Zanim wyślesz próbkę do laboratorium

Zanim wyślesz próbkę do laboratorium
Próbki krwi, osocza oraz surowica
Zanim wyślesz próbkę do laboratorium musisz wykonać kilka czynności oraz zwrócić uwagę na istotne
wiadomości w procesie przygotowywania próbki do badania.
Chodzi tu o takie elementy jak przygotowanie pacjenta, samo pobieranie próbki, transport próbki do
laboratorium, aż po przygotowanie próbki do analizy.
Przygotowanie pacjenta
Zasadą jest, że pacjent na 10-12 godzin przed pobraniem krwi nie powinien pobierać pokarmów.
W przeciwnym razie należy spodziewać się fałszywych wyników przede wszystkim w przypadku takich
parametrów jak cholesterol, glukoza lub TLI, ale również α-amylazy, ALT, AST, bilirubiny, białka całkowitego,
trójglicerydów, kwasów żółciowych w surowicy, leukocytów oraz wapnia.
Właścicieli zwierząt należy poinformować, że aktywność ruchowa ma wpływ na wynik badania krwi.
W szczególności może ulec podwyższeniu w surowicy poziom enzymów mięśniowych jak kinaza
kreatynowa, LDH czy AST. Dodatkowo należy się również spodziewać podwyższonych poziomów glukozy
oraz mleczanów (w surowicy).
Opis próbki
-
zarówno na probówce jak i na zleceniu badania należy wyraźnie napisać imię zwierzęcia lub dane
właściciela
w przypadków testów stymulacji/czynnościowych dodatkowo należy podać czas pobrania próbki
Jaki rodzaj materiału do badania?
Rodzaj materiału (krew, osocze, surowica) jaki należy pobrać do wykonania określonego badania można
znaleźć na formularzu zlecenia badania.
Krew - EDTA
-
jest materiałem z wyboru w przypadku morfologii krwi, oznaczania grup krwi, badań genetycznych, czy
niektórych hormonów
pobieranie osocza na EDTA do badań biochemicznych i/lub serologicznych powinno następować tylko w
wyjątkowych przypadkach, gdyż EDTA (który wiąże jony dwuwartościowe) może zaburzać niektóre z
oznaczeń.
Surowica
-
materiał z wyboru do oznaczeń biochemicznych i prawie wszystkich hormonów
jest pobierana do probówek bez antykoagulanta
po pobraniu krwi pozostawić na 30 – 60 min.
następnie przez 10 min wirować przy 3000 obr/min.
usunąć skrzep
ponownie wirować przez 10 min przy 3000 obr./min
odciągność surowicę do nowej probówki
Osocze
-
próbkę pobiera się do probówki z antykoagulantem (heparyna, EDTA, cytrynian)
uwaga ! antykoagulanty ograniczają możliwości analizy
cytrynian: koniecznie do OB, parametrów krzepnięcia
heparyna: może być prawie uniwersalnie stosowana do oznaczeń biochemicznych, serologicznych,
endokrynologicznych; jest materiałem z wyboru, gdy można pobrać tylko bardzo mało materiału
może zostać odwirowane zaraz po pobraniu (10 min, 3000 obr./min)
Krew pełna
-
nadsyłanie krwi pełnej powinno następować tylko w wyjątkowych przypadkach (bardzo mała ilość
próbki, morfologia patrz wyżej), gdyż podczas transportu uszkodzeniu może ulec błona erytrocytów,
czego konsekwencją będzie hemoliza
Czynniki utrudniające analizę
Hemoliza
Przez hemolizę rozumie się uwolnienie substancji wewnątrzerytrocytarnych w wyniku uszkodzenia błony
komórkowej. Obok żelaza i potasu należy tu wymienić przede wszystkim hemoglobinę.
Uwolniona hemoglobina powoduje czerwone zabarwienie surowicy/osocza, przez co utrudniona może być
fotometryczna analiza parametrów biochemicznych.
Lipemia
Jako lipemię określa się mleczno-mętne zabarwienie surowicy/osocza wywołane przez tłuszcze obojętne.
Powodem tego jest najczęściej krótki czas jaki upłynął od ostatniego karmienia lub stres.
Można tego uniknąć przez odpowiednie obchodzenie się z pacjentem.
Żółtaczka
Powoduje ona żółtawe zabarwienie surowicy/osocza. Żółta barwa jest skutkiem nadmiernego uwalniania
bilirubiny, co jest uwarunkowane chorobowo.
Utrudnienia występują w oznaczeniach fotometrycznych w zakresie fal 400 – 500 nm.
