PRAWO DO INFORMACJI

PRAWO DO INFORMACJI
1) Dostęp do informacji jest cechą i warunkiem współczesnej demokracji.
2) Prawo obywateli do informacji publicznej stanowi gwarancję zasady jawności życia
publicznego i gwarancję zasady kontroli przedstawicieli wybranych przez obywateli nad
działaniami państwa, sfery biznesu i innych grup interesu sprawujących władzę polityczną
i ekonomiczną.
3) Prawo do informacji o środowisku i jego ochronie zapewnia każdemu zainteresowanemu
poczucie bezpieczeństwa ekologicznego (wiedza o stanie środowiska, zagrożeniach
i procesach wpływających na stan środowiska) oraz stanowi praktyczny instrument realizacji
zasady zrównoważonego rozwoju na poziomie jednostki (świadomość ekologiczna jest
bodźcem do działań prośrodowiskowych) i społeczeństwa (wiedza o faktach i ich
konsekwencjach oraz znajomość procedur umożliwia czynny udział zainteresowanej
społeczności w konkretnych postępowaniach legislacyjnych i administracyjnych, których
przedmiotem są sprawy z zakresu ochrony środowiska).
1. Informacja o środowisku i jego ochronie
1) Każdy ma prawo uzyskać informację o środowisku i jego ochronie.
2) Nikt nie musi wskazywać powodów, dla jakich chce ją uzyskać.
3) Udzielanie informacji o środowisku i jego ochronie jest konstytucyjnym obowiązkiem
organów administracji publicznej. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 74 ust. 3
gwarantują każdemu prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.
4) Zasady i tryb udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie regulują art. 4 i art.
8-28 ustawy o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko1 (Tabela 1 – s. 7) oraz
rozporządzenie wykonawcze do tych przepisów2.
5) Dane o najważniejszych dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego
ochronie powinny być ogólnie dostępne w internecie, ponieważ organy administracji muszą
dane o takich dokumentach gromadzić w publicznie dostępnych wykazach danych,
prowadzonych w formie elektronicznej, a następnie udostępniać w Biuletynie Informacji
Publicznej.
6) Organy administracji są ponadto zobowiązane prowadzić elektroniczne bazy danych,
udostępniane za pomocą internetu. Sposób udostępniania danych zgromadzonych w
elektronicznych bazach danych określa rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie
sposobu udostępniania informacji o środowisku3.
1
Ustawa z dnia 3.10.2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008r., Nr 199, poz. 1227), dalej jako UOOŚ
2
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18.06.2007 r. w sprawie wzoru publicznie dostępnego wykazu danych
o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie (Dz.U. z 2007 r., Nr 120, poz. 827) –
wydane na podstawie POŚ obowiązuje do czasu wydania rozporządzenia na podstawie UOOŚ, nie dłużej jednak niż
przez 24 miesiące od dnia wejścia w życie UOOŚ, czyli od dnia 15.11.2008r.
3
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18.06.2007 r. w sprawie sposobu udostępniania informacji
o środowisku (Dz.U. z 2007 r., Nr 120, poz. 828) wydane na podstawie POŚ obowiązuje do czasu wydania
rozporządzenia na podstawie UOOŚ, nie dłużej jednak niż przez 24 miesiące od dnia wejścia w życie UOOŚ, czyli od
dnia 15.11.2008r.
1
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
7) Ustawodawca zobowiązał ponadto organy ochrony środowiska (ministra środowiska,
Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, Generalnego Inspektora Ochrony Środowiska,
dyrektorów RZGW,, marszałków województw oraz starostów i wójtów (burmistrzów i
prezydentów miast) do udostępniania w Biuletynie Informacji Publicznej wszystkich
dokumentów wymienionych w art. 25 UOOŚ. Przepis ten zobowiązuje także komendanta
wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej do udostępnienia rejestru substancji
niebezpiecznych znajdujących się w zakładach zlokalizowanych na obszarze właściwości
miejscowej tego komendanta.
8) Nieprowadzenie wykazów danych oraz baz danych, brak ich aktualizacji, wykazywanie
niepełnych danych lub pomijanie niektórych z nich, nieudostępnianie określonych
dokumentów w BIP, a także inne ograniczanie prawa do informacji należy zgłaszać organom
odpowiedzialnym za prowadzenie wykazów i baz danych, organom nadrzędnym
i Ministerstwu Środowiska. Powinniśmy wpływać na to, aby prawo do informacji
o środowisku było prawem respektowanym i aby korzystnie z tego prawa stało się codzienną
praktyką. Kropla drąży kamień.
9) Informacja o środowisku i jego ochronie udostępniana jest również na wniosek.
Z tej formy korzystamy wówczas, kiedy chcemy uzyskać kopie dokumentów, które nie
podlegają obowiązkowi udostępnienia w Biuletynie Informacji Publicznej lub wyciągi zarówno
z tych dokumentów, jak i z dokumentów podlegających udostępnieniu w BIP, zawierające
informację przetworzoną (dane usystematyzowane) lub zagregowaną (dane zbiorcze).
