planowany termin wrzesień 2011 - Polska Izba informatyki i

Transkrypt

Agenda Cyfrowa 2020
możliwości realizacji celów Agendy w zakresie inwestycji
szerokopasmowych w Polsce.
Materiał roboczy, przygotowany przez
Telekomunikację Polską SA
Na Konferencję PIIT
„ Czy Internet mobilny będzie substytutem Internetu stacjonarnego”
Realizacja Agendy Cyfrowej do roku 2020
Na prawach rękopisu
Październik 2011
1
Spis treści
1.
Założenia Agendy Cyfrowej do 2020 roku – cele strategiczne KE ............................................ 5
2.Główne założenia Strategii MSWiA rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku
2013 9
3. Główne założenia programu Polska 2030 .................................................................................... 13
4. Rynek szerokopasmowy w Polsce ................................................................................................ 14
5. Czynniki wpływające na rozwoju sieci NGA .................................................................................. 16
6. Wpływ polityki państwa na rozwój sieci NGA. ............................................................................... 18
7. Uwarunkowania regulacyjne oraz prawne w szczególności zakres obowiązków regulacyjnych na
rynkach 4 i 5 ...................................................................................................................................... 21
7.1. Wnioski z modeli regulacyjnych zastosowanych w krajach UE. .............................................. 21
7.2 Obowiązki regulacyjne wdrożone w Polsce na tle rozwiązań zastosowanych w krajach UE. . 25
7.3 W jakich obszarach obowiązujące regulacje wspierają prowadzenie inwestycji
szerokopasmowych przez operatorów ........................................................................................... 31
8. Plany inwestycyjne dotyczące sieci NGA w tym FTTH w Polsce oraz w innych krajach ............ 33
8.1 Analiza inwestycji operatorów telekomunikacyjnych w Polsce w latach 2006-2011 ................ 33
8.2 Plany inwestycyjne Operatorów Alternatywnych w Polsce. ...................................................... 39
9. W jakim stopniu krajowe podmioty telekomunikacyjne są w stanie realizować założenia Agendy
Cyfrowej 2020 ................................................................................................................................... 40
9.1 Określenie luki inwestycyjnej niezbędnej do wypełnienia założeń Agendy Cyfrowej 2020 ...... 40
9.2 Wpływ inwestycji z pomocy publicznej na rozwój sieci NGA w Polsce. ................................... 40
9.3 Analiza szans i zagrożeń w wykorzystaniu 1,5 mld EUR pomocy z UE na budowę sieci
szerokopasmowych w Polsce do 2013 roku ................................................................................... 48
9.4 Niestandardowe metody wspierania rozwoju sieci NGA w krajach UE oraz pozostałych
krajach............................................................................................................................................. 49
9.5 Propozycja rozwiązań wspierających osiągnięcie celów agendy cyfrowej. .............................. 51
2
Podsumowanie
Agenda Cyfrowa 2020 zakłada wspólne działanie państw członkowskich UE na rzecz wychodzenia z
kryzysu oraz sprostania wyzwaniom jakie niesie ze sobą globalizacja gospodarek. Jednym z głównych
wyzwań stawianych krajom UE jest plan upowszechniana sieci szerokopasmowych. Do 2013 roku
wszyscy Polacy powinni się znaleźć w zasięgu dostępu do Internetu. Do 2020 roku wszystkie
gospodarstwa domowe powinny mieć dostęp do łączy o przepływności minimum 30 Mb/s, a połowa
do łączy o przepływności nie mniejszej niż 100 Mb/s. Przy dzisiejszej penetracji Internetu w Polsce
wynoszącej 58% (penetracja gospodarstw domowych) i prędkości 70% łączy poniżej 2Mb/s
spełnienie tych założeń wymaga wymiany lub budowy sieci dostępowej na sieć NGA dla ponad 50%
gospodarstw domowych w najbliższym 10-leciu. Modernizacja całej infrastruktury telekomunikacyjnej
w Polsce do standardów Sieci Nowej Generacji (NGN) była szacowana przez Instytut Łączności w
przedziale 20–30 mld zł. Unia Europejska w ramach różnych programów pomocowych przeznaczyła
około 1,4 mld EUR (6 mld zł) na budowę sieci szerokopasmowych w Polsce do 2013 roku. Zatem
potrzebne są dodatkowe fundusze w kwocie ponad 20 mld zł, aby zapewnić realizację Agendy
Cyfrowej w Polsce. Pozyskanie tych środków w całości z funduszy UE jest praktycznie niewykonalne,
zatem należy rozważyć wprowadzenie zmian w otoczeniu prawnym i regulacyjnym, które zachęcą
operatorów do większej inwestycji, głównie na obszarach, gdzie jest to ryzykowne i nieopłacalne.
Opóżnianie regulacji FTTH lub jej znaczne ograniczenie w celu aktywizacji inwestycji
sieci NGA
wprowadzono w krajach dalece bardziej rozwiniętych technologicznie od Polski. Należy także
podkreślić, iż Komisja Europejska nie zakwestionowała takiego podejścia i uznawała przyczyny
polegające na zbyt słabym rozwoju technologii za uzasadniające odroczenie regulacji sieci
światłowodowych. Niemiecki organ regulacyjny - decydując się na nałożenie na Deutsche Telecom
obowiązku dostępu do jego sieci światłowodowej – odstąpił od regulacji cen tego dostępu. Regulator
stwierdził, iż z uwagi na silną konkurencję ze strony operatorów kablowych a także wystarczalność
prawa konkurencji nie ma potrzeby stosować kontroli cen. We Francji chcąc zachęcić do inwestycji w
sieci światłowodowe a jednocześnie stworzyć warunki konkurencyjne w tym zakresie, zdecydowano
się na regulację symetryczną tj. regulację zapewniającą dostęp do infrastruktury światłowodowej nie
tylko operatora o znaczącej pozycji rynkowej (SMP), ale wszystkich operatorów inwestujących w sieć.
Polityka regulacyjna sprzyjająca kreowaniu inwestycji powinna wspierać wspólne inwestycje w sieci
NGA prowadzone przez operatora SMP i .operatorów alternatywnych (OA) Należy poważnie rozważyć
wyłączenie wspólnych inwestycji z rygorów regulacyjnych, nałożonych na TP. Obowiązujące prawo
zniechęca OA do inwestowania z Telekomunikacją Polską, gdyż automatycznie nowe inwestycje będą
obłożone obowiązkami regulacyjnymi TP. Jednocześnie należy wprowadzać symetryczne regulacje
dla wszystkich graczy rynkowych. Operatorzy kablowi koncentrują posiadają pozycje dominującą na
rynku szerokopasmowym w dużych miastach i nie są zobowiązani do udostępniania swojej
infrastruktury na warunkach symetrycznych do TP.
Średnia penetracja usługą FTTH w Europie jest bardzo niska w porównaniu z liderami azjatyckimi.
Europa jeśli chodzi o rozwój technologii jest, jak się szacuje, 4 lata w tyle za USA i 8-10 lat za Azją.
Wysoki stopień udostępnienia zasobów sieciowych konkurencji oraz wspieranie uwolnienia
3
światłowodów i dostępu do infrastruktury sieciowej nie służą inwestycjom w rozwój FTTH w Europie.
Model azjatycki, oparty na subsydiach państwowych i konkurencji bazującej na usługach, jest
najbardziej skuteczny. Korea Południowa ma największą na świecie penetrację FTTH wynosząca
ponad 50 proc. Jest to sukces osiągnięty przy dużej pomocy państwowej. Innym przykładem
skutecznego wspierania rozwoju sieci światłowodowych może być Japonia. Strategia „i_Japan 2015”
zakłada powszechną dostępność łączy FTTH z prędkością min 100Mb/s do 2015. Japonia wspiera i
promuje inwestycje w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Dotacje rządowe są przyznawane
samorządom w celu realizacji inwestycji światłowodowych i oferowanie dostępu zainteresowanym
operatorom. Rządowe granty dla samorzadów wynosiły 1/3 budżetu na budowę NGA. Dobrym
przykładem w UE jest Francja gdzie stymuluje się konkurencję oparta na infrastrukturze. We Francji
brak jest regulacji światłowodów na rynku właściwym 5 (BSA), ale zapewniony jest dostęp do
kanalizacji w ramach regulacji rynku właściwego 4 (LLU). Grupa France Telecom rozpoczęła w 2009
samodzielne inwestycje w FTTH na obszarach dużych miast Francji. Wybrane inwestycje na średnio
zaludnionych rynkach są prowadzone w modelu współ-inwestycyjnym. Inwestycje prowadzone
wspólne z innymi operatorami w dużych i średnich miastach dotyczą głównie infrastruktury wewnątrzbudynkowej. Na nisko rentownych obszarach wiejskich Grupa FT prowadzi projekty inwestycyjne z
lokalnymi samorządami przy współfinansowaniu ze środków publicznych. Inwestycje mają umożliwić
do 2015 roku świadczenie bardzo szybkiego dostępu do Internetu w 380 miejscowościach na
obszarze całej Francji.
W Polsce rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej jest wspierany przez fundusze europejskie. Jednak
faktyczne wykorzystanie środków jest na bardzo niskim poziomie wynoszącym zaledwie kilka procent.
Samorządy powinny dynamizować działania w poszukiwaniu partnerów, aby budżet 1,5 mld EUR z
UE przeznaczony na rozwój Internetu w Polsce mógł być wykorzystany do 2013 roku. Projekty
inwestycyjne w sieć trwają około 2-3 lat, zatem rok 2011 jest kluczowy dla pełnego wykorzystania
środków z UE. Wskazany jest większy nacisk władz centralnych na samorządy w celu wykorzystania
środków z UE, włączając w to przesuwanie środków pomiędzy programami w miejsca gdzie pieniądze
mogą być wykorzystane najefektywniej. Powinien powstać skoordynowany strategiczny plan projektu
wydatkowania środków z UE na sieć szerokopasmową w Polsce, z rozpisaniem scenariuszy
awaryjnych, które zapobiegną niewykorzystaniu całości przysługujących Polsce środków. Jedynie duzi
operatorzy są w stanie ponosić koszty inwestycyjne w budowę sieci szkieletowych i dystrybucyjnych
na terenach białych plam. Nawet po dofinansowaniu z UE osiągniecie rentowności takiego
przedsięwzięcia jest bardzo ryzykowne, ponieważ brakuje najbardziej kosztowego elementu sieci,
jakim jest dostęp do abonenta. W obliczu niskiego poziomu wykorzystania tych środków zasadne jest
postulujemy, aby również duzi operatorzy mieli dostęp do środków z UE na budowę ostatniej mili.
4
I. Agenda Cyfrowa 2020 - możliwości realizacji celów Agendy w zakresie
inwestycji szerokopasmowych w Polsce.
1. Założenia Agendy Cyfrowej do 2020 roku – cele strategiczne KE
Strategia „Europa 2020” jest długookresowym program rozwoju społeczno-gospodarczego Unii
Europejskiej (UE), który zastąpił realizowaną od 2000 r., zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię
Lizbońską. Strategia "Europa 2020” podkreśla potrzebę wspólnego działania państw członkowskich na
rzecz wychodzenia z kryzysu oraz wdrażania reform umożliwiających stawienie czoła wyzwaniom
związanym z globalizacją, starzeniem się społeczeństw czy rosnącą potrzebą racjonalnego
wykorzystywania zasobów.
Zgodnie z zapisami Strategii osiągnięcie tych założeń, ma się odbyć przy pomocy następujących
priorytetów, które są ze sobą nierozerwalnie związane:
o
wzrost inteligentny (ang. smart growth), czyli rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
o
wzrost zrównoważony (ang. sustainable growth), czyli transformacja w kierunku
gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów i konkurencyjnej,
o
wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (ang. inclusive growth), czyli wspieranie
gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej
spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną.
Osiągnięcie tych priorytetów ma wpisać się w motyw przewodni
jakim jest inteligentny i
zrównoważony rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu. Do ich realizacji KE wskazała pięć
nadrzędnych celów , które mają umożliwić monitorowanie postępów ich realizacji, a które mają być
określone na poziomie całej UE, są nimi:
o
osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75%;
o
stopa zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat powinna wzrosnąć z obecnych 69% do co
najmniej 75%, między innymi wskutek zwiększenia liczby pracujących kobiet i osób
starszych oraz lepszej integracji migrantów na rynku pracy
o
poprawa
warunków
prowadzenia
działalności
badawczo
–
rozwojowej,
w
tym
przeznaczanie 3% PKB UE na inwestycje w badania i rozwój;
o
zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w porównaniu z poziomami z 1990 r.;
o
emisję dwutlenku węgla należy ograniczyć co najmniej o 20% w porównaniu z poziomem
z 1990 r. lub, jeśli pozwolą na to warunki2, nawet o 30%; należy zwiększyć udział
odnawialnych źródeł energii w
całkowitym zużyciu energii do 20% oraz zwiększyć
efektywność wykorzystania energii o 20%;
5
o
podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zmniejszenie odsetka osób
przedwcześnie kończących naukę do poniżej 10% oraz zwiększenie do co najmniej 40%
odsetka osób w wieku 30−34 lat mających wykształcenie wyższe;
o
wspieranie włączenia społecznego, zwłaszcza poprzez ograniczanie ubóstwa, mając na
celu wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli.
Powyższe cele są ze sobą wzajemnie powiązane. Zgodnie z zapisami Strategii lepsze wykształcenie
przekłada się na większe szanse na rynku pracy, a zwiększanie stopy zatrudnienia przyczynia się do
zmniejszania ubóstwa. Większe możliwości w zakresie działalności badawczo-rozwojowej i
innowacyjnej we wszystkich sektorach gospodarki oraz efektywniejsze korzystanie z zasobów mają
poprawić konkurencyjność UE i mają sprzyjać tworzeniu nowych miejsc pracy. Dzięki inwestycjom w
czyste i niskoemisyjne technologie ma poprawić się stan środowiska naturalnego, będzie można
skuteczniej przeciwdziałać zmianom klimatu oraz zwiększać potencjał w zakresie przedsiębiorczości i
zatrudnienia.
Zmiana postaw i metod działania w UE, prowadząca do opisanych wyżej wyników, będzie wymagać
silnego przywództwa, zaangażowania i skutecznych mechanizmów realizacji.
Działania, jakie, zgodnie z zapisami Strategii, Europa musi podjąć:
a) Innowacje.
Wydatki na działalność badawczo-rozwojową w Europie wynoszą poniżej 2%, podczas gdy w USA
jest to 2,6%, a w Japonii 3,4%; różnica bierze się głównie z niższego poziomu inwestycji sektora
prywatnego. Liczy się nie tylko wysokość kwot przeznaczanych na działalność B+R – Europa musi
zastanowić się nad wpływem i strukturą wydatków na badania oraz poprawić warunki prywatnej
działalności badawczo – rozwojowej w UE. Połowa różnicy w stosunku do USA wynika z mniejszej
liczby europejskich firm w branży zaawansowanych technologii.
b) Kształcenie, szkolenie i uczenie się przez całe życie.
Co czwarty uczeń nie potrafi dobrze czytać, a co siódmy młody człowiek przerywa proces kształcenia i
szkolenia przedwcześnie. Około połowa uczniów zdobywa kwalifikacje na średnim poziomie, które
jednak często nie zaspokajają potrzeb rynku pracy. Mniej niż jedna trzecia osób między 25 a 34
rokiem życia ma wykształcenie wyższe, w porównaniu z 40% w USA i ponad 50% w Japonii.
c) Społeczeństwo cyfrowe:
Wartość globalnego rynku technologii informacyjno-komunikacyjnych wynosi 2 000 mld EUR, zaś
firmy europejskie zaspokajają tylko jedną czwartą tego popytu. Europa pozostaje w tyle również pod
względem szybkiego Internetu, co negatywnie wpływa na jej potencjał innowacyjny, również na
obszarach wiejskich, oraz na rozpowszechnianie wiedzy za pośrednictwem sieci i na internetową
sprzedaż produktów i usług.
6
Jako podstawowe instrumenty mające służyć do realizacji celów strategii „Europa 2020” mają być
opracowywane przez państwa członkowskie UE Krajowe Programy Reform oraz przygotowane przez
KE inicjatywy przewodnie (ang. flagship initiatives), realizowane na poziomie UE, państw
członkowskich, władz regionalnych i lokalnych.
W ramach tych działań stworzony został projekt Europejska agendę cyfrową –
mająca na celu
osiągnięcie trwałych korzyści gospodarczych i społecznych z jednolitego rynku cyfrowego, opartego
na dostępie do szerokopasmowego Internetu;
Na poziomie krajowym państwa członkowskie będą musiały:
o
sporządzić strategie operacyjne dotyczące szybkiego Internetu i kierować środki
publiczne, szczególnie fundusze strukturalne, na obszary nie w pełni obsługiwane przez
inwestorów prywatnych;
o
stworzyć ramy prawne służące koordynacji działań publicznych, aby obniżyć koszty
procesu upowszechniania Internetu;
o
propagować stosowanie i korzystanie z nowoczesnych usług on-line (takich jak
administracja, e-zdrowie, inteligentny dom, umiejętności informatyczne, bezpieczeństwo).
d) Klimat, energia i mobilność
W ramach tych działań stworzony został projekt Europa efektywnie korzystającą z zasobów – mająca
na celu wsparcie zmiany w kierunku gospodarki niskoemisyjnej i efektywniej korzystającej z zasobów
środowiska oraz dążenie do wyeliminowania zależności wzrostu gospodarczego od degradacji
środowiska przyrodniczego. Na poziomie krajowym państwa członkowskie będą musiały stworzyć
inteligentne, zmodernizowane i w pełni wzajemnie połączone infrastruktury transportowe i
energetyczne oraz korzystać z pełni potencjału technologii ICT.
e) Konkurencyjność
W ramach tych działań stworzony został projekt Polityka przemysłowa w dobie globalizacji – mająca
na celu poprawę warunków dla przedsiębiorczości, zwłaszcza MŚP oraz wsparcie rozwoju silnej bazy
przemysłowej, zdolnej do konkurowania w skali globalnej. Państwa powinny poprawić otoczenie
biznesu,
szczególnie
w
odniesieniu
do
innowacyjnych
przedsiębiorstw,
między
innymi
z
wykorzystaniem zamówień publicznych mających na celu wspieranie inwestycji,
f) Zatrudnienie i umiejętności
W ramach tych działań stworzony został projekt Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia
–
mający na celu stworzenie warunków do unowocześnienia rynków pracy, przez ułatwienie
mobilności pracowników i rozwój ich umiejętności, w celu zwiększenia poziomu zatrudnienia oraz
zapewnienie trwałości europejskich modeli społecznych. Państwa członkowskie powinny realizować
ścieżki w zakresie flexicurity (zagwarantowanie wysokiego poziomu pewności pracy przy zapewnieniu
7
elastyczności umów o pracę), aby zmniejszyć segmentację rynku pracy oraz ułatwiać zmianę i
