CHOROBY KRĄŻKA MIĘDZYKRĘGOWEGO

ELSEVIER
URBAN&PARTNER
CHOROBY KRĄŻKA
MIĘDZYKRĘGOWEGO
Choroby krążka
międzykręgowego
Przypadki kliniczne • Diagnostyka •
Leczenie • Profilaktyka
Juergen Kraemer
Współautorzy
Monika Hasenbring, Robert Kraemer, Ethan Taub,
Theodoros Theodoridis, Hans-Joachim Wilke
Redakcja wydania pierwszego polskiego
Artur Dziak
r r iy f g ?
ELSEYIER
URBAN&PARTNER
Elsevier Urban & Partner
Wrocław
VII
Spis treści
1
W stąp
.............................................................
5
l
Rys historyczny i nazew nictw o ............
3
Rys historyczny .......................................................
Starożytność .......................................................
1-1700 rok naszej ery .....................................
1700-1900 ...........................................................
1900-obecnie ....................................................
N a z e w n ictw o ...........................................................
Anatom ia i patologia .....................................
Objawy k lin ic z n e ..............................................
3
3
3
3
4
5
5
7
2
3
Epidem iologia
.............................................
Występowanie w zależności od wieku .............
Częstość występowania i naw rotów ..................
Lokalizacja i częstość w ystępowania ..................
W ystępowanie na świecie ......................................
4
Anatomia, fizjologia ibiom ech an ika
Rozwój krążka międzykręgowego ......................
Anatom ia ......................................................................
W ięzadła .................................................................
Budowa histologiczna i biochemiczna ...............
Biomechanika .................................................
Krążek m iędzykręgow y jako system
osmotyczny ...........................................................
Zm iany wysokości krążka
m ięd zy k ręg o w eg o ...............................................
W pływ rozciągania na krążek
m ięd z y k rę g o w y ....................................................
W pływ wibracji na krążek
m ięd zy k rę g o w y ....................................................
M echaniczna funkcja krążka
m ięd zy k ręg o w eg o ...............................................
Krążek m iędzykręgow y a stawy
międzyw yrostkow e .................................................
Postępowanie terapeutyczne ..................................
u
11
11
12
13
15
Choroby krążka niezwiązane
ze zmianami zwyrodnieniowymi.........
Zaburzenia ro z w o jo w e .........................................
Pozostałości struny grzbietowej ................
Zaburzenia rozwojowe trzonów
kręgow ych i krążków międzykręgowych
pow stałe w dzieciństwie ..............................
Patologie w rodzone .......................................
Choroby zapalne i infekcyjne ...........................
Bakteryjne zapalenia krążka
m ięd zy k ręg o w eg o ...........................................
Reumatologiczne zapalenie krążka
m ięd z y k ręg o w eg o ...........................................
Guzy ...........................................................................
Zajęcie krążka międzykręgowego
w chorobach układow ych ..................................
M ożliwe przyczyny .......................................
Achondroplazja ................................................
Ochronoza (alkaptonuria) ...........................
Zmniejszenie masy kostnej w obrębie
trzonów kręgow ych .......................................
Zwapnienia i skostnienia krążka
m ięd zy k ręg o w eg o ...........................................
15
18 6
Zmiany zwyrodnieniowe krążka
20
miedzykrągowego (dyskoza) ................
21
Definicja
23
....................................................................
Klasyfikacja .............................................................
23
Etiologia .............................................................
Patogeneza ................................................................
25 Zm iany biochem iczne postępujące wraz
z wiekiem ..................................................................
27 Biom echaniczne podstaw y przem ieszczenia
krążka międzykręgow ego ..................................
28 Efekt działania systemu osmotycznego .........
Niestabilność jednostki ruchowej kręgosłupa
28
Definicja .............................................................
Patogeneza niestabilności ...........................
30
Objawy k lin ic z n e .............................................
32
W skazania operacyjne ..................................
Prognozy i postępowanie
w krążkowopochodnej niestabilności
zw y ro d n ien io w ej.............................................