10) Znajdujące zastosowanie w postępowaniu o udzielenie informacji o środowisku przepisy
kodeksu postępowania administracyjnego4 nakładają na organy administracji obowiązek
terminowości w udostępnianiu informacji o środowisku. W przypadku konieczności
przedłużenia terminu załatwienia sprawy z miesiąca do dwóch miesięcy art. 14 UOOŚ
nakazuje stosować art. 36 k.p.a. – to jest zawiadomić wnioskodawcę o przyczynach zwłoki
w załatwieniu sprawy oraz wskazać nowy (wiążący organ) termin załatwienia sprawy, pod
rygorem skorzystania przez wnioskodawcę ze środka dyscyplinującego, jakim jest zażalenie
na bezczynność organu, o którym mowa w art. 37 k.p.a.
Do terminów udzielenia informacji publicznej nie wlicza się terminów przewidzianych w
przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania
oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo przyczyn niezależnych od organu
(art. 14 UOOŚ w związku z art. 35 §5 k.p.a.)
Zażalenie na bezczynność organu możemy złożyć w przypadku nieudzielenia informacji
w ustawowym terminie miesiąca lub dwóch miesięcy (w przypadku sprawy szczególnie
skomplikowanej), jeżeli organ nie wyznaczył na podstawie art. 36 k.p.a. dodatkowego
terminu załatwienia sprawy, a także wówczas, kiedy organ nie udzieli informacji
w dodatkowym, wyznaczonym przez siebie terminie. Zażalenie na bezczynność należy
wnieść do organu wyższego stopnia,
Zasady ustalania organów wyższego stopnia dla poszczególnych organów administracji
określa art. 17 k.p.a.
11) Za udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie na wniosek jesteśmy
zobowiązani uiszczać opłaty - za wyszukiwanie informacji, przekształcanie informacji
w formę wskazaną we wniosku o udostępnienie, sporządzanie kopii dokumentów lub danych
oraz ich przesłanie.
4
Ustawa z dnia 14.06.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071,
z późn. zm.), dalej jako k.p.a.
2
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
Bezprawne jest pobieranie opłat w wysokości wyższej, niż ustalona w obowiązujących
przepisach. Aktualnie górne stawki opłat, sposób ich naliczania i uiszczania określa art. 27
UOOŚ i rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych stawek opłat za
udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie oraz sposobu uiszczania opłat5.
2. Informacja publiczna
1) Tak jak w przypadku informacji o środowisku i jego ochronie – także w przypadku
informacji publicznej każdy ma prawo ją uzyskać i nikt nie musi wskazywać powodów, dla
jakich chce ze swojego prawa skorzystać.
2) Udzielanie informacji publicznej jest konstytucyjnym obowiązkiem organów administracji
publicznej. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 61 ust. 1 gwarantuje obywatelom
prawo do uzyskania informacji o działalności organów władzy publicznej i osób pełniących
funkcje publiczne, z uwzględnieniem działalności organów samorządu gospodarczego
i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim
wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem
Skarbu Państwa.
3) Udostępnianie informacji publicznej odbywa się na podstawie ustawy o dostępie do
informacji publicznej6 (Tabela 2, s. 12) oraz rozporządzenia wykonawczego do tej ustawy7.
4) Udostępnianie informacji publicznych następuje w pierwszej kolejności poprzez
ogłaszanie informacji publicznych, w tym dokumentów urzędowych, w Biuletynie Informacji
Publicznej (BIP), czyli urzędowym publikatorze teleinformatycznym - ujednoliconym
systemie stron w internecie. Każdy podmiot zobowiązany do udzielania informacji publicznej
ma obowiązek prowadzić własną stronę internetową BIP.
5) Informacja publiczna, która nie została opublikowana w BIP udostępniana
jest zainteresowanym na wniosek. Analogicznie jak w przypadku informacji o środowisku
i jego ochronie, z tej formy korzystamy wówczas, kiedy chcemy uzyskać kopie dokumentów,
wyciągi z dokumentów, informację przetworzoną (dane usystematyzowane) lub
zagregowaną (dane zbiorcze).
6) Także i w tym przypadku przepisy nakładają na organy administracji obowiązek
terminowości w udostępnianiu informacji. Od nas zależy, czy organy administracji i inne
podmioty zobowiązane do udzielania informacji publicznej obowiązek swój będą realizowały
rzetelnie, czy z opieszałością. Można skutecznie „edukować” organy administracji w zakresie
terminowego udzielania informacji publicznej dzięki instytucji zażalenia na bezczynność.
W skrajnych przypadkach należy przypominać, że osoba, która wbrew ciążącemu na niej
obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej może ponieść odpowiedzialność karną
(art. 23 ustawy o dostępie do informacji publicznej).
7) Inaczej niż w przypadku informacji o środowisku i jego ochronie – informację publiczną
udostępnia się bezpłatnie.