pogodzenie życia zawodowego i rodzinnego.
g) Walka z ubóstwem
W ramach tych działań stworzony został projekt Europejski program walki z ubóstwem – który ma
zapewnić spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną, mający na celu pomoc osobom biednym i
wykluczonym oraz umożliwienie im aktywnego uczestniczenia w życiu ekonomicznym i społecznym.
h) Sieci NGA
Kwestia rozwoju sieci światłowodowych jest bardzo istotnym elementem polityki Komisji Europejskiej.
Strategia Unii Europejskiej do 2020 roku w zakresie technologii informacyjno-komunikacyjnych
opisana
w
Europejskiej
Agendzie
Cyfrowej
zakłada
wykorzystanie
nowych
technologii
komunikacyjnych w celu zapewnienia wzrostu innowacyjności gospodarek i poprawy konkurencyjności
gospodarek UE. Jednym z głównych założeń Agendy Cyfrowej jest zwiększenie dostępu
Europejczyków do szybkiego i bardzo szybkiego Internetu. Powszechny dostęp do Internetu ma być
zapewniony już do 2013 roku. Celem na rok 2020 jest zapewnienie wszystkim obywatelom
europejskim Internetu o szybkości 30 Mb/s lub większej, przy czym połowa europejskich gospodarstw
domowych powinna mieć dostęp do Internetu o szybkości co najmniej 100 Mb/s.
W agendzie cyfrowej sformułowano również cel zatwierdzony przez Radę Europejską polegający na
udostępnieniu wszystkim Europejczykom dostępu do Internetu szerokopasmowego do 2013 r. Cele
dotyczące dostępu do szybkiego i bardzo szybkiego Internetu zostały wybrane ze względu na
kluczową rolę, jaką będzie on odgrywał w ożywieniu gospodarczym i w zapewnieniu platformy
wspierającej innowacje w całej gospodarce podobnie, jak miało to miejsce w przeszłości w przypadku
energii elektrycznej i transportu. Uruchomienie otwartych i konkurencyjnych bardzo szybkich sieci
będzie stymulować samonapędzający się proces rozwoju gospodarki cyfrowej, umożliwiający prężny
wzrost nowych usług wymagających Internetu szerokopasmowego i stymulujący rosnący popyt
społeczeństwa, co z kolei będzie stymulować dalszy popyt na Internet szerokopasmowy.
Światowy popyt na przepustowość Internetu rośnie dynamicznie w tempie kilkudziesięciu procent
rocznie, zaś jego siłą napędową jest wykorzystanie Internetu głownie w celach przesyłu treści audiovideo (np. telewizja 3D wysokiej rozdzielczości). W raporcie Visual Networking Index (VNI) Forecast
(2010–2015) firma Cisco prognozuje, że światowy ruch internetowy zwiększy się do roku 2015
czterokrotnie. Średnia przepustowość stałych łączy szerokopasmowych wzrośnie z poziomu 7 Mb/s w
2010 r. do 28 Mb/s w 2015 r.
8
2.Główne założenia Strategii MSWiA rozwoju
informacyjnego w Polsce do roku 2013
społeczeństwa
Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku 2013 jest strategią sektorową,
uwzględniającą priorytety polityki Unii Europejskiej w obszarze społeczeństwa informacyjnego,
wynikające z założeń Strategii Lizbońskiej oraz inicjatywy „eEurope – społeczeństwo informacyjne dla
wszystkich” i jej kontynuacji „i2010 – Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i
zatrudnienia.
Odpowiedzialność za koordynację i nadzór nad realizacją celów strategii sprawuje Departament
Społeczeństwa Informacyjnego w MSWiA. Prace departamentu wspiera Komitet Rady Ministrów ds.
Informatyzacji i Łączności (KRMIiŁ) odpowiedzialny za współpracę międzyresortową przy tworzeniu
modelu infrastruktury informacyjnej państwa oraz za opracowanie usługowego Planu Informatyzacji
Państwa.
Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku 2013 ma stanowić narzędzie
polityki Rządu służące zapewnieniu szybkiego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego i
społecznego, których efektem będzie poprawa warunków życia obywateli. Ten wzrost ma się dokonać
na drodze rozwijana umiejętności pozyskiwania, gromadzenia i wykorzystywania informacji, a jednym
z głównych czynników stymulujących postęp w tym zakresie ma być upowszechnienia technologii
informacyjnych i komunikacyjnych ICT (Information and Communication Technology).
Rządowa koncepcja rozwoju informatycznego Polski w najbliższych latach ma być realizowana
według wizji, wyznaczonej na podstawie określonych przez Rząd celów strategicznych państwa, przy
uwzględnieniu wyników analizy obecnego stanu rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce oraz
w drodze organizowanych lub współorganizowanych przez MSWiA dyskusji środowiskowych i
tematycznych w tym obszarze. Ta wizja to „aktywne społeczeństwo osiągające wysoką jakość życia w
perspektywie osobistej i społecznej”.
Na bazie tak zdefiniowanej wizji została przyjęta misja polegająca na „umożliwieniu społeczeństwu
powszechnego i efektywnego wykorzystania wiedzy i informacji do harmonijnego rozwoju w wymiarze
społecznym, ekonomicznym i osobistym”.
Stosownie do wytyczonej wizji i misji rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz postulatów realizacji
strategii zostały wyznaczone strategiczne kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce
do roku 2013 w trzech obszarach: człowiek, gospodarka i państwo.
W pierwszym obszarze polityka Rządu ma polegać na przyspieszeniu rozwoju kapitału intelektualnego
i społecznego Polaków przy wykorzystaniu technologii ICT. W tym obszarze będą podejmowane
działania o charakterze strategicznym na rzecz ludzi.
W drugim strategicznym obszarze, przy pomocy technologii ICT, Rząd zamierza stymulować wzrost
efektywności, innowacyjności i konkurencyjności firm na rynku globalnym oraz wprowadzić ułatwienia
9
w komunikacji i współpracy między firmami. W tym obszarze będą podejmowane działania o
charakterze strategicznym na rzecz podmiotów gospodarczych.
W trzecim obszarze rozwój społeczeństwa informacyjnego w Polsce ma pójść w kierunku wzrostu
dostępności do usług administracji publicznej i zwiększeniu efektywności ich działania dzięki
wykorzystaniu technologii ICT. W tym obszarze będą podejmowane działania o charakterze
strategicznym na rzecz administracji publicznej.
Potrzeba opracowania nowej strategii wynikała z konieczności wytyczenia wspólnego kierunku oraz
ustalenia planu spójnych i ukierunkowanych działań państwa, przyspieszenia rozwoju Polski i
polskiego społeczeństwa, optymalnego wykorzystania potencjału nowych technologii na potrzeby
człowieka, gospodarki i państwa oraz z szansy osiągnięcia realnych korzyści społecznych,
ekonomicznych i politycznych. Realizacja celów strategii ma skutkować podniesieniem jakości życia
obywateli.
Za wdrażanie działań zapisanych w Strategii są odpowiedzialne organy administracji publicznej
(centralnej, regionalnej, lokalnej). We wdrażaniu uczestniczą organizacje pozarządowe, instytucje
naukowo-badawcze, środowiska zawodowe oraz przedsiębiorstwa i obywatele. W niektórych
przedsięwzięciach wymagających wsparcia lub koordynacji działań, rolę koordynatora pełni
Departament Społeczeństwa Informacyjnego MSWiA wspierając określone inicjatywy finansowo,
kadrowo lub organizacyjnie.
Administracja publiczna stosuje zróżnicowane instrumenty i narzędzia do realizacji zadań
nakreślonych w Strategii. Podstawowym instrumentem znajdującym się w gestii organów centralnych
(ministerstw) jest tworzenie warunków prawnych dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce
(ustaw, rozporządzeń). Ważnym narzędziem jest wydatkowanie krajowych i europejskich środków
finansowych oraz dostarczanie usług publicznych. Istotne są również sprawy związane z promocją
technologii informacyjnych i komunikacyjnych oraz propagowaniem korzyści związanych z ich
stosowaniem.
Równocześnie z przyjęciem Strategii, dla potrzeb spójnego wdrażania zawartych w niej zadań, został
powołany Międzyresortowy Zespół ds. realizacji programu „Polska cyfrowa”, mającego na celu
upowszechnienie szerokopasmowego dostępu do Internetu m.in. poprzez pobudzenie rozwoju
inwestycji w infrastrukturę telekomunikacyjną, znoszenie barier prawnych, administracyjnych i
technicznych oraz stworzenie dogodnych warunków dla efektywnego wykorzystywania środków
unijnych przeznaczonych na ten cel. W Raporcie Międzyresortowego Zespołu Polska Cyfrowa z 2009
roku, który został przekazany Premierowi znalazły się m.in. rekomendacje, mające ułatwić budowę
sieci szerokopasmowych oraz rozwój usług elektronicznych. Efektem działań zespołu było uchwalenie
ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci szerokopasmowych w telekomunikacji oraz prace nad
nowelizacją ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących
zadania publiczne (Dz. U. nr 64, poz. 565 z późn. zm.). W działania Zespołu wpisuje się także
inicjatywa MSWiA wydania nowej instrukcji kancelaryjnej oraz inicjatywa Ministerstwa Kultury i
Dziedzictwa Narodowego opracowania projektu ustawy o usługach audiowizualnych, w której zostaną
zaimplementowane postanowienia unijnej dyrektywy dotyczące tego rodzaju usług.
10
Na podstawie zawartego w raporcie wniosku, stwierdzającego, że zapewnienie dostępu do
infrastruktury
nie
jest
wystarczającym
warunkiem
powszechnego
wykorzystywania
usług
szerokopasmowych, dodatkowo rozszerzono zakres programu „Polska cyfrowa” o kwestie dotyczące
„koordynacji i wsparcia inicjatyw mających na celu generowanie usług i treści”. Przedmiotem
działalności Zespołu w tym obszarze są sprawy związane z działaniami edukacyjnymi sprzyjającymi
eIntegracji oraz z działaniami mającymi na celu rozszerzenie oferty usług i treści cyfrowych. Do
wypracowania rozwiązań w tym zakresie powołano dwie grupy robocze złożone z przedstawicieli
organów centralnych. Ich zadaniem jest zidentyfikowanie obszarów priorytetowych i wypracowanie
planu działań nakierowanych na rozwój kompetencji użytkownika (edukacji).
Podsumowując, w ramach kierunków strategicznych i celów Polski w zakresie rozwoju społeczeństwa
informacyjnego do roku 2013 wyznaczone zostały strategiczne kierunki działań na rzecz:
o
Ludzi (obszar człowiek) , gdzie wskazano kierunek strategiczny w postaci przyspieszenia
rozwoju kapitału intelektualnego i społecznego Polaków dzięki wykorzystaniu technologii
informacyjnych i komunikacyjnych
o
Podmiotów gospodarczych (obszar gospodarka) , gdzie wskazano jako kierunek
strategiczny wzrost efektywności, innowacyjności i konkurencyjności firm, a tym samym
polskiej gospodarki na globalnym rynku oraz ułatwienie komunikacji i współpracy między
firmami dzięki wykorzystaniu technologii informacyjnych i komunikacyjnych
o
Administracji publicznej ( obszar państwo), gdzie wskazano kierunek strategiczny jako
wzrost dostępności i efektywności usług administracji publicznej przez wykorzystanie
technologii informacyjnych i komunikacyjnych do przebudowy procesów wewnętrznych
administracji i sposobu świadczenia usług.
o
Wzrost penetracji usługi szerokopasmowej z poziomu 10% w 2009 roku do poziomu 35%
w 2012.
W Polsce dedykowanego dokumentu rządowego dotyczącego realizacji Agendy Cyfrowej nie
stworzono, jednak
pośrednio jego rolę może spełniać „Strategia rozwoju
społeczeństwa
informacyjnego w Polsce do roku 2013” (Dalej Strategia). W konsekwencji ocena realizacji strategii
MSWiA powinna być dokonana w relacji do Agendy Cyfrowej.
Warto podkreślić, iż w ogłoszonej przez Komisję Europejską Agendzie Cyfrowej zapowiedziano iż,
każde gospodarstwo domowe w krajach UE do 2013 roku ma być w zasięgu szybkiego dostęp do
Internetu. W 2015 roku połowa gospodarstw domowych ma być w zasięgu łączy 30 Mb/s, zaś w 2020
roku wszystkie gospodarstwa domowe mają mieć dostęp do łączy o przepływności 30 Mb/s, a połowa
do łączy o przepływności nie mniejszej niż 100 Mb/s. Jednocześnie cele Strategii MSWiA koncentrują
się w przeważającej mierze na celach ogólnych, nie stawia zadań analogicznych do Agendy Cyfrowej.
Mierniki efektywności wykonania Strategii (np. Miarą osiągnięcia celu jest zwiększenie odsetka
gospodarstw domowych posiadających dostęp do Internetu. Cel 6 w części Człowiek) pozwalają
11
oceniać postęp rozwoju społeczeństwa informacyjnego jednak nie jest wskazywany pożądany poziom
docelowy (na wzór Agendy Cyfrowej) do jakiego należy dążyć.
Należy zauważyć, iż inaczej jest w innych krajach UE. „Rząd Austrii chce by w 2013 roku wszyscy
obywatele tego kraju byli w zasięgu łączy nie wolniejszych niż 25 Mb/s. Belgijska strategia na lata
2010-2015 zakłada, że w 2015 roku 95 proc. mieszkańców będzie mieszkało w zasięgu Internetu o
przepływności co najmniej 20 Mb/s. Czechy w przyjętej na początku tego roku strategii zakładają, że
w 2013 roku w miastach łącza internetowe będą nie wolniejsze niż 10 Mb/s, a na terenach słabiej
zurbanizowanych minimalna przepływność wynosić będzie wówczas 2 Mb/s. Dwa lata później
minimalna prędkość łączy poza miastami ma być co najwyżej o 50 proc. niższa niż w miastach.
Jednocześnie strategia zakłada, że co najmniej 30 proc. szerokopasmowych łączy w miastach będzie
miało przepływność 30 Mb/s. Na Cyprze, który ma obok Polski najwolniejszy szybki Internet w Unii
Europejskiej trwają prace nad strategią szerokopasmową. jej założenia mówią, że w 2013 roku
wszyscy mieszkańcy wyspy będą w zasięgu łączy nie wolniejszych niż 2 Mb/s, a w siedem lat później
1
30 Mb/s. ”
Analizując bezpośrednio stopień realizacji Strategii można wskazać, iż nadal konieczny jest
zwiększone zaangażowanie MSWiA oraz innych agend rządowych w realizację strategii tak aby w
2013 r. możliwe było osiąganie zakładanych celów. Przykładowo zgodnie ze Strategią odsetek osób
wykorzystujących Internet do komunikowania się ma w 2013 r. osiągnąć poziom 76% a zgodnie z
2
danymi GUS za 2010 wynosił on 55% . W przypadku odsetka gospodarstw domowych posiadających
dostęp do Internetu poziom docelowy to 80% a w 2010 r dostęp szerokopasmowy do Internetu
posiadało 57%.
Należy tez podkreślić, iż nawet pełna realizacji celów Strategii MSWiA nie zapewnie Polsce realizacji
założeń Agendy Cyfrowej. Oznacza to, iż konieczne jest stworzenie w przyszłości nowej Strategii,
która w szerszy sposób zaadresuje wymagania oraz cele stawiane przez Komisję Europejską. Istotne
jest zwłaszcza wpisanie działań rządowych w ramach społeczeństwa informacyjnego w szerszy
kontekst rynkowy oraz prawno-regulacyjny. MSWiA jako kreator polityki rządu w obszarze cyfryzacji
wpływa, w pierwszym rzędzie, na podejście do informatyzacji wewnątrz administracji rządowej co
przejawia się takimi inicjatywami jak np. MOST czyli powołanie państwowej agencji odpowiedzialnej
za obsługę teleinformatyczną administracji. Nie jest jednak w pełni oczywiste czy z punktu widzenia
realizacji celów Strategii Społeczeństwa Informacyjnego zmniejszanie udziału rynku i komercyjnych
operatorów w tak istotnym segmencie jakim są usługi dla administracji będzie korzystne dla całego
procesu cyfryzacji Polski. Realne narzędzia do oddziaływania na rynek i stymulowanie jego wzrostu
ma
Ministerstwo Infrastruktury oraz Urząd Komunikacji Elektronicznej. Wydaje się, że te urzędy
powinny w szerszym stopniu być zaangażowane w kreowanie polityki państwa w obszarze cyfryzacji.
1
2
T. Świderek, Agenda Cyfrowa i rządowe plany, 1/08/2011, http://www.forumszerokopasmowe.pl/artykuly.php?artykul=2396
GUS: Społeczeństwo informacyjne w Polsce Wyniki badań statystycznych z lat 2006-2010, 2010-12-01
12
3. Główne założenia programu Polska 2030
Cel w postaci rozwój Internetu szerokopasmowego ma swoje miejsce także w dokumentach rządu
polskiego. Strategia Rządowa ogłoszona w dokumencie Polska 2030 określa dwie osie priorytetowe
dla rozwoju infrastruktury w Polsce tj. transport oraz dostęp do technologii cyfrowych. Strategia
zakłada zwiększenie zasięgu technologii telekomunikacyjnych co przełoży się budowanie gospodarki
opartej na wiedzy i ograniczeniu zjawiska wykluczenia cyfrowego. Z drugiej strony stymulowany ma
być również popyt na Internet poprzez edukację i budowanie kompetencji wśród jak najszerszego
grona użytkowników. Warunkiem koniecznym wypełnienia ww. postulatów jest rozbudowa i
modernizacja infrastruktury. Modernizacja całej infrastruktury telekomunikacyjnej w Polsce do
standardów Sieci Nowej Generacji (NGN) jest szacowana na przez Instytut Łączności na 18–26 mld
3
zł. Strategia wskazuje, że do realizacji tak kosztownego zadania niezbędna jest polityka inwestycyjna
rządu wspierająca inwestorów, na przykład poprzez dofinansowanie ze środków UE oraz promowanie
projektów realizowanych na zasadzie partnerstwa publiczno-prywatnego.
3
Raport „Inwestycje przyszłością rozwoju telekomunikacji” - Instytut Łączności, wrzesień 2008,
13
4. Rynek szerokopasmowy w Polsce
Wg badań rynkowych zleconych przez TP penetracją dostępem do Internetu w odniesieniu do
gospodarstw domowych podwoiła się przeciągu ostatnich 4 lat osiągając poziom 58% na koniec 2010
roku (8 mln gospodarstw domowych). Zdecydowana większość dostępów (83%) jest realizowana
wyłącznie w technologii stacjonarnej, pozostałe w mobilnej której udział stale rośnie. Wynika to
głównie z coraz lepszego pokrycia siecią 3G oraz rosnącej popularności urządzeń przenośnych.
Trend w zakresie rozwoju penetracji usługami dostępu szerokopasmowego przedstawia poniższy
wykres.
Wykres 1. Wzrost penetracji dostępu szerokopasmowego w Polsce w latach 2006 – 2010
4
Kluczowym elementem wpływającym na wykorzystanie dostępu szerokopasmowego jest dostępność
komputerów wśród gospodarstw domowych. Penetracja gospodarstw domowych laptopami wzrosła z
4% w 2006 do 30% na koniec 2010 roku, podczas gdy liczba tradycyjnych PCetów pozostaje w
analizowanym okresie na praktycznie niezmiennym poziomie. Na koniec 2010 roku 68% gospodarstw
domowych deklaruje dostęp do komputera (stacjonarnego lub laptopa). Wynika z tego, że około 10%
gospodarstw domowych posiadających komputer nie ma dostępu do Internetu i jest to grupa którą
dostawcy Internetu powinni się zainteresować. Rosnąca penetracja Internetem wynika również ze
spadających średnich stawek za usługę, które w okresie 2006-2010 spadły o 20%
4
Źródło: Badanie ZOOM rynku telekomunikacyjnego w Polsce, na zlecenie TP, kwiecień 2011