35
35
35
35
37
38
38
39
39
40
40
40
40
41
42
45
45
45
47
50
54
54
56
57
57
57
57
57
58
ViH
Spis treści
Deformacje poprzedzające wystąpienie
zmian zwyrodnieniowych krążka
międzykręgowego ................................................
Definiq'a .............................................................
7
Traum atologia
.............................................
Etiologia i typy uszkodzeń kręgosłupa;
rola istniejących w cześniej zmian
degeneracyjnych ....................................................
Skręcenia jednostki ruchowej ...........................
Izolowane urazowe rozerwanie krążka
międzykręgowego ................................................
Złamanie trzonu kręgu z towarzyszącym
uszkodzeniem krążka międzykręgowego . . .
8
Ból. P atogeneza oraz ew o lu cja bólu
p r z e w le k łe g o ................................................
58
58
63
63
64
65
66
69
Ból miejscow y oraz p ro m ien iu ją cy ..................
Unerw ienie kręgosłupa .......................................
Okolica otworowo-stawowa ..............................
Ból krążkowopochodny (dyskogenny) .........
Bezbólowe deform aqe kręgosłupa ..................
Ból pow stający w więzadle podłużnym
tylnym .........................................................................
Ból korzeniowy ......................................................
Ból stawów między wyrostkowych
(zespół stawów m iędzywyrostkowych,
zespół rzekomokorzeniowy) ..............................
Ból mięśniowy .........................................................
Ból o typie złożonym ...........................................
Nocycepcja oraz przejście bólu od ostrego
do przewlekłego ....................................................
Fizjologia nocycepcji w obrębie kręgosłupa
Ewolucja bólu przewlekłego .......................
Farmakoterapia bólu ...........................................
D efiniqa .............................................................
Klasyfikacja ......................................................
77
77
79
81
81
82
9
87
Zespół s z y jn y ................................................
69
69
71
71
72
72
73
75
75
76
Objaw y opisywane przez chorych ............
Objaw y k lin ic z n e .............................................
Badania radiologiczne ..................................
Tomografia komputerow a (TK) oraz
rezonans magnetyczny ( M R ) ..........................
Badania neurofizjologiczne - EMG ............
Ogólna diagnostyka różnicowa ..........................
Klasyfikacja zespołów szyjnych ...................
M iejscowy zespół szyjny ................................
Ostry kręcz s z y jn y ..............................................
Zespół szyjno-barkowy ...................................
Ból barku (brachialgia) spowodowany
protruzją krążka (uciskiem przez tkanki
miękkie) .............................................................
Ból barku (brachialgia) spowodowany
w yroślam i kostnym i wyrostków
haczykowatych ................................................
Zespoły segm entam e .....................................
Zespół szyjno-głowowy ................................
Zespół szy jn o -rd zen io w y ..............................
Pourazowy zespół s z y jn y ..............................
Leczenie zespołów szyjnych ..............................
Przegląd metod leczniczych .......................
Leczenie zachowawcze ................................
Leczenie operacyjne .......................................
Specjalne ćwiczenia, rehabilitacja oraz
szkoła pleców .........................................................
Planowanie leczenia .............................................
137
139
10
.......................................
141
Definicja i częstość występowania ..................
Anatom ia szczegółowa, biom echanika oraz
anatomia patologiczna jednostek ruchowych
kręgosłupa piersiowego .......................................
Klasyfikacja .............................................................
Objaw y kliniczne przepukliny krążka
piersiowego .............................................................
Neuralgia m iędzyżebrow a ................................
Diagnostyka różnicowa .......................................
Leczenie ....................................................................
141
101
101
102
103
104
105
106
108
108
109
113
117
119
122
122
122
133
141
143
143
144
144
145
Zespół lę d ź w io w y .......................................
147
Definicja i częstość w ystępowania ..................
Szczegółowa budowa anatomiczna jednostek
ruchowych odcinka lędźwiowego ..................
Krążki międzykręgowe odcinka
lędźwiowego ....................................................
Otwory m iędzykręgowe ..............................
Przestrzeń nadtwardówkowa brzuszna .
W ięzadło żółte ..................................................
Układ żylny .......................................................
