docWrzesień 2013 - Strefa Zdrowia dla Każdego
download 
Reklamacja Transkrypt
Wrzesień 2013 - Strefa Zdrowia dla Każdego
wrzesień 2013 9 lipiec-sierpień 2013 7-8 117 116 w w w. e s t r e f a z d r o w i a . p l w w w. e s t r e f a z d r o w i a . p l MOJE DZIECKO SIĘ JĄKA Gdzie i kiedy szukać pomocy WZMACNIAJ ODPORNOŚĆ KIEDY TSH SZALEJE Jakie objawy sugerują choroby tarczycy Skuteczne rady, jak przygotować się na sezon jesienno-zimowy www.estrefazdrowia.pl wwwwww. .eesst trr ee ff aa zz dd rr oo ww ii aa .. pp ll www.estrefazdrowia.pl Drodzy Czytelnicy W akacje dobiegły końca. Za nami upalne dni, wypoczynek na słonecznych plażach, zielonych stokach gór, wietrznych jeziorach i ciekawe przygody, które na długo zostaną w pamięci. Ten czas swobody, ruchu na świeżym powietrzu, odpoczynku od codzienności służył głębokiej regeneracji po całym roku pracy, a także wzmocnieniu układu odpornościowego i uwolnieniu endorfin. Bez wakacji trudno byłoby wrócić do codziennych obowiązków z uśmiechem na twarzy i przygotować organizm na czas infekcji i szarugi. To, jak w okresie jesienno-zimowym utrzymać dobrą kondycję układu odpornościowego, który chroni nas przed wirusami i bakteriami, jest tematem numeru aktualnego wydania. Na kolejnych stronach radzimy też, jak zadbać o odporność przedszkolaków. Wiadomo, że dla wielu rodziców dziecko w przedszkolu oznacza jedno: nadszedł czas walki z infekcjami. Kończy się lato, a więc więcej czasu spędzamy w domu, dlatego w Strefie Zdrowia Seniora zachęcamy do nauki obsługi komputera. Ta umiejętność nie tylko ułatwi codzienne życie, ale też umożliwi kontakty ze znajomymi czy rodziną podczas deszczowych, pochmurnych dni. Polecamy miejsca, w których można odbyć kurs komputerowy. Zachęcamy także dzieci i wnuki do pomocy starszym członkom rodziny w obsłudze sprzętu elektronicznego – spędzone w ten sposób chwile z pewnością umocnią rodzinne relacje. W Strefie Zdrowia dla Każdego natomiast radzimy, jak zadbać o włosy, by jesienią i zimą były równie piękne i zdrowe jak latem. Opisujemy technologiczne nowinki i skuteczne zabiegi, które pomagają zadbać o włosy, oraz podpowiadamy, co w diecie jest dla nich szczególnie korzystne. Przed nami wrzesień, pierwszy miesiąc jesieni i ostatni ciepły miesiąc w tym roku. Życzymy Państwu, by był słoneczny i pozwolił spokojnie przygotować się na chłodniejsze jesienne dni. Zapraszamy do lektury, Redakcja Strefy Zdrowia dla Każdego 6 28 Dieta i styl życia w trosce o układ immunologiczny wrzesień 2013 9 lipiec-sierpień 2013 7-8 117 116 w w w. e s t r e f a z d r o w i a . p l w w w. e s t r e f a z d r o w i a . p l MOJE DZIECKO SIĘ JĄKA Gdzie i kiedy szukać pomocy WZMACNIAJ ODPORNOŚĆ KIEDY TSH SZALEJE Jakie objawy sugerują choroby tarczycy Skuteczne rady, jak przygotować się na sezon jesienno-zimowy www.estrefazdrowia.pl wwwwww. .eesst trr ee ff aa zz dd rr oo ww ii aa .. pp ll www.estrefazdrowia.pl Prawdy i mity na temat schizofrenii 16 Radzimy, co wzmocni odporność dziecka STREFA WIEDZY 4 Masuj twarz dla młodości 5 Serca kobiet zagrożone TEMAT NUMERU 6 Na straży naszego zdrowia STREFA ZDROWIA 30+ 10 Kiedy TSH szaleje 12 Każdy włos się liczy STREFA ZDROWIA MAMY I DZIECKA STREFA ZDROWIA DLA KAŻDEGO 16 Przedszkolak bez infekcji 18 Kiedy dziecko się jąka 20 Mleko na początek 26Zapalenie zatok przynosowych – przyczyny, rozpoznanie, leczenie 28 Schizofrenia – co warto o niej wiedzieć STREFA ZDROWIA SENIORA 22Nie taki komputer straszny, jak się wydaje 24Menopauza pod kontrolą STREFA RELAKSU 30 Krzyżówka WYDAWCA: Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA, ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa Redaktor naczelna: Joanna Januszewska Konsultacja programowa: Dział Marketingu CF CEFARM SA, tel. 22 634 01 61, [email protected] Biuro reklamy: [email protected], tel. +48 312 37 57 Druk: Business Point Sp. z o.o. REALIZACJA: Novimedia Sp. z o.o. (Novimedia jest częścią Wydawnictwa Zwierciadło) www.novimedia.pl Zdjęcia: www.shutterstock.com Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść opublikowanych reklam, ma prawo do odmowy przyjęcia materiałów reklamowych bez podania przyczyny. Przed użyciem każdego preparatu zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowania oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu. s tref a wie d z y MASUJ TWARZ DLA młodości MASAŻ WYGŁADZA ZMARSZCZKI, RELAKSUJE I USPOKAJA. P odczas gdy specjaliści medycyny estetycznej prześcigają się w opracowywaniu kolejnych zabiegów upiększających na twarz, w zasięgu ręki mamy równie skuteczną i darmową metodę. To masaż! Naciskanie, muskanie, klepanie, a nawet delikatne podszczypywanie skóry twarzy nie tylko wygładza zmarszczki, ale też relaksuje i uspokaja. Ponadto pobudza krążenie i poprawia przepływ limfy w komórkach, dzięki czemu twarz staje się bardziej promienna, a opuchlizna znika. Ważne jednak, by wykonywać masaż regularnie, co najmniej trzy razy w tygodniu. Efekty można zauważyć już po kilku tygodniach. NOWA METODA DIAGNOZOWANIA Alzheimera Choroba Alzheimera jest postępującą chorobą ośrodkowego układu nerwowego i charakteryzuje się m.in. otępieniem i zanikami pamięci. Procesowi temu nie można zapobiec. Dotychczas choroba Alzheimera była trudna w diagnozowaniu i zdarzało się, że mylono ją z innymi odmianami demencji. Teraz może się to zmienić. Naukowcy z Portugalii opracowali bardziej precyzyjną metodę diagnozowania choroby Alzheimera. Wyniki trzyczęściowego testu neurologiczno-chemicznego potwierdzają obecność choroby w organizmie i mogą wskazać na stopień jej zaawansowania. Badanie pomaga również określić podatność genetyczną na tę chorobę oraz prawdopodobieństwo jej wystąpienia. Oddychaj NA ZDROWIE Oddech, tak naturalny i niezbędny do życia, ma zbawienny wpływ na nasze zdrowie. Dotlenia narządy wewnętrzne, takie jak płuca, serce, wątroba, jelita, nerki i mózg, dzięki czemu wszystkie procesy w nich zachodzące mogą przebiegać prawidłowo. Oddech jest również niezwykle ważny dla psychiki. Kilkuminutowe codzienne ćwiczenia pogłębiające spokojne i powolne oddechy są pomocne w redukcji stresu, niepokoju i gniewu. Ćwicząc regularnie, jesteśmy w stanie panować nad emocjami, uspokajać „biegnące” myśli i zwiększać poziom koncentracji. Śniadanie DOBRE DLA ZDROWIA Czy wiesz, że jedząc codziennie śniadanie, zapobiegasz chorobom serca? Badania naukowców z Harvardu na grupie mężczyzn trwały prawie 16 lat i dały jednoznaczny wynik: ryzyko choroby niedokrwiennej serca w grupie, która nie jadała śniadań, było większe o prawie 30 proc. Ponadto na choroby serca zapadali znacznie młodsi mężczyźni. Rezygnowanie ze śniadania niesie ze sobą szereg niekorzystnych konsekwencji, jak zagrożenie otyłością i nadciśnieniem, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia chorób serca. Dlatego naukowcy alarmują – nie należy pomijać śniadania w codziennym menu, jeśli pragniemy być zdrowi. 