14
Pozycja Grupy Kapitałowej Telekomunikacji Polskiej (GKTP) na rynku szerokopasmowym w Polsce
jest silna głównie na obszarach wiejskich i podmiejskich. Silną pozycję operatorów alternatywnych i
sieci kablowych obserwujemy zwłaszcza w dużych miastach, co obrazuje poniższe zestawienie.
5
Wykres 2. Penetracja dostępem szerokopasmowym usług GKTP oraz konkurencji
TP jest operatorem, którego udziały rynkowe w rynku szerokopasmowym konsekwentnie maleją
głównie w miastach, co wynika z uwarunkowań regulacyjnych, które nie obowiązują sieci kablowych
bardzo szybko zwiększających swoje udziały rynkowe. Po połączeniu UPC i Aster jeden podmiot
CATV na obszarach miejskich będzie oferował dostęp szerokopasmowy dla około 1,5 mln klientów, co
jest porównywalne z liczbą klientów samej Telekomunikacji Polskiej wynoszącej około 1,6 mln w
miastach.
5
ibidem
15
5. Czynniki wpływające na rozwoju sieci NGA
Uwarunkowania inwestycyjne sieci NGA ściśle związane są z czynnikami rynkowymi (popyt),
dostępem do kapitału przez operatorów (kondycja finansowa i wielkość operatorów), uwarunkowań
geograficznych (gęstość zaludnienia, wielkość i układ geograficzny kraju) oraz uwarunkowań prawnoregulacyjnych.
Popyt na nowe usługi w ramach sieci NGA jest szczególnie istotnym czynnikiem ponieważ będzie on
punktem wyjścia do każdej decyzji inwestycyjnej, będzie określał jej skalę jak i czas. Na poziom
popytu wpływa zarówno zamożność danego społeczeństwa (nowo wchodzące usługi na rynek są
zwykle droższe niż już oferowane) jak i dostępność alternatywnych technologii i usługodawców. W
sytuacji kiedy na rynku funkcjonują np. silne sieci operatorów TVK o znacznych udziałach rynkowych
rośnie ryzyko dla inwestycji operatora stacjonarnego w sieci FTTx. Związane jest to z tym, iż
ekonomia sieci operatorów TVK oraz ich silna pozycja na rynku przesyłu sygnału telewizyjnego
zapewnia przewagę kosztową i tym samym ofertową nad każdą nową inwestycją operatora
stacjonarnego w sieci NGA. W rezultacie zasięg sieci FTTx może być mniejszy niż obecnie
istniejących sieci tradycyjnych.
Popyt na usługi w sieci NGA będzie też ograniczany przez substytucje między usługami FTTx a DSL.
Mimo istotnej różnicy w parametrach obu technologii, z punktu widzenia wielu klientów przewaga
cenowa usługi DSL będzie ograniczać skłonność do przejścia na potencjalnie droższe usługi FTTx.
Warto pamiętać, iż główna atrakcyjność usług FTTx (w relacji do DSL) będzie polegać na możliwości
technicznej do zaoferowania szerokiej oferty produktów w pakietach (np. Internet+głos+TV+usługi
multimedialne) co jednak będzie zwiększało jednostkowy koszt korzystania z nowej technologii z
punktu widzenia konsumenta co będzie dodatkowo wzmacniać barierę popytową.
Zdolność pozyskania kapitału na inwestycje również jest istotnym czynnikiem wpływającym na skalę
inwestycji. Operatorzy alternatywni mają zwykle wyższy koszt kapitału niż operatorzy zasiedziali ze
względu na swoją mniejszą wielkość i ekspozycję na ryzyko. Jednak operatorzy zasiedziali mają
również pewne ograniczenia w pozyskaniu kapitału. Powoduje to, iż nawet w przypadku operatora
zasiedziałego nie jest możliwe powtórzenie sytuacji z przeszłości, kiedy to inwestycje w sieci
telekomunikacyjne miały skalę ogólnokrajową i dotyczyły zarówno szczególnie zyskownych obszarów
(miejskich) jak i tych odznaczających się niskimi szansami na zwrot poniesionych nakładów (obszary
wiejskie).
Istotne znaczenie mają również uwarunkowania geograficzne. Takie czynniki jak gęstość zaludnienia
oraz układ terenu będą determinować koszty realizacji inwestycji. Obszary gęsto zaludnione gdzie
skala inwestycji potrzebna do przyłączenia dużej liczby klientów będą szczególnie atrakcyjne dla
inwestorów. Dowodzi tego np. przykład Francji gdzie skala inwestycji na obszarze Paryża jest
zdecydowanie wyższa niż na terenach wiejskich. To rozróżnienie znalazło również swój oddźwięk w
16
zasadach regulacyjnych obowiązujących we Francji, różnicujących obowiązki zależnie od gęstości
zaludnienia.
Uwarunkowania prawno-regulacyjne będą bezpośrednio oddziaływać na to kto i na jakich warunkach
będzie realizował inwestycje w sieci NGA. Przykładowo podejście regulatora do zasad migracji z sieci
DSL do FTTx będzie silnie wpływało na to czy oraz w jakim zakresie operatora zasiedziały będzie
decydował się na nowe inwestycje. Nałożenie obowiązku długiego okresu przejściowego (np. 5 lat)
będzie ograniczać skalę nowych inwestycji ponieważ konieczne będzie uwzględnienie zwiększonych
kosztów utrzymania starej i nowej sieci a fakt obecności na rynku usług DSL będzie ograniczał popyt
na usługi NGA. Długie okresy migracji będą też oddziaływać na strategię operatorów alternatywnych,
którzy mogą ograniczać własne inwestycje i koncentrować się maksymalizacji wykorzystania
tradycyjnej infrastruktury (zwykle oferowanej po względnie niskim koszcie regulowanym).
Regulator ma też wpływ na inwestycje poprzez dobór obowiązków dostępowych jak i sposób ich
nałożenia. Przykładowo stworzenie zachęt inwestycyjnych dla operatorów zasiedziałych (np. poprzez
nie nakładanie takich obowiązków jak np. BSA) może wspierać inwestycje, jednak
jednocześnie
może to ograniczać poziom konkurencji mierzony liczbą operatorów oferujących usługi, co będzie
związane ze względnie wysokim kosztem skorzystania z oferty LLU. Nie oznacza to jednak, iż takich
negatywnych efektów konkurencyjnych nie można równoważyć poprzez np. stworzenie rozwiązań
wspierających wspólne inwestycje operatorów albo poprzez wprowadzenie długoterminowych
kontraktów dostępowych pozwalających obniżyć cenę hurtową w zamian za zobowiązanie do
długookresowego korzystania z określonej liczby dostępów.
17
6. Wpływ polityki państwa na rozwój sieci NGA.
Średnia penetracja usługą FTTH w Europie jest bardzo niska w porównaniu z liderami azjatyckimi tj.
Koreą Południową i Japonią, gdzie wynosi ponad 50 proc. Europa jeśli chodzi o rozwój technologii
jest, jak się szacuje, 4 lata w tyle za USA i 8-10 lat za Azją. Ma też najmniej skuteczny model
regulacyjny. Wysoki stopień udostępnienia zasobów sieciowych konkurencji oraz wspieranie
uwolnienia światłowodów i dostępu do infrastruktury sieciowej nie służą inwestycjom w rozwój FTTH.
Model azjatycki, oparty na subsydiach państwowych i konkurencji bazującej na usługach, jest
najbardziej skuteczny. Korea Południowa ma największą na świecie penetrację FTTH wynosząca
ponad 50 proc. Jest to sukces osiągnięty przy dużej pomocy państwowej. W 2003 roku rząd
zaproponował strategię stopniowej wymiany starej technologii DSL na nową FTTH. Rok później
przyjęto program rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Dzięki tej inicjatywie, operatorzy
telekomunikacyjni uzyskali od państwa duże dofinansowanie rozwoju swojej infrastruktury. Budżet
całego projektu wyniósł 70 mld dolarów. Na pomoc publiczną mogły liczyć najbardziej innowacyjne
projekty. Organizowano specjalne konkursy, w których porównywano propozycje różnych firm.
Dodatkowo rząd koreański prowadził również zakrojony na szeroką skalę program edukacyjny z
zakresu korzystania z komputera i Internetu. Do roku 2007 przeszkolono w ten sposób 10 mln
obywateli. Operatorzy, dzięki państwowym dotacjom, zaczęli na masową skalę wdrażać FTTH jako
element różnicujący ich od konkurencji. Dziś oferują w standardowym pakiecie astronomiczną, jak na
warunki europejskie, prędkość 1 Gb/s.
Innym przykładem skutecznego wspierania rozwoju sieci światłowodowych może być Japonia, która w
strategii
„e-Japan”
ogłoszonej
w
2001
roku
zaplanowała
wybudowanie
30mln
łączy
szerokopasmowych i 10 mln o bardzo wysokiej przepustowości VHBB (very high speed broadband).
Strategia wspierała rozwój praktycznych obszarów typu e-commerce, e-government, rozwój kadr,
telemedycyna czy upowszechnienie dostępu do wiedzy. W 2004 rozpoczęto realizację strategii „uJapan” (ubiquitous) powszechnego dostępu do Internetu. Kolejnym krokiem była strategia „i_Japan
2015” zakładająca powszechną dostępność łączy FTTH z prędkością min 100Mb/s do 2015. Japonia
wspiera i promuje inwestycje w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Dotacje rządowe są
przyznawane samorządom w celu realizacji inwestycji światłowodowych i oferowanie dostępu
zainteresowanym operatorom. Rządowe granty dla samorzadów wynosiły 1/3 budżetu na budowę
NGA.
Oferowano także rządowe dofinansowanie do oprocentowania kredytu inwestycyjnego,
gwarancje oraz ulgi podatkowe. Operator historyczny NTT tracił gwałtownie udziały w rynku DSL i na
początku 1 dekady XXI wieku rozpoczął inwestycje w światłowody, przez co osiągnął w ostatnim
czasie udział na poziomie 74% w rynku FTTH.
Odległa pozycja Polski w stawce ma jedną zaletę. Możemy skorzystać z doświadczeń tych, którzy nas
wyprzedzają. Punktami odniesienia mogą być przykłady Francji i Portugalii, które postawiły na
18
współpracę i budowanie sieci światłowodowych wspólnymi siłami Ponadto liberalne podejście do
regulacji w tych krajach skutkuje rozwojem technologii FTTH..
We Francji brak jest regulacji światłowodów na rynku właściwym 5 (BSA). Zapewniony jest dostęp do
kanalizacji w ramach regulacji rynku właściwego 4 (LLU). Grupa France Telecom rozpoczęła w 2009
samodzielne inwestycje w FTTH na obszarach dużych miast Francji. Wybrane inwestycje na średnio
zaludnionych rynkach są prowadzone w modelu współ-inwestycyjnym. Inwestycje prowadzone
wspólne z innymi operatorami w dużych i średnich miastach dotyczą głównie infrastruktury wewnątrzbudynkowej. Na nisko rentownych obszarach wiejskich Grupa FT prowadzi projekty inwestycyjne z
lokalnymi samorządami przy współfinansowaniu ze środków publicznych. Udział samorządów w
inwestycjach dotyczy zarówno sieci NGA jak i przyłączy abonenckich. Całkowity budżet inwestycyjny
Grupy FT we Francji do 2015 jest szacowany na ponad 2 mld EUR, zaś wkład podmiotów
zewnętrznych w inwestycje FTTH wyniesie dodatkowe kilkadziesiąt %. Inwestycje mają umożliwić do
2015 roku świadczenie bardzo szybkiego dostępu do Internetu w 380 miejscowościach na obszarze
całej Francji. Należy zauważyć, że intensywną akcję inwestycyjną prowadzi nie tylko FT, ale również
konkurencyjni operatorzy jak SFR, Free czy Numericable. Ten ostatni jest operatorem kablowym,
który ogłosił budowę 4,4 mln linii FTTH.
Na współpracę i wspólne finansowanie kosztownej, ale niezbędnej infrastruktury postawiła też
Portugalia. W 2009 roku rząd Portugalii oraz 4 operatorów telekomunikacyjnych (PT, Sonaecom, Zon
Multimedia i ONI) podpisało porozumienie o wsparciu inwestycji w budowę NGA. Rząd zobowiązał się
do stosowania polityki regulacyjnej sprzyjającej inwestycjom oraz otwarcia linii kredytowej dla
operatorów na minimum 0,8 mld euro. Firmy mają przeznaczyć ze środków własnych dodatkowy 1
mld euro. Łącznie inwestycje mają przekroczyć 2 mld euro i doprowadzić do przyłączenia około 1,5
mln gospodarstw domowych w najbliższych latach. Nadprogramowo zarówno operatorzy jak i klienci
sieci NGA otrzymają ulgi podatkowe za inwestowanie i użytkowanie tych sieci.
W Polsce operatorzy nie mogą liczyć na podobną pomoc państwa jak w Korei Południowej. Ważne
jest więc, by wspierać rynek w rozwoju tych kosztownych inwestycji. Regulacje nie mogą
dyskryminować wybranych operatorów a Polska powinna w zakresie w jakim jest to możliwe wspierać
szybki start inwestycji. Jako jedno z rozwiązań stosowanych przez regulatorów europejskich jest
czasowe odraczanie regulacji sieci nowej generacji w zakresie rynku odnoszącego się do świadczenia
usługi Bitstream Access. Sytuacja taka ma miejsce w następujących krajach: Francja, Portugalia,
Hiszpania, Dania, Grecja, Włochy. W krajach gdzie zostały wprowadzone regulacje światłowodów jak
np. Wielkiej Brytanii czy Niemiec penetracja FTTH jest na bardzo niskim poziomie poniżej 1%.
Wychodząc naprzeciw potrzebom inwestycyjnym, regulator niemiecki zamierza odstąpić od regulacji
sieci światłowodowych uznając ją za nieuzasadnioną i bazująca na zbyt hipotetycznych założeniach
np. w zakresie konstrukcji właściwych kosztów dla takiej infrastruktury. Bundesnetzagentur (niemiecki
regulator) uznał, iż prawo konkurencji jest wystarczające, aby zapobiegać ewentualnym nieuczciwym
praktykom na rynku. W Unii Europejskiej coraz większą wagę przywiązuje się także do symetrycznych
obowiązków wszystkich operatorów posiadających kanalizację teletechniczną, której koszt stanowi
19
gros kosztów związanych z wybudowaniem infrastruktury światłowodowej. Operatorzy powinni być
zobowiązani do udostępniania swojej infrastruktury innym uczestnikom rynku. Dotyczy to głównie
operatorów telewizji kablowych (CATV) na rynku dostępu szerokopasmowego w dużych miastach,
gdzie posiadają znaczące udziały na rynku przewyższające udział TP.
Korzystając z doświadczeń innych państw, warto też wspierać wspólne inwestycje operatorów w sieci
światłowodowe. Czy można jednak mówić o impulsie dla wspólnych inwestycji w sytuacji, w której
najpoważniejszy gracz na rynku – Telekomunikacja Polska
20
7. Uwarunkowania regulacyjne oraz prawne w szczególności zakres
obowiązków regulacyjnych na rynkach 4 i 5
7.1. Wnioski z modeli regulacyjnych zastosowanych w krajach UE.
Wraz z rozwojem technologicznym, w coraz większej ilości krajów UE regulacje zaczęły obejmować
sieci nowej generacji. Taka regulacja w swoich założeniach miała na celu wyrównanie szans
operatorów alternatywnych, w porównaniu z operatorem zasiedziałym i umożliwienie tym operatorom
stworzenie alternatywnej oferty detalicznej – także bazującej na technologii światłowodowej.
Rozwój technologiczny i w coraz większym stopniu masowe wykorzystywanie sieci nowych generacji
do świadczenia usług dla użytkowników końcowych spowodowały, iż Komisja Europejska – w grudniu
2007 r. - zdecydowała się na włączenie tych technologii do swoich Zaleceń dotyczących rynków
właściwych, których cechy uzasadniają zastosowanie regulacji. Co jednak należy podkreślić,
zalecenia Komisji są wskazówką dla krajów członkowskich, ale ostateczny kształt regulacji –
stosownie do art. 15 dyrektywy ramowej – powinien uwzględniać uwarunkowania danego kraju
członkowskiego.
W dniu 20 września 2010 r. Komisja Europejska wydała kolejne, istotne dla regulacji sieci nowej
generacji zalecenie - w sprawie regulowanego dostępu do sieci nowej generacji (zwane dalej
Zaleceniem NGA). Zalecenie wskazywało optymalny – na poziomie Wspólnoty – zakres regulacji
nowych technologii. Komisja Europejska wydając Zalecenie dążyła do ujednolicenia środków
regulacyjnych stosowanych w ramach Unii Europejskiej. Zgodnie z Zaleceniem NGA, dostęp oparty o
sieci nowej generacji co do zasady powinien być dostępem regulowanym [zarówno na poziomie
fizycznego dostępu do infrastruktury – tzw. rynku 4 (LLU), jak i dostępu wirtualnego - tzw. rynku 5
(BSA)]. Komisja Europejska zwróciła jednak uwagę, iż wprowadzanie regulacji w tym zakresie
powinno uwzględniać zachęty inwestycyjne, przez które Komisja rozumie w szczególności
zapewnienie operatorom o znaczącej pozycji rynkowej tzw. Premii za Ryzyko (Risk Premium), w
pobieranych stawkach za dostęp do sieci.
Zalecenie Komisji nie ma jednak charakteru wiążącego i nie uwzględnia stopnia rozwoju sieci
światłowodowych w poszczególnych krajach członkowskich. Z tych względów niektóre z narodowych
organów regulacyjnych nie „skopiowały” Zaleceń NGA, przy nakładaniu obowiązków regulacyjnych,
dostosowując swoją politykę regulacyjną do uwarunkowań krajowych i potrzeby wspierania inwestycji
w nowoczesną infrastrukturę w danym kraju. Poniższa tabela przedstawia regulacje wprowadzone w
poszczególnych krajach członkowskich UE po wydaniu Zalecenia Komisji Europejskiej:
21
Tabela 1. Regulacje sieci FTTH w krajach UE.
Czy nałożono
Kraj
regulację na sieci
Komentarz
FTTH?
Polska
TAK
-
Belgia
NIE
przyczyną wyłączenia FTTH z regulacji był niski
poziom penetracji w sieci światłowodowe w Belgii
Bułgaria
TAK
-
Austria
NIE
przyczyną wyłączenia FTTH z regulacji był niski
poziom penetracji w sieci światłowodowe w Austrii
Francja
obowiązki w zakresie dostępu sieci światłowodowej są
NIE
we Francji symetryczne (stosowane wobec wszystkich
operatorów)
Niemcy
w
ograniczonym
zakresie
Niemiecki regulator nakładając obowiązek dostępu do
sieci
światłowodowych
zaniechał
nałożenia
obowiązków kosztowych w tym zakresie – m.in. z
uwagi na konkurencję ze strony operatorów sieci
kablowej
Grecja
TAK
Węgry
TAK
Włochy
TAK
Litwa
TAK
Źródło: na podstawie danych Cullen International
Jak wynika z powyższych danych, nawet po wydaniu Zalecenia NGA, część z krajów nie nałożyła na
operatorów narodowych obowiązków regulacyjnych w zakresie dostępu do sieci FTTH. Przyczyną
czasowego odstąpienia od regulacji był zbyt niski procent penetracji danego kraju w sieci nowej
generacji.
Należy zauważyć, iż wstrzymanie regulacji FTTH lub jej znaczne ograniczenie wprowadzono w
krajach dalece bardziej rozwiniętych technologicznie od Polski. Należy także podkreślić, iż Komisja
Europejska nie zakwestionowała takiego podejścia i uznawała przyczyny polegające na zbyt
słabym rozwoju technologii za uzasadniające odroczenie regulacji sieci światłowodowych.
22
Ciekawym przypadkiem jest regulacja zastosowana przez niemieckiego regulatora. Niemiecki organ
regulacyjny - decydując się na nałożenie na Deutsche Telecom obowiązku dostępu do jego sieci
światłowodowej – odstąpił od regulacji cen tego dostępu. Regulator stwierdził, iż z uwagi na silną
konkurencję ze strony operatorów kablowych
a
także
wystarczalność
prawa konkurencji
(analogicznego do systemu obowiązującego w Polsce) nie ma potrzeby stosować kontroli cen.
Ciekawe rozwiązanie zastosowano także we Francji. Chcąc zachęcić do inwestycji w sieci
światłowodowe a jednocześnie stworzyć warunki konkurencyjne w tym zakresie, zdecydowano się na
regulację symetryczną tj. regulację zapewniającą dostęp do infrastruktury światłowodowej nie tylko