Zmienności liczby kręgów oraz kręgi
p rz e jś c io w e .........................................................
147
11
Definicja i częstość występowania ..................
Anatom ia i fizjologia jednostek ruchowych
odcinka szyjnego ....................................................
W yrostki haczykowate ..................................
Szczeliny poziom e .........................................
Tętnica kręgowa oraz pień w spółczulny
w odcinku szyjnym kręgosłupa ................
Korzenie nerwów szyjnych oraz ich osłonki
Biom echanika .........................................................
Anatom ia patologiczna i p a to fiz jo lo g ia .........
Objaw y kliniczne zespołów szyjnych ............
Przegląd objawów oraz ich klasyfikacja
Zespół piersiow y
97
98
99
87
88
88
89
89
91
92
94
96
96
148
148
149
150
151
151
151
Spis treści
Zależności topograficzne pomiędzy
korzeniami nerwów rdzeniowych oraz
krążkami w obrębie kanału kręgowego
odcinka lędźwiowego kręgosłupa ...........
Radiologiczne/chirurgiczne podziały
jednostek ruchow ych odcinka
lędźwiowego ....................................................
Biomechanika odcinka lędźwiowego
kręgosłupa (H. J. Wilke) .......................................
Obciążenia mechaniczne krążków
m iędzykręgow ych odcinka lędźwiowego
M etody pomiaru obciążeń jednostek
ruchowych odcinka lędźwiowego
kręgosłupa .........................................................
Anatomia patologiczna i patofizjologia .........
Protruzje (wypukliny) i przepukliny . . . .
Zwiotczenie krążka międzykręgowego
oraz niestabilność ...........................................
Deformacje k o s t n e ...........................................
Objawy kliniczne zespołów lędźw iow ych ..
W prowadzenie ................................................
Objawy ................................................................
Badanie kliniczne ...........................................
Badania neurofizjologiczne - EM G .........
Zdjęcia radiologiczne ....................................
Mielografia odcinka lędźwiowego ...........
Tomografia komputerow a (TK) ................
Badanie diagnostyczne płynu
mózgowo-rdzeniowego ................................
Dyskografia .......................................................
Rezonans magnetyczny (MR) .....................
Zespoły kliniczne ........................... ......................
Klasyfikacja zespołów k lin ic z n y c h ...........
Miejscowy zespół lędźw iow y ból krzyża
Lumbago, dyskogenny ból kręgosłupa ..
Ból krzyża na podłożu stawowo-więzadłowym ..................................................
Zespół stawów międzyw yrostkow ych ..
Badania obrazowe u chorych z bólem
krzyża ..................................................................
Diagnostyka różnicowa bólu krzyża . . . .
„Czerwone flagi" w przebiegu bólu krzyża
Dyskogenna sztyw ność wyprostna
bioder i ud .........................................................
Zespoły lędźw iow e korzeniow e ................
„Czerwone flagi" w lędźw iow ych
zespołach korzeniow ych ..............................
Leczenie zespołów lędźw iow ych .....................
Klasyfikacja metod leczniczych ................
Leczenie zachow aw cze ................................
Terapia minimalnie inwazyjna
w zespołach lę d ź w io w y c h ...........................
Leczenie operacyjne .......................................
Zespół podyskotomijny ................................
Usztyw nienie ....................................................
Protezy krążków m iędzykręgow ych . . . .
Planowanie leczenia - zintegrowana
opieka nad chorym .........................................
332
152
12
Przebieg naturalny i prognozy
w chorobach krażka miedzykregowego 335
154
158
158
159
168
168
175
176
178
178
179
181
186
186
188
189
Zm iany patoanatomiczne
krążka międzykręgowego ..................................
Choroby krążka m iędzykręgowego
w ciągu życia c z ło w ie k a .......................................
N aturalny przebieg ostrego zespołu
krążkowego .............................................................
Studium przypadku na poziomie L5/S1:
przemieszczenie fragmentu krążka
międzykręgowego z przemieszczeniem
ku dołowi i jego samoczynną resorpcją . .