5
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5.06.2007 r. w sprawie szczegółowych stawek opłat za udostępnianie
informacji o środowisku i jego ochronie oraz sposobu uiszczania opłat (Dz.U. z 2007 r., Nr 114, poz. 788), wydane na
podstawie POŚ obowiązuje do czasu wydania rozporządzenia na podstawie UOOŚ, nie dłużej jednak niż przez 24
miesiące od dnia wejścia w życie UOOŚ, czyli od dnia 15.11.2008r.
6
Ustawa z dnia 6.09.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2001 r., Nr 112, poz. 1198, z późn. zm.).
7
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18.01.2007 r. w sprawie Biuletynu Informacji
Publicznej (Dz.U. z 2007 r., Nr 10, poz. 68).
3
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
Jeżeli w wyniku udostępnienia informacji publicznej podmiot obowiązany do udostępnienia
ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia
lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku, podmiot ten
może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej faktycznie poniesionym
kosztom.
Warto zwrócić uwagę, iż w praktyce orzeczniczej przyjmuje się, że „Z powodu braku
wniesienia opłaty podmiot zobowiązany nie może odmówić udostępnienia informacji
publicznej ani też pozostawić wniosku bez rozpoznania”8.
8) Problematyczne jest, czy na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej
możemy uzyskać dostęp do akt sprawy administracyjnej.
Stanowisko sądów administracyjnych nie jest w tej kwestii jednoznaczne:
- wyrok NSA w Gdańsku z 17.12.2003 r., II SA/Gd 1153/03, LEX nr 299295:
„Akta administracyjne nie są dokumentem urzędowym, o jakim mowa w ustawie o dostępie
do informacji publicznej, dostęp do nich uregulowany jest w przepisie art. 73 k.p.a.
i przysługuje stronie postępowania administracyjnego. Odmiennie natomiast może się
kształtować kwestia dostępu do znajdujących się w aktach sprawy poszczególnych
dokumentów
urzędowych.
Poszczególne
dokumenty
znajdujące
się
w
aktach
administracyjnych mogą być przedmiotem informacji publicznej wówczas, gdy dotyczą
określonych sfer życia publicznego.”
- wyrok NSA w Warszawie z 7.05.2004 r., II SA/Wa 221/04, LEX nr 146742):
„Akta sprawy administracyjnej jako odnoszące się do działania podmiotów publicznych
stanowią informację publiczną. Inną natomiast kwestią jest dostęp do tych danych. A zatem
jeżeli jakaś informacja nie może zostać udostępniona, to organ musi ustalić, jakie informacje
podlegają ochronie ze względu na to, że są objęte tajemnicą. Musi zatem wskazać, czy dane
te objęte są tajemnicą ze względu na ochronę danych osobowych w nich zawartych, czy też
ze względu na prawo do prywatności, tajemnicę inną państwową, służbową, skarbową, czy
też statystyczną.”,
W codziennej praktyce powinniśmy pamiętać, że organ nie może nam odmówić wglądu
do konkretnych dokumentów zawierających informacje publiczną z tych tylko względów,
że znajdują się one w aktach sprawy, w której nie jesteśmy stroną, a jeśli przeszkodą
w zapoznaniu się z nimi są dane ustawowo chronione (np. dane osobowe) – mamy prawo
żądać dokumentów przetworzonych, nie zawierających danych chronionych.
3. Relacja między przepisami ustawy o dostępie do informacji
i przepisami o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie
publicznej
Kwestia jest istotna o tyle, że sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, w oparciu o przepisy
której ustawy formułować wniosek o udostępnienie danej informacji, aby, co dość często
zdarza się w praktyce - nie spotkać się z odmową jej udostępnienia uzasadnioną względami
formalnymi (niewłaściwym zakwalifikowaniem informacji przez samego wnioskodawcę).
8
Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Podlaskiego z dnia 31.05.2007 r. (NK.II.B.G.0911-87/07, Wspólnota 2007,
Nr 26, poz. 30).
4
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
Należy pamiętać, że w przypadku różnic w przepisach o dostępie do informacji w ustawie
o dostępie do informacji publicznej i w ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i
jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na
środowisko - pierwszeństwo mają przepisy ostatniej ze wyżej wymienionych ustaw (tj.
UOOŚ) jako bardziej szczegółowe.
Jeżeli konkretne zagadnienie nie jest uregulowane w prawie ochrony środowiska lub jest
unormowane tylko fragmentarycznie, to zastosowanie znajduje ustawa o dostępie do
informacji publicznej jako bardziej ogólna i dotycząca wszystkich rodzajów informacji
publicznej, w tym również informacji o stanie środowiska9.
Podsumowując – jeśli dana informacja jest informacją o środowisku i jego ochronie,
a zarazem informacją publiczną – prawidłowe jest wskazanie we wniosku, że podstawą
żądania udostępnienia informacji są przepisy ustawy o ochronie środowiska.
O informację publiczną, która nie mieści się w zakresie informacji o środowisku i jego
ochronie wnioskujemy powołując się na ustawę o dostępie do informacji publicznej.
4. Informacja o prawie
Starorzymska zasada ignorantia iuris nocet (nieznajomość prawa szkodzi) powinna nam
uświadamiać, iż warunkiem czynnego, konstruktywnego i skutecznego uczestnictwa
w działaniach na rzecz ochrony środowiska jest podstawowa znajomość prawa.