Parameter
Hemoliza
Lipemia
LDH, CK, AST, bilirubina, AP, kreatynina,
glukoza, Ca, PO4, K, Mg, Fe, fruktozaminy,
hemoglobiny
ALT, AST, AP, bilirubina, glukoza, Ca, PO4,
białko całkowite, tłuszcze, hemoglobina
albuminy, amylaza, Na, Cl, K, PO4
Żółtaczka
AP, białko całkowite, Cl, PO4
trójglicerydy, kreatynina, Mg
Leki
Lek
Parametr
Penicylina G
K
Tetracykliny
K , PO4
Salicylany
K
Kortykosteroidy
CK, AP, glukoza, K,
Ca, Na, białko całkowite
Fenylobutazon
Ca , Na
Barbiturany
CK
Halotan
CK, PO4
Glukoza - infuzja
glukoza, PO4
Informacja szczegółowa
Morfologia
-
krew pobrana na EDTA lub heparynę
podczas pobierania próbki zaleca się usunąć pierwsze 0,5 ml krwi, gdyż w niej znajduje się
podwyższona koncentracja czynników krzepnięcia
krew należy pobierać tak, aby spływała po ściance probówki, przy wolniejszym wypływie krwi próbkę
należy od czasu do czasu mieszać
należy uważać na ilość pobieranego materiału (pobranie mniejszej ilości jest mniej problematyczne
niż zbyt dużej)
po skończeniu pobierania materiału probówkę należy delikatnie mieszać
jeśli podejrzewa się występowanie koagulopatii należy sporządzić rozmaz krwi
w zimie zabezpieczyć przed mrozem, latem ewentualnie chłodzić
Badanie poziomu glukozy i mleczanów
-
glukoza: tylko z krwi pobranej na fluorek sodu lub surowicy
mleczany: tylko z krwi pobranej na fluorek sodu lub szczawian sodu
Parametry krzepnięcia
-
badanie na bazie osocza pobranego na cytrynian sodu, w którym proporcje pobranej krwi do cytrynianu
wynoszą 1:10; odwirowanie elementów morfotycznych powinno nastąpić w lecznicy
podczas napełniania probówki należy dokładnie zwrócić uwagę na ilość pobranego materiału
(zaznaczenie na probówce)
Mikrobiologia
-
ważne jest możliwie najczystsze pobranie próbki, aby uniknąć zanieczyszczenia fizjologiczną florą
bakteryjną
ochrona drobnoustrojów podczas transportu
wymaz
z podłożem transportowym dla bakteriologii i mykologii
bez podłoża dla wirusologii
mocz
Uricult, sterylne probówki, wymazówki z podłożem transportowym
dermatofity
worek papierowy, folia aluminiowa
kał
specjalne probówki, u ptaków wymazówki do kloaki
Chlamydia spp.
specjalne podłoże transportowe
Histologia
Wysyłając fragmenty tkanek do badania patologicznego należy zwrócić uwagę na następujące punkty:
-
pobranie typowej zmiany wolnej od artefaktów w odpowiedniej wielkości (średnica>0,5 cm)
natychmiastowe utrwalenie (4-10 % formalina)
sporządzenie wstępnego sprawozdania z pytaniami i obrazem klinicznym
wysyłanie próbki w odpowiednim naczyniu (można je u nas bezpłatnie zamówić)
Dokładniejsze objaśnienia:
Jako próbkę należy pobrać reprezentatywny fragment tkanki bez artefaktów wynikających z preparatyki
(np. rozerwania, zmiażdżenia, elektrokoagulacja). Średnica pobranej próbki nie powinna być niższa
niż 0,5 cm. Wyjątkiem są te próbki, które ze względów technicznych nie mogą być inaczej pobrane
(np. endoskopowo pobrana biopsja żołądka). Przy ustalaniu wielkości próbki należy mieć na uwadzę fakt,
że zbyt mała próbka bardzo często daje niewiele informacji, z kolei zbyt duże fragmenty tkanek nie mogą
zostać dobrze utrwalone. Pożądana długość krawędzi pobranej próbki wynosi 1 cm, przy czym może się ona
zmieniać w zależności od badanej zmiany, lokalizacji czy stawianych pytań.
W przypadku niewielkich zmian, powinne one być zlokalizowane centralnie i przy ich przycinaniu należy
uważac, aby ich nie przeciąć. W wątpliwych przypadkach należy pobrać więcej próbek.
Biopsje skóry:
W przypadku próbek skóry należy nadesłać bioptaty o średnicy min. 0,5 cm zawierające wszystkie warstwy
skóry. Wybrać powinno się pierwotne zmiany z różnych lokalizacji.
Bioptat należy pobrać z takich miejsc, które nie zostały wcześniej poddane żadnym zabiegom wstępnym
(pobieranie zeskrobin, golenie).
W informacjach wstępnych należy podać wszystkie te informacje, które mogą być istotne dla postawienia
diagnozy. Zachęcamy do wypełniania naszego formularza zlecenia badania patologicznego, które jest
zorientowane przede wszystkim na diagnostykę skóry oraz nowotworów, ale jednocześnie oferuje miejsce
dla wpisania dodatkowych informacji.
Cytologia:
W tym przypadku próbki są najczęściej pobierane jako odcisk, zeskrobiny lub punkcja (np. płyn mózgowo
rdzeniowy). Najczęstszą metodą jest jednak biopsja cienkoigłowa.