operatora SMP, ale wszystkich operatorów inwestujących w sieć.
Należy mieć bowiem na uwadze, iż operator narodowy wcale nie musi być liderem w posiadaniu sieci
nowej generacji. O ile znacząca pozycja takich operatorów na starej infrastrukturze ma swoje podłoże
historyczne, to stan posiadania sieci nowej generacji takiego uzasadnienia już nie posiada. Poniższa
tabela przedstawia podmioty, które prowadzą największe inwestycje w sieci NGA:
Tabela 2. Liderzy inwestycji w sieci NGA – kategoria podmiotów
Państwo
Liderzy inwestycji w sieci NGA
Austria
władze lokalne
Belgia
incumbent
Czechy
operatorzy alternatywni
Dania
jednostki użyteczności publicznej
Finlandia
incumbenci
Francja
incumbent
Niemcy
Grecja
Węgry
incumbent
Islandia
Irlandia
Włochy
Luksemburg
incumbent
Holandia
incumbent
Nowa Zelandia
Norwegia
Polska
23
Portugalia
incumbent
Słowacja
incumbent
Słowenia
Hiszpania
incumbent
Szwecja
Szwajcaria
incumbent
Turcja
Wielka Brytania
Źródło: OECD Digital Economy Papers No. 182
Jak wynika z powyższych danych, model, w którym to incumbent jest największym inwestorem w sieci
NGA nie jest wcale modelem wiodącym. W wielu krajach to właśnie operatorzy alternatywni lub
jednostki użyteczności publicznej są największymi inwestorami w sieci NGA. W takiej sytuacji
rozważenia wymaga, na ile regulacja incumbentów rzeczywiście wyrównuje szanse operatorów
alternatywnych na stworzenie konkurencyjnej oferty. Co ciekawe – symetryczna regulacja jest
stosowana we Francji, w której to właśnie incumbent jest liderem inwestycji w sieci NGA. Ewidentnie
taka polityka regulacyjna traktowana jest jako zachęta inwestycyjna, również dla największego
krajowego operatora.
Wnioski, które nasuwają się po analizie zakresu regulacji sieci NGA w Unii Europejskiej są
następujące:
o
trendem regulacyjnym jest stopniowe obejmowanie regulacją sieci światłowodowych; co do
zasady regulacja wprowadzana jest jednak po osiągnięciu odpowiedniego stopnia nasycenia
rynku w nowoczesne technologie
o
wciąż istnieje wiele krajów, w których sieci NGA nie podlegają regulacji (np. Belgia, Słowacja,
Hiszpania, Portugalia, Austria, Słowacja, Dania, Cypr); w niektórych przypadkach odroczenie
regulacji – bez sprzeciwu ze strony Komisji Europejskiej – miało miejsce nawet po wydaniu
Zalecenia NGA
o
kraje, które decydowały się na odroczenie regulacji uzasadniały to niskim stopniem nasycenia
rynku w sieci światłowodowe
o
nawet przy wprowadzeniu regulacji sieci światłowodowych, krajowe organy regulacyjne
stosują
pewne złagodzenia regulacji w zakresie sieci NGA, zdając sobie sprawę z
konieczności wspierania inwestycji w rozwój tych sieci
o
złagodzenie regulacji operatora SMP powinno mieć w szczególności miejsce, w sytuacji w
której to nie incumbent, ale inne podmioty, jest liderem w inwestycjach w sieci NGA.
24
7.2 Obowiązki regulacyjne wdrożone w Polsce na tle rozwiązań
zastosowanych w krajach UE.
Na wstępie należy przypomnieć, iż poziom rozwoju sieci NGA w Polsce jest bardzo nieznaczny. Z tych
względów proste porównanie regulacji zastosowanej w Polsce do obowiązków regulacyjnych
zastosowanych w innych krajach może nie oddawać rzeczywistego stopnia obciążenia regulacjami.
Regulacja sieci światłowodowych, wprowadzona na rynku, w którym sieci te występują w znikomej
skali wywiera inne skutki od regulacji tych sieci zastosowanych na rynku, gdzie takie sieci służą w
pełni operatorom narodowym do świadczenia usług na rynku detalicznym. O ile w tej drugiej sytuacji,
regulacja może być uzasadniona wyrównaniem szans operatorów alternatywnych (o ile oni sami nie
dysponują odpowiednimi sieciami ani środkami na ich wybudowanie), o tyle w tym drugim przypadku
regulacje mogą być czynnikiem zniechęcającym do budowy sieci nowej generacji.
Mając na uwadze powyższe niniejsze opracowanie skupia się na wybranych zagadnieniach z zakresu
zastosowanych w Polsce rozwiązań regulacyjnych dla sieci NGA, na tle rozwiązań zastosowanych w
innych krajach UE:
Warunkowy dostęp do pętli światłowodowych
Nałożony w Polsce dostęp do pętli światłowodowej – stosownie do treści decyzji Prezesa UKE – ma
charakter warunkowy. Oznacza to, że dostęp dla operatora alternatywnego do pętli lokalnej,
umożliwiający mu świadczenie usług użytkownikowi końcowemu (obsługiwanemu dotychczas przez
TP), jest możliwy w sytuacji, w której nie jest dostępna ani kanalizacja teletechniczna, ani ciemne
włókno (do wyboru operatora korzystającego). Takie rozwiązanie, „odstaje” od Zalecenia NGA,
wskazującego na bezwarunkowy dostęp do pętli lokalnej i może być wręcz traktowane jako
„złagodzenie regulacji” i zachęta dla Telekomunikacji Polskiej do budowy sieci FTTH. Niestety zachęta
jest tylko pozorna. W przypadku technologii FTTH pętlę lokalną stanowi bowiem odcinek tzw.
okablowania wewnątrzbudynkowego. Ten zaś odcinek – stosownie do tej samej decyzji Prezesa UKE
– ma być udostępniany przez TP bezwarunkowo.
W praktyce zatem dostęp do pętli światłowodowej nie ma charakteru warunkowego, lecz
bezwarunkowy. Takie rozwiązanie jest stosowane w innych krajach członkowskich, ale – jak już
wcześniej wskazano, stosuje się go co do zasady w tych krajach, gdzie takie pętle już istnieją i to w
odpowiedniej skali. W Polsce zastosowano taki obowiązek do infrastruktury praktycznie nie istniejącej.
Dostęp do kanalizacji teletechnicznej.
Gros kosztów związanych z inwestycjami telekomunikacyjnymi (nawet do 95%) to koszty związane z
budową kanalizacji teletechnicznej. Obecnie obowiązki w tym zakresie ciążą w praktyce wyłącznie na
Telekomunikacji Polskiej SA. Pomimo, iż art. 139 Prawa telekomunikacyjnego (a także art. 12
25
dyrektywy ramowej) wskazuje na symetryczność obowiązków w zakresie dostępu m.in. do
kanalizacji, w praktyce tylko od TP egzekwuje się taki dostęp – na warunkach i po cenach
regulowanych.
Dostęp do kanalizacji bez wątpienia powinien być świadczony przez operatora o znaczącej pozycji
rynkowej (choć np. w Estonii świadczony on jest na komercyjnych warunkach, tak jak dostęp innych
operatorów). Mając jednak na uwadze, iż w niejednej lokalizacji to inni operatorzy dysponują
kanalizacją teletechniczną, zasadnym byłoby – i zgodnym z art. 12 dyrektywy ramowej oraz art. 139
Prawa telekomunikacyjnego, aby i inni operatorzy mieli obowiązki w tym zakresie.
Zauważyć także należy, iż w niektórych krajach UE dostęp do kanalizacji traktowany jest jako
podstawowa forma dostępu, której zapewnienie nie wymaga już wprowadzania obowiązku dostępu do
pętli światłowodowej (np. Portugalia). W Polsce oba te obowiązki nałożono łącznie.
Dostęp do ciemnych włókien.
Ciemne włókna, po zastosowaniu przez operatora odpowiednich urządzeń, umożliwiają świadczenie
usług szerokopasmowych. W praktyce europejskiej bezwarunkowy dostęp do ciemnych włókien nie
jest traktowany jako podstawowy środek regulacyjny. W takich krajach jak np. Węgry, Portugalia,
Niemcy, dostęp do ciemnych włókien ma charakter warunkowy i następuje wyłącznie wtedy, kiedy nie
jest możliwy dostęp do kanalizacji teletechnicznej (w szczególności z powodu jej zajętości).
W Polsce obowiązek dostępu do ciemnego włókna został nałożony bezwarunkowo.
Możliwość świadczenia usług detalicznych przez TP dopiero po 6 miesiącach od zapewnienia
dostępu hurtowego.
W decyzji regulującej dostęp do sieci TP na bazie BSA (Bitstream Access), nałożony został na TP
obowiązek zapewnienia dostępu do swojej sieci co najmniej na 6 miesięcy przed rozpoczęciem
sprzedaży detalicznej. Obowiązek ten dotyczy produktów opartych o sieci nowej generacji. Pozornie
obowiązek taki może być uznany za zgodny z Zaleceniem NGA i mający na celu wyrównanie szans
operatorów alternatywnych w stosunku do operatora o znaczącej pozycji rynkowej.
Należy jednak zauważyć, iż Zalecenie NGA wskazuje na zasadność nałożenia takiego obowiązku o ile
nie istnieją inne gwarancje zapewniające niedyskryminację. W Polsce nałożono ten obowiązek,
niezgodnie z treścią Zalecenie NGA, pomijając klauzulę o innych gwarancjach niedyskryminacji. Jest
to o tyle istotne, iż w Polsce gwarancją niedyskryminacji we wprowadzaniu ofert detalicznych jest
przewidziany w ofercie ramowej SOR, proces TTM (Time to Market). Jest to proces służący
wprowadzaniu nowych usług hurtowych przez TP, w tym usług hurtowych stanowiących odpowiedniki
nowo wprowadzanych usług detalicznych. Dzięki temu procesowi, jeszcze przed wprowadzeniem
zmiany do oferty ramowej operatorzy alternatywni nabywają wiedzę o wprowadzanej usłudze i jej
charakterystyce. Mogą już zatem przygotowywać się do wprowadzenia swojej usługi detalicznej –
opartej o usługę hurtową nabywaną od TP.
26
W sytuacji, w której istnieje proces TTM, a jednocześnie TP jest obowiązana do zaoferowania OA
warunków takiego dostępu telekomunikacyjnego, tak aby OA miał możliwość zaoferowania
konkurencyjnej usługi detalicznej w tym samym czasie co rynkowe wdrożenie nowej usługi detalicznej
TP, nakładanie na spółkę obowiązku wstrzymania sprzedaży detalicznej przez co najmniej 6 miesięcy
od daty zapewnienia dostępu, może de facto prowadzić do nieuzasadnionego wstrzymywania
świadczenia usług szerokopasmowych klientom detalicznym przez TP. Operatorzy alternatywni –
korzystając z procesu TTM, mogą być gotowi ze swoim produktem detalicznym na wiele miesięcy
wcześniej przed wprowadzeniem formalnych zmian w ofercie ramowej – od której to dopiero może być
liczony 6-miesięczny termin. Obowiązek w takim brzmieniu jest zdecydowanie nadmiarowy i nie
sprzyja interesom konsumentów, którym wstrzymywane jest świadczenie usług przez TP.
Należy także zauważyć, iż obowiązek taki odbiega także od praktyki stosowanej w wielu państwach
UE:
Tabela 3. Obowiązek wcześniejszej notyfikacji o wdrażaniu nowych produktów przez incumbenta w
krajach UE.
Państwo
czy
istnieje
wcześniejszego
wprowadzeniu
obowiązek
informowania
o
nowego
czas, jaki musi upłynąć przed
wprowadzeniem
produktu
detalicznego
produktu/zapewnienia dostępu
2 miesiące
Holandia
TAK
Francja
NIE
Portugalia
NIE
Szwajcaria
NIE
Irlandia
TAK
3 miesiące
Węgry
TAK
75 dni na poinformowanie
30 dni – zapewnienie produktu
hurtowego
Czechy
TAK
60 dni
Belgia
TAK
3 miesiące
Norwegia
TAK
2 miesiące
Turcja
NIE
Hiszpania
NIE
Austria
TAK
4 tygodnie
Źródło: informacje zgromadzone wśród członków ETNO
27
Segmentacja geograficzna w zakresie BSA.
W wyniku analizy rynku hurtowego dostępu szerokopasmowego w Polsce (rynek 5) zdecydowano się
na zastosowanie segmentacji geograficznej. Segmentacja polega na wyłączeniu z regulacji obszarów
(w polskim przypadku – gmin), na których występuje skuteczna konkurencja. Na obszarach tych nie
nakłada się obowiązków regulacyjnych, a wcześniej nałożone powinny być jak najszybciej zniesione.
Bez wątpienia wprowadzenie segmentacji geograficznej należy uznać za korzystny kierunek regulacji
w naszym kraju. Co jednak jest niepokojące, to obszar zwolniony z regulacji – jedynie 11 gmin, co
stanowi około 8% populacji Polski. Przykładowo, w Wielkiej Brytanii w wyniku segmentacji zwolniono z
regulacji około 65% obszaru kraju.
W polskim przypadku zastosowano dość specyficzną zasadę, zgodnie z którą Telekomunikacja
Polska została poddana obowiązkom regulacyjnym na obszarach, na których to nie TP, ale zazwyczaj
operatorzy sieci kablowych, posiadają pozycję dominującą. Wśród takich obszarów, na których
regulowana jest TP, pomimo, iż spotyka się tam z silniejszą konkurencją, znalazły się takie obszary
jak Kraków, Poznań, czy Trójmiasto. Obszary te nie zostały uznane za konkurencyjne, ale co gorsza –
to TP została poddana na tych obszarach regulacji, pomimo że to nie spółka posiada na tych
obszarach największą siłę rynkową.
Co więcej, na obszarach tych nałożono na TP praktycznie cały wachlarz obowiązków regulacyjnych, w
tym obowiązek kosztowy. Przypomnieć należy, iż regulator niemiecki w ogóle zrezygnował z regulacji
cen w zakresie dostępu do sieci NGA, mając na uwadze właśnie istotną konkurencję ze strony
operatorów kablowych.
Co więcej – w Belgii silna pozycja tych operatorów spowodowała nałożenie na nich obowiązków
regulacyjnych, w tym obowiązku odsprzedaży usług szerokopasmowych. Regulator belgijski uznał, że
regulacja operatora narodowego – Belgacom jest niewystarczająca dla zapewnienia skutecznej
konkurencji w sytuacji kiedy to operatorzy kablowi świadczą cały pakiet usług telekomunikacyjnych.
Segmentacja geograficzna, wprowadzona w Polsce, nie pozwala wykorzystać TP w praktyce swobody
regulacyjnej. TP na obszarach 11 gmin wciąż jest regulowana na rynku powiązanym z BSA, tj. na
rynku 4 – LLU. Tym bardziej jest to niekorzystne, iż jedną z głównych przesłanek zwolnienia z
regulacji na rynku 5 tych 11 gmin była obecność alternatywnych infrastruktur. Z niezrozumiałych
zatem względów obszary te są regulowane na poziomie dostępu do infrastruktury.
Ceny dostępu do sieci światłowodowych
Ceny dostępu do sieci światłowodowej nie są jeszcze w Polsce ustalone. Podkreślenia jednak
wymaga, iż przedstawione przez TP propozycje opłat dostępu do światłowodowej pętli lokalnej należą
do najniższych w krajach UE, w których wprowadzono do tej pory oferty ramowe na dostęp do sieci
FTTH.
Wykres 3. Propozycja cen TP (zakończenie sieci światłowodowej) w porównaniu do cen w Europie
28
Segment zakończeń sieci światłowodowej
opłata instalacyjna/24 +opłata miesięczna
60,00
50,00
46,49
45,58
40,00
26,88
30,00
16,57
20,00
16,48
13,90
6,92
Słowenia
Estonia
Holandia
Capex Area 1
Lukseburg
Francja
0,00
Dania
10,00
Polska
EUR
Kraj
Źródło: opracowanie TP
Polska – stawki w PLN zostały przeliczone na EUR według średniego kursu ECB za I półrocze 2011 (1 EUR = 3,9527
PLN)
Dania – stawki w DKK zostały przeliczone na EUR według średniego kursu ECB za I półrocze 2011 (1 EUR = 7,4561
DKK)
Wykres 4. Propozycja cen TP (P2P 2km) w porównaniu do cen w Europie
P2P 2 km
Opłata instalacyjna/24 + opłata miesięczna
374,88
400,00
281,25
300,00
EUR
146,71
200,00
79,71
Polska
Szwecja
Finlandia
Telia
0,00
Finlandia
Elisa
100,00
Kraj
Źródło: opracowanie TP
29
Polska – stawki w PLN zostały przeliczone na EUR według średniego kursu ECB za I półrocze 2011 (1 EUR = 3,9527 PLN).
Opłata dla Polski jest sumą opłat za udostępnienie Lokalnej Pętli Światłowodowej (FTTH) na odcinku od Abonenta do
pierwszego ODF poprzedzającego Splitter optyczny oraz dzierżawy ciemnego włókna o długości 2 km.
Szwecja – stawki w SEK zostały przeliczone na EUR według średniego kursu ECB za I półrocze 2011 (1 EUR = 8,9391 SEK)
Ewentualne obniżenie tych opłat – w drodze decyzji Prezesa UKE – prowadziłoby do zablokowania
inwestycji – ponieważ ich koszt nie miałby szans na odzyskanie w opłatach za dostęp (który TP
zobowiązana jest świadczyć).
Wspólne inwestycje w sieci nowej generacji.
Problemem związanym z zakresem stosowanych regulacji w Polsce jest wpływ regulacji na wspólne
inwestycje. Wspólne inwestycje w sieci NGA są bardzo korzystnie postrzegane przez Komisję
Europejską (porównaj motyw 28 Zalecenia NGA), jako inwestycje minimalizujące koszty oraz ryzyko
inwestycyjne, a jednocześnie wpływające na rozpowszechnienie nowoczesnych technologii.
Bez wątpienia, Telekomunikacja Polska jest pożądanym partnerem inwestycyjnym w tym zakresie – z
racji posiadanych zasobów finansowych, ludzkich a także już istniejących zasobów sieciowych.
Wspólne inwestycje TP z operatorami alternatywnymi mogłyby zatem przyczynić się do
rozpowszechnienia sieci NGA w Polsce, przy jednoczesnym zachowaniu dostępu do takiej
infrastruktury przez inne podmioty. Czy stosowane regulacje sprzyjają jednak takim inwestycjom?
Niestety odpowiedź na to pytanie jest odmowna.
Od TP oczekuje się bowiem znacznych i ryzykownych nakładów finansowych (nie budzi wątpliwości,
iż inwestycje w NGA do takich należą) bez żadnych gwarancji chociażby w zakresie symetrycznych
warunków korzystania z wybudowanej infrastruktury - w porównaniu z innymi podmiotami
inwestującymi w sieć. W obecnym otoczeniu prawno-regulacyjnym sieć wybudowana przez TP i
następnie wykorzystywana przez spółkę w ramach wspólnych inwestycji, podlegać będzie takim
samym obowiązkom regulacyjnym co sieć własna TP, a więc w szczególności dostępowi dla innych
operatorów po cenach regulowanych. Takich ograniczeń nie będzie posiadała infrastruktura
wykorzystywana przez inne, współinwestujące podmioty. Podmioty te mogą tę infrastrukturę
wykorzystywać bez żadnych ograniczeń. Taka asymetria w prawach podmiotów współinwestujących
zniechęca TP do podejmowania wspólnych inwestycji – ze szkodą dla innych uczestników rynku i
społeczeństwa.
30
7.3 W jakich obszarach obowiązujące regulacje wspierają prowadzenie
inwestycji szerokopasmowych przez operatorów
Rozważając zagadnienie możliwe kształtu regulacji sieci NGA należy wskazać dwa główne wyzwania
6
regulacyjne :
o
Możliwość funkcjonowania konkurencji w ramach nowych sieci, jej kształt (tj. czy w oparciu o
konkurencję opartą o usługi hurtowe (BSA) operatora dominującego czy też konkurencję
infrastrukturalną), jak i charakter (czy konkurencja będzie pochodzić spoza sektora
telekomunikacyjnego, np. ze strony operatorów telewizji kablowych).
o
Problem kosztów inwestycji w nowe sieci. Organy regulacyjne będą miały do czynienia z
koniecznością uregulowania całkowicie nowej infrastruktury, która nie wywodzi się z okresu,
kiedy to większość operatorów zasiedziałych znajdowała się pod kontrolą publiczną. W
sytuacji, kiedy koszt inwestycji w nową technologię jest bardzo wysoki, pole manewru
organów regulacyjnych, jeśli chodzi o zakres nakładanych obowiązków, jest dosyć
ograniczone.
Oba powyższe uwarunkowania przekładają się na problem znacznego ryzyka inwestycyjnego dla
7
operatorów chcących się zaangażować w budowę sieci NGA. Jak stwierdził Prezes UKE w swoim
stanowisku dotyczącym zasad regulacji sieci NGA w Polsce: „Wysoki poziom ryzyka jest wynikiem
wysokiej kosztochłonności inwestycji telekomunikacyjnych i znacznego udziału kosztów utopionych