Nic nam z informacji – wiedzy o pewnych procesach, czy zdarzeniach, jeśli nie jesteśmy
w stanie wpłynąć w praktyce na określenie prawidłowego ich kierunku.
Powinniśmy posiadać podstawową wiedzę co do najczęściej stosowanych procedur,
aby po pierwsze – w ich ramach skutecznie wyrażać swoje poglądy i wpływać na konkretne
decyzje, po drugie – aby sprawować społeczną kontrolę nad konkretnymi działaniami
organów administracji i innych podmiotów w zakresie ochrony środowiska.
Prawo podlega inflacji. Proces ten nie oszczędza także prawa ochrony środowiska. Dość
wskazać, że Prawo ochrony środowiska regulujące uprzednio materię udostępniania
informacji o środowisku i jego ochronie, od chwili jego uchwalenia w 2001r. było
nowelizowane kilkadziesiąt razy. Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na
środowisko weszła w życie w dniu 15.11.2008r. Regulacja ta nie jest jednakże w pełni
przemyślana, stąd uprawniony jest wniosek, że również i jej zmiany nie ominą.
.
Prawidłowe zastosowanie przepisu wymaga ustalenia jego aktualnej treści.
9
Ł. Radwanowicz, Administracyjne aspekty dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, Ochrona
Środowiska, Przegląd, 2003, nr 1, s. 40.
5
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
1)
Aktualne
przepisy
prawa
powszechnie
międzynarodowe, ustawy, rozporządzenia)
obowiązującego
(umowy
Znajdziemy na stronie Sejmu RP: http://isip.sejm.gov.pl/prawo/index.html
Ponadto, na podstawie art. 26 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych
urzędy wojewódzkie, starostwa powiatowe oraz urzędy miejskie
aktów prawnych10
i gminne, są zobowiązane prowadzić zbiory Dziennika Ustaw, Monitora Polskiego oraz
Monitora Polskiego B i udostępniać je nieodpłatnie do powszechnego wglądu w miejscach do
tego przeznaczonych w siedzibach i w godzinach pracy urzędu.
2) Aktualne przepisy prawa miejscowego, obowiązującego na terenie działania
organu,
które
je
ustanowił
(np.
miejscowe
plany
zagospodarowania
przestrzennego)
Publikuje się je w wojewódzkich dziennikach urzędowych.
Wojewódzkie dzienniki urzędowe powinniśmy znaleźć w BIP danego urzędu wojewódzkiego.
Ponadto, na podstawie art. 27 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych
aktów prawnych organy wydające dzienniki urzędowe są zobowiązane prowadzić zbiory tych
dzienników i wraz ze skorowidzami udostępniać do nieodpłatnego, powszechnego wglądu,
w godzinach pracy urzędu oraz w miejscu do tego przeznaczonym i powszechnie dostępnym.
Dodatkowo - starostwa powiatowe, urzędy miejskie i gminne są zobowiązane gromadzić
i udostępniać do powszechnego wglądu zbiory aktów prawa miejscowego ustanowionych
przez dany powiat lub gminę.
Udostępnienie wydruków aktów normatywnych lub innych aktów prawnych jest odpłatne.
Kierownik urzędu, w którym są udostępnione do powszechnego wglądu dzienniki urzędowe,
zbiory aktów prawa miejscowego ustanowionych przez powiat albo zbiory przepisów
gminnych, ustala cenę arkusza wydruku aktu normatywnego lub innego aktu prawnego, tak
aby wydruk ten mógł być powszechnie dostępny, a cena pokrywała koszty udostępnienia
tych wydruków.
3) Aktualne przepisy prawa wspólnotowego
Znajdziemy na stronie http://eur-lex.europa.eu/pl/index.htm
Ponadto, na podstawie art. 29b ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych
innych aktów prawnych wojewodowie na terenie swojego działania zobowiązani są zapewnić
udostępnianie do nieodpłatnego, powszechnego wglądu zbiorów Dziennika UE w języku
polskim w wersji tradycyjnej (papierowej) lub elektronicznej.
Informacja o miejscu i terminach udostępniania musi być podana w każdym urzędzie
wojewódzkim.
10
Ustawa z dnia 20.07.2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych
(Dz.U. z 2007 r., Nr 68, poz. 449).
6
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
TABELA 1 - ZASADY I TRYB UDOSTĘPNIANIA INFORMACJI O ŚRODOWISKU I JEGO OCHRONIE
UDOSTĘPNIANIE
INFORMACJI
O ŚRODOWISKU
I JEGO OCHRONIE
UWAGI
Podstawa prawna:
art. 4 i art. 8-28 UOOŚ11
Przedmiot
informacja
o środowisku
i jego ochronie
Art. 21 ust. 2 UOOŚ wymienia ponad 30 dokumentów zawierających informacje
o środowisku i jego ochronie. Są to między innymi:
,
1) wnioski o wydanie decyzji środowiskowych,
2) postanowienia o obowiązku przeprowadzenia postępowania OOŚ i określeniu
zakresu raportu OOŚ a także postanowienie o nie stwierdzeniu potrzeby
sporządzenia raportu OOŚ dla planowanego przedsięwzięcia,
3) uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia wydawane przez regionalnego
dyrektora ochrony środowiska po przeprowadzeniu powtórnej OOŚ,
4) raporty o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko,
5) opracowania ekofizjograficzne.