4 Z PALMY DO… Serca kobiet ZAGROŻONE kuchni Zalety oleju kokosowego wymieniają kucharze, ale przede wszystkim dermatolodzy i dietetycy. Ma on wysoką temperaturę spalania, dzięki czemu można na nim smażyć. Konsystencja tego oleju sprawia, że można zastąpić nim masło i margarynę, smarując pieczywo lub wykorzystując do pieczenia ciast. Obecny w diecie olej kokosowy pobudza metabolizm organizmu i wspomaga odchudzanie. Dzięki znacznej zawartości kwasów kaprylowego i laurynowego (obecnych także w mleku matki) działa stymulująco na układ odpornościowy. Olej ten wykazuje także działanie bakteriobójcze i wirusobójcze, niszczy drobnoustroje pokryte otoczką lipidową, jak np. wirus opryszczki, przeziębienia, czy bakterie Helicobacter pylori. stopy nowa reklama A5 Q 27 czerwca BIT.pdf 1 W ciągu ostatnich 20 lat aż czterokrotnie wzrosła liczba zawałów wśród kobiet. Coraz młodsze kobiety (między 40. a 50. rokiem życia), zapadają na chorobę wieńcową, która powszechnie uznawana jest za przypadłość typowo męską. Większość kobiet przechodzących zawał trafia do lekarza zbyt późno. Dzieje się tak dlatego, że objawy zawału u kobiet bywają inne niż u mężczyzn. U kobiet występują ból lub pieczenie w okolicach żołądka, kłucie w okolicy ramion, szyi i żuchwy, mdłości, pocenie się, zawroty głowy czy omdlenia. Niepokoić powinno też uczucie braku tchu. 13-06-27 10:48 REKLAMA t em at nu me r u Na straży NASZEGO ZDROWIA 6 i monocyty. Krążą one po całym organizmie i sprawNigdy nie odpoczywa. dzają, czy nie przedostały się do niego bakterie A jeśli nie walczy, to jest i pierwotniaki i czy może do wnętrza komórek CZY WIESZ, ŻE… nie próbują właśnie dostać się wirusy. w stanie gotowości. CZY WIESZ, ŻE... Aborro et qui quisque vid magnis Wcześniej jednak działa pierwsza linia frontu, evendit eos doloriatia qui osłabia nustotatem Czynnikiem, który Układ odpornościowy czyli skóra i błony śluzowe pokrywające usta, quo tem facculpa sitatur sundusa saero odporność organizmu, jest etur audic te odit volorer umquam, quod otwory nosowe, oczy, pochwę, odbytnicę czy długotrwały stres. to swojego rodzaju siły quam ipsunt. ujście cewki moczowej. W zatrzymaniu obPrzyspiesza on zanikanie Pisinis dolorisquo consequi del molo vent zbrojne organizmu, grasicy – jednego quam, abo. Et idundi sunt odipsus mos cych cząsteczek pomagają naturalne wydzieliil najważniejszych invelias magnimo es z ny – pot, łój oraz zawarte w nich kwas mlekowy które chronią przed narządów układu i kwasy tłuszczowe, które stwarzają kwaśne śroodpornościowego. czynnikami dowisko ograniczające m.in. rozwój bakterii. Z kolei w ślinie, łzach i wydzielinie z nosa znajduje się chorobotwórczymi. bakteriobójczy lizozym. Kaszel i kichanie to także próba Warto o tę armię dbać usunięcia z organizmu „wroga”. Jeśli jednak pierwsza linia obrony nie jest wystarczająco silna, potrzebne jest wsparcie. i dobrze ją odżywiać. W końcu zawdzięczamy jej zdrowie. JAK TO DZIAŁA DOKŁADNIE Struktura układu odpornościowego przypomina dobrze zorganizowane wojsko. Dowódcą jest grasica, gruczoł położony tuż za mostkiem a odpowiedzialny za kształtowanie odpowiedzi immunologicznej. Rolę sztabu operacyjnego odgrywają wytwarzane w szpiku kostnym komórki limfatyczne, tzw. limfocyty T i B. Te pierwsze pełnią funkcję regulatorową i biorą udział w reakcjach humoralnych (natychmiastowych). Limfocyty B odpowiedzialne są za tzw. odpowiedź immunologiczną – to one powołują do życia „żołnierzy”, czyli immunoglobuliny (przeciwciała). Kiedy dochodzi do wtargnięcia bakterii czy wirusów i w efekcie sta- Tekst: Angelika Zdankiewicz N a układ odpornościowy, zwany też układem immunologicznym, składa się wiele rodzajów substancji chemicznych, komórek, tkanek i narządów, które współdziałają ze sobą w złożonym procesie ochrony organizmu przed chorobą. Układ ten nie jest oddzielną strukturą. To system wzajemnie zależnych od siebie typów komórek, takich jak limfocyty, komórki K, makrofagi REKLAMA 7 t em at nu me r u CO WZMACNIA ODPORNOŚĆ PROBIOTYKI: czyli wybrane szczepy bakterii, które wpływają korzystnie na pracę jelit, od czego w znacznej mierze zależy sprawne działanie całego układu odpornościowego. Zwalczają w układzie pokarmowym szkodliwe bakterie i wirusy, które tą drogą próbują zaatakować organizm. Dobroczynne bakterie występują w jogurtach probiotycznych, kefirze i maślance, produktach ukwaszonych (ogórki, kapusta), jak również w postaci tabletek, saszetek i kapsułek. PREBIOTYKI: to oporne na działanie enzymów trawiennych składniki żywności (poli- i oligosacharydy), których rola polega na stymulacji rozwoju prawidłowej flory bakteryjnej. Znajdują się m.in. w czosnku, cebuli, karczochach, natce pietruszki, szparagach, cykorii. RUCH NA ŚWIEŻYM POWIETRZU: dotleniony organizm nie podda się łatwo wirusom i bakteriom. Ruch pobudza krążenie krwi, dzięki czemu każda komórka jest właściwie odżywiona i dotleniona. Wiele osób regularnie uprawiających sport zauważa, że kiedy np. z powodu kontuzji zaprzestaje w zimie treningu, od razu zaczyna chorować. W Polsce skuteczność szczepień ocenia się na 70-90 proc. Z pewnością zaszczepić się powinny osoby narażone na powikłania po grypie, których układ odpornościowy nie jest wystarczająco silny. DIETA: bogata w ryby, warzywa i owoce działa korzystnie na układ odpornościowy. Zawarte w rybach wielonienasycone kwasy tłuszczowe mogą m.in. leczyć łagodne stany zapalne. Regulują też ciśnienie tętnicze i utrudniają bakteriom chorobotwórczym wnikanie do płuc i oskrzeli. Niektóre ze składników mineralnych zawartych w warzywach i owocach, jak np. cynk, żelazo, selen, są pomocne w zwiększaniu liczby przeciwciał i hamują namnażanie drobnoustrojów chorobotwórczych. W diecie należy uwzględniać zróżnicowane produkty, tak by dostarczać organizmowi wszystkie potrzebne witaminy i składniki mineralne. Codzienne posiłki powinny być regularne – od trzech do pięciu dziennie. nu zapalnego, natychmiast włącza się system obronny. Najpierw lokalizowane jest miejsce chorobotwórcze, a następnie – w zależności od tego, kim jest „wróg” – uruchamiany jest mechanizm mający obronić przed nim organizm. Najciekawsze w działaniu układu jest to, że zapamiętuje dokładnie, z kim „walczył”. W ten sposób – wskutek przebytej choroby lub szczepienia – kształtuje się nasza odporność. Z WIEKIEM TRACI NA MOCY W momencie narodzin nasza odporność jest prawie w ogóle nierozwinięta. Rodzimy się tylko z odpornością nieswoistą, czyli dziedziczną (jej narzędziami są np. skóra i błony śluzowe). Ten właściwy system odpornościowy, który zabezpiecza nas przed konkretnymi chorobami, rozwija się znacznie później, właśnie w trakcie zetknięcia z patogenami. Z wiekiem jednak traci na mocy, dlatego ludzie starsi są bardziej podatni na choroby, m.in. nowotworowe – ich układ odpornościowy nie jest w stanie usuwać tego typu komórek. Ale już znacznie wcześniej układ odpornościowy może nie funkcjonować prawidłowo. Świadczą o tym m.in. powtarzające się i długotrwałe infekcje, powikłania po nich, spadek masy ciała, zaburzenia hormonalne, przewlekłe zmęczenie, szorstkość skóry i depresja. Może to być efekt niezdrowego stylu życia, długotrwałego stresu czy nadużywania alkoholu i papierosów. Ale bywa to również efekt autoimmunizacji, czyli nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej, podczas której układ odpornościowy zwraca się przeciwko tkankom i narządom własnego organizmu. WITAMINA C – CZY NAPRAWDĘ WPŁYWA NA ODPORNOŚĆ? Przekonanie, że witamina C wzmacnia odporność i skraca czas trwania infekcji, jest powszechne zarówno wśród pacjentów, jak i farmaceutów. Tymczasem badania kliniczne nie wykazały pozytywnego wyniku ani w