czy tzw. bezpowrotnie utraconych, niemożliwych do odzyskania w razie wyjścia z rynku. W przypadku
operatorów o pozycji znaczącej (SMP) regulacja usług hurtowych i detalicznych istotnie wpływa na
możliwości uzyskania zwrotu poniesionych nakładów. Jeżeli wpływ regulacji jest tego rodzaju, że
obniża stopę zwrotu poniżej poziomu osiąganego w dziedzinach wyłączonych z regulacji, to osłabia to
skłonność operatora do inwestycji lub całkowicie ją blokuje. Taki hamujący charakter ma w
szczególności poddanie obowiązkom dostępowym (tzn. pełnego uwolnienia dostępu) nowych
inwestycji już od momentu ich uruchomienia, gdyż pozbawia to danego operatora korzyści
uzyskiwanych dzięki inicjatywie wyprzedzającej innych konkurentów (ang. first mover advantages).
Regulacja może osłabiać lub wzmacniać bodźce rynkowe skłaniające operatorów SMP do
inwestowania w celu obniżenia kosztów, uzyskania przewagi konkurencyjnej lub innych korzyści. Z
kolei dla poziomu i rodzaju inwestycji przedsiębiorców alternatywnych istotne są zarówno czynniki
rynkowe skłaniające do budowy własnej infrastruktury w celu osiągnięcia większych przychodów, jak i
bodźce wynikające z regulacji, które mogą skłaniać bardziej do wykorzystania istniejących zasobów
8
infrastruktury i usług operatora SMP niż podejmowania własnych inwestycji” .
6
7
8
P. Gembicki, Sieci dostępowe następnej generacji (NGA): potencjał i ograniczeniaw: Analiza trendów rozwoju branży: Media i
Telekomunikacja, Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan, Warszawa 2010, s. 72
P. Gembicki, Regulacja Dostępowych Sieci Następnej Generacji (NGA), w: M. Rogalski (red.), Prawo telekomunikacyjne,
Warszawa 2011, s. 237 i następne
Rozwój sieci NGA w Polsce (dokument konsultacyjny Prezesa UKE), grudzień 2010 r., s. 118;
http://www.uke.gov.pl/uke/redir.jsp?place=galleryStats&id=25439.
31
Z regulacyjnego punktu widzenia analizowanie zagadnienia ryzyka inwestycyjnego wymaga
uwzględnienia powodów, z jakich dany operator (w tym zasiedziały) podejmuje inwestycje, a w
szczególności zweryfikowanie, czy taka inwestycja zostałaby podjęta niezależnie od tego, czy
zostałaby zastosowane jakieś wspierające bodźce regulacyjne, np. dodatkowa premia za ryzyko.
Wydaje się, że sytuacja, w której operator będzie uzależniał całość swoich inwestycji od zaistnienia
wsparcia ze strony regulatora jest raczej niemożliwa i zawsze będą występować przypadki projektów,
których stopa zwrotu będzie na tyle zadowalająca, że takie inwestycje zostaną podjęte, niezależnie od
wsparcia i różnicowania stopy zwrotu na kapitale zatrudnionym. W konsekwencji, z punktu widzenia
regulatora istnieje problem, czy i jak odróżniać inwestycje, które wymagają jakiejś formy wsparcia od
tych, które takiej nie wymagają.
Drugą sfera zagadnień jaka znajduje się w polu zainteresowania regulatorów są potencjalne skutki
uboczne związane z mechanizmami wsparcia inwestycji, w tym zwłaszcza mechanizmami związanymi
ze zmianami poziomu WACC (czy szerzej ceną hurtową). Wprowadzenie rozwiązań skutkujących
zwiększeniem poziomu ceny hurtowej, ze względu na ryzyko wystąpienia tzw. margin squezee, będzie
powodować również zwiększenie cen detalicznych. W takiej sytuacji potrzebnym może być dokonanie
analizy wpływu przeprowadzonej zmiany cen na sytuację operatorów alternatywnych. Skutkiem
wyższej ceny hurtowej może być również utrudnienie szans rynkowych nowo wprowadzanych usług
bazujących na sieci NGA.
Obecnie obowiązujące w Polsce regulacje w zakresie rynku 4/2007 oraz 5/2007 zakładają nałożenie
pełnego wachlarza obowiązków regulacyjnych na technologie NGA na obu rynkach, z tym że w
ramach rynku 5/2007 obszar 11 gmin (m.in. Warszawa) został wyłączony spod regulacji BSA (gminy
te są jednak objęte regulacją LLU).
Pozytywną stroną decyzji Prezesa UKE jest obniżenie ryzyka regulacyjnego w obszarze niepewności
co do przyszłego kształtu regulacji dla sieci NGA. Zarówno operator zasiedziały jak i operatorzy
alternatywni dysponują pełną wiedzą na jakich zasadach nowa infrastruktura będzie budowana oraz w
jaki sposób będzie poddana obowiązkom dostępowym. Na chwilę obecną operator zasiedziały nie
przedstawił swoich planów inwestycyjnych w odniesieniu do sieci NGA (poza sieciami VDSL) tak więc
trudno ocenić w jaki sposób nowe regulacje wpłynęły na tempo rozwoju sieci NGA w Polsce.
32
8. Plany inwestycyjne dotyczące sieci NGA w tym FTTH w Polsce oraz w innych
krajach.
8.1 Analiza inwestycji operatorów telekomunikacyjnych w Polsce w latach 20062011
Urząd Komunikacji Elektronicznej opublikował w maju dokument „Analiza inwestycji operatorów
telekomunikacyjnych w latach 2006 – 2010”, w którym oszacowano całkowitą wartość inwestycji
telekomunikacyjnych w Polsce na kwotę prawie 6,3 mld zł w 2010 roku.
Według raportu UKE, całkowite nakłady na rynku telekomunikacyjnym w Polsce wyniosły 6,278 mld
PLN netto na koniec 2009 roku i świadczą o spadku w stosunku do 2008 o 3,24% - spadek
spowodowany był głównie zmniejszeniem nakładów operatorów sieci stacjonarnych i TVK. W 2010 r.
poziom inwestycji nie zmienił się w stosunku do 2009, największy wzrost inwestycji zanotowały: TP
S.A., Mobyland i Exatel. Sektorem o stosunkowo stabilnym poziomie nakładów w analizowanym
okresie jest telefonia ruchoma. Z analizy UKE wynika, że największe nakłady inwestycyjne w latach
2006-2010 ponieśli właśnie operatorzy telefonii ruchomej (54% wszystkich nakładów), operatorzy
stacjonarni (35%), najmniej natomiast operatorzy sieci TVK (11%). Przedsiębiorcy świadczący usługi
ruchome w 2009 r. obniżyli swoje nakłady zaledwie o 0,6%, w sytuacji gdy operatorzy stacjonarni w
roku 2008 dokonali redukcji na poziomie 31,4%, a przedsiębiorcy TVK aż o 76,1% w roku 2007.
Niemal trzykrotnie większe wydatki dotyczyły sieci dostępowej niż szkieletowej i także w tym
przypadku najwięcej zainwestowali operatorzy telefonii ruchomej - łącznie ponad 8 mld PLN.
Największe wzrosty inwestycji wykazał P4. Wszyscy operatorzy komórkowi zanotowali wzrost
wydatków inwestycyjnych w latach 2006-2009, a w 2010 roku wszyscy operatorzy obniżyli swoje
nakłady.
Najszybciej rosły nakłady na Internet mobilny (wydatki na dostęp internetowy 2G/3G wzrosły prawie
dwukrotnie w latach 2006-2009) przy zmiennym trendzie inwestycji w stacjonarne łącza xDSL. W
latach 2006 – 2010 ich wartość wzrosła do poziomu 1,37 mld PLN w 2007 roku, następnie spadła o
49%, w 2010 roku znów osiągnęła poziom bliski wartości z 2007 roku.
W analizowanym okresie można dostrzec wyraźną tendencję spadkową inwestycji na rynku telefonii
stacjonarnej średnio o 20,4% rocznie, największe wydatki na rozwój tego segmentu poniosła TP.
Prezes UKE zwraca uwagę, że bardzo istotne znaczenie na przychody i kierunek inwestycji
operatorów alternatywnych miały działania regulacyjne związane z usługą WLR.
Nałożone na operatora zasiedziałego obowiązki regulacyjne miały także wpływ na rozwój operatorów
TVK. Wśród największych inwestorów w tym obszarze należy wymienić: UPC, Aster i Multimedia.
Poziom inwestycji spadł czterokrotnie w roku 2007, po czym nastąpił wzrost o 66% w 2008 r. Kolejne
lata 2009 – 2010 operatorzy TVK ponownie ograniczyli ponoszone nakłady inwestycyjne, aczkolwiek
mając na uwadze potencjał rynku Internetu szerokopasmowego angażowali coraz większe środki w
modemy kablowe.
33
Operatorzy TVK podkreślali szczególne znaczenie następujących regulacji w podejmowaniu decyzji
inwestycyjnych:
o
regulacja w zakresie przenoszalności numerów miała znaczący wpływ na pozyskiwanie
nowych abonentów, a tym samym na przychody z tego tytułu (w konsekwencji inwestycje),
o
działania regulatora wpłynęły pozytywnie na dostępność dzierżawy kanalizacji kablowej, a
więc i możliwości budowy sieci TVK na terenach wcześniej nieobjętych działalnością
operatorów kablowych,
o
relacje z innymi podmiotami telekomunikacyjnymi stały się łatwiejsze, przede wszystkim dzięki
regulacjom jednoznacznie wskazującym tryb procesowania i rozwiązywania sporów,
o
regulacje dotyczące MTR, które powoli skutkują przywróceniem równowagi między sektorem
mobilnym i stacjonarnym,
o
Porozumienie TP - UKE, które stanowi nową jakość w relacjach z operatorem dominującym i
istotnymi zmianami w strategii TP w stosunku do konkurencji rynkowej
W Polsce występują różnice w ponoszeniu wydatków inwestycyjnych w zależności od regionu.
Pierwszym wskaźnikiem prezentującym stopień doinwestowania w regionach jest penetracja siecią
stacjonarną w podziale na operatorów TVK i operatorów sieci stacjonarnej. Największe nasycenie
usługami stacjonarnymi występuje w województwie mazowieckim. Wysoki wskaźnik penetracji dotyczy
sieci operatorów telewizji kablowej i operatorów stacjonarnych. Najmniejsza dostępność łączy
operatorów sieci stacjonarnej jest w województwie podkarpackim. W przypadku sieci TVK uwagę
zwraca niska penetracja łączami w województwie podkarpackim i opolskim. Zaskakujące jest także
niskie nasycenie łączami TVK w województwie wielkopolskim
Rozwój sieci telekomunikacyjnej jest bardziej intensywny na terenach gęsto zaludnionych i o wysokim
stopniu urbanizacji. Na takich terenach wartość wydatków inwestycyjnych przypadająca na jednego
abonenta jest mniejsza, a więc inwestycje bardziej opłacalne. Aby rozwój społeczeństwa
informacyjnego był równomierny, bez względu na opłacalność inwestycji, potrzebne jest wsparcie
operatorów w skorzystaniu z dostępnych środków unijnych. W 2006 roku znaczna część środków
finansowych była przeznaczana na inwestycje na terenach wiejskich (aż 24%). Jednak w kolejnych
latach spadło zaangażowanie środków w inwestycje na tych obszarach. Zauważalny wzrost inwestycji
na terenach wiejskich nastąpił dopiero w 2010 roku, jednak z pewnością nie jest to wartość
procentowa, która zaspokaja tam popyt.
Inwestycje w telekomunikacji prowadzone są z dużą rozwagą ze względu na ogromne, tzw. koszty
utopione. Koszty te nie powinny być uwzględniane przy podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu lub
zaniechaniu działań inwestycyjnych, w praktyce jednak odgrywają one kluczową rolę.
W analizowanym okresie można było zaobserwować również niekorzystne zjawiska makro- i
mikroekonomiczne, które w znacznym stopniu wprowadzały niepewność inwestycyjną na rynku.
Wśród różnych czynników motywujących do przeznaczania przychodów na rozwój infrastruktury
34
regulacje stanowią główne narzędzie stymulowania konkurencyjności rynku telekomunikacyjnego.
Jednak skrajnie intensywne dążenia do wzmacniania konkurencji mogą doprowadzić w specyficznych
warunkach do ograniczania skłonności do inwestycji przez operatorów. Tak się jednak nie stało na
polskim rynku, gdyż działania regulacyjne podjęte na rynku telefonii ruchomej, jako jedne z
silniejszych czynników, pozwoliły zachować wzrostowy trend poziomu ponoszonych nakładów.
W latach 2009-2010 wpływ na rozwój rynku telekomunikacyjnego miały przede wszystkim: sytuacja
gospodarcza na świecie i w kraju, nowe technologie i usługi oraz dostępność funduszy unijnych.
Wydatki inwestycyjne były ograniczane
przede
wszystkim
z powodu niestabilnej
sytuacji
gospodarczej, ale także rosły z powodu coraz silniejszych sygnałów dotyczących wdrażania
technologii NGA na świecie. Ważną rolę w rozwoju rynku telekomunikacyjnego odegrały również
dostępność funduszy unijnych oraz związane z tym nowe przepisy ustawy o wspieraniu rozwoju usług
i sieci telekomunikacyjnych.
Wykres 5. Najważniejsze czynniki rozwoju rynku telekomunikacyjnego w Polsce w latach 2009 – 2010
30,60%
Popraw a sytuacji gospodarczej w kraju i na św iecie
35,90%
29,00%
28,10%
Now e technologie, usługi
Obecność Polski w Unii Europejskiej,
dostępność funduszy unijnych
25,80%
23,40%
24,20%
21,90%
Popraw a infrastruktury
12,90%
15,60%
Spadek cen usług
12,90%
10,90%
Zmiany i now elizacje praw a telekomunikacyjnego
Wzrost św iadomości klientów
6,30%
9,70%
8,10%
6,30%
Podział TP S.A. na część hurtow ą i detaliczną
Szerszy dostęp operatorów alternatyw nych
i w irtualnych do sieci TP S.A.
6,50%
6,30%
Działania regulatora (w tym Porozumienie UKE - TP
zaw arte w 2009 r.)
4,80%
12,50%
4,80%
3,00%
Wejście na rynek now ych firm
Wzrost popytu w zw iązku z rozw ojem klientów
końcow ych
3,20%
0
0,1
0,2
2009
0,3
0,4
2010
Źródło: PMR Research 2010
W kolejnych latach inwestycje w telekomunikacji także powinny być w dużym stopniu uzależnione od
krajowych czynników gospodarczych (na które wpływa sytuacja na świecie) oraz przełomu
technologicznego związanego z siecią nowej generacji. Według danych GUS, już w 2010 roku wzrosło
średnie roczne tempo PKB, choć średnia roczna stopa inwestycji w całej gospodarce spadła z 21,2%
w 2009 roku do 19,5% w 2010 roku.
35
Prognozy są optymistyczne i zakładają w 2013 roku średnie roczne tempo wzrostu PKB na poziomie
wyższym o 1,4 punktu procentowego w stosunku do 2010 roku. Prognozowany jest także wyraźny
wzrost średniej rocznej stopy inwestycji we wszystkich sektorach przemysłu. Korzystne prognozy dla
gospodarki zatrzymały spadające wydatki inwestycyjne w telekomunikacji w 2010 r., jednak nadal nie
dają impulsu do zwiększania ich w kolejnych latach. Nastroje na rynku telekomunikacyjnym są coraz
lepsze, co pokazuje Wskaźnik Koniunktury Telekomunikacyjnej PMR.
Wykres 6. Relacja pomiędzy koniunkturą telekomunikacyjną a nakładami inwestycyjnymi
poniesionymi w latach 2006-2010
Według wartości Wskaźnika Koniunktury Telekomunikacyjnej PMR, wydatki inwestycyjne powinny
zacząć wzrastać już w 2010 roku, jednak operatorzy nadal wstrzymują inwestycje. W 2010 roku
większość operatorów obniżyło inwestycje w stosunku do ubiegłego roku, jednak za niezmienny
poziom wydatków na rynku telekomunikacyjnym odpowiada kilku operatorów. Największy wpływ na
zachowanie tego poziomu miała Telekomunikacja Polska SA. Po raz kolejny należy podkreślić istotne
znaczenie podpisanego Porozumienia TP-UKE, w ramach, którego TP wybudowało już 462 tys. linii
dostępu szerokopasmowego.
TP pomoże także w utrzymaniu stałego poziomu inwestycji na rynku w 2011 roku, jeśli planowane
wydatki przez operatorów nie zostaną skorygowane. Większość przedsiębiorców planuje nieznaczne
zwiększenie wydatków w 2011 roku. Sytuacja gospodarcza na świecie nadal wydaje się wpływać na
podejmowanie decyzji inwestycyjnych, co uwidacznia się w stałym poziomie inwestycji (2009-2011 r.).
Pozostaje mieć nadzieję, że znaczny zwrot technologiczny na świecie w kierunku sieci NGA przełoży
się także na inwestycje telekomunikacyjne w Polsce.
36
Wykres 7. Procent inwestycji FTTB/C i FTTH w wartości nakładów inwestycji ogółem (uwzględnieni
operatorzy inwestujący w ten model sieci)
Źródło: UKE.
Wyraźny wzrost zainteresowania technologiami NGA nastąpił w 2010 roku. Jest to wpływ światowych
trendów promujących zwiększanie przepływności łączy. Wiąże się to z modernizacją sieci prowadzoną
m.in. przez TP oraz inwestycjami w nowe, szybkie łącza.
W 2010 roku widać zainteresowanie operatorów komórkowych sieciami NGA – 4G (LTE). Niedobór
szybkich łączy stacjonarnych NGA stał się szansą dla operatorów sieci ruchomej. Objęcie zasięgiem
4G terenów, na których dotychczas nie były dostępne wysokie przepływności łączy, stało się jednym z
priorytetów nowo wchodzącej na rynek telefonii ruchomej grupy operatorów: Aero2, Mobyland i
CenterNet. Inwestycje te mają na celu wypełnienie luki na rynku w postaci niedoboru łączy
stacjonarnych o wysokich przepływnościach. Będą także alternatywą dla istniejących już szybkich
łączy sieci kablowych. W 2011 prognozowane jest podwojenie wydatków na 4G.
37
Wykres 8. Udział procentowy wartości inwestycji w technologię 2G, 3G i 4G w latach 2006-2010 oraz
prognoza na 2011 rok
Źródło: UKE.
Prognozowane
wskaźniki
wzrostu
gospodarczego
oraz
planowana
ewolucja
infrastruktury
telekomunikacyjnej w kierunku NGA, zarówno mobilnej, jak i stacjonarnej, wskazują na zakończenie
okresu stagnacji inwestycyjnej obserwowanej w latach 2009-2010. Według estymacji dokonanych
przez operatorów nie nastąpi to jeszcze w 2011 roku, jednak kolejne lata powinny być okresem
modernizacji sieci w kierunku zwiększania przepustowości.
Wykres 9. Wydatki inwestycyjne na rynku telekomunikacyjnym w 2010 roku oraz prognoza na rok
2011 (mld PLN)
Źródło: UKE
38
8.2 Plany inwestycyjne Operatorów Alternatywnych w Polsce.
Netia poinformowała w sierpniu br, o rozpoczęciu pierwszego etapu modernizacji sieci do standardów
NGA. Do końca 2011 planuje pokryć jej zasięgiem 500 tys. mieszkań, a do końca 2012 roku 800 tys.
mieszkań. Obecnie 30 tys. gospodarstw domowych jest w zasięgu sieci NGA Netii. Decyzja o rozwoju
sieci NGA była poprzedzona pilotażowym wdrożeniem usługi triple-play obejmującej usługę IPTV.
W pierwszym półroczu 2011 roku nakłady inwestycje Netii wyniosły 97,5 mln zł, a skorygowana
EBITDA 194,3 mln zł. Prognoza finansowa Netii na 2011 rok zakłada nakaldy inwestycyjne na
poziomie minimum 230 mln zł (bez akwizycji) oraz skorygowanego EBITDA na poziomie minimum 405
mln zł.
Drugim operatorom planującym inwestycje w sieci FTTx jest Dialog. Na koniec 2011 r. planowane jest
podłączenie ponad 120 tys. gospodarstw domowych w zasięgu sieci FTTH oraz 30 tys. w zasięgu
sieci ethernetowej w standardzie FTTB. Operator buduje sieć FTTH w ramach dwóch dużych
programów z wykorzystaniem dotacji unijnych. Inwestycje realizowane są z wykorzystaniem środków
UE. W 2008 roku, Dialog zrealizował wyłącznie za własne środki pilotażowe wdrożenie na 5,9 tys. linii.
W tym roku samodzielnie, na czysto komercyjnych, zasadach zamierza wybudować jeszcze ponad 10
9
tys. linii światłowodowych .
9
L. Dec, 150 tys. linii FTTx do końca roku w Dialogu, http://www.rp.pl/artykul/634097.html, 29-03-2011
39
9. W jakim stopniu krajowe podmioty telekomunikacyjne są w stanie realizować
założenia Agendy Cyfrowej 2020
9.1 Określenie luki inwestycyjnej niezbędnej do wypełnienia założeń Agendy