Udostępnieniu podlegają także inne informacje, wymienione w 9 UOOŚ dotyczące:
- stanu elementów środowiska, takich jak: powietrze, woda, powierzchnia ziemi,
kopaliny, krajobraz i obszary naturalne, w tym bagna, obszary nadmorskie i
morskie, a także rośliny, zwierzęta i grzyby oraz inne elementy różnorodności
biologicznej, w tym GMO oraz wzajemnych oddziaływań miedzy tymi elementami emisji, w tym odpadów promieniotwórczych, a także zanieczyszczeń wpływających
lub mogących wpływać na wymienione wyżej elementy środowiska. Udostępniając
tę informację organ administracji na wniosek informuje także o miejscu, w którym
znajdują się dane na temat metod przeprowadzania pomiarów, w tym sposobów
poboru i przetwarzania próbek oraz sposobów interpretacji uzyskanych danych,
które posłużyły do wytworzenia informacji, lub odsyła do stosownych metodyk
11
Ustawa z dnia 3.10.2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowisko (Dz.U. z 2008r., Nr 199, poz. 1227)
7
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
referencyjnych;
-środków takich jak: środki administracyjne, polityki, przepisy prawne dotyczące
środowiska i gospodarki wodnej, plany, programy oraz porozumienia w sprawie
ochrony środowiska, a także działań wpływających lub mogących wpłynąć na
elementy środowiska oraz na emisje i zanieczyszczenia,
- środków i działań, które mają na celu ochronę elementów środowiska,
- analiz kosztów i korzyści oraz innych analiz gospodarczych i założeń
wykorzystanych w ramach środków i działań, o których mowa wyżej,
- stanu zdrowia, bezpieczeństwa i warunków życia ludności oraz stanu obiektów
kultury i obiektów budowlanych – w zakresie, w jakim oddziałują na nie i mogą
oddziaływać:
• stany elementów środowiska lub
• pośrednio, przez doprowadzenie stanów elementów środowiska do danej
postaci - emisje i zanieczyszczenia oraz środki (chodzi tu o środki
administracyjne, polityki, przepisy prawne dotyczące środowiska i
gospodarki wodnej, plany, programy oraz porozumienia w sprawie ochrony
środowiska mogące wpłynąć na elementy środowiska, emisje,
zanieczyszczenia)
Uprawniony
do uzyskania
każdy
Zobowiązany
do udzielenia
organ
administracji
- raportów dotyczących realizacji przepisów o ochronie środowiska.
- osoba fizyczna, niezależnie od tego, czy jest obywatelem polskim,
- osoba prawna (np. stowarzyszenie, fundacja, w tym posiadające siedzibę za
granicą),
- jednostka nie posiadająca osobowości prawnej (np. stowarzyszenie zwykłe
(nierejestrowe),
komitet mieszkańców, inne grupy nieformalne)
- w którego posiadaniu jest dana informacja,
- dla którego informacja jest przeznaczona
Tryb
- w Biuletynie Informacji - organy administracji muszą prowadzić publicznie dostępne wykazy danych
udostępnienia Publicznej,
o dokumentach zawierających informacje o środowisku, wymienionych w art. 21
ust. 2 UOOŚ , wytwarzanych w ramach realizowanych kompetencji (np. starosta – o
decyzjach środowiskowych dla przedsięwzięć mogących oddziaływać na środowisko
- na pisemny wniosek,
polegających na scaleniu gruntów, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska , dla
takich decyzji wydawanych dla dróg krajowych, itd.),
- informacja
niewymagającą
- organy mogą zamieszczać w tych wykazach także dane o innych dokumentach
8
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
wyszukiwania, która
może być przekazana
w formie ustnej,
udostępnia się
bez pisemnego wniosku,
- bez pisemnego
wniosku udostępnia się
informacje
umożliwiające osobom,
które mogą ucierpieć w
wyniku wystąpienia
klęski żywiołowej, awarii
technicznej lub innego
bezpośredniego
zagrożenia dla zdrowia
ludzi lub środowiska
spowodowanego
działalnością człowieka
lub przyczynami
naturalnymi podjęcie
działań w celu
zapobieżenia lub
zminimalizowania szkód
wynikających z tych
zagrożeń
zawierających informacje o środowisku i jego ochronie
- publicznie dostępne wykazy danych o dokumentach, o prowadzą także organy
administracji właściwe do prowadzenia postępowania, w ramach którego lub
w wyniku którego sporządzane są te dokumenty,
- publicznie dostępne wykazy prowadzi się w formie elektronicznej i udostępnia
w Biuletynie Informacji Publicznej
- organy administracji są zobowiązane udostępniać za pośrednictwem internetu,
w szczególności przy wykorzystaniu elektronicznych baz danych wszystkie
informacje, o których mowa w art. 24 ust. 1 UOOŚ (np. dotyczące programów
ochrony powietrza, map akustycznych, programów ochrony środowiska przed
hałasem, wytwarzania i gospodarowania odpadami),
- dokumenty wymienione w art. 25 ust. 1 UOOŚ muszą być udostępniane w
Biuletynie Informacji Publicznej (np.