przypadku profilaktyki, ani samego leczenia. Mowa oczywiście o syntetycznej witaminie C. Ta naturalna, zawarta w warzywach i owocach, ma według naukowców zdolność do stymulacji limfocytów B i T biorących udział w procesie odpowiedzi immunologicznej. Zatem pewne jest, że właściwa dieta zwiększa odporność na infekcje. Czy warto więc przyjmować witaminę C profilaktycznie? Tylko wtedy, gdy dieta jest w nią uboga. ATAK NA WŁASNY ORGANIZM Dzieje się tak wtedy, gdy układ odpornościowy źle rozpoznaje własne antygeny (substancje, najczęściej białkowe, umiejscowione na powierzchniach lub wewnątrz komórek) i traktuje je jak obce. Choroby autoimmunizacyjne zazwyczaj należą do schorzeń 8 przewlekłych z charakterystycznymi okresami poprawy lub pogorszenia stanu. Czynniki warunkujące te choroby są różne. A w leczeniu stosuje się raczej metody łagodzące objawy ciężkie, niż zapobiega ich postępowi. Mimo ogromnego rozwoju w medycynie wciąż nie ma wystarczająco dokładnej wiedzy na ten temat. Najczęstsze wśród wszystkich chorób autoimmunologicznych są m.in. choroba Hashimoto, czyli zapalenie tarczycy, choroba Gravesa-Basedowa (piszemy o nich na kolejnych stronach), cukrzyca typu I, bielactwo czy stwardnienie rozsiane. Obecnie cierpi na nie 3,5 proc. ludzkości. Leczenie tych chorób jest żmudne i często nie daje szans na całkowite wyzdrowienie. Polega oczywiście na przyjmowaniu leków wskazanych przez lekarza, ale kluczowe jest też wzmacnianie odporności. Oprócz prowadzenia zdrowego trybu życia (właściwa dieta, ruch, brak stresogennych sytuacji) można stosować suplementację takimi preparatami, jak np. liść oliwny w kapsułkach, olej z wątroby rekina czy wyciąg z pestek grejpfruta. Warto jednak omówić to z lekarzem. CO OSŁABIA ODPORNOŚĆ W sposób początkowo niezauważalny, ale skuteczny, możemy osłabić działanie układu odpornościowego: paląc tytoń, odżywiając się nieregularnie, nadużywając alkoholu, pozbawiając się snu, pozostając w stanie ciągłego stresu i napięcia emocjonalnego, stosując długotrwałą antybiotykoterapię. WZMACNIANIE SZCZEPIENIEM Jak co roku przed sezonem jesiennym lub w jego trakcie ożywa dyskusja o szczepieniach. Problem: szczepić się czy nie szczepić, nabiera mocy pytania Hamletowskiego „być albo nie być” – w tym przypadku… chorym. W Polsce skuteczność szczepień ocenia się na 70-90 proc. Z pewnością zaszczepić się powinny osoby narażone na powikłania po grypie, których układ odpornościowy nie jest wystarczająco silny. Dotyczy to cierpiących na przewlekłe choroby układu naczyniowo-sercowego, chorych na cukrzycę, astmę oraz osób mających kłopoty z nerkami i wątrobą. Warto jednak pamiętać, że szczepionka uodparnia na szczepy wirusów, które są w niej zawarte. Jeśli wirus zmutuje w inny sposób, niż przewidzą to naukowcy, istnieje ryzyko, że będziemy uodpornieni niekoniecznie na te wirusy, które atakują w danym sezonie. Lekarze zaprzeczają historiom, w których pacjent się zaszczepił, a następnie kilka dni później zachorował. Według nich oznacza to, że szczepiąc się, był już w początkowym stadium rozwijania się choroby. Jeśli chodzi o przeciwwskazania do szczepienia, to dotyczą one osób uczulonych na kurze białko, ponieważ szczepionki grypowe hoduje się na zarodkach kurzych. Według specjalistów szczepienia z pewnością nie szkodzą. A czy pomagają uchronić się przed chorobą? Zgodnie z wynikami badań coroczne pobudzają układ odpornościowy do bardziej efektywnej pracy. REKLAMA Syropy na kaszel LANCETAN NOVERBAN Plantaginis lanceolatae folii extractum fluidum Verbasci floris extractum fluidum 100g syropu zawiera: Plantaginis lanceolatae folii extractum fluidum (1:1-2) 10 g Ekstrahent etanol 300 Postać farmaceutyczna: syrop Wskazania do stosowania: Do stosowania doustnego w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych z zalegającą wydzieliną i utrudnionym odkrztuszaniem Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na składniki preparatu 100g syropu zawiera: Verbasci floris extractum fluidum (0,5 -1:1) 15 g Ekstrahent etanol 400 40 Postać farmaceutyczna: syrop Wskazania do stosowania: Tradycyjnie jako środek wykrztuśny i łagodzący podrażnienia w kaszlu towarzyszącym przeziębieniu. Pomocniczo w łagodnych nieżytach górnych dróg oddechowych Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na składniki preparatu Podmiot odpowiedzialny: F.P.P.A.H “PROLAB” Halkiewicz i Ratajczyk sp. j. Paterek, ul. Przemysłowa 3, 89-100 Nakło n/Notecią. Tradycyjny produkt leczniczy roślinny z określonymi wskazaniami wynikającymi wyłącznie z długotrwałego stosowania Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania 9 produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu. s tref a zd ro w ia 30+ Kiedy TSH SZALEJE Objawy chorób tarczycy bywają często na tyle mylące, że pacjenci nie podejrzewają, by ich złe samopoczucie wynikało z nieprawidłowego funkcjonowania tego gruczołu. Dobrze wiedzieć Jod ma duże znaczenie dla syntezy hormonów tarczycy oraz dla prawidłowej budowy i czynności gruczołu tarczycowego. Najwięcej jodu znajduje się w mięśniach i wątrobie ryb, a także nad morzem w sezonie zimowym. Tekst: Olga Baranowska A ż co piąty Polak choruje na choroby tarczycy, w tym kobiety osiem razy częściej niż mężczyźni (co wciąż stanowi zagadkę dla naukowców). Spośród wszystkich chorych leczy się jednak tylko około miliona. To niezbyt optymistyczne dane, bo nieleczona tarczyca może prowadzić do zawału serca czy udaru mózgu. A u kobiet bywa przyczyną bezpłodności, poronień lub genetycznych wad płodu. NIE DAĆ SIĘ ZMYLIĆ Tarczyca to największy w organizmie gruczoł wydzielania wewnętrznego. Prawidłowo funkcjonująca reguluje odpowiednie wydzielanie trzech głównych hormonów: tyroksyny, trójjodotyroniny i kalcytoniny. Hormony te kontrolują ciepłotę ciała, przemianę materii, wpływają na prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego, nerwowego i rozrodczego. Kalcytonina odpowiada m.in. za regulację poziomu wapnia, wspiera kości i nerki. Dlatego jakiekolwiek zaburzenia w funkcjonowaniu tarczycy mają tak duży wpływ na samopoczucie i zdrowie całego organizmu. WIEDZIEĆ, JAK DIAGNOZOWAĆ Przyczyny chorób tarczycy bywają różne. Zdarza się, że nadprodukcja lub niedobór hormonu przysadki mózgowej tzw. TSH (z ang. Thyroid-Stimulating Hormone) może wynikać z tego, że układ immunologiczny naszego organizmu, zamiast chronić tarczycę, atakuje ją (dzieje się tak m.in. w chorobie Hashimoto i Gravesa-Basedowa). Mogą mieć na to wpływ geny – jeśli w rodzinie występowały takie schorzenia, znajdujemy się w grupie ryzyka. Stres, zaburzona odporność, zła dieta i nałogi mogą zwiększać ryzyko choroby. Do diagnozy chorób tarczycy najczęściej wykorzystuje się właśnie poziom TSH. Ten hormon wydzielany przez przysadkę mózgową, która za jego pomocą steruje pracą tarczycy, daje sygnał do produkcji przez tarczycę kolejnych hormonów. T3, czyli trójjodotyronina, i T4, czyli tyroksyna, trafiają do całego organizmu i biorą udział w ważnych procesach życiowych (m.in. w procesie metabolizmu). Bywają też sytuacje, w których tarczyca jest zdrowa, ale wskutek nieprawidłowego pobudzania przez chorą przysadkę mózgową nie wydziela właściwej ilości hormonów. Wtedy skontrolowanie samego TSH nie wystarczy, DIAGNOZA CHORÓB TARCZYCY Nadczynność tarczycy: stężenie tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3) obniża się i poziom TSH jest poniżej normalnej wartości. Niedoczynność tarczycy: stężenie T4 i T3 jest niskie, ale TSH powyżej normy. Dla potwierdzenia diagnozy bada się także poziom wolnej trójjodotyroniny (FT3) i tzw. wolnej tyroksyny (FT4). Wykonywane jest również badanie USG wola tarczycy. Zdarza się, że gruczoł zwiększa swoją objętość, tworząc widocznie powiększone wole z jednej lub obu stron szyi. 10 a potrzebna jest ocena pracy przysadkowo-tarczycowej, czyli jednoczesnego badania TSH i przynajmniej jednego z hormonów tarczycowych, jak np. wolna tyroksyna (FT4). NAJPOPULARNIEJSZE ZABURZENIA Najczęściej u chorych diagnozuje się niedoczynność i nadczynność tarczycy. Nazwy obu schorzeń dobrze określają objawy, które powinny zaniepokoić. Osoba z nadczynnością tarczycy przypomina nakręcony mechanizm. Najczęściej jest zziajana, rozedrgana, spocona, drżą jej ręce, ma biegunki i przyspieszone tętno. Pomimo dobrego apetytu chudnie, nie śpi dobrze, mówi chaotycznie i gubi wątki. Znane są nawet przypadki psychozy z powodu nadczynności. W niedoczynności z kolei chory funkcjonuje w zwolnionym tempie – przemiana materii, praca serca są spowolnione, obniża się ciepłota ciała. Osoba z niedoczynnością skarży się na senność, otępienie intelektualne, problemy z koncentracją i pamięcią, a nawet depresję. Tyje, mimo że nie ma apetytu. Jest przeciwnością osoby z nadczynnością, co bywa myląco wiązane z trudnym okresem w pracy czy w życiu i chory zwleka z wizytą u lekarza. KONIECZNA WIZYTA U LEKARZA Choroby tarczycy prowadzą do osłabienia całego organizmu, dlatego jak najszybciej należy zgłosić się do lekarza. Dochodzenie do zdrowia w zaawansowanym stadium może być trudne i trwać nawet kilka lat (częste są też przypadki reemisji choroby). Po zaobserwowaniu u siebie któregokolwiek z wymienionych objawów warto udać się do lekarza, który skieruje na odpowiednie badania. 11 s tref a zd ro w ia 30+ Każdy włos SIĘ LICZY Gęste i zdrowe włosy świadczą o atrakcyjności. Naukowcy w laboratoriach na całym świecie od lat szukają innowacyjnych składników, dzięki którym nasze włosy będą piękne. Ogromny rozwój technologii działa na ich korzyść. Ale natura też świetnie sobie radzi i pomaga zadbać o zdrowy stan włosów. Tekst: Katarzyna Zielonka B ardzo trudno pogodzić się z problemem wypadających włosów. Przerzedzone postarzają, odejmują uroku i pewności siebie. Dlatego jesteśmy w stanie zrobić naprawdę wiele, aby poprawić ich bujność. Wiedzą o tym koncerny kosmetyczne, które przeznaczają ogromne pieniądze na badania i odkrycie cudownego, kosmetycznego Świętego Graala. CZY WIESZ, ŻE... Włosy aż w 90 proc. składają się z keratyny. Z biegiem lat oraz pod wpływem działania słońca i wiatru, a także na skutek zabiegów rozjaśniających, włosy tracą ten ważny budulec. Przez to zaczynają się łamać, plątać, są szorstkie, a ich końcówki się rozdwajają. 12 RATUNEK DLA ŁYSIEJĄCYCH Jednym z nich jest rewolucyjny zabieg osoczem bogato płytkowym wykonywany w gabinetach medycyny estetycznej. Do tej pory było ono wykorzystywane w chirurgii i stomatologii w celu przyspieszenia procesów gojenia. Okazało się jednak, że sprawdza się u pacjentów cierpiących na różne formy łysienia, także plackowatego. Na czym polega zabieg? Lekarz pobiera od pacjenta próbkę krwi, która jest następnie odwirowywana w separatorze do zagęszczania osocza. Powstaje preparat, w którym płytki krwi są aż 9-krotnie bardziej zagęszczone. Osocze jest podawane za pomocą mezoterapii, czyli ostrzyknięcia skóry głowy. Preparat ten zawiera proteiny i naturalne czynniki wzrostu, które wpływają na mieszki włosowe, przyspieszając ich regenerację, a u wielu pacjentów wzrost oraz zagęszczenie włosów. Zabieg jest jednak dość kosztowny i nie każdy może sobie na niego pozwolić (cena jednego zabiegu waha się od ok. 300 do 450 zł, a potrzebnych jest od sześciu do ośmiu sesji). Można wtedy szukać odpowiednich składników w kosmetykach dostępnych w aptekach. Badacze jednego z koncernów zlokalizowali w mieszku włosa dwa rezerwuary komórek macierzystych. Odkryli, że wzrost włosa jest najwydajniejszy, kiedy jego komórki macierzyste znajdą się w warunkach 13 s tref a zd ro w ia 30+ Braki keratyny, z której w 90 proc. składają się włosy, można uzupełniać stosując kosmetyki zawierające hydrolizat keratyny, czyli rozpuszczalne w wodzie białka. Preparaty te są pozyskiwane w procesie hydrolizy wełny owczej, która zawiera aminokwasy podobne do tych znajdujących się w naszych włosach. hipoksji (niskiej zawartości tlenu). Opatentowali cząsteczkę o nazwie Stemoxydine, która potrafi imitować hipoksję w mieszkach włosowych. Stężono ją do 5 proc. i „zamknięto” w specjalnym nośniku – liposomie, który umożliwia uwalnianie się cząsteczki w skórze głowy. W ten sposób unieruchamia się komórki macierzyste we wszystkich preparatach kosmetycznych, co jest gwarantem ich skuteczności. REGENERACJA ZNISZCZONYCH WŁOSÓW Badania nad poprawą jakości włosów z dużym sukcesem prowadzą także polscy naukowcy. Lekarze z Akademii Medycznej we Wrocławiu odkryli i opatentowali linię komórek macierzystych MIC-1. Wyodrębnili je z poroża jelenia szlachetnego (co ważne, bez uszczerbku na zdrowiu zwierzęcia) i skutecznie rozpoczęli hodowlę komórek w warunkach laboratoryjnych. Preparat do włosów, w którym został wykorzystany potencjał regeneracyjny MIC-1, pobudza komórki skóry do autoodnowy i wspomaga procesy naprawcze, dzięki czemu włosy są zdrowsze i mocniejsze. POLSKIE SUKCESY Podobne działaczalne w wodzie nie mają kosmebiałka. Preparaty Badania nad poprawą jakości tyki bazujące te są pozyskiwane włosów z dużym sukcesem na komórkach w procesie hydroprowadzą także polscy naukowcy macierzystych lizy wełny owczej, z Akademii Medycznej we Wrocławiu. Odkryli pochodzenia która zawiera amii opatentowali linię roślinnego. nokwasy podobkomórek macierzystych Otrzymywane ne do tych znajdupobudzających włosy są m.in. z jabłojących się w naszych do autoodnowy. ni Malus domestiwłosach. Ciekawostką ca (szlachetne odmiany jest to, że zhydrolizowana pochodzące ze Szwajcarii, keratyna wiąże się szczególnie uprawiane od połowy XVIII w.) dobrze z włosami silnie uszkodzoi mają za zadanie sprawić, by włosy były nymi, zaś zdrowe włosy wchłaniają keratynę zdrowe, bardziej miękkie i nabrały blasku. tylko w nieznacznych ilościach. BEZ ROZDWOJONYCH KOŃCÓWEK Włosy aż w 90 proc. składają się z keratyny. Z biegiem lat oraz pod wpływem działania słońca i wiatru, a także na skutek zabiegów rozjaśniających włosy tracą ten ważny budulec. Przez to zaczynają się łamać, plątać, są szorstkie, a ich końcówki się rozdwajają. Jej braki można uzupełniać, stosując kosmetyki zawierające hydrolizat keratyny, czyli rozpusz- 14 DOBRZE NAWILŻONE Jednym z problemów, które odbierają urodę włosom, jest brak właściwego nawilżenia. Przesuszone włosy wyglądają matowo, są podatne na puszenie (szczególnie jeśli są kręcone), łatwo się kruszą, łamią, a końcówki się rozdwajają. Pomocny w nadaniu włosom błysku i koloru jest płynny jedwab, czyli ekstrakt z jedwabiu, z dodatkiem silikonu i witamin w płynie. Nabłyszcza włosy, wygładza i – co ważne – regeneruje, bo wzmacnia włókna i zamyka łuskę. Nie należy go jednak nakładać zbyt dużo (specjaliści sugerują jedną kroplę roztartą w dłoniach) i zbyt często (raz w tygodniu wystarczy). Warto też zwrócić uwagę na to, czy dany producent nie dodaje do jedwabiu alkoholu, który może przynieść odwrotny skutek i jeszcze bardziej wysuszyć włosy. WŁOSY ZAWSZE MŁODE I BEZ ŁUPIEŻU Pośród wielu kosmetycznych odkryć, które mają być pomocne w zabiegach pielęgnacyjnych włosów, na szczególne uznanie zasługuje kosmetyk pozyskiwany bezpośrednio z natury. Olejek arganowy, bo o nim mowa, to hit ostatnich lat. Uważany jest za rewolucyjny składnik preparatów do włosów, który w dodatku jest w pełni naturalny. Otrzymuje się go z drzewa arganowego, które rośnie w Maroku. Procedura wytwarzania jest czasochłonna, a wszystkie czynności wykonywane są ręcznie, bez użycia maszyn. Olejek arganowy uzyskuje się w wyniku mielenia ziaren w specjalnych DIETA W SŁUŻBIE WŁOSÓW Każdego dnia, w zależności od pory roku, tracimy od 50 do 80 włosów. Gdy jest ich więcej, może to wskazywać na chorobę. Przyczyną bywają najczęściej zmiany hormonalne, zaburzenia na tle neurotycznym, ale też błędna dieta. Aby mieć zdrowe i lśniące włosy, należy jeść pożywienie zawierające cynk, magnez, witaminy A,C,E, a także z grupy B i PP, biotynę oraz siarkę. Znajdują się one w żółtku jajka, kapuście, brukselce, cebuli, czosnku i kalafiorze. Należy też jeść mini- kamiennych żarnach. Ma on przede wszystkim właściwości regenerujące i nawilżające. Jest naturalnym antyoksydantem, który opóźnia procesy starzenia się, a także chroni włosy przed niekorzystnym oddziaływaniem promieni słonecznych. Sprawia, że stają się mocniej- mum 100 g dziennie mięsa lub ryb, bo ich białko jest potrzebne do budowy nowych włosów. sze, łatwiej się rozczesują. Olejek arganowy warto stosować przy takich problemach jak łupież, sucha skóra głowy czy rozdwajające się końcówki. Regularnie wcierany zarówno w skórę głowy, jak i we włosy daje widoczne efekty już po kilku tygodniach. REKLAMA PILOXIDIL i problem z głowy Minoxidilum. Płyn na skórę głowy, 20 mg/ml Lek przeciwko wypadaniu włosów typu androgenowego dla kobiet i mężczyzn. dozownik ułatwiający stosowanie przy długich włosach do nabycia w aptece bez recepty nie przetłuszcza włosów bez zapachu PRZECIWWSKAZANIA: Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, ciąża i okres karmienia piersią, schorzenia skóry, nadciśnienie DAWKOWANIE I SPOSÓB UŻYCIA: Lek stosuje się wyłącznie zewnętrznie, 2 razy dziennie po 1 ml płynu na skórę głowy. Podmiot odpowiedzialny: Chemical Research, Consulting & Production Przed użyciem zapoznaj się z treścią ulotki, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu 15 życiu lub zdrowiu s tref a zd ro w ia ma my i d z i ec ka PRZEDSZKOLAK bez infekcji Powrót dziecka do przedszkola dla wielu rodziców oznacza jedno: nadszedł czas walki z infekcjami. Jak chronić malucha przed chorobami? W jaki sposób wzmacniać jego układ odpornościowy? Oto kilka rad, które wyjdą dziecku na zdrowie. Tekst: Magdalena Wojnowska D ziecko w wieku przedszkolnym ma prawo chorować sześć-osiem razy w roku i jest to całkiem normalne. Do 12. roku życia kształtuje się bowiem jego układ immunologiczny, który zanim osiągnie pełną dojrzałość, musi nauczyć się reagowania na wirusy i bakterie oraz wyprodukować przeciwciała. To naturalny i najlepszy sposób nabywania odporności, którego nie zastąpi podawanie szczepionek. Nie oznacza to jednak, że nie możemy wspomagać układu odpornościowego dziecka. Stosując naturalne metody, uchronimy je przed poważniejszymi i częstszymi infekcjami, niosącymi ze sobą ryzyko groźnych powikłań. ZBILANSOWANA DIETA Dla wzmacniania odporności ważne jest to, co dziecko je, dlatego jego dieta musi być zbilansowana, a posiłki regularne. W jadłospisie przedszkolaka powinny znaleźć się: Warzywa i owoce zawierające witaminę C, która wpływa na wzrost i sprawność komórek odpornościowych typu T i B. Jej duże ilości znajdują się w owocach cytrusowych, czarnej porzeczce, zielonej papryce, ziemniakach, na- CZY WIESZ, ŻE... Mechanizmy obronne organizmu są wspierane przez różne preparaty immunostymulujące dostępne w aptece bez recepty. Najbardziej znane to wyciągi roślinne z czosnku, aloesu, jeżówki, czarnego bzu czy z dodatkiem aronii. Polecane są również oleje rybie, np. olej z wątroby rekina czy dorsza. W przypadku częstych i nawracających infekcji dziecka warto skonsultować stosowanie preparatów z pediatrą. 16 tce pietruszki oraz suszonych morelach, brzoskwiniach i żurawinie. Żywność bogata w witaminę A, która uszczelnia błony śluzowe górnych dróg oddechowych, utrudniając w ten sposób zarazkom przeniknięcie do komórek. Jej bogatym źródłem są produkty mleczne, masło, tłuste ryby (makrela, sardynki, halibut, łosoś). W produktach roślinnych witamina A występuje w postaci barwnika beta-karoten. Jest on obecny w dyni, marchwi, szpinaku i pomidorach. Produkty zawierające cynk, selen i żelazo, które wzmacniają system obronny organizmu. Cynk znajdziemy w ziarnach zbóż, kaszy gryczanej, jajach, chudym mięsie, rybach i pestkach dyni. W selen bogate są orzechy brazylijskie, tuńczyk, nasiona słonecznika, czosnek i cebula, natomiast duże ilości żelaza mają czerwone mięso, brokuły, brukselka, fasola szparagowa i buraki. Kefiry i jogurty wzbogacone o probiotyki, czyli bakterie kwasu mlekowego, które korzystnie zmieniają florę bakteryjną jelit i stymulują układ odpornościowy. Źródłem dobroczynnych bakterii są też kapusta kiszona oraz kiszone ogórki. W okresie jesienno-zimowym należy podawać dziecku dużo ciepłych płynów w formie zup czy herbatek owocowych i ziołowych. Rozgrzany od wewnątrz organizm będzie mniej podatny na infekcje. Zawsze też możemy sięgnąć po sprawdzone babcine sposoby, takie jak syrop z czosnku i cebuli, miód czy sok z malin, które wzmocnią odporność dziecka. ROZSĄDNE HARTOWANIE Nabywaniu odporności oraz usprawnianiu mechanizmów regulujących temperaturę ciała służy hartowanie. Jego podstawą są codzienne, przynajmniej dwugodzinne spacery – nie tylko wtedy, gdy pogoda jest wymarzona. Jeśli dziecko będzie odpowiednio ubrane, ruch i zabawy na deszczu mu nie zaszkodzą, lecz przeciwnie – zetknięcie się organizmu z niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi pozytywnie wpłynie na jego wydolność. Tylko skrajne temperatury (poniżej –10°C i powyżej 35°C) i intensywne opady są przeszkodą do wyjścia na dwór. Dziecko zahartują także krót- kotrwałe, naprzemienne z ciepłymi zimne kąpiele pod prysznicem. re jeśli jest zbyt suche i ciepłe, utrudnia oddychanie, co w konsekwencji prowaPAMIĘTAJ dzi do chorób układu odPrzebywanie na świeżym ODPOWIEDNI UBIÓR dechowego. Niech dopowietrzu, nawet gdy I ZDROWY SEN brym nawykiem stanie pogoda nie jest słoneczna, Przyczyną częstszych insię codzienne wietrzenie przyczynia się do hartowania fekcji może być nieoddomu. Świeże powietrze organizmu. Dlatego warto powiedni ubiór i związanie tylko ożywi umysł, ale zabierać dziecko na długie spacery lub pozwalać mu ne z tym przegrzewanie także pomoże pozbyć się biegać na zewnątrz dziecka. Za ciepło ubrany drobnoustrojów z najbliżz kolegami. przedszkolak szybciej się poci szego otoczenia przedszkoi nie ma możliwości swobodnelaka. go ruchu. Najlepszym rozwiązaniem tego problemu jest ubieranie malucha na tzw. HIGIENICZNY TRYB ŻYCIA