Cyfrowej 2020
Z danych Komisji Europejskiej zamieszczonych w raporcie „Digital Agenda Scoreboard 2011”
10
wynika, że w końcu 2010 roku że penetracja stacjonarnego internetu w Polsce w 2010 roku wynosiła
16 proc (w przeliczeniu na mieszkańców) co dawało nam trzecią od końca wśród 27 państw Unii.
Unijna średnia penetracja to 26,6 proc. Komisja Europejska podkreśla, że penetracja Internetu w
Polsce, a także w Bułgarii i Rumunii jest ciągle niższa niż była w Danii i Holandii w czerwcu 2005 roku.
Te dwa kraje są unijnymi internetowymi liderami z penetracją na poziomie prawie 39 proc.
KE podkreśla w raporcie, że penetracja w trzech krajach z najsłabiej rozwinięta infrastrukturą
szerokopasmową – w tym w Polsce – dopiero w końcu 2010 roku zbliżyła się do średniej unijnej z
końca 2007 roku. W ocenie Komisji, za względu na obserwowane w całej Europie spowolnienie
wzrostu penetracji Internetu doganianie średniej europejskiej zajmie nam więcej czasu niż wcześniej
sądzono. Pod względem liczby mieszkańców znajdujących się w zasięgu łączy xDSL Polska
znajdowała się na ostatniej pozycji z penetracją poniżej 80 proc. W przypadku terenów wiejskich
penetracja xDSL w Polsce wynosiła poniżej 60 proc., co dawało trzecią od końca pozycję wśród
państw UE.
Z punktu widzenia jednego z głównych celów Agendy Cyfrowej tj zapewnienia aby w 2015 roku
połowa gospodarstw domowych ma być w zasięgu łączy 30 Mb/s, zaś w 2020 roku wszystkie
gospodarstwa domowe mają mieć dostęp do łączy o przepływności 30 Mb/s, a połowa do łączy o
przepływności nie mniejszej niż 100 Mb/s. luka wydaje się być największa. W Polsce ponad 50 proc.
łączy ma przepływność do 2 Mb/s, a jedynie nieco ponad 10 proc. przepływność nie mniejszą niż 10
Mb/s. Nie we wszystkich przypadkach niska przepływność jest związana z niską jakością
infrastruktury, jednak w przypadku technologii xDSL ok. 90% z obecnie użytkownach łączy (zgodnie z
danymi KE na koniec 2010 r. 3 mln 102 tys. łączy działała w technologii xDSL co stanowi ok. połowy
łączy Internetowych w Polsce) wymagać będzie modernizacji do standardu NGA.
9.2 Wpływ inwestycji z pomocy publicznej na rozwój sieci NGA w Polsce.
Główne założenia dostępnych
szerokopasmowych w Polsce.
10
programów
pomocowych
T.
Świderek,
Raport
KE:
Ciągle
mamy
http://www.forumszerokopasmowe.pl/artykuly.php?news_id=2301
powolny
na
budowę
Internet,
sieci
4-07-2011,
40
W Polsce na rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej, w tym zapewniającej szerokopasmowy dostęp
do Internetu, z funduszy europejskich, przeznaczono 1,034 mld EUR. Środki te zostały alokowane w:
regionalnych programach operacyjnych (RPO) dla każdego z szesnastu Województw (od
o
60 do 500 mln zł),
Programie Operacyjnym Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) dla 5 Województw Polski
o
Wschodniej,
Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka Działanie 8.4. - Zapewnienie dostępu
o
do Internetu na odcinku „ostatniej mili”,
w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 – 2013 (PROW).
o
Strategie rozwoju poszczególnych województw w Polsce, przewidują budowę regionalnych sieci
szerokopasmowych.
Kolejne 364 milionów euro zostanie, w ramach działania 8.3 PO IG (Program Operacyjny Innowacyjna
Gospodarka), przeznaczone na rozwijanie umiejętności informatycznych i nawyku korzystania z
Internetu wśród osób wykluczonych cyfrowo, budzenie świadomości możliwości związanych z
szerokopasmowym dostępem do Internetu, a także na urządzenia końcowe. Należy jednak
nadmienić, że w ramach tego działania może być również budowana infrastruktura telekomunikacyjna,
o ile jest to niezbędne do realizacji projektu.
W ramach projektów budowy infrastruktury telekomunikacyjnej RPO oraz PO RPW zaplanowano, że
do końca 2015 roku ma powstać światłowodowa sieć transmisji danych o łącznej długości około 28
tys. km i posiadająca ponad 3,5 tys. węzłów, o łącznej wartości ponad 900 milionów euro, która
pozwoli na objęcie zasięgiem - wraz z istniejącymi sieciami - około 90% odbiorców indywidualnych i
biznesowych praktycznie w każdej gminie. Według założeń samorządy województw miały na obszarze
całej Polski wybudować sieć światłowodową alternatywną dla sieci GTP, która byłaby poddana regule
„otwartego dostępu”. Większość środków pomocowym została przeznaczona na budowę sieci
szkieletowo-dystrybucyjnej.
Ponad 1,28 mld euro miało być dostępne wyłącznie dla jednostek samorządu terytorialnego, a 200
mln euro wyłącznie dla przedsiębiorców z sektora MŚP. Przedsiębiorcy więksi mogli partycypować w
tych środkach wyłącznie na etapie eksploatacji infrastruktury, ewentualnie jako partnerzy publicznoprywatni.
Ze względu na trudności jakie napotkały jednostki samorządu terytorialnego na etapie przygotowania
11
projektów , jak również upływający czas na wykorzystanie środków, od drugiej połowy 2010 roku,
11
Problemy ze skutecznym wykorzystaniem funduszy UE:
 Samorządy nie mają dostępu do organizacyjnych i prawnych modeli inwestycji, które mogłyby być łatwo
zaimplementowane (pbl. z wnioskami o pomoc publiczną);
 Trudność w określeniu rzeczywistego popytu na usługi hurtowe (szkielet i dystrybucja);
 Brak centralnego ośrodka władzy zarządzającego realizacją projektów
41
stopniowo powstały nowe scenariusze realizacji projektów szerokopasmowych umożliwiające
angażowanie przedsiębiorców telekomunikacyjnych już na etapie inwestycji.
Działanie takie jest możliwe zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia
7.12.2009r., w sprawie udzielania pomocy na inwestycje w zakresie: energetyki, infrastruktury
telekomunikacyjnej, infrastruktury sfery badawczo-rozwojowej, lecznictwa uzdrowiskowego w ramach
regionalnych programów operacyjnych (Dz. U. Nr 214, poz. 1661) zatwierdzonego przez Komisję UE
– dyrekcję ds. konkurencji. Zgodnie ze schematem pomocy publicznej w przypadku projektów
objętych pomocą publiczną maksymalny poziom dofinansowania projektu dla przedsiębiorców dużych
wynosi 50%, przy czym dla „dużych” projektów (powyżej 50 mln euro) poziom dotacji spada.
W przypadku projektów realizowanych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych, przy obliczaniu
maksymalnej dopuszczalnej wielkości pomocy w odniesieniu do wydatków kwalifikowalnych, o których
mowa w § 7 ust. 1 pkt 1-4 Rozporządzenia MRR beneficjent pomocy powinien wnieść wkład własny
odpowiadający co najmniej 25% wydatków kwalifikowalnych pochodzący ze środków własnych lub z
zewnętrznych źródeł finansowania, w formie pozbawionej wsparcia ze środków publicznych.
W ramach regionalnej pomocy inwestycyjnej pomoc publiczna może być udzielona na nową
inwestycję. Nowa inwestycja obejmuje:
1) inwestycję w środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne związane z:
a) utworzeniem nowego przedsiębiorstwa,
b) rozbudową istniejącego przedsiębiorstwa,
c) dywersyfikacją produkcji przedsiębiorstwa poprzez wprowadzenie nowych dodatkowych produktów
lub
d) zasadniczą zmianą dotyczącą procesu produkcyjnego w istniejącym przedsiębiorstwie;
2) nabycie środków trwałych bezpośrednio związanych z przedsiębiorstwem, które zostało zamknięte
lub zostałoby zamknięte, gdyby zakup nie nastąpił, przy czym środki nabywane są przez inwestora
niezależnego od zbywcy.
Nową inwestycją nie jest inwestycja prowadząca wyłącznie do odtworzenia zdolności produkcyjnych,
ani też nabycie udziałów lub akcji przedsiębiorstwa. W ramach nowej inwestycji mogą być realizowane
projekty w zakresie infrastruktury telekomunikacyjnej - polegające w szczególności na:
a) budowie lub przebudowie telekomunikacyjnych sieci szkieletowych,
b) budowie lub przebudowie telekomunikacyjnych sieci dostępowych,
c) budowie lub przebudowie systemów lub centrów zarządzania sieciami teleinformatycznymi wraz z
ich wyposażeniem.
Pomoc taka nie wymaga notyfikacji w Komisji Europejskiej, za wyjątkiem pomocy dla dużego projektu
inwestycyjnego (50 mln euro), gdy łączna wartość pomocy przekracza 37,5 mln euro. Pomoc
publiczna może być udzielona do 31 grudnia 2013 r.
42
W sierpniu 2010 został zmodyfikowany dokument, który stanowi tabelaryczne zestawienie wspólnych
obszarów interwencji funduszy UE (tzw. linia demarkacyjna) w sposób poszerzający zakres RPO,
który obejmował wcześniej budowę lub rozbudowę lokalnych lub regionalnych szerokopasmowych
sieci szkieletowych lub dystrybucyjnych o możliwość łącznej budowy lub rozbudowy sieci
dostępowych. Regionalne Programy Operacyjne mogłyby tym samym zostać wykorzystane na
finansowanie budowy sieci dostępowych (co przed zmianą było wykluczone). Sieci dostępowe mogą
być finansowane pod warunkiem, że projekt obejmuje budowę sieci szkieletowej lub dystrybucji wraz z
dostępem. Sieć dostępowa nie może być budowana na obszarach, na których realizowane są
programy w ramach działania 8.4. Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (POIG). Urząd
Marszałkowski w porozumieniu z Prezesem UKE jest odpowiedzialny za weryfikację.
Projekty obecnie prowadzone w Polsce finansowane z funduszy publicznych
W 2009 Urzędy Marszałkowskie uzyskały nowe możliwości realizacji projektów szerokopasmowych
przez przedsiębiorców w modelu konkursowym, wynikającym z rozporządzenia MRR:
o
dotowana optyczna sieć szkieletowo-dystrybucyjna (formalnie nie ma przeszkód, aby na
niektórych obszarach także sieć dostępowa),
o
dofinansowanie max. 30% (mazowieckie), 40% (wielkopolskie, dolnośląskie, pomorskie,
zachodniopomorskie, śląskie) lub 50% (pozostałe) wydatków kwalifikowanych capex
o
podpisanie umowy inwestycyjnej i udzielenie dotacji nie wymaga decyzji Komisji UE, o ile dotacja
nie przekracza 22,5 mln (mazowiecki), 30 mln euro (wielkopolskie, dolnośląskie, pomorskie,
zachodniopomorskie, śląskie) lub 37,5 mln euro (pozostałe)
o
finansowana infrastruktura stanowi własność przedsiębiorcy-beneficjenta,
o
obowiązkiem przedsiębiorcy-beneficjenta jest zapewnienie podmiotom trzecim dostępu do
subsydiowanej infrastruktury po cenach rynkowych,
o
opex pokrywany jest z przychodów przedsiębiorcy-beneficjenta,
o
przedsiębiorca-beneficjent może prowadzić działalność telekomunikacyjną także na rynkach
detalicznych,
o
możliwe ograniczenia w wykorzystywaniu infrastruktury poza celami, na które udzielono dotacji
(udzielenie dotacji na budowę infrastruktury na obszarach białych może uniemożliwiać jej
wykorzystywanie na obszarach szarych lub czarnych).
W modelu tym realizowane są projekty w Lubuskim i Pomorskim
Projekt budowy sieci szerokopasmowej realizowany przez TP dla województwa lubuskiego.
W dniu 11.10.2010 r. ogłoszony został konkurs w ramach Lubuskiego Regionalnego Programu
Operacyjnego (RPO), w którym o dotację mogli ubiegać się Projekt TP został wybrany w otwartym
konkursie, do którego mógł aplikować każdy przedsiębiorca i każda jednostka samorządu.
43
Dofinansowaniu mogły podlegać projekty typu:
- budowa regionalnych sieci szkieletowych,
- budowa sieci dostępowych
o
12
do sieci szkieletowych, które miały spełniać następujące warunki:
13
realizacja wyłącznie na „obszarach białych” , tzn. takich gdzie występuje całkowity brak
infrastruktury szkieletowo – dystrybucyjnej (punktów dystrybucyjnych) niezbędnej do zapewnienia
podaży usług szerokopasmowego dostępu do Internetu. Na obszarze tym mogą działać
operatorzy telekomunikacyjni świadczący takie usługi, ale punkt dystrybucyjny, do którego są
przyłączeni, znajduje się poza tym obszarem lub uzyskanie takiego przyłączenia jest ograniczone
barierami, np. ekonomicznymi, które utrudniają dostęp potencjalnych operatorów sieci
dostępowych.
o
zgodność z zasadą „otwartego dostępu” i zagwarantowanie charakteru infrastruktury otwartej dla
wszystkich operatorów na zasadach niedyskryminacji przez okres co najmniej 7 lat.
o
neutralność technologiczna
o
zgodność z Linią demarkacyjną pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej
Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej.
Kwota środków przeznaczona na konkurs wynosi 54,9 mln PLN.
Niezależni eksperci z listy MRR ocenili zgłoszone do konkursu projekty, uznając propozycję TP za
najlepszą. Zgodność projektu TP z prawem krajowym i wspólnotowym została sprawdzona przez
Urząd Marszałkowski na etapie jego oceny. TP ma obowiązek zapewnienia otwartego dostępu do
infrastruktury wybudowanej z udziałem dotacji na równych zasadach dla każdego zainteresowanego
operatora. Wykonanie obowiązku jest kontrolowane przez Urząd Marszałkowski oraz przez organ
regulacyjny – Prezesa UKE.
W dniu 31.12.2010r TP zawarła z Województwem Lubuskim Umowę o dofinansowanie projektu
"Szerokopasmowe lubuskie - budowa sieci szkieletowo-dystrybucyjnej na terenie białych plam w
województwie lubuskim". Umowa określa warunki na jakich dokonywane będzie przekazywanie i
wykorzystanie dofinansowania w formie zaliczki i refundacji wydatków kwalifikowanych poniesionych
przez TP na realizację Projektu.
Bezpośrednim celem projektu określonym we wniosku będącym załącznikiem do umowy jest
rozbudowa istniejącej infrastruktury teleinformatycznej w woj. lubuskim oraz likwidacja zjawiska
wykluczenia cyfrowego na terenie bezpośredniego oddziaływania projektu. Bezpośrednim rezultatem
projektu będzie stworzenie szerokopasmowej sieci teleinformatycznej na obszarze objętym projektem,
określone wskaźnikiem: liczba osób które uzyskały możliwość dostępu do Internetu – 50 000.
Dodatkowymi wskaźnikami produktu są:
12
13
Przez budowę sieci dostępowych rozumie się: „budowę sieci dystrybucyjnej wraz z węzłami dystrybucyjnymi i wyposażeniem,
ale z wyłączeniem budowy infrastruktury „ostatniej mili”, która nie może być dofinansowana w ramach konkursu”
Zgodnie z Programem Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Lubuskiego na lata 2009-2015 (sierpień 2010
r.), oraz „Wykonaniem Inwentaryzacji stanu teleinformatycznej infrastruktury szerokopasmowej na terenie województwa
lubuskiego” (lipiec 2009 r.).
44
o
długość sieci światłowodowej – 1337 km,
o
liczba węzłów sieci szkieletowej – 24 oraz liczba węzłów dostępowych umożliwiających dostęp do
sieci szerokopasmowej - 196
o
Zakres finansowy Projektu:
o
Całkowita wartość: 152, 1 mln PLN
o
Całkowita wartość kosztów kwalifikowalnych: 101,5 mln PLN
o
Poziom dofinansowania: 50,00 %
TP zobowiązała się do realizacji Projektu zgodnie ze złożonym wnioskiem i w oparciu o harmonogram
rzeczowo – finansowy.
Terminy realizacji
o
Planowany termin zakończenia rzeczowej realizacji projektu 30-11-2013
o
Planowany termin zakończenia finansowej realizacji projektu 31-12-2013
Z punktu widzenia samorządu lokalnego najistotniejszymi korzyściami są:
o
Pełna absorpcja funduszy z Europejskiego Funduszu Europejskiego przeznaczonych na ten cel.
o
Pozyskanie wiarygodnego partnera z doświadczeniem na rynku telekomunikacyjnym.
o
Zabezpieczenia należytego wykonania zobowiązań wynikających z Umowy - weksel in blanco z
klauzulą „bez protestu” na całą kwotę dofinansowania (51 mln zł) – wystawiony przez TP.
o
Gwarancja otwartości i dostępności sieci dla wszystkich operatorów – co wynika dodatkowo z
regulacji rynku telekomunikacyjnego i pozycji TP.
o
Stworzenie rzeczywistej możliwości dostępu do Internetu dla co najmniej 50 tysięcy mieszkańców
na obszarach wykluczonych cyfrowo.
o
Zwiększenie szansy na osiągnięcie efektu przyspieszenia rozwoju gospodarczego na terenie
całego regionu – TP podchodzi kompleksowo do rozwoju sieci w regionie.
Infrastruktura szkieletowa i dystrybucyjna umożliwi budowę węzłów usługowych i sieci dostępowej
przez podmioty zainteresowane świadczeniem usług telekomunikacyjnych dla klientów końcowych. W
zależności od wybranej technologii sieci dostępowej możliwe będzie świadczenie usług xDSL (od kilku
do kilkudziesięciu Mb/s) po usługi oparte na technologii FTTx (do kilkuset Mb/s).
Z punktu widzenia operatora korzystającego korzyściami są:
o
możliwość
uzyskania
bezpośredniej
dotacji
na
budowę
regionalnej
sieci
szkieletowo-
dystrybucyjnej - max. 50% wydatków netto na budowę.
o
Projektowanie i budowa infrastruktury należy wyłącznie do beneficjenta (GTP), przy zachowaniu
reguł obiektywnego i konkurencyjnego wybierania wykonawców, które są określone w umowie o
dofinansowanie
o
Infrastruktura wybudowana w ramach projektu w całości jest własnością beneficjenta
45
Zdaniem TP synergia z innymi programami finansowanymi przez UE – 8.1, 8.2, 8.3 i 8.4 POIG będzie
stymulować popyt na obszarach „białych plam” a sukces projektu, potwierdzający udaną współpracę
operatorów z władzami lokalnymi może być powielany w innych regionach.
Projekt budowy sieci szerokopasmowej realizowany przez TP dla województwa pomorskiego
TP przygotowuje się także do realizacji projektu „Szerokopasmowe pomorskie – budowa sieci
szkieletowo - dystrybucyjnej na terenie województwa pomorskiego”, który został zgłoszony w ramach
konkursu ogłoszonego przez UM województwa pomorskiego. W ramach projektu przewiduje się
wybudowanie sieci optotelekomunikacyjnej o łącznej długości 1.614 km, która umożliwi uzyskanie
szerokopasmowego dostępu do Internetu przez mieszkańców 253 miejscowości oraz modernizację
istniejącej sieci optotelekomunikacyjnej do 58 miejscowości.
Powstanie 220 nowych punktów dostępowych oraz modernizacji zostaną poddane 33 obiekty TP,
które obecnie nie mają możliwości świadczenia usług szerokopasmowych ze względu na brak
połączenia z siecią światłowodową. Miejscowości te znajdują się na terenie 17 powiatów i 66 gmin i
zamieszkuje je ok. 153 tys. osób. W miejscowościach objętych modernizacją mieszka ponad 500 tys.
mieszkańców. Łączną wartość projektu określono na 156 mln zł, z czego dotacja z RPO - WP
(Regionalny Program Operacyjny – Województwo Pomorskie) wyniesie 36 mln zł, co stanowi 37,64%
wartości projektu. Inwestycja planowana przez Telekomunikację Polską zrealizowana ma zostać do
końca 2013 roku.
W ramach ogłoszonego konkursu TP zaproponowała stworzenie szerokopasmowej sieci szkieletowo dystrybucyjnej na bazie posiadanych zasobów własnych i budowy brakujących elementów w celu
