1 Temat 4.3.: „DZIEŃ ŚWIĘTEGO HUBERTA”

1 Temat 4.3.: „DZIEŃ ŚWIĘTEGO HUBERTA”

Temat 4.3.: „DZIEŃ
ŚWIĘTEGO HUBERTA”
Termin: październik – listopad, ale można również przez cały rok
Miejsce: dojeżdżamy autobusem PKS do Dulowej, a następnie udajemy się do Ośrodka
Hodowli Zwierząt (OHZ) w Puszczy Dulowskiej (patrz załączona mapka).
Cel główny: Obserwowanie zwierząt w ich naturalnym środowisku i zapoznanie się
z problematyką gospodarki łowieckiej.
Wiadomości:
- poznanie gatunków zwierząt zasiedlających Puszczę Dulowską
- poznanie tropów różnych zwierząt
- poznanie odgłosów różnych zwierząt
- poznanie zadań gospodarki łowieckiej
Umiejętności:
- dokonywania obserwacji makroskopowych
- cierpliwego wyczekiwania na zwierzynę
- rozpoznawania gatunków zwierząt
- rozpoznawania tropów zwierząt
- rozpoznawania odgłosów różnych zwierząt
- wnioskowania i logicznego myślenia
- rozumienia roli człowieka w zachowaniu równowagi w przyrodzie
- pracy grupowej
Postawy:
- kształtowanie postawy badawczej
- kształtowanie wrażliwości na piękno przyrody
- kształtowanie odpowiedzialności za stan środowiska lokalnego
- wzbudzenie zainteresowania problemami ekologii i ochrony środowiska
Metody: praca w terenie, obserwacje, dyskusja, elementy pogadanki
Formy pracy: praca w grupach 6 – osobowych
Środki dydaktyczne:
- klucze do oznaczania zwierząt
-
karty instrukcyjne
-
plansza z tropami zwierząt
-
plansza z odchodami zwierząt
-
plansza z odciskami kończyn
-
plansze ze zwierzętami
-
mapa topograficzna terenu
1
-
lornetka
-
aparat fotograficzny
-
notes i ołówek
Literatura:
Aman G.: Ssaki i zwierzęta zmiennocieplne, Ofic. Wyd. Multico, W – wa 1994
Brtek L. i in.: Świat zwierząt, Multico W-wa 1993
Hoppe S.:Słownik języka łowieckiego, PWN – wa 1970
Jura Cz., Krzanowska H. : Leksykon biologiczny, Wiedza Powszechna W-wa 1992,
Puszcza Dulowska - ścieżka przyrodniczo – leśna, Lasy Państwowe, Kubajak 2000
Stawiński W. : Zarys dydaktyki biologii. PWN W – wa 1985
Złota encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN S.A. 2002
Plan zajęć:
I.
Faza przygotowawcza.
1. Przybycie młodzieży do OHZ.
2. Załatwienie spraw organizacyjnych.
3. Zapoznanie z pracownikami OHZ.
4. Wspólne ognisko.
5. Pogadanka na temat Puszczy Dulowskiej i gospodarki łowieckiej.
6. Poznanie zadań myśliwego.
7. Ustalenie reguł zachowania i poruszania się na terenie Puszczy
Dulowskiej.
8. Podział młodzieży na grupy.
9. Rozdanie sprzętu wycieczkowego.
II.
Faza realizacyjna.
1. Wyruszenie na miejsca obserwacji.
2. Wyszukiwanie tropów zwierząt.
3. Pouczenie przed wejściem na ambonę.
4. Wyczekiwanie.
5. Obserwowanie i fotografowanie zwierząt.
6. Powrót do OHZ.
2
III.
Faza podsumowująca.
1. Omówienie wyników obserwacji przez poszczególne grupy.
2. Wymiana poglądów i doświadczeń – dyskusja.
3. Zebranie propozycji ochrony zwierząt.
4. Pożegnanie i opuszczenie OHZ i Puszczy Dulowskiej.
Przebieg zajęć
Do Puszczy Dulowskiej możemy przyjechać wcześniej i przejść się po trasie ścieżki
dydaktycznej. Po przybyciu do Ośrodka Hodowli Zwierząt spotykamy się na wspólnym
ognisku. Jeżeli zajęcia są realizowane w okolicy Dnia świętego Huberta, rozpoczynamy od
wyjaśnienia, że jest on patronem myśliwych i leśników. Święty Hubert (ok. 655–727) był
misjonarzem w południowej Brabancji i Ardenach, a od ok. 704 roku biskupem w Maastricht.
