluczowe
znaczenie mają:
− działania edukacyjno-szkoleniowe dla przedsiębiorców i instytucji otoczenia biznesu dotyczące szeroko rozumianej problematyki ochrony własności intelektualnej oraz jej znaczenia dla rozwoju innowacyjności, kreatywności i przedsiębiorczości, w tym seminaria specjalistyczne z zakresu
ochrony własności intelektualnej i przemysłowej,
− działania doradczo-konsultacyjne do ekspertów i specjalistów Urzędu Patentowego oraz przedstawicieli instytucji otoczenia biznesu, mające na celu podnoszenie kwalifikacji i wymianę doświadczeń w zakresie ochrony
własności intelektualnej, zarządzania prawami wyłącznymi oraz efektywnego transferu technologii,
− ogólnopolskie i regionalne konferencje oraz sympozja popularyzujące
problematykę własności intelektualnej i przemysłowej,
− działania związane z poprawą dostępności do baz danych literatury patentowej i zwiększenie ich wykorzystania,
− rozwój internetowej platformy edukacyjno-informacyjnej dotyczącej własności intelektualnej i przemysłowej,
192
działania promocyjne dotyczące dobrych praktyk i polskich osiągnięć
związanych w ochroną własności przemysłowej.
Zadania te powinny być realizowane przez władze samorządowe przy współpracy partnerów społecznych oraz organizacji i instytucji zajmującymi się prawną
ochroną własności intelektualnej. Interesującym przykładem inicjatyw podejmowanych w zakresie popularyzacji ochrony własności intelektualnej są Ośrodki
Informacji Patentowej. W Polsce działa obecnie 27 Ośrodków Informacji Patentowej współpracujących z Urzędem Patentowym RP na podstawie dwustronnych
umów. Powstanie Regionalnych Ośrodków Informacji Patentowej jest odpowiedzią na potrzeby szerokiego grona odbiorców: przedsiębiorców, twórców i wynalazców, studentów oraz wszystkich tych, którzy są zainteresowani informacją patentową. Ośrodki Informacji Patentowej pełnią funkcję informacyjną i doradczą.
Zatrudniają rzeczników patentowych. Są teŜ miejscem prowadzenia seminariów
i bezpłatnych szkoleń dla zainteresowanych tematyką patentową. Urząd Patentowy
przekazuje dokumenty i literaturę patentową oraz materiały informacyjne na nowoczesnych nośnikach informacji, zachęcając do tego, aby ośrodki i centra transferu technologii wspólnie tworzyły punkty informacji patentowej. Dodać naleŜy,
Ŝe zespoły rzeczników patentowych działające przy Ośrodkach Informacji Patentowej wykonują zadania z zakresu:
− opracowywania dokumentacji zgłoszeniowej projektów wynalazczych do
Urzędu Patentowego RP;
− udzielania porad prawnych w zakresie ochrony własności intelektualnej,
− opiniowania umów dotyczących prac badawczych,
− badania stanu techniki i przeprowadzania zadań z zakresu transferu technologii.
−
Podsumowanie
Współcześnie rozwój krajów i regionów coraz bardziej zaleŜny jest dóbr niematerialnych, które powstają jako rezultat ludzkiej kreatywności i twórczości.
Promowanie wiedzy o warunkach i sposobach prawnej ochrony własności intelektualnej to warunek tworzenia klimatu proinnowacyjnego w gospodarce regionu
i stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości, stabilności procesów transferu wiedzy
i technologii z jednostek. Odpowiednia ochrona twórczości pozwala na zamianę
idei w zasoby gospodarcze, a czerpanie korzyści ze zdolności twórczych pomaga
i zachęca do dalszej innowacji.
Promowanie wiedzy o warunkach i sposobach prawnej ochrony własności intelektualnej to warunek tworzenia klimatu proinnowacyjnego w gospodarce regionu
i stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości, stabilności procesów transferu wiedzy
i technologii z jednostek naukowych i badawczo-rozwojowych do przedsiębiorstw, a takŜe pomiędzy samymi przedsiębiorstwami. Dzięki zabezpieczeniu
dóbr intelektualnych kaŜdy twórca innowacji ma moŜliwość swobodnego rozporządzania prawami materialnymi do niej przypisanymi (np. sprzedaŜ dobra, jego
licencjonowanie), a kaŜda osoba/podmiot biorący udział w jej komercjalizacji ma
193
moŜliwość weryfikacji wygenerowanych praw własności, a co za tym idzie, moŜe
prognozować rachunek zysków i ewentualnych strat z wdroŜenia produktu na
rynek.
Bibliografia:
1. Cybulski L. (red.) Polityka regionalna i jej rola w podnoszeniu konkurencyjności
regionów, Wrocław, 2000.
2. Dereń A.M., Ochrona własności intelektualnej w obrocie gospodarczym, Oficyna
Wydawnicza PWSZ Nysa, Nysa 2011.
3. Drucker P.F., Innowacje i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady, PWE, Warszawa 1992.
4. Grey H. J., Strategy implementation: Consistency and coherence can be creative, [w:]
Handbook for Creative and Innovative Managers, R. L. Kuhn (red.), McGraw-Hill
Book Company, 1988.
5. Gaczek W., Rykiel Z., Konkurencyjność regionów a regionalizm ekonomiczny [w:] Klamut
M., Cybulski L. (red.) Polityka regionalna i jej rola w podnoszeniu konkurencyjności
regionów, Wrocław, 2000.
6. Janasz W., Kozioł K., Determinanty działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, PWE,
Warszawa 2007.
7. Niedzielski P., Rychlik K., Innowacje i Kreatywność, Uniwersytet Szczeciński,
Szczecin 2006.
8. Sozański J, Własność intelektualna i przemysłowa w Unii Europejskiej, Polskie
Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa-Poznań 2009.
9. Skonieczny J., Świda A., Kreatywność jako czynnik rozwoju regionu, [w:] Ekspansywność
regionów europejskich, Wyd. Argi, Wrocław 2008.
10. Skonieczny J., Świda A., Twórczość jako kluczowy czynnik rozwoju gospodarki, Prace
Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2010.
Abstrakt
Kreatywność i twórczość wpływają na rozwój gospodarczy krajów i regionów.
W pracy podjęto próbę określenia znaczenia prawnej ochrony rezultatów twórczego działania, zwłaszcza zaś propagowania wiedzy na temat tej ochrony. Tworzenie
efektywnego systemu współpracy biznesu i nauki oraz rozwój innowacyjnego
otoczenia biznesu wymaga działań edukacyjnych w zakresie ochrony własności
intelektualnej, które pozwolą na budowanie postaw proinnowacyjnych i tworzenie
zdolności do myślenia proinnowacyjnego róŜnych środowisk społecznych i zawodowych.
Intellectual property rights protection as an instrument of regional creativity
and innovation development
The economic development of countries and regions is influenced by creativity
and artistic work. This paper attempts to define the significance of the legal protection of creative output, and particularly it seeks to emphasise the role of awareness of this protection. With regard to the intellectual property rights protection,
some educational campaigns are required in order to create an effective system of
194
business and science cooperation, as well as to develop an innovative business
environment. These campaigns will allow for developing innovative attitudes and
thinking among various social and professional groups.
PhD Aldona-Małgorzata Dereń, assistant professor, Wrocław University of Technology.
195