Wykorzystuje się tu strzykawkę z igłą (G22-G27). Wytwarzając w strzykawce podciśnienie przebija się w
wielu miejscach i kierunkach tkankę.
Po pobraniu podciśnienie należy usunąć, tak aby nie dopuścić do przechodzenia materiału z igły do
strzykawki. Na koniec pozyskany materiały jest nanoszony na szkiełko podstawowe przez wytwarzanie
nadciśnienia. Drugim szkiełkiem podstawowym, ustawionym prostopadle do pierwszego, materiał jest
rozprowadzany na pierwszym szkiełku. W przypadku materiału płynnego jest on rozprowadzany podobnie
jak w przypadku rozmazu krwi.
Do badań cytologicznych punktatów, wydzielin czy innych płynów pobrany materiał jest wirowany przez 5
min przy 1500 obr/min. Supernatant jest zlewany, a z odwirowanego materiału robi się rozmaz, jak w
przypadku krwi, a następnie suszy na powietrzu. Jeśli punktaty mają być wysyłane bezpośrednio,
wówczas należy je pobrać do probówek zawierających EDTA. Do badań cytologicznych pochwy
wymazówkę (szczoteczka cyto-brush) należy „rozwałkować“ na szkiełku podstawowym, a nie wykonywać
rozmaz.
Wszystkie rozmazy wysyłać należy po uprzednim wysuszeniu na powietrzu. Nie należy ich jednak utrwalać,
ani barwić. Najważniejsze jest wykonanie cienkiego rozmazu, utworzonego przez jedną warstwę komórek
(monolayer). Grube rozmazy są najczęstszą przyczyną ograniczenia jakości, a czasami nawet braku
możliwości oceny.
Reakcja łańcuchowa polimerazy (PCR)
-
w przypadku wymazów nie stosować podłoży transportowych!
wykorzystanie szczoteczek cyto-brush umożliwia pobranie większej ilości komórek do analizy; podstawa
wymazów dla chorób dziedzicznych
dla każdego badania genetycznego nadaje się również próbka krwi pobranej na EDTA
Status immunologiczny
-
próbki pobrane na EDTA nie powinny być starsze niż 24-48 h!
Transport
Jak zapakować?
-
w opakowaniu, które zabezpieczy próbkę przed wstrząsami, obciążeniami, tak aby nie doszło do
uwolnienia zawartości probówki
potrzebna jest probówka oraz opakowanie do wysyłki
przesyłka (próbki plus opakowanie do wysyłki) musi umieć sprostać próbie upadkowej
Pakowanie w szczegółach
Materiały płynne:
-
naczynie z próbką musi być szczelne, może mieścić zawartość maksymalnie 500ml/mg
opakowanie wysyłkowe również musi być szczelne; musi również zawierać materiał absorbujący, który
będzie w stanie wchłonąć całą objętość próbki
opakowanie zewnętrzne: max. 4 l
Materiały stałe:
naczynie z próbką: szczelne. max. 500 ml
opakowanie wysyłkowe: szczelne, przy pakowaniu większej liczby materiałów stałych do jednego
opakowania wysyłkowego należy unikać ich wzajemnego kontaktu
opakowanie zewnętrzne: max. 4 kg
Co się stanie, jeśli się coś wydarzy?
Nadawca jest odpowiedzialny za zawartość przesyłki.
-
Przegląd badań
Biochemia
Surowica
Heparyna(Lithium)
EDTA
Cytrynian
AP
+
+
/
/
Amylaza
+
+
+
/
Bilirubina
+
+
+
/
Cholesterol
+
+
+
+
CK
+
+
+
/
Kreatynina
+
+
+
/
Żelazo
+
+
/
/
Białko
+
+
+
+
GLDH
+
+
+
+
Glukoza
+
+(osocze!)
+(osocze!)
+(osocze!)
AST
+
+
+
/
ALT
+
+
+
/
Mocznik
+
+
+
/
HBDH
+
+
+
/
Miedź
+
+
+
/
LDH
+
+
+
/
Lipaza
+
+
/
/
Fosforany
+
+
+
/
Trójglicerydy +
+
+
/
Wskazówka: surowica i osocze pobrane na heparynę mają uniwersalne zastosowanie
fluorek sodu
/
/
/
+
/
/
/
+
/
+
/
/
/
/
/
/
/
/
/
Hormony
Surowica
Heparyna
EDTA
T4
+
/
/
FT4
+
+
+
T3
+
+
+
FT3
+
+
+
cTSH
+
/
/
Kortyzol
+
+
+
Estradiol
+
+(-12%)
+(-11%)
Progesteron
+
+(-6%)
+(-14%)
Testosteron
+
+
+(-5%)
Siarczan
estrogenu
+
/
/
Insulina
+
/
/
ACTH
/
/
+
PTH
+
/
/
Wskazówka: surowica może być wykorzystana prawie we wszystkich przypadkach (wyjątek: ACTH – tutaj
wymagane jest EDTA)
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]