Według legendy z XI w. Hubert nawrócił się w czasie polowania, zobaczywszy jelenia
z jaśniejącym między rogami krzyżem.
Puszcza Dulowska
Osoba prowadząca: nauczyciel lub leśnik
Puszcza Dulowska swoim zasięgiem obejmuje część zachodniego skraju Rowu
Krzeszowickiego oraz część Wyżyny Krakowsko – Częstochowskiej (Niecka Dulowska). Od
północy jest ograniczona południowo – zachodnim skrajem Wyżyny Olkuskiej (Pagóry
Myślachowickie), a od południa ogranicza ją Grzbiet Tenczyński (jego zachodni fragment
nazywamy Blokiem Płaziańskim).
Rów Krzeszowicki powstał w trzeciorzędzie jako efekt trwających wówczas na
południu Polski ruchów górotwórczych. Jednolity dotychczas masyw o charakterze
płaskowyżu rozłamał się i środkowa jego część obniżyła się miejscami prawie o 500 metrów.
Również w tym czasie powstał rów tektoniczny, którym jest obniżenie ograniczające od
wschodu Blok Płaziański. W miocenie dna rowów zostały zapełnione piaskami i glinami. W
epoce lodowcowej dna rowów uległy dalszemu spłyceniu, a ich podłoże stało się trudno
przepuszczalne dla wód. Dlatego też teren ten zawsze był podmokły, zasilany między innymi
wodami spływającymi niewielkimi strumykami z okolicznych wzgórz. Tutaj ma swój początek
rzeka Chechło.
3
Gatunkami dominującymi w Puszczy Dulowskiej są sosna zwyczajna i brzoza
brodawkowata. Miejscami występuje olsza czarna. Istotną domieszkę stanowią: modrzew
europejski, świerk pospolity, dąb szypułkowy, buk zwyczajny i topola osika.
Gospodarka łowiecka
Osoba prowadząca: leśnik
Na terenie Puszczy Dulowskiej zlokalizowany jest Obwód Łowiecki nr 74. Składniki
środowiska leśnego przedstawiają się w jego rejonie następująco: powierzchnia obwodu –
3340 ha, w tym leśna 2969 ha; procentowy skład drzewostanów: 70 % sosna, 20 % brzoza,
10 % inne gatunki. Siedliska – przeważają bory i lasy mieszane wilgotne i świeże.
Wielkość populacji zwierzyny w obwodzie, ustalona na podstawie inwentaryzacji wg
stanu na dzień 10.03.2010 roku, przedstawia się następująco: jelenie – 61 szt., łosie – 7 szt.,
daniele – 33 szt., sarny - 131 szt., dziki – 45 szt., lisy – 11 szt., zające – 10 szt., borsuki – 7
szt.
Na terenie obwodu funkcjonuje Ośrodek Hodowli Zwierząt. Zadaniem Służby Leśnej
jest zagospodarowanie łowiska oraz regulacja populacji zwierzyny. W trosce o odpowiedni
poziom gospodarki łowieckiej nadleśnictwo wybudowało w obwodzie szereg urządzeń
łowieckich, do których należą: paśniki, lizawki, ambony i odłownie.
W 1985 roku w Puszczy Dulowskiej, nad brzegami potoku Chechło, osiedlono dwie
pary bobrów. Obecnie określa się szacunkowo liczebność bobrów na terenie puszczy na
około 120 sztuk. Populacja ta wykazuje tendencje do wzrostu ilościowego, a także
zwiększonego zasięgu występowania (zalana przez nie powierzchnia leśna wynosi około 100
ha).
4
Co myśliwy robi przez cały rok ?
Osoba prowadząca: myśliwy lub leśnik - (Na podstawie „Przewodnika gajowego”)
Miesiąc
Styczeń
Luty
Marzec
Kwiecień
Maj
Czerwiec
Lipiec
Sierpień
Wrzesień
Październik
Listopad
Grudzień
Ważniejsze czynności
Dokarmia zwierzynę płowa karmą treściwą.