Studium przypadku na poziomie L4/5:
samoczynna resorpq'a fragmentu krążka
międzykręgowego L4/5 przemieszczonego
ku dołowi ...........................................................
336
337
338
340
Kręgosłup a psychika ..............................
343
343
212
Procesy psychosomatyczne ................................
Literatura opisująca interakcje pomiędzy
ciałem a psychiką ..................................................
Kręgosłup jako somatyzacja zaburzeń
psychicznych (zmiany psychosomatyczne)
W pływ chorób krążka międzykręgowego
na psychikę (som atopsychiczne zmiany) . . .
Symulowanie lub wyolbrzym ianie objawów
chorób krążka międzykręgow ego ..................
Psychoterapia i techniki relaksacyjne ............
213
214
14
353
196
197
199
211
211
211
217
217
221
221
223
238
239
239
240
264
286
314
320
327
13
335
Szkoła p ie c ó w ................................
344
345
347
348
350
Biomechaniczne podstawy szkoły pleców . .
S ie d z e n ie ....................................................................
Siedzenie w pozycji pochylonej do przodu
Siedzenie w pozycji odchylenia ku tyłowi
Siedzenie dynamiczne ..................................
Stanie ...........................................................................
Leżenie ......................................................................
353
355
355
356
358
359
360
15
Ćwiczenia w zakresie bezbólowym ..
363
Ćwiczenia a ból ......................................................
Które ćwiczenia są odpowiednie? ..................
Efektyw ność ćwiczeń ....................................
Program stopniowego zwiększania
intensyw ności ..................................................
363
364
365
365
iX
X
Spis treści
Rodzaje E P F R M ......................................................
Bieg ......................................................................
Bieganie z jednoczesnym
wymachiwaniem ra m io n a m i.......................
Bieganie z odciążeniem ................................
Pływanie .............................................................
Jazda na rowerze ..............................................
Gimnastyka ......................................................
Ćwiczenia kończyn górnych (arm-jogging)
D ynam iczne ćwiczenia wykonywane
w ram ach prac domowych, prac
w ogrodzie lub aktywności zawodowej
366
366
366
367
368
368
16
Sport ............................................
371
W prowadzenie i piśmiennictwo .......................
Sport a odcinek szyjny k rę g o s łu p a ..................
Sport a odcinek lędźwiowy kręgosłupa . . . .
Sporty o korzystnym i niekorzystnym
wpływie na krążki m ięd z y k rę g o w e................
371
372
372
17
Prawo medyczne i postępowanie
odszkodowawcze ...........................
W prowadzenie ......................................................
Prawo medyczne a choroby krążka
m ięd zy k ręg o w eg o...........................................
Problemy ...........................................................
Przepuklina jądra miażdżystego a wypadki
Problemy ...........................................................
366
366
369
373
375
375
375
375
376
376
Uszkodzenia obecne przed urazem .........
W ypadek ...........................................................
Zniszczenia krążków międzykręgowych
po utracie lub trwałym uszkodzeniu
kończyny ..................................................................
Odcinek szyjny kręgosłupa .........................
Odcinek lędźwiowy kręgosłupa ................
Prawo m edyczne i postępowanie
odszkodowawcze ...........................................
„Smagnięcie biczem ": uraz bezw ładnościow y
odcinka szyjnego kręgosłupa ............................
Epidem iologia ..................................................
Terminologia ....................................................
Klasyfikacja uszkodzeń ................................
Leczenie .............................................................
Przebieg i prognozy .......................................
Przejście objawów w dolegliwości
przew lekłe .........................................................
Prawo m edyczne i postępowanie
odszkodowawcze ...........................................
Ocena utraty zdolności zarobkowania
w chorobie krążka międzykręgowego
odcinka lędźwiowego kręgosłupa ..................
Definicja i klasyfikacja utraty m ożliwości
zarobkowania ..................................................
Stopnie utraty zdolności zarobkowania
Prawo m edyczne i postępowanie
odszkodowawcze ...........................................
Przebieg i prognozy .......................................
Skorowidz
................................................................
376
376
379
379
379
380
380
380
381
382
382
383
383
384
386
386
388
390
390
393