minister środowiska jest zobowiązany udostępniać min. politykę ekologiczną
państwa, krajowy plan gospodarki odpadami, porozumienia dotyczące środowiska,
Rejestr Zamkniętego Użycia GMO, krajowy program oczyszczania ścieków
komunalnych;
Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska - bazę danych o ocenach oddziaływania na
środowisko;
Główny Inspektor Ochrony Środowiska- Krajowy Rejestr Uwalniania i Transferu
Zanieczyszczeń, i raporty o stanie środowiska w Polsce;
marszałek województwa – min. wojewódzki program ochrony środowiska, program
ochrony powietrza oraz program ochrony środowiska przed hałasem, wojewódzki
plan gospodarki odpadami, rejestr udzielonych zezwoleń w zakresie wytwarzania
i gospodarowania odpadami;
dyrektor RZGW- wydawane przez siebie akty prawa miejscowego;
komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej – rejestr substancji
niebezpiecznych znajdujących się w zakładach zlokalizowanych na obszarze jego
właściwości miejscowej,
starostowie – powiatowe programy ochrony środowiska, programy ochrony
środowiska przed hałasem oraz powiatowy plan gospodarki odpadami),
wójtowie – gminne programy ochrony środowiska, gminny plan gospodarki
odpadami
9
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
Termin
- bez zbędnej zwłoki,
udostępnienia ale nie później
niż w ciągu miesiąca
od dnia otrzymania
wniosku
- w dniu
złożenia wniosku
- czynność materialnoForma
udostępnienia techniczna
informacji
Forma
decyzja
odmowy
udostępnienia
informacji
- termin może zostać przedłużony do 2 miesięcy ze względu na stopień
skomplikowania sprawy
- organ jest zobowiązany zawiadomić wnioskodawcę na piśmie o przedłużeniu
terminu, jego przyczynie i wskazać konkretny termin załatwienia wniosku
(udostępnienia informacji),
- do terminu udostępnienia informacji nie wlicza się terminów przewidzianych w
przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia
postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z
przyczyn niezależnych od organu
- dokumenty, o których dane zamieszczane są w publicznie dostępnych wykazach,
- informacje umożliwiające osobom, które mogą ucierpieć w wyniku wystąpienia
klęski żywiołowej, awarii technicznej lub innego bezpośredniego zagrożenia dla
zdrowia ludzi lub środowiska spowodowanego działalnością człowieka lub
przyczynami naturalnymi podjęcie działań w celu zapobieżenia lub
zminimalizowania szkód wynikających z tych zagrożeń
-wydanie dokumentu, wyciągu z dokumentu, informacji w formie ustnej, pisemnej,
wizualnej, dźwiękowej, elektronicznej lub innej formie, informacji przetworzonej w zależności od żądania osoby wnioskującej o informację
- nie ma obowiązku wydania decyzji, ani innego formalnego rozstrzygnięcia
- udostępniając informacje przekazane przez osoby trzecie organ ma obowiązek
wskazania źródła pochodzenia tych informacji
Odmowa udostępnienia informacji jest dopuszczalna jedynie w sytuacjach ściśle
określonych w art. 16 UOOŚ , jeżeli informacje dotyczą:
1) danych jednostkowych uzyskiwanych w badaniach statystycznych statystyki
publicznej lub danych osobowych,
2) spraw objętych toczącym się postępowaniem sądowym, dyscyplinarnym lub
karnym, jeżeli udostępnienie informacji mogłoby zakłócić przebieg postępowania,
3) spraw będących przedmiotem praw autorskich oraz patentowych, jeżeli
udostępnienie mogłoby naruszyć te prawa12,
12
W decyzji z dnia 19.05.2005 r. (SKO 4542/2/05, publ. w Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych 2005, Nr 4, s. 91, Lex Nr 155121)) Samorządowe
Kolegium Odwoławcze we Wrocławiu stwierdziło, że „Skoro - zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
(Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 z późn. zm.) - bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego
użytku osobistego, tam gdzie przepisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.) przewidują publiczną
dostępność pewnych dokumentów objętych prawem autorskim, złożenie ich przez autorów stanowi zgodę na ich dalsze udostępnianie społeczeństwu, przy czym
żądający informacji o środowisku mają prawo do ich wykorzystania jedynie w celach własnego użytku osobistego (tzn. składania uwag w toku postępowania lub
np. wniosków o podjęcie kontroli w stosunku do danego podmiotu).