Dokarmia dziki żołędziami, bukwią i kasztanami.
Kontroluje lizawki i gryzarki.
Dokarmia zające owsem w snopach i okopowymi.
Odgarnia śnieg z ozimin i jagodzin.
Intensywnie dokarmia wszelką zwierzynę.
Odgarnia śnieg z ozimin i jagodzin.
Odśnieża dojścia do paśników.
Przeprowadza inwentaryzację na podstawie tropienia.
Zwiększa ilość karmy soczystej dla zwierzyny płowej.
Kontroluje, czyści i uzupełnia lizawki.
Wysiewa żarnowiec.
Dokarmia tylko bażanty.
Walczy ze szkodnikami.
Obsiewa poletka.
Kończy uprawę, obsiew i obsadzanie poletek łowieckich.
Czyści paśniki z resztek karmy i porządkuje ich otoczenie.
Sprawdza, gdzie i jakie rogacze wychodzą na żer.
Zbiera siano dla zwierzyny.
Ora poletka po oziminie i obsiewa je żytem letnim lub mieszankami z łubinem.
Kontroluje i czyści wodopoje.
Kontroluje, czy w wodopojach jest dość wody.
Zbiera nasiona żarnowca.
Stawia nowe ambony.
Wysiewa na poletkach oziminy (żyto, rzepak, rzepik, pszenicę z wyką).
Ścina topinambur.
Remontuje lub stawia nowe paśniki.
Gromadzi na zimę karmę.
Wybiera miejsca na nowe poletka.
Zbiera żołędzie, kasztany i bukiew.
Rozpoczyna dokarmianie bażantów.
Kontroluje stan paśników i naprawia je.
Ora poletka wykorzystywane przez zwierzynę oraz nowe poletka.
Wykłada pierwsze dawki karmy dla zwierzyny płowej.
Stawia budki dla kuropatw.
Zbiera żołędzie, kasztany i bukiew.
Zwiększa dawki karmy w paśnikach.
Kontroluje i uzupełnia lizawki.
Kontroluje gryzarki dla zajęcy.
Systematycznie dokarmia zwierzynę płową.
Rozpoczyna dokarmianie dzików i zajęcy.
Dosypuje ziarna do budek dla kuropatw.
Dba o wodę do picia.
5
Propozycje zabaw przy ognisku
Osoba prowadząca: nauczyciel
Nauka gry na rogu
Jeżeli jest wśród nas myśliwy, może nam zademonstrować grę na rogu, a następnie chetne
osoby mogą spróbować swoich sił.
Rozpoznawanie głosów sów
Możemy nauczyć młodzież rozpoznawać głosy sów puszczając nagrane dźwięki na kasetę
lub samodzielnie je demonstrując według wzoru:
 Płomykówka – „świst”
 Puchacz – „łuu”
 Pójdźka – „pójdź”
 Puszczyk – „chu chu chu”
 Uszatka – „chu………..chu” (co 8 sekund)
Następnie wybieramy 5 liderów, którzy będą mieli za zadanie przywołać głosem kolegów sowy własnego gatunku. Pozostałe osoby losują karteczki z gatunkiem sowy. Liderzy
przywołują swoje sowy.
Naśladowanie zwierząt
Dzielimy młodzież na grupy 4 - osobowe. Każda grupa losuje karteczkę z nazwą zwierzęcia
(jeż, wieloryb, ślimak, bocian itp.). Zadaniem każdej grupy jest zbudowanie z własnych ciał
rzeźby tego zwierzęcia. Pozostałe grupy mają odgadnąć, jakie to zwierzę.
Osoby prowadzące: leśnicy, myśliwi, nauczyciele
Przed wyruszeniem na miejsca obserwacji pouczamy młodzież o zachowaniu w lesie.
Dzielimy się na grupki kilkuosobowe w zależności od liczby opiekunów, rozdzielamy
karteczki z zadaniami, sprzęt i wyruszamy do lasu. Po drodze wyszukujemy tropów zwierząt.
Przed wejściem na ambonę należy pouczyć młodzież o odpowiednim zachowaniu.