cebulkę. W razie potrzeby można zdjąć jedną Gdy maluch jest w przedszkolu, nie mamy możlub dwie warstwy odzieży. Sprawność układu liwości dopilnowania, by postępował zgodnie odpornościowego obniża także przemęczenie, z zasadami higieny. Dlatego tak ważne jest, aby dlatego zapewnijmy maluchowi odpowiednią od najmłodszych lat wyjaśniać dziecku, jak przeilość snu. Wyspane i wypoczęte dziecko to zdronoszą się zarazki i czego musi unikać, jeśli chce we dziecko. być zdrowe. Nauczmy je mycia rąk przed posiłkiem i po skorzystaniu z toalety oraz wytłumaczWYWIETRZONY DOM my, że należy zasłaniać buzię podczas kasłania, Aby dziecko mniej chorowało, zadbajmy o odpokichania czy ziewania. Przedszkolak powinien wiednią temperaturę pomieszczeń, która niezamieć świadomość tego, że kontakt z chorymi róleżnie od pory roku powinna wynosić 18-20°C. wieśnikami oraz picie napojów z tego samego Pamiętajmy także o nawilżaniu powietrza, któkubka może skutkować chorobą. REKLAMA 17 s tref a zd ro w ia ma my i d z i ec ka KIEDY DZIECKO się jąka Zdarza się, że gdy dziecko ma kłopoty z mową, poprawiamy je, każemy mówić wolniej lub udajemy, że nic się nie dzieje. Jednak żadna z tych metod nie pomaga dziecku. O tym, co robić, kiedy się jąka, rozmawiamy z prof. zw. dr hab. Jagodą Cieszyńską-Rożek. Angelika Zdankiewicz: Czy jąkanie można nazwać chorobą? Prof. zw. dr hab. Jagoda Cieszyńska-Rożek: Unikam tego typu określeń, bo mogą wywoływać myślenie, że skoro niepłynność mowy, popularnie zwana jąkaniem, jest chorobą, to należy szukać jakiegoś leku. Tak nie jest. Trudności z płynnym wypowiadaniem się to, ogólnie rzecz ujmując, zaburzenia komunikacji językowej. A.Z.: Jakie są przyczyny tego typu zaburzeń? J.C.R.: Przyczyny niepłynności mowy mogą mieć różne źródła. Często obserwowana jest niepłynność w rodzinie, co może oznaczać uwarunkowania genetyczne. Najczęściej u dzieci jąkających się obserwuję zaburzenia lateralizacji, czyli kształtowania się dominacji jednej części ciała nad dru- gą, polegające m.in. na leworęczności, ale też lewooczności lub uszności przy dominacji ręki prawej. Z badań wynika, że aż 90 proc. osób z niepłynnością jest lewousznych. Z wywiadów wiem również o obciążeniach okołoporodowych, niedotlenieniach oraz o przyjmowaniu niektórych leków przez ciężarne kobiety. Najczęściej są to leki uspokajające. A.Z.: Czy są dzieci, które mogą mieć predyspozycje do jąkania się? J.C.R.: Przedłużający się czas kształtowania lateralizacji, czyli dominacji jednej części ciała nad drugą, może mieć wpływ na zaburzenia komunikacji językowej, w tym na niepłynność. Dzieci mające zaburzenia napięcia mięśniowego w okresie niemowlęctwa także są narażone na zakłócenie rozwoju mowy. 18 A.Z.: Na jakim etapie rozwoju dziecka najczęściej objawia się jąkanie? J.C.R.: Pierwsze zaburzenia mowy, charakteryzujące się powtarzaniem sylaby, np. za-za-zabawki, lub głoski, np. pppodwórko, mogą pojawić się około drugiego roku życia. Wówczas całkowicie niesłusznie są określane jako „jąkanie rozwojowe”. Są dzieci, u których pierwsze objawy jąkania pojawiają się około trzeciego, czwartego roku życia. Rodzice łączą to ze stresem związanym z przedszkolem, ale zwykle u tych dzieci już wcześniej widać symptomy zakłóceń rozwoju motorycznego. Oznacza to niską sprawność manualną, niechęć do wykonywania naprzemiennych ruchów (pedałowanie na rowerku) oraz kłopoty z pionizacją języka (uniesieniem czubka języka do wałka dziąsłowego). A.Z.: Czy częsty kontakt z telewizją, multimediami może mieć wpływ na tego typu zaburzenia? J.C.R.: Najnowsze badania pokazały, że zbyt wczesny kontakt z wysokimi technologiami negatywnie wpływa na kształtowanie się systemu językowego, ale także wszystkich możliwości intelektualnych zależnych od rozwoju lewej półkuli mózgu. W domu, w którym telewizor włączony jest przez cały dzień, w tym samym czasie dziecko korzysta z komputera lub gra, wykorzystując telefon komórkowy lub tablet, nie ma żadnych warunków do rozwoju funkcji językowych. Mózg dziecka nie jest w stanie przetworzyć takiej ilości bodźców dźwiękowych. Najpierw blokowane są informacje językowe, bo one najpóźniej rozwinęły się w ewolucji. Dziecko skupia się na dynamicznych obrazach, co skutkuje późniejszymi problemami w nauce czytania i pisania. Widać także nadmierne zainteresowanie dziecka reklamami, wybiórcze słuchanie takich przekazów, z wyraźnym brakiem reakcji na mowę otoczenia. A.Z.: Po jakim czasie rodzice powinni zgłosić się z dzieckiem do logopedy? J.C.R.: Należy jak najszybciej reagować, by zapobiec utrwaleniu się jąkania. Warto zastosować się do rad logopedy, który zasugeruje, jak postępować w sytuacji pojawiających się zająknięć. A.Z.: Jakie są metody pracy z dzieckiem, które się jąka? J.C.R.: Istnieją różne metody pracy, ale odwołam się tylko do tych przeznaczonych małym dzieciom od drugiego do piątego roku życia. Zespół moich koleżanek z Katedry Logopedii i Zaburzeń Rozwoju oraz logopedów pracujących metodą krakowską, której głównym założeniem jest nauka czytania sylabami, ma spore doświadczenia w pracy z małymi dziećmi. Najważniejsze w terapii jest wspieranie funkcji rozwojowych, czyli prowadzenie systemowej stymulacji wykorzystującej: program słuchowy (codziennie, w słuchawkach), ćwiczenia oddechowe (jak śpiew lub gra na flecie oraz czytanie i powtarzanie) i spostrzegania wzrokowego, ćwiczenia dużej i małej motoryki oraz pamięci. Ważne są też stymulacje lewej półkuli mózgu (szeregi, sekwencje, układanie klocków według wzorów) oraz nauka czytania („Kocham czytać” i „Sylaby inaczej”). oddzielnie, tylko zawsze nadawane jest im znaczenie, które ułatwia dziecku zapamiętanie materiału i przyspiesza naukę czytania. A wczesne opanowanie czytania kodu pisanego pozwala dziecku poznać materię języka. A.Z.: Czy jąkanie można całkowicie wyleczyć? J.C.R.: Małe dzieci, z którymi pracowałam gdy miały 3-4 lata, są obecnie dorosłymi osobami i nie mają problemów z płynnością. Ale gdy ćwiczenia rozpoczyna się zbyt późno, zdarza się, że w sytuacji dużego stresu jąkanie powraca. Czas terapii zależy od głębokości zaburzeń i wieku dziecka. Im później rozpoczynamy pracę, tym dłużej ona trwa. Wiem, że nie każdy logopeda chce pracować z trzylatkiem. Szkoda, bo to najlepszy czas i dzieci ćwiczą, bawiąc się. Pierwsze zaburzenia mowy, charakteryzujące się powtarzaniem sylaby, np. za-za-zabawki, lub głoski, np. pppodwórko, mogą pojawić się około drugiego roku życia. Wówczas całkowicie niesłusznie określane są jako „jąkanie rozwojowe”. A.Z.: Czy symultaniczno-sekwencyjna metoda czytania, czyli jedna z 17 technik metody krakowskiej, której jest Pani autorką, wskazana jest dla dzieci jąkających się? J.C.R.: Wszystkie dzieci z zaburzeniami komunikacji językowej uczą się czytać sylabami. Symultaniczno-Sekwencyjna Nauka Czytania® wspiera budowanie prawidłowej mowy dzięki temu, że zapis zatrzymuje wypowiedź w czasie. Sylaby nie są poznawane w izolacji, 19 A.Z.: Jak rodzice powinni postępować z dzieckiem, które zaczęło się jąkać? J.C.R.: Najważniejsze to uświadomienie rodzicom faktu, że dziecko szybko orientuje się, że ma problem z mówieniem, a udawanie, że tego nikt nie zauważył, jest bardzo niekorzystne. Nie mówimy wszak o rzeczach, które są złe lub nieakceptowane. Dlatego dzieci często myślą, że ich