10
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
4) dokumentów lub danych dostarczonych przez osoby trzecie, jeżeli (tzw. prawo
do prywatności):
a) nie miały one obowiązku ich dostarczenia,
b) nie mogły być takim obowiązkiem obciążone, ale dostarczyły dokumenty i dane
dobrowolnie oraz
c) złożyły zastrzeżenie o ich nieudostępnianiu,
5) przedsięwzięć realizowanych na terenach zamkniętych, (np. wojskowych,
kolejowych) co do których nie prowadzi się postępowania z udziałem
społeczeństwa,
6) dokumentów lub danych, których udostępnienie mogłoby spowodować
zagrożenie dla środowiska lub bezpieczeństwa ekologicznego kraju,
7) informacji o wartości handlowej, w tym danych technologicznych, dostarczonych
przez osoby trzecie i objętych tajemnicą przedsiębiorstwa, jeżeli:
a) udostępnienie tych informacji mogłoby pogorszyć konkurencyjną pozycję tych
osób (dotyczy tylko danych o wartości handlowej, np. danych technologicznych,
danych o zasobności złoża, itp.) i
b) złożyły one uzasadniony wniosek o wyłączenie tych informacji z udostępniania,
8) obronności i bezpieczeństwa państwa.
Na podstawie art. 17 UOOŚ organ administracji może odmówić udostępnienia
informacji:
1) jeżeli wymagałoby to dostarczenia dokumentów lub danych będących w trakcie
opracowywania lub przeznaczonych do wewnętrznego komunikowania się,
(ale organ musi podać nazwę organu odpowiedzialnego za przygotowanie danego
dokumentu lub danych oraz poinformować o przewidywanym terminie ukończenia
prac nad nimi),
2) jeżeli wniosek o udostępnienie informacji jest w sposób oczywisty niemożliwy
do zrealizowania lub sformułowany w sposób zbyt ogólny (ale dopiero po uprzednim
wezwaniu do uzupełnienia wniosku),
11
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
Środki
zaskarżenia
13
- decyzja
- odwołanie, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji
o odmowie
- w przypadku odmowy ze względu na: ochronę danych osobowych, prawo do
udostępnienia informacji prywatności oraz tajemnicę handlową (a zatem tajemnicę inną niż państwowa,
na wniosek
służbowa, skarbowa lub statystyczna) – powództwo do sądu powszechnego
(cywilnego) o udostępnienie informacji (art. 20 ust. 3 UOOŚ w związku z art. 22
ustawy o dostępie do informacji publicznej13)
- nieudzielenie
informacji
w terminie
- zażalenie na bezczynność, na podstawie art. 37 k.p.a.
- udzielenie informacji
niepełnej, przetworzonej
niezgodnie z wnioskiem,
itp.
- wezwanie do usunięcia naruszenia prawa,
- w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do
usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w
terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia wezwania o usunięcie naruszenia
prawa – skarga do sądu administracyjnego
nieudostępnianie w BIP
dokumentów,
o których mowa
w art. 24 ust. 2 UOOŚ
- zawiadomienie organów ścigania o popełnieniu czynu zabronionego z art. 23
ustawy o dostępie do informacji publicznej („Kto, wbrew ciążącemu na nim
obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”).
Ustawa z dnia 6.06.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 z późn. zm.).
12
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
TABELA 2 - ZASADY I TRYB UDOSTĘPNIANIA INFORMACJI PUBLICZNEJ
UDOSTĘPNIANIE
INFORMACJI
PUBLICZNEJ
UWAGI
Podstawa prawna:
ustawa o dostępie do informacji
publicznej
Przedmiot
informacja
publiczna
- „informacją publiczną będzie każda wiadomość wytworzona lub odnosząca się do władz
publicznych, a także odnosząca się do innych podmiotów wykonujących funkcje publiczne
w zakresie wykonywania przez nie zadań w zakresie władzy publicznej. Informacja odnosi
się do faktów. Informacją publiczną w świetle przepisów art. 1 i 6 ustawy jest każda
informacja o sprawach publicznych, a w szczególności o sprawach wymienionych w art. 6
ustawy”
(wyrok NSA w Warszawie z dnia 12.12.2006 r., I OSK 123/06, LEX nr 291357)
- zgodnie z art. 6 ust. 1 udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności o:
1) polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym min. o: projektowaniu aktów
normatywnych, programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich
realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań,
2) podmiotach, o których mowa w art. 4 ust. 1, w tym min. o majątku, którym dysponują,
3) zasadach funkcjonowania, w tym min. o prowadzonych rejestrach, ewidencjach
i archiwach oraz o sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych,
4) danych publicznych, w tym min.:
a) treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności: treść aktów administracyjnych
i innych rozstrzygnięć oraz dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia,
stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających,
b) stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej i przez
funkcjonariuszy publicznych w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego,
5) majątku publicznym.
Katalog z art. 6 ust. 1 ustawy o dostępie publicznym nie ma charakteru
13
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
zamkniętego.