osiągnięcia jak największej dostępności usług w wybranych obszarach województwa pomorskiego.
Przyjęty wariant obejmuje następujące elementy:
o
budowa nowych odcinków sieci kablowej warstwy szkieletowej i warstwy dystrybucyjnej,
o
instalacja urządzeń aktywnych standardu Ethernet sieci szkieletowej i dystrybucyjnej,
o
instalacja urządzeń aktywnych IP DSLAM standardu Ethernet sieci dystrybucyjnej
o
instalacja urządzeń DWDM w warstwie szkieletowej,
o
adaptacja pomieszczeń dla potrzeb węzłów szkieletowych i dystrybucyjnych sieci.
Siec szerokopasmowa zbudowana w proponowanej konfiguracji praktycznie nie stwarza żadnych
ograniczeń w realizacji usług teleinformatycznych. Sieć pozwoli na świadczenie usług: zarówno
odbiorcom hurtowym jak i indywidualnym (w tym mieszkaniowym jak i odbiorcom bardziej
wymagającym (instytucje publiczne, odbiorcy biznesowi)). Na bazie proponowanej architektury będzie
możliwy w przyszłości rozwój nowych systemów cechujących się dużą przepływnością i
niezawodnością. W wariancie uwzględniono budowę systemów zarówno dla potrzeb jednostek
samorządowych, jak i operatorów lokalnych .
Projekt budowy sieci szerokopasmowej dla Polski Wschodniej (SSPW)
46
Kolejnym dużym wyzwaniem jest projekt SSPW. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (MRR)
przewiduje:
o
Aktualizacja studium wykonalności, przygotowanie dokumentacji na potrzeby notyfikacji
wszystkich projektów – początek formalnej notyfikacji - lipiec 2011
o
Przekazanie propozycji do DG Regio w celu potwierdzenia finansowania UE (Q4 2011)
Równolegle, samorządy podejmą działania zgodnie z harmonogramem:
o
Przygotowanie dokumentacji przetargowej - Q4 2011, organizacja przetargów
o
Początek inwestycji - Q3 2012
Jednym z możliwych modeli jest DBO (design build and operate), opisane poniżej:
o
Samorząd województwa inwestuje w budowę infrastruktury szkieletowo-dystrybucyjnej, która jest
własnością samorządu przez co najmniej 5 lat od zakończenia projektu.
o
Samorząd oddaje infrastrukturę do eksploatacji przedsiębiorcy wyłonionemu w trybie zamówień
publicznych, który prowadzi działalność operatora hurtowego (OI - operator infrastruktury) - nie
może świadczyć usług detalicznych z wykorzystaniem infrastruktury publicznej.
o
Cechy charakterystyczne modelu:
–
Inwestycja obejmuje optyczną sieć szkieletowo-dystrybucyjną,
–
100 % capex ze środków publicznych,
–
infrastruktura publiczna (własność samorządu)
–
OI nie świadczy usług detalicznych, lecz wyłącznie usługi hurtowe dla innych operatorów
–
umowa samorządu z OI na 10-20 lat,
–
w umowie obowiązek open access przez cały jej okres (zapewnienie efektywnego
dostępu infrastruktury publicznej na równych warunkach, opłaty oparte na benchmarkach
w postaci średnich cen rynkowych lub cen regulowanych przez UKE
–
samorząd może sprzedać własność infrastruktury po upływie 5 lat od zakończenia
projektu
–
zadaniem OI jest projektowanie, budowa i eksploatacja (DBO),
–
podpisanie umowy pomiędzy samorządem a OIP jest pomocą publiczną i wymaga
uzyskania uprzedniej decyzji Komisji UE.
Zdaniem TP, w celu optymalizacji wyników SSPW konieczne jest podjęcie następujących działań:
o
Przygotowania i wdrożenie jednego skutecznego modelu we wszystkich regionach
o
Centralizacji wiedzy, procesu, kontraktów, wsparcia prawnego i technicznego dotyczącego sieci
szerokopasmowych
o
Dzielenia się doświadczeniem i wykorzystanie synergii we wszystkich województwach na
przestrzeni całego cyklu życia projektu
o
Eliminacji powielania zasobów przekładająca się na zwiększenie zakresu sieci
o
Optymalizacji wykorzystania środków publicznych (jedna sieć)
47
Z inicjatywy Grupy TP w lipcu 2011 została stworzona Otwarta Platforma Inwestycyjna – podmiot
gwarantujący realizację projektu SSPW w optymalny sposób w wyznaczonym czasie. Celem
Sygnatariuszy porozumienia: TP Teltech, Grupy Hawe oraz Alcatel – Lucent jest „Rozwój
szerokopasmowej
infrastruktury
teleinformatycznej,
która
przyczyni
się
do
zwiększenia
konkurencyjności na rynku i do poprawy oferty dostępu a tym samym do likwidacji zjawiska
wykluczenia cyfrowego”. Partnerzy posiadają kompetencje i zasoby, które mogą okazać się kluczowe
dla planowanego przedsięwzięcia:
o
Dostęp
do
infrastruktury
o
zasięgu
ogólnopolskim
oraz
wiodącą
ofertę
rozwiązań
telekomunikacyjnych
o
Doświadczenie w realizacji dużych projektów infrastrukturalnych w Polsce i w Europie (Lubuskie
RPO, projekt Lombardia, projekt Pionier)
o
Dostęp do najnowocześniejszych rozwiązań technologicznych
o
Doświadczenia w zakresie projektowania, budowania, eksploatacji i zarządzania siecią
telekomunikacyjną oraz w dostarczaniu i świadczeniu usług z gwarancjami SLA
o
Wiarygodność finansowa – zapewnienie płynności finansowej projektu
W wyniku realizacji Projektu województwa Polski Wschodniej odniosą niekwestionowane korzyści w
postaci:
o
Stworzenia rzeczywistej możliwości otwartego dostępu do Internetu dla mieszkańców na
obszarach wykluczonych cyfrowo.
o
Zwiększenia szansy na osiągnięcie efektu przyspieszenia rozwoju gospodarczego na terenie
całego regionu – dzięki kompleksowemu podejściu do rozwoju sieci obejmującemu także rozwój
ostatniej mili i edukację Społeczeństwa Informacyjnego
o
Optymalizacji czasu realizacji inwestycji, nakładów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i
przychodów;
o
Gwarancji otwartości i dostępności sieci dla wszystkich operatorów
o
Dzielenia się doświadczeniem i wykorzystania synergii we wszystkich województwach na
przestrzeni całego cyklu życia projektu - centralizacja wiedzy, procesu, kontraktów, wsparcia
prawnego i technicznego
o
Optymalizacji wykorzystania środków publicznych (jedna spójna sieć, jedno Centrum Nadzoru
Sieci), po weryfikacji potrzeb możliwość zwiększenia liczby Punktów Dostępowych
9.3 Analiza szans i zagrożeń w wykorzystaniu 1,5 mld EUR pomocy z UE
na budowę sieci szerokopasmowych w Polsce do 2013 roku
Na niski poziom wydatkowania środków (3% w końcu H1 2011, zgodnie z danymi KE) złożyło się kilka
przyczyn:
o
Fundusze UE zostały przeznaczone głównie na rozwój sieci szkieletowych i dystrybucyjnych;
48
o
Odpowiedzialność za realizację planów rozwoju sieci nie jest jednoznacznie przypisana;
o
Samorządy nie mają dostępu do organizacyjnych i prawnych modeli inwestycji, które mogłyby być
łatwo zaimplementowane;
o
Trudność w określeniu rzeczywistego popyt na usługi hurtowe komplikuje przygotowanie
pozytywnych Business Case;
o
Bez odpowiedniego doświadczenia, przygotowanie wniosków o pomoc publiczną jest trudnym i
czasochłonnym zadaniem;
Znaczna część funduszy UE może zostać utracona, jeśli nie podejmiemy racjonalnych i
zdecydowanych działań. Konieczna jest realizacja scenariusza:
o
Bilans otwarcia
o
Opracowanie szczegółowych założeń modelu formalno-prawnego wykorzystania środków UE
gwarantującego możliwość maksymalizacji wykorzystania środków UE na rzecz rozwoju superszybkiej sieci (do 2013)
o
Konsultacja z rynkiem
o
Włączenie szczegółowych założeń modelu do procesu notyfikacji projektu w UE
o
Krajowa koordynacja działań województw przez Ministerstwo Infrastruktury
o
Podjęcie decyzji o wspólnej realizacji inwestycji w sieć przez regiony
o
Porozumienie trójstronne (Marszałkowie, MRR, MI) o zasadach wyboru wykonawców projektów i
ich realizacji
o
Ogłoszenie procedury wyboru wykonawcy inwestycji w uzgodnionym modelu
9.4 Niestandardowe metody wspierania rozwoju sieci NGA w krajach UE
oraz pozostałych krajach
Wspólne inwestycje Operatorów
Spośród różnych dróg rozwoju wspólne inwestycje operatorów, stanowią jeden z najbardziej
efektywnych sposobów realizacji inwestycji w sieci NGA w technologii przewodowej. Szczególnie
dotyczy to sytuacji, gdy w inwestycje te są prowadzone przez Operatorów, którzy już posiadają
ugruntowaną pozycję na rynku. Podstawowe zalety takiego podejścia są następujące:
o
Skala inwestycji - udział operatorów o odpowiednim potencjale, co za tym idzie zdolności
inwestycyjnej pozwala na osiągnięcie w krótkim czasie widocznego wzrostu pokrycia siecią NGA
w technologii przewodowej.
o
Otwartość – Odpowiednio sformułowane reguły współpracy operatorów we wspólnych
inwestycjach zapewnią pełną konkurencyjność i otwartość z punktu widzenia klienta końcowego.
Obecne rozwiązania techniczne umożliwiają zbudowanie na jednej infrastrukturze fizycznej
49
niezależnych wirtualnych sieci zapewniających pełną niezależność realizacji usług bez
konieczności zwielokrotniania sieci fizycznej.
o
Efektywność kosztowa - sieci budowane przez operatorów są budowane ze szczególnym
uwzględnieniem optymalizacji kosztów inwestycyjnych oraz operacyjnych. Komisja Europejska
zwraca uwagę iż szacunki wskazują, że około 80% kosztów wprowadzania nowej infrastruktury
stacjonarnej stanowią koszty robót budowlanych. Istotnym czynnikiem analizy opłacalności jest
również optymalizacja kosztów operacyjnych związanych z utrzymaniem wspólnej sieci. Aspekt
kosztowy jest szczególnie istotny w kontekście oczekiwań, co do skali inwestycji w sieci NGA w
technologii przewodowej, obecna Agenda Cyfrowa EU zakłada de facto wymianę całej sieci
dostępowej w kraju na sieć NGA w technologii przewodowej dla 50% gospodarstw domowych w
ciągu najbliższych lat. Przypominamy, że budowa obecnej sieci oferującej znacznie niższe usługi,
trwała ostatnie 30 lat. Obecne warunki, z silną presją na cenę usługi, co za tym idzie koszty, są
bez porównania mniej korzystne do prowadzenia tak masowych inwestycji, zatem budowa sieci
NGA w technologii przewodowej wymaga optymalizacji kosztów budowy sieci.
o
Wprowadzenie standardu przemysłowego - sieci budowane przez Operatorów bazują na
standardowym, zoptymalizowanym pod względem kosztów i efektów modelu rozwiązania, które
zwyczajowo staje się de facto standardem powszechnie stosowanym w kraju. Pozwala to na
obniżenie kosztów inwestycji realizowanych przez inne podmioty oraz dodatkowe ułatwienia
związane ze współpracą między operatorską.
o
Oparte na porozumieniu środowiska – porozumienie operatorów do wspólnej budowy sieci ma
szereg zalet, w szczególności dzięki efektowi synergii, obniża koszty całego przedsięwzięcia dla
operatorów – co za tym idzie przyspiesza i ułatwia podjęcie decyzji o uruchomieniu takich
inwestycji. Jest również zgodna z ostatnimi wytycznymi Unii Europejskiej
Należy jednak zwrócić uwagę, że inwestycje takie prowadzone ze środków własnych operatorów
skupione będą na obszarach najbardziej atrakcyjnych biznesowo, co wynika z bardzo długiego czasu
zwrotu z sieci NGA w technologii przewodowej. W związku z tym tym idzie inwestycje prowadzone
przez operatorów skoncentrowane są na obszarach, na których gwarancja zwrotu z inwestycji jest
najwyższa.
Na istotność wspólnych inwestycji Operatorów zwraca uwagę Komisja Europejska w zaleceniach w
sprawie regulowanego dostępu do sieci dostępu nowej generacji z dnia 20 września 2010. Zgodnie z
wytycznymi Komisji Europejskiej wspólne inwestycje oparte na sieci wielowłókowej doprowadzą do:
o
Szybszego rozwoju sieci FTTH, dzięki współdzieleniu kosztów. - sieci wielowłóknowe gwarantują,
że podmioty ubiegające się o dostęp mogą uzyskać pełną kontrolę nad łączami światłowodowymi,
bez konieczności powielania kosztownych inwestycji bądź ryzykowania dyskryminacji w
przypadku wprowadzenia obowiązku uwolnienia pętli abonenckich opartych na łączu o
pojedynczym
światłowodzie.
Prawdopodobnie,
zatem
sieci
wielowłóknowe
spowodują
wcześniejszą i bardziej ożywioną konkurencję na rynku niższego szczebla. Wspólne inwestycje w
50
sieci dostępu nowej generacji mogą ograniczyć zarówno koszty, jak i ryzyko ponoszone przez
inwestujące przedsiębiorstwo, co z kolei może prowadzić do wprowadzania sieci FTTH na
większą skalę”.
o
Rozwoju konkurencji na obszarach, które objęte będą takimi inwestycjami - ”Uzgodnienia w
sprawie inwestycji w wielowłóknowe sieci FTTH mogą w pewnych warunkach prowadzić do
powstania skutecznej konkurencji w obszarach geograficznych objętych wspólną inwestycją.
Główne uwarunkowania to liczba zaangażowanych operatorów, struktura wspólnie kontrolowanej
sieci oraz inne ustalenia między wspólnie inwestującymi operatorami, mające na celu zapewnienie
skutecznej konkurencji na rynku niższego szczebla. W takiej sytuacji, jeśli warunki konkurencji w
odnośnych obszarach różnią się znacznie i obiektywnie od warunków panujących w innych
obszarach, może być uzasadnione zdefiniowane osobnego rynku, jeśli po analizie rynku zgodnie z
art. 16 dyrektywy 2002/21/WE nie zostanie stwierdzony przypadek posiadania znaczącej pozycji
rynkowej.”
9.5 Propozycja rozwiązań wspierających osiągnięcie celów agendy
cyfrowej.
Podsumowując, kwestie poruszone powyżej, aby zapewnić szybszy rozwój usług szerokopasmowych
w najbliższych latach a tym samym zwiększyć szanse na osiągnięcie celów Agendy cyfrowej istotne
jest podjęcie działań w następującym zakresie:
Wykorzystanie funduszy unijnych:
o
Polska musi intensywnie zabiegać o pozyskanie środków z UE na lata 2014-2020 na kolejny
niezbędny etap budowy sieci szerokopasmowych, jakim jest zapewnienie sieci dostępowej do
abonentów końcowych. Dotyczy to głównie lokalizacji wiejskich i podmiejskich, gdzie
operatorzy komercyjni nie inwestują gdyż jest to z ich perspektywy nieopłacalne. Niezbędne
wsparcie dla podmiotów realizujących inwestycje można oszacować na kwotę 14 mld PLN
(czyli 70% inwestycji oszacowanych na 20 mld PLN). Taki poziom dofinansowania skłoniłby
przedsiębiorstwa telekomunikacyjne do zaangażowania własnych środków do inwestycji na
tzw. ternach białych plam.
o
Działania województw w zakresie inwestycji szerokopasmowych powinny być centralnie
skoordynowane. Zadanie te mogłoby być prowadzone przez Ministerstwo Infrastruktury lub
inny podmiot, np. planowane do powołania przez rząd Ministerstwo Cyfryzacji. Proponujemy,
aby poszczególne regiony wspólnie realizowały projekty inwestycyjne (analogicznie do Sieci
Szerokopasmowej Polski Wschodniej) w celu ich przyśpieszenia np. poprzez jedną procedurę
uzyskania zgód formalnych (np. notyfikacji w UE), wyłonienia podmiotu projektującego sieć,
realizującego inwestycję czy operatora infrastruktury. Taka konsolidacja projektów umożliwi
51
również uzyskanie korzyści technicznych i finansowych, poprzez ujednolicenie standardów
technicznych i wspólną politykę zakupową.
o
Samorządy powinny dynamizować działania formalne oraz poszukiwanie partnerów, aby
budżet 1,5 mld EUR z UE przeznaczony na rozwój Internetu w Polsce w latach 2007-2013
mogł być całkowicie wykorzystany. Projekty inwestycyjne związane z budową sieci trwają
około 2-3 lat zatem ten rok i 2012 jest kluczowy dla rozpoczęcia i realizacji inwestycji ze
środków UE.
o
Jedynie duzi operatorzy są w stanie ponosić koszty inwestycyjne w budowę sieci
szkieletowych i dystrybucyjnych na terenach białych plam. Nawet po dofinansowaniu z UE
osiągniecie rentowności takiego przedsięwzięcia jest bardzo ryzykowne, ponieważ brakuje
najbardziej kosztowego elementu sieci, jakim jest dostęp do abonenta. W obliczu niskiego
poziomu wykorzystania tych środków przez małe i średnie firmy, oraz zbliżającego się terminu
ich wykorzystania, jest uzasadnione, aby również duzi operatorzy mieli dostęp do środków z
UE na budowę ostatniej mili (Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Działanie 8.4 200 mln EUR).
o
Wskazany jest większy nacisk władz centralnych na samorządy w celu wykorzystania
środków z UE, włączając w to przesuwanie środków pomiędzy programami w miejsca gdzie
pieniądze mogą być wykorzystane najefektywniej. Postulujemy, aby w ramach Regionalnych
Programów Operacyjnych (580 mln EUR), Programu Operacyjnego Rozwój Polski
Wschodniej (300 mln EUR) oraz Programu Innowacyjna Gospodarka Działanie 8.3 można
było inwestować w sieć dostępową.
o
Projekty budowy sieci dostępowej w ramach Działań 8.3 (duże firmy) i 8.4 (małe firmy)
powinny być traktowane równorzędnie, bez faworyzowania wybranych podmiotów. Mając na
uwadze ryzyko utraty środków z UE niezrozumiałe jest faworyzowanie małych firm w dostępie
do środków na budowę sieci dostępowych.
o
Podobnie dla Działania 8.3 (przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu - 360 mln EUR)
operatorzy powinni mieć możliwość korzystania z tych środków, aby dostarczać Internet do
miejsc, gdzie jest to biznesowo nieuzasadnione. Środki te są obecnie przeznaczone głownie
na sprzęt, oprogramowanie czy szkolenia. W dzisiejszych realiach taniejący sprzęt
komputerowy nie jest już główna barierą korzystania z Internetu, ale problemem jest głównie
bariera braku podaży oferty szybkiego Internetu w wielu lokalizacjach. Naszym zdaniem
ważniejsze jest stworzenie potencjału dostępności usług szerokopasmowych, a dopiero
następnie aktywizacja klientów do jej wykorzystania.
o
Wspieranie przez samorządy konsorcjów inwestycyjnych powołanych do budowy sieci
szerokopasmowych na zlecenie samorządów. Konsorcja powinny dysponować sprawdzonymi
partnerami
biznesowymi
i
technicznymi
posiadającymi
odpowiednie
kompetencje,
doświadczenie i zasoby, które są kluczowe do szybkiej i skutecznej realizacji projektów
52
unijnych. Dobrym przykładem jest Otwarta Platforma Inwestycyjna powołana do realizacji
sieci szerokopasmowych dla Polski Wschodniej
Polityka regulacyjna
Polityka regulacyjna powinna tworzyć warunki do inwestycji w sieci NGA, a nie prowadzić jedynie do
podziału istniejącej części infrastruktury pomiędzy większą ilość uczestników rynku. Rynek, w którym
mają miejsce inwestycje pozwala na zarówno na zaspokojenie potrzeb społeczeństwa (użytkowników
końcowych) jak i kreowanie konkurencji na szczeblu hurtowym, w tym konkurencji usługowej.
Polityka regulacyjna sprzyjająca kreowaniu inwestycji powinna, zatem mieć na uwadze następujące
cele/założenia:
o
wspieranie wspólnych inwestycji w sieci NGA, w szczególności poprzez:

wyłączenie tych inwestycji z rygorów regulacyjnych, nałożonych na TP (zachęcenie TP do
inwestycji w innymi operatorami) – wykreślenie art. 13 ust. 4 pkt 3 mega ustawy; wyraźne
wyłączenie przez Regulatora wspólnych inwestycji z zakresu obowiązków regulacyjnych
nałożonych na TP

zapewnienie konkurencji poprzez brak rygorów regulacyjnych wyłącznie dla sieci FTTH
będących wynikiem wspólnych inwestycji z operatorami alternatywnymi, a jednocześnie otwartych dla stron trzecich, na niedyskryminacyjnych dla tych stron zasadach
o
konsekwentne wdrażanie segmentacji geograficznej:

wyznaczanie TP za podmiot o znaczącej pozycji rynkowej wyłącznie na tych obszarach, gdzie
udział rynkowy Spółki to uzasadnia

rozważenie regulacji operatorów kablowych na obszarach, na których to oni posiadają pozycję
dominującą

w sytuacji stwierdzenia skutecznej konkurencji w oparciu o zasoby infrastrukturalne,
wprowadzanie segmentacji nie tylko nie rynku BSA (rynku usługowym), ale także na rynku
dostępowym (rynku 4, LLU).
o
utrzymanie stawek za dostęp do sieci światłowodowej TP zgodnie z wnioskami złożonymi przez
TP w zakresie zmiany oferty ramowej (opłaty proponowane przez TP są najniższe w Europie)
o
umożliwienie TP wprowadzania usług detalicznych na obecnych zasadach tj. przy wykorzystaniu
zasad wynikających z procesu wdrożeniowego TTM (Time-to-Market) , w tym zasady, że TP jest
obowiązana do zaoferowania OA warunków takiego dostępu telekomunikacyjnego, tak aby OA
miał możliwość zaoferowania Konkurencyjnej usługi detalicznej w tym samym czasie co rynkowe
wdrożenie nowej usługi detalicznej
o
egzekwowanie dostępu do kanalizacji także od operatorów alternatywnych (na zasadach
symetrycznych do TP).
53
54

planowany termin wrzesień 2011 - Polska Izba informatyki i

Transkrypt

Podobne dokumenty

Evio zacznie w marcu promocję usług telewizyjnych

zobacz prezentację

towarzystwo oświatowo – naukowe - Inter

Zasady konsultacji społecznych obszarów białych NGA 2016 (pdf

KSP- Statystyki Nowa funkcjonalność programu KSP