problem z mową to coś złego. Pytają na przykład, czy św. Mikołaj wie, że one nie potrafią ładnie mówić. Warto dziecku powiedzieć, że dostrzegliśmy ten kłopot i spróbujemy wszyscy się z tym zmierzyć. Często tłumaczyłam dzieciom, że to język nie potrafi czegoś powiedzieć, a my go nauczymy. Ważne jest zdjęcie z dziecka poczucia winy i pokazanie, że wiele osób ma taki problem i nie jest to nic złego. Nie wolno prosić: mów powoli, ani też mówić za dziecko. Koniecznie trzeba zwolnić nieco tempo własnej mowy, nie pośpieszać dziecka przy jedzeniu i ubieraniu, zapewnić mu 12-godzinny nocny sen, wyeliminować z życia rodziny (dopóki dziecko nie pójdzie spać) telewizję, komputer, tablet, gry w telefonie komórkowym, wprowadzić zajęcia ruchowe na świeżym powietrzu (rowerek, spacery). Aby poprawić oddech, warto pójść z dzieckiem na pływalnię, a jeśli nie będzie to możliwe – spróbować uczyć się z dzieckiem gry na flecie (chodzi o długą fazę wydechu). Można też wspólnie śpiewać, uczyć czytania sylabami. Warto wprowadzić ćwiczenia „Słucham i uczę się mówić”, które wykorzystują technikę przedłużonego czasu trwania sylaby. Polecam prowadzić też ćwiczenia manualne, jak rysowanie i pisanie, ponieważ sprawność manualna często przekłada się na umiejętności artykulacyjne. Ważne jest też to, by wyeliminować z diety biały cukier, napoje gazowane i dosładzane, bo powodują nadmierne pobudzenie i rozkojarzenie uwagi. Jeśli niepłynność będzie się utrzymywać, trzeba skorzystać z pomocy logopedy. Prof. zw. dr hab. Jagoda Cieszyńska-Rożek, kierownik Katedry Logopedii i Lingwistyki Edukacyjnej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, dyrektor merytoryczna Centrum Metody Krakowskiej s tref a zd ro w ia ma my i d z i ec ka Mleko na początek To ważna zmiana w życiu dziecka. Niemowlę, które dotąd piło mleko mamy, musi się przyzwyczaić do nowego sposobu karmienia. Jedno jest pewne: modyfikowane mieszanki dostarczą mu równie cennych składników. Tekst: Anna Nalikowska P ierwsze mleko z butelki najlepiej wprowadzać „na zakładkę”, czyli jeszcze karmiąc piersią, stopniowo oswajać dziecko z nieznanym dotychczas smakiem. To przejście na nowy sposób karmienia odbywa się u wielu niemowląt w innym czasie. Rodzaj mleka musi być dostosowany do ich indywidualnych potrzeb. Dlatego wybór dobrze jest skonsultować z opiekującym się dzieckiem pediatrą. Lekarz dobierze mieszankę odpowiednią do wieku malucha, a jeśli ma on np. alergię lub jest wcześniakiem, doradzi mieszanki specjalne. CO W NIM JEST Gdy zostanie trochę mieszanki, można ją ponownie podgrzać Mit. Niedopite resztki mleka zawsze należy wylać. Ich ponowne podanie grozi zatruciem pokarmowym. Mleko modyfikowane powstaje na bazie mleka krowiego, ale zostaje ono poddane technologicznej obróbce, by upodobnić skład do takiego, jaki zawiera mleko matki. Mleko modyfikowane ma obniżoną zawartość białka, za to jest wzbogacone w witaminy (m.in. A, C, D, E) i mikroelementy, np. żelazo, selen oraz laktozę (cukier mleczny). Mieszanki mleczne to także cenne źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych, ważnych dla rozwoju układu nerwowego dziecka. Niektóre z nich zawierają probiotyki, czyli szczepy pożytecznych bakterii (Lactobacillus, Bifidobacterium), które wzmacniają odporność malucha, zapewniają prawidłową pracę jelit, chronią przed zaparciami czy biegunką. Dostępne są też wersje mleka z prebiotykami, czyli składnikami pobudzającymi wzrost lub aktywność korzystnych dla organizmu bakterii obecnych w jelicie grubym. Proporcje mieszanki i wody muszą być takie, jak podano w instrukcji Fakt. Jeśli dodamy do wody za dużo preparatu, mleko będzie ciężkostrawne, a wtedy niemowlę będzie je źle tolerować. Przede wszystkim dostosowane do wieku niemowlęcia, by niedojrzały jeszcze układ pokarmowy otrzymał niezbędne na danym etapie rozwoju składniki. Jeśli dziecko za wcześnie dostanie mieszankę przeznaczoną dla starszego malucha, skończy się bólem brzucha lub kolką. Jak zalecają PIERWSZE MLEKO FAKTY I MITY Miarą właściwego karmienia jest prawidłowy przyrost masy ciała Fakt. Dziecko, które dostaje każdego dnia porcję mleka dostosowaną do wieku z uwzględnieniem jego indywidualnych potrzeb i apetytu, dobrze się rozwija. KTÓRE WYBRAĆ 20 eksperci z Instytutu Matki i Dziecka oraz Centrum Zdrowia Dziecka, dzieciom do 6. miesiąca życia podaje się tzw. mleko początkowe (oznaczone na opakowaniu cyfrą 1), od 7. miesiąca – mleko następne (cyfra 2). Po skończeniu roku malec przechodzi na mieszanki oznaczone jako junior. JAKI PROBLEM, TAKIE MLEKO Jeśli dziecko ma skłonność do alergii, sięgamy po mieszanki z symbolem HA lub napisem „hipoalergiczne”, w których białko jest bardziej rozdrobnione niż w innych składach, więc istnieje mniejsze ryzyko uczulenia. Mleko antyrefluksowe zaś – oznaczone na opakowaniu symbolem AR – zapobiega ulewaniu się pokarmu. Dzięki znajdującym się w nim substancjom zagęszczającym (np. skrobia ziemniaczana, mączka chleba świętojańskiego) pokarm nie cofa się z żołądka do buzi dziecka. Wcześniak także wymaga specjalnego mleka, jest ono bardziej kaloryczne oraz zawiera więcej białka i minerałów. Jest dostępne niemal wyłącznie na receptę. UWAGA! 1.Zawsze sprawdzaj na opakowaniu mleka termin przydatności do spożycia, a otwartą i niewykorzystaną mieszankę po miesiącu wyrzuć. 2.Do przyrządzenia mleka modyfikowanego najlepiej używaj butelkowanej niegazowanej wody z atestem dla niemowląt. 3.Nie zmieniaj dziecku rodzaju mieszanki bez wyraźnej potrzeby, chyba że ma jakieś niepokojące objawy: wzdęcia, kolkę, biegunkę, wysypkę. Wtedy koniecznie skonsultuj to z pediatrą. Pragniesz chronić swoje maleństwo Najlep Najlepsza ochrona to karmienie piersià. Kiedy karmiłaÊ piersià, Twój pokarm dawał dziecku naturalnà ochron´. Teraz stajesz przed to Twó dylematem, które mleko nast´pne wybraç dla swojego maluszka. dylem decyzja. Dlatego w tym momencie warto zaufaç Nestlé. To wa˝na wa Ju˝ od 145 lat wiedzà i doÊwiadczeniem wspieramy mamy na całym Êwiecie. To właÊnie z troski o zdrowy rozwój dzieci powstało NAN Pro 2. Êwieci Jedyne mleko, które zawiera aktywne bakterie Bifidus BL , takie jak Jedyn mleku mamy, oraz immunoskładniki , które pomagajà wspieraç w mle naturalnà odpornoÊç dziecka. NAN Pro 2 jest po to, aby Ci pomóc. n atura Wa˝ne: Producent Wa˝ne: P mleka Nestlé rekomenduje karmienie piersià, które jest najbardziej w∏aÊciwym i najtaƒsz najtaƒszym sposobem ˝ywienia niemowl´cia. Centru trum m Informacji dla Rodziców Nestlé Nutrition, ul. Łódzka 153, 62-800 Kalisz, tel. 801 333 000, Centrum www.mle www.mleko-nan.pl 21 s tref a zd ro w ia s e n io r a Nie taki komputer straszny, jak się wydaje Obsługa komputera to tylko pozornie czarna magia znana młodszemu pokoleniu. Seniorzy także mogą surfować po internecie i cieszyć się dobrodziejstwami cyfrowego świata! Tekst: Magdalena Wojnowska W XXI wieku, gdy nowe technologie królują, a komputer i internet stały się oknem na świat, osoby po 50. roku życia mogą czuć się zagubione. Niepotrzebnie. Obecnie seniorzy mają wiele możliwości, by stawiać pierwsze kroki w wirtualnej rzeczywistości. Warto z nich skorzystać, gdyż umiejętność obsługi komputera ułatwia życie i zwiększa szanse na rynku pracy. Ale nie tylko. POZNAJ KORZYŚCI Umiejętność obsługi komputera i