- osoba fizyczna, niezależnie od tego, czy jest obywatelem polskim,
- osoba prawna (np. stowarzyszenie, fundacja, w tym posiadające siedzibę za granicą),
- jednostka nie posiadająca osobowości prawnej (np. stowarzyszenie zwykłe
(nierejestrowe),
komitet mieszkańców, inne grupy nieformalne)
Uprawniony
do uzyskania
każdy
Zobowiązani
do udzielenia
min.:
- organy władzy publicznej, - w których posiadaniu jest dana informacja
- podmioty reprezentujące
Skarb Państwa,
- podmioty reprezentujące
państwowe i samorządowe
osoby prawne oraz
podmioty reprezentujące
państwowe
i samorządowe jednostki
organizacyjne,
- podmioty reprezentujące
inne osoby lub jednostki
organizacyjne,
które wykonują zadania
publiczne lub dysponują
majątkiem publicznym
Tryb
- w Biuletynie Informacji
udostępnienia Publicznej
- w BIP muszą być udostępniane informacje publiczne, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt
1-3, pkt 4 lit. a) tiret (myślnik) drugie, lit. c) i d) i pkt 5 ustawy o dostępie do informacji
publicznej,
- pozostałe informacje publiczne mogą być w BIP udostępniane.
14
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
- na wniosek
- na (pisemny) wniosek udostępniana jest wyłącznie informacja, która nie została
udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej,
- informacja publiczna, która może być niezwłocznie udostępniona, jest udostępniana
w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku
Termin
- bez zbędnej zwłoki,
udostępnienia nie później jednak
niż w terminie 14 dni
od dnia złożenia wniosku
- jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie, podmiot obowiązany
do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie,
w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku
Forma
udzielenia
informacji
- czynność
materialno-techniczna
- udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnych
z wnioskiem (np. wydanie dokumentu, wyciągu z dokumentu, informacji, informacji
przetworzonej),
- jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych
we wniosku, podmiot obowiązany do udostępnienia powiadamia pisemnie wnioskodawcę
o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazuje,
w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie,
- nie ma obowiązku wydania decyzji, ani innego formalnego rozstrzygnięcia
potwierdzającego wydanie informacji publicznej,
- podmiot udostępniający informację publiczną jest obowiązany zapewnić możliwość:
1) kopiowania informacji publicznej (w tym wykonywania fotografii dokumentów) albo jej
wydruk,
2) przesłania informacji publicznej albo przeniesienia jej na odpowiedni, powszechnie
stosowany nośnik informacji (CD, DVD).
Forma
odmowy
udzielenia
informacji
decyzja
Nie podlegają udostępnieniu informacje chronione:
- na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o innych
tajemnicach ustawowo chronionych (np. bankowej, skarbowej, lekarskiej),
- ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy.
Uzasadnienie decyzji o odmowie udostępnienia informacji musi zawierać imiona, nazwiska
i funkcje osób, które zajęły stanowisko w toku postępowania o udostępnienie informacji,
oraz oznaczenie podmiotów, ze względu na których dobra wydano decyzję o odmowie
udostępnienia informacji.
Brak tych elementów jako naruszenie art. 107 § 2 k.p.a. w zw. z art. 16 ust. 2 pkt 2 ustawy
o dostępie do informacji publicznej należy wykazywać w odwołaniu od decyzji o odmowie
udostępnienia informacji publicznej.
15
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO
W przypadku, kiedy wnioskodawca żąda informacji, która nie ma cech informacji publicznej,
nie wydaje się decyzji odmawiającej udzielenia informacji, a jedynie informuje się,
iż wniosek nie dotyczy informacji publicznej.
(wyrok NSA w Warszawie z 25.03.2003 r., II SA 4059/02, Monitor Prawniczy 2003,
Nr 10, s. 436)
Środki
zaskarżenia
- decyzja
o odmowie udostępnienia
informacji
- odwołanie, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji,
- w przypadku odmowy ze względu na: ochronę danych osobowych, prawo do prywatności
oraz tajemnicę inną niż państwowa, służbowa, skarbowa lub statystyczna – powództwo do
sądu powszechnego (cywilnego) o udostępnienie informacji
- nieudzielenie informacji
w terminie
- zażalenie na bezczynność, na podstawie art. 37 § 1 k.p.a.
- udzielenie informacji
niepełnej, przetworzonej
niezgodnie z wnioskiem,
itp.
- wezwanie do usunięcia naruszenia prawa,
- w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia
naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie
sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia wezwania o usunięcie naruszenia prawa – skarga do
sądu administracyjnego
nieudostępnianie w BIP
dokumentów,
o których mowa
w art. 24 ust. 2 UOOŚ
- zawiadomienie organów ścigania o popełnieniu czynu zabronionego z art. 23 ustawy
o dostępie do informacji publicznej („Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi,
nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności
albo pozbawienia wolności do roku”).
Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy finansowej Unii
Europejskiej. Za treść tego dokumentu odpowiada WWF Polska, poglądy w nim
wyrażone nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.
16
Stan prawny – 15 listopada 2008 r.
Adam Juchnik
KOWALEWSKI – MIARA – PCHAŁEK
KANCELARIA DORADZTWA PRAWNEGO I GOSPODARCZEGO