Wyczekujemy, obserwujemy i fotografujemy zwierzęta.
6
Jak należy się zachowywać w czasie obserwacji zwierząt w ich środowisku
naturalnym?
1. Cały czas miej oczy i uszy szeroko otwarte.
2. Nie oddalaj się samowolnie.
3. Nie rozmawiaj głośno.
4. Nie śmieć.
5. Nie niszcz otaczającej przyrody.
6. Zwracaj uwagę na ustalone sygnały oraz uwagi prowadzących zajęcia.
7. Zachowuj się spokojnie – nie biegaj, nie przeszkadzaj innym.
8. Zajmij wyznaczone miejsce.
9. Wykonuj notatki, szkice, rysunki.
Zadanie 1
Wyszukaj różne odciski kończyn zwierząt bytujących w Puszczy Dulowskiej i przy pomocy
planszy ustal, jakie to zwierzę.
Zadanie 2
Określ na podstawie znalezionych odchodów i przy pomocy planszy, do jakich gatunków
ssaków one należą.
Po
powrocie
każda
grupa
omawia
wyniki
obserwacji.
Wymieniamy
się
doświadczeniami i dyskutujemy, a także zbieramy propozycje ochrony zwierząt.
Zwierzęta, jakie możemy spotkać i sfotografować w czasie zajęć
w Puszczy Dulowskiej:
Ssaki:
Klimat i piętrowa budowa lasu oraz bogactwo ukształtowanych w nich przez
określone warunki świetlne i pokarmowe nisz, pozwalają lasom stać się środowiskiem życia
wielu gatunków zwierząt. Do najpospolitszych leśnych zwierząt należą: sarna, jeleń, dzik, lis,
jenot, zając, kuna, tchórz i borsuk. W lasach Puszczy Dulowskiej spotkać można łosia,
największego przedstawiciela jeleniowatych w Polsce. Ten sympatyczny zwierz z uwagi na
7
swoją wielkość, poczucie siły nie jest płochliwym zwierzęciem, przez co stanowi wdzięczny
obiekt dla obserwatora przyrody. Bardziej płochliwe, ale równie majestatyczne są jelenie,
oraz daniele. Z jeleniami wiąże się jedno z piękniejszych widowisk w przyrodzie - jelenie
gody czyli tzw. rykowisko. W okresie od około połowy września, przy nastaniu pierwszych
przymrozków jelenie byki ryczą donośnie, oznajmiając swoją obecność. Pomimo tego całego
zamieszania związanego z rykowiskiem jelenie zachowują się w dalszym ciągu wyjątkowo
czujnie. Daniele są gatunkami obcymi naszej faunie, ale tak długo są hodowane w Polsce że
na trwałe wpisały się w rodzimy zwierzostan. Szczególną atrakcją jest obecność bobra,
który został introdukowany w latach 90 ubiegłego wieku. Obecnie, samego bobra oraz
świadectwa jego obecności w postaci żeremi, tam i nor można spotkać praktycznie
w każdym cieku wodnym w Puszczy Dulowskiej. Z większych zwierząt największym
sprzymierzeńcem leśnika jest dzik. To on, ryjąc w ściółce leśnej zjada groźne dla lasu
szkodliwe owady, swoim buchtowaniem często przygotowuje także dno lasu do odnowienia.
Jego pozytywna rola jest ogromna i leśnikom zależy ażeby dziki w lesie były obecne przez
cały rok. Z mniejszych ssaków które dość licznie zamieszkują Puszczę można wymienić
także lisa, jenota i borsuka, o ile lis jest zwierzęciem dość aktywnym w ciągu całego dnia
i całego roku, o tyle borsuk i jenot są typowymi „nocnymi markami”. W poszukiwaniu
pokarmu, wyruszają na ogół po zapadnięciu zmroku, znikając w swoich norach przed
nastaniem dnia. Poza tym, borsuk i jenot zapadają w sen zimowy i z nastaniem pierwszych
śniegów zapadają w letarg aż do wiosny, kiedy to z nory razem z rodzicami na światło
dzienne wychodzą ich urodzone w zimie młode. Warto również wspomnieć że na terenie
Puszczy dość licznie występują nietoperze, które również z uwagi na swój wyjątkowy apetyt
na owady są sprzymierzeńcem człowieka, szczególnym ich przysmakiem są ćmy oraz
komary.
Ptaki można obserwować nieprzerwanie. Puszcza zmienia się w ciągu całego roku,
dlatego też w zależności od pory roku oraz rodzaju drzewostanu można zaobserwować
i usłyszeć rozmaite gatunki. I tak:
Wiosna (kwiecień-czerwiec) to najbardziej ciekawy okres w życiu ptaków. Ich obserwacja
wymaga jednak w tym czasie wielkiej cierpliwości i uwagi. Łatwiej ptaki wiosną w lesie
usłyszeć niż zobaczyć, dlatego też znajomość ich śpiewów jest podstawą do tego, aby móc
stwierdzić dużą liczbę gatunków. Dla początkujących każdy las może stać się miejscem
8
fascynujących spotkań z ptakami. Zapewne w każdym lesie spotkamy ziębę najliczniejszego
(o czym mało kto wie) ptaka Polski.
Licznych ptaków jest wiele. Są nimi np.: kapturek, kos śpiewak, rudzik, świstunka,
pierwiosnek, piecuszek, sikora bogatka czy modraszka. Aby zobaczyć inne gatunki
musimy poznać bardziej szczegółowo ich wymagania siedliskowe. Przechodząc przez
młodnik z pewnością usłyszymy piecuszka, podczas, gdy bliźniaczy gatunek – pierwiosnek
gnieździ się tam gdzie rosną wyższe drzewa. W drzewostanach świerkowych z pewnością
zobaczyć można mysikrólika, sosnówkę i łatwiej niż w innej części lasu – pokrzywnicę czy
strzyżyka. Sztandarowym ptakiem Puszczy jest żuraw, którego taniec i odgłosy nazwane
klangorem, są nietuzinkowym widowiskiem. To bardzo majestatyczne ptaki niegdyś bardzo
skryte dziś osaczone presją cywilizacji odkrywają swoje tajemnice. Łącząc się w pary
pozostają sobie wierne przez całe życie.
Na śródleśnych polanach z fragmentami niskich drzewek i krzewów, np. jeżyny, maliny,
zaobserwować można gąsiorka i towarzyszącą mu często jarzębatkę (nasz największy
gatunek pokrzewki). Ptaki te lubią miejsca nasłonecznione. Nocą i o zmierzchu na
śródleśnych polanach usłyszeć można lelka oraz odbywającą godowe loty słonkę.
Najbardziej bogate są stare prześwietlone lasy z bujnym podszytem. W starszych drzewach
dzięcioły łatwiej znaleźć mogą obumarłe gałęzie lub pnie, gdzie kują dziuple, z tych z kolei
korzystają inne gatunki, np. sikory (różne gatunki), muchołówki żałobne, krętogłowy,
szpaki, puszczyki. W koronach wysokich drzew przebywa wiele ptaków, np. wilgi,
grzywacze, paszkoty, świergotki drzewne, pierwiosnki, kukułki, turkawki. Nie wszystkie
jednak budują wysoko gniazda. Z kolei podszyt jest dla dużej liczby ptaków miejscem, gdzie
przede wszystkim żerują (np. drozdy, strzyżyki, pokrzywnice, pokrzewki).
Aktywność głosowa ptaków zależy od pory dnia. Najbardziej aktywne są wcześnie rano, ale
tutaj też są różnice. O świcie (kiedy jeszcze jest szaro) pierwsze budzą się drozdowate:
rudziki, śpiewaki, kosy. Pozostałe trochę później. Pokrzewki są najaktywniejsze, gdy
wyjrzy już słońce. W godzinach okołopołudniowych ptaki przestają śpiewać, a gdy zrobi się
gorąco całkowicie milkną. Aktywność zależy też od pogody i zagęszczenia ptaków lęgowych.
Tak naprawdę ptaki mogą śpiewać z różnym nasileniem przez cały dzień, zwłaszcza, gdy nie
ma upału. Tuż przed zapadnięciem zmroku ponowną aktywność wykazują drozdy.
Największą aktywność ptaków w lesie stwierdzić można na początku okresu lęgowego.
Jednak jest to bardzo względne, gdyż jedne gatunki przystępują do lęgów w kwietniu, inne w
9
maju, a jeszcze inne wykazują nasiloną aktywność w czasie, gdy przygotowują się do
odbycia drugiego lęgu (w końcu maja i w czerwcu), np. zięby czy rudziki.
Lato (lipiec-sierpień) W lesie robi się cicho. Ptaki przestają śpiewać, co nie znaczy, że ich
nie ma. Można spotkać w tym czasie koczujące stadka rodzinne różnych gatunków.
Usłyszeć można nietypowe dla wcześniejszego okresu głosy wabiące koczujących stadek
sikor, nawołujące się świstunki, muchołówki szare i wiele innych. Część ptaków jednak
już w końcu lipca a niektóre sierpniu rozpoczynają sezonową wędrówkę. Pozostają tylko
gatunki osiadłe.
Jesień i zima W tym okresie najłatwiej spotkać mieszane stada sikor, zarówno w lasach
liściastych, jak i mieszanych. Do stad sikor przyłączają się inne gatunki. Są to najczęściej
mysikróliki, dzięcioły (głównie dzięcioł duży, dzięcioł średni, dzięciołek), pełzacze
(leśny lub ogrodowy), raniuszki i kowaliki. W lasach mieszanych zdarza się spotkać stada
składające się ze wszystkich krajowych gatunków sikor. Są to: bogatka, modraszka, sikora
uboga czarnogłówka, sosnówka i czubatka. Ptakiem, którego często można spotkać w
lesie o tej porze jest sójka, która zaznacza swą obecność charakterystycznym skrzeczącym
głosem. W północnej Polsce oraz na terenach górskich, obserwować można również
orzechówki. Późną jesienią (od listopada) i zimą łatwiej o obserwację gili – ptaków, które
w większości przylatują z północy. Choć wcale nie jest to rzadki ptak lęgowy.
Nie sposób wymienić wszystkich środowisk leśnych i gatunków, które je zamieszkują.
Wnikliwy obserwator sam powinien dojść do wprawy po wielokrotnych wizytach w terenie,
aby zdać sobie sprawę z różnorodności gatunków ptaków i możliwości ich obserwacji
w odpowiednim typie środowiska i w poszczególnych porach roku.
10
Słowniczek:
Biegi – nogi łosia, jelenia, daniela, kozicy, muflona i dzika.
Bobki – odchody zwierzyny płowej, muflona, kozicy, zająca i królika, kształtu zbliżonego do
ziarn bobu.
Buchta – miejsce zryte przez dziki szukające żeru.
Bukiet (kwiatek) – ogon sarny.
Byk – samiec żubra, łosia, jelenia i daniela.
Cewka – noga sarny.
Chłyst – młody jeleń byk przebywający w okresie rykowiska w pobliżu stada, lecz
odpędzany przez byka stadnego.
Chrostówka (charciówka) – mała trąbka myśliwska.
Ciołek – roczny samiec żubra, łosia, jelenia lub daniela.
Czochrać się – o jeleniach i dzikach: wycierać się o drzewa po wykąpaniu w błocie.
Dukt leśny – nie zadrzewiony pas dzielący las na jednostki podziału przestrzennego.
Dwudziestak – jeleń byk mający po dziesięć odnóg na każdej lub przynajmniej na jednej
tyce wieńca.
Fajki – zagięte do góry kły dzika, o które dzik kłapiąc, ostrzy kły dolne, tzw. szable.
Farba – krew zwierzyny.
Fartuszek – pęk białych włosów przy sromie sarny.
Fiołek – gruczoł zapachowy pokryty z wierzchu kępką gęstej sierści, znajdujący się na
górnej stronie kity lisa, blisko nasady; wydzielina ma woń piżma.
Gach – samiec zająca.
Gała – oko zająca.
Gryzawka – palik lub gałązki wierzby lub osiki nasycone solą, przeznaczone dla zajęcy do
obgryzania.
Guzikarz – młody kozioł noszący poroże jedynie w formie guzików.
Jucha – krew niedźwiedzia.
Klępa – samica łosia.
Kłańce – zęby wilka.
Kocica – samica zająca.
Kopno – legowisko zająca w śniegu, widoczne po kopce odgarniętego śniegu.
Korona – grupa co najmniej trzech wierzchołkowych odnóg wieńca jelenia byka,
wyrastających zwykle z jednego miejsca.
Kosmyk (omyk) – ogon zająca.
Koza – samica sarny i kozicy.
Kozioł (rogacz) – samiec sarny.
Kwiat – ogon łosia, jelenia, daniela, sarny.
Lampy – oczy wilka.
Licówka – łania – przewodniczka chmary jeleni lub danieli, czuwająca nad jego
bezpieczeństwem.
Liszka – lisica.
Lizawka – urządzenie służące do pobierania soli przez gruba zwierzynę, wykonane zwykle
lupa formie korytek lub słupków z wywierconymi otworkami, przez które przecieka sól
zmieszana z gliną, związkami fosforu lupa wapnia.
Locha – samica dzika.
Lupar (basior) – wilk samiec.
Łania – samica jelenia i daniela.
Łopatacz – byk łosia lub daniela, o porożu przypominającym kształtem łopaty.
Matecznik – ostęp w kniei, gęstwina w głębi lasu, gdzie zwierzyna bytuje bezpiecznie.
11
Możdżeń – wyrostek kości czołowej (wewnątrz wydrążony) u zwierząt z rodziny
pustorożców, na którym osadzona jest pochwa rogowa.
Nazimek – młody zając urodzony w jesieni.
Niedokunka – młoda niedorosła kuna (jesienią).
Niedolisek – młody, niedorosły lis (na początku jesieni).
Odyniec – stary dzik samiec, poza okresem huczki żyjący przeważnie samotnie.
Ostęp – część lasu, gdzie zalega zwierzyna, jej matecznik.
Ostoja – teren, na którym zwierzyna stale bytuje.
Parkoty – okres godowy zajęcy
Parostki – poroże kozła sarny.
Pasynek – odnoga na łopacie w porożu łosia.
Polano (wiecha) – ogon wilka.
Połeć - bok grubego zwierza.
Ponowa– świeży śnieg, na którym wyraźnie znać tropy zwierząt.
Posoka – krew grubej zwierzyny czworonożnej, z wyjątkiem niedźwiedzia.
Rapcie – racice dzika.
Rosochy – poroże byka mające kształt szerokich łopat zakończonych odnogami, tzw.
pasynkami.
Ruja – okres godowy samic ssaków.
Słuchy – uszy dzika, zająca, królika.
Strugi – przednie zęby (siekacze) zająca, królika, bobra.
Suknia – sierść zwierzyny, głównie płowej.
Szable – kły w dolnej szczęce dzika samca.
Tabakierka – zakończenie ryja u dzika.
Talerz (lustro) – biała lub biało - kremowa plama na zadzie zwierzyny płowej.
Tumak – kuna leśna
Tycznia – okres godowy dzików i wilków.
Wadera –wilczyca.
Warchlak – młody dzik w pierwszym roku życia.
Wataha – stado dzików lub wilków.
Wieniec – poroże jelenia byka.
Żeremie – gniazdo bobrów zbudowane z gałęzi, liści, mułu, także ogół budowli bobrowych (z
tamami).
12
Ankieta ewaluacyjna
Miejscowość .................................................... data .......................................
Oceń warsztaty terenowe, stawiając znak x na skali 1-6
1. Czy warsztaty spełniły Twoje oczekiwania?
1 2 3 4 5 6
2. Czy zdobyte wiadomości i umiejętności będą przydatne dla Ciebie?
1 2 3 4 5 6
3. Oceń przygotowanie prowadzących.
1 2 3 4 5 6
4. Jakość materiałów dydaktycznych.
1 2 3 4 5 6
5. Oceń dobór metod, form i technik prowadzonych zajęć.
1 2 3 4 5 6
6. Oceń własną aktywność – na ile byłeś aktywny?
1 2 3 4 5 6
7. Czy atmosfera na zajęciach sprzyjała dobrej pracy?
1 2 3 4 5 6
8. Czy czas trwania warsztatów był (podkreśl):
a. za długi
b. odpowiedni
c. za krótki
9. Uwagi, wnioski, postulaty:
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
13