internetu to przede wszystkim dostęp do nieograniczonej wiedzy – można śledzić bieżące informacje z kraju i ze świata, korzystać ze słowników, poznawać inne kraje bez wychodzenia z domu. To również forma rozrywki, bo przez internet można oglądać filmy (i to chwilę po premierze w kinie), słuchać radia (większość rozgłośni ma swoje strony internetowe z możliwością odsłuchu), a także muzyki, czytać cyfrowe wersje magazynów i innych publikacji. Dzięki komputerowi można rozwijać swoje pasje – w sieci znajdują się informacje prawdopodobnie na wszystkie tematy, jakie dotychczas wymyślił człowiek. Komputer to także wygoda – dziś za jego pomocą mamy możliwość załatwienia wielu bieżących spraw, jak opłacenie rachunku, zdobycie potrzebnych druków czy formularzy, zarejestrowanie się w specjalistycznej przychodni, a nawet zrobienie zakupów, które kurier przyniesie do domu. Mimo obiegowych opinii, że komputer i internet zaburzają więzi międzyludzkie, dla seniorów są bardzo pomocne. Dzięki sieci mają oni możliwość poznać ludzi o podobnych zainteresowaniach (jeśli np. jest się samotnym seniorem) czy odnaleźć przyjaciół z czasów młodości. A jeśli rodzina wyjechała do innego miasta czy kraju, można z nią w łatwy i – co ważne – tani czy wręcz bezpłatny sposób utrzymywać stały kontakt. LATARNICY POMOGĄ Z cyfrowym wykluczeniem ludzi starszych walczą instytucje i organizacje odpowiedzialne za politykę społeczną państwa. Pod koniec 2011 r. z inicjatywy Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji oraz stowarzyszenia „Miasta w Internecie” ruszyła akcja Polska Cyfrowa Równych Szans, której celem jest wspieranie działań na rzecz podnoszenia cyfrowych kompetencji dorosłych Polaków z pokolenia 50+ w ich lokalnych środowiskach. Misję wprowadzania seniorów w cyfrowy świat powierzono latarnikom, tj. animatorom, którzy organizują szkolenia i warsztaty w bibliotekach, remizach OSP, telecentrach i innych, pomagają przełamać lęk, uczą korzystania z komputerów i internetu oraz pokazują, że nowe technologie SENIOR BLOGER Blog to rodzaj strony internetowej, która jest elektroniczną formą pamiętnika, w którym autor chronologicznie umieszcza swoje wpisy. Najstarszą polską blogerką jest Kika Szaszkiewiczowa, która ma obecnie 96 lat i prowadzi blog „Moje pierwsze 100 lat” pod adresem: www.szaszkiewiczowa.eu. Nie tylko rodzina może się teraz zapoznać z historią życia seniorki, ale cała Polska. PRZYDATNE LINKI Portale informacyjno-rozrywkowe dla seniorów •www.senior.pl •www.bycseniorem.pl •starszakiplus.pl 22 otwierają wiele możliwości. Obecnie w Polsce działa już 2614 certyfikowanych Latarników Polski Cyfrowej. Informacje na temat inicjatyw podejmowanych przez wolontariuszy w ramach programu można uzyskać, dzwoniąc pod numery telefonu: +48 14 628 42 10, +48 14 688 80 12, lub wchodząc na stronę www.latarnicy.pl. UTW I KLUBY SENIORA Z ofertą kursów komputerowych naprzeciw seniorom wychodzą również uniwersytety trzeciego wieku, które organizują zajęcia zarówno na poziomie podstawowym, jak i zaawansowanym. Na tego typu szkoleniach osoby po 50. roku życia poznają zasady działania komputera, redagują dokumenty w edytorach tekstu, wyszukują informacje w internecie, zakładają skrzynkę e-mailową itp. Zainteresowani kursami powinni zgłosić się do jednej z takich organizacji w swoim mieście i dowiedzieć się, jakie są warunki uczestnictwa oraz ich koszt. Podobne zajęcia komputerowe organizują kluby seniora działające przy domach kultury, kościołach oraz osiedlowych stowarzyszeniach. Wrzesień to dobry moment, by podjąć decyzję o uczestniczeniu w tego rodzaju zajęciach, ponieważ warsztaty ruszają najczęściej wraz z początkiem roku szkolnego. WSPARCIE NAJBLIŻSZYCH Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby to wnuki nauczyły babcię lub dziadka obsługi komputera. Zajęcia z bliskimi w zaciszu domowym mogą być dobrym rozwiązaniem dla tych seniorów, którzy mają obawy przed skorzystaniem z innych dostępnych form pomocy. Przy wyborze takiego systemu nauki warto jednak postawić na regularność spotkań przy komputerze, tak aby osoba starsza miała szansę utrwalenia zdobytych umiejętności. Dodatkowo obie strony mogą na tym skorzystać – wspólnie spędzony czas umocni rodzinną więź, wniesie do niej cierpliwość, szacunek i tak ważną w relacjach wyrozumiałość. 23 s tref a zd ro w ia s e n io r a MENOPAUZA POD KONTROLĄ Klimakterium coraz rzadziej jest tematem tabu. Otwarcie mówią o niej znane osoby, takie jak Oprah Winfrey czy Whoopi Goldberg. Tekst: Katarzyna Zielonka N a jej temat pisze się książki naukowe, ale także pełne humoru spektakle, takie jak „Klimakterium i już” Teatru Capitol w Warszawie. Aktorka komediowa Roseanne Barr na łamach amerykańskiego „Newsweeka” ma własną rubrykę, w której do tematu podchodzi z przymrużeniem oka. Okazuje się bowiem, że ten czas w życiu kobiety wcale nie musi być przygnębiający i szary. Wbrew pozorom nie oznacza też końca kobiecości. Zamiast martwić się i „celebrować” to, co złe i nieuniknione, warto działać! Istnieje dziś wiele sprawdzonych i skutecznych metod radzenia sobie z menopauzą. JAK JĄ ROZPOZNAĆ Okres menopauzy przypada pomiędzy 44. a 55. rokiem życia kobiety. Głównym objawem jest zanik miesiączki. Zmienia się także stężenie hormonów płciowych produkowanych w jajnikach (estrogen i progesteron), co z kolei powoduje zmiany w produkcji hormonów przez przysadkę mózgową. Stąd nierównowaga hormonalna i objawy menopauzalne, takie jak nadmierna nerwowość, potliwość i uderzenia gorąca, problemy ze snem, suchość pochwy, utrata jędrności skóry. Ponadto niedobór hormonów produkowanych w jajnikach jest przyczyną zmian naczyniowych, odpowiada również za większą zapadalność na osteoporozę oraz zaburzenia w metabolizmie lipidów i węglowodanów. U LEKARZA Wiele kobiet, chcąc złagodzić uciążliwe napady gorąca i złe samopoczucie, decyduje się na hormonalną terapię zastępczą (HTZ). Metoda ta budzi jednak kontrowersje. Według niektórych doniesień sztuczne uzupełnianie niedobo- BĄDŹ NADAL AKTYWNA Zdaniem lekarzy okres menopauzy jest dla wielu kobiet momentem największej efektywności zawodowej, a także samoświadomości. Dlatego warto ten czas dobrze wykorzystać. W różnych częściach Polski działają kluby seniora (www.bazy.ngo.pl), w których osoby będące na emeryturze mogą nieodpłatnie korzystać z różnego rodzaju zajęć i kół zainteresowań. 24 ZADBAJ O EMOCJE Gwałtowne zmiany hormonalne odbijają się na psychice. Z mężem, nawet jeśli można rozmawiać o wszystkim, o klimakterium raczej będzie trudno. A często właśnie możliwość zwierzenia się bywa pomocna i poprawia samopoczucie. Jeśli nie z koleżankami, można to zrobić anonimowo na licznych forach dyskusyjnych poświęconych menopauzie, np. na www.gazeta.pl lub www.forumginekologiczne.pl. Na poprawę nastroju dobrze wpływa także sport: pływanie, fitness, bieganie. Wiek nie jest przeszkodą – jedna z uczestniczek wrocławskiego maratonu ma 61 lat! Świetnie się czuje i wygląda. Bywa jednak i tak, że przygnębienie powoduje całkowity brak siły do działania. Warto zastanowić się wówczas nad wizytą u psychologa. ru hormonów płciowych może zwiększać ryzyko zachorowań m.in. na nowotwór sutka. Warto porozmawiać o tym z lekarzem ginekologiem i wspólnie z nim podjąć decyzję o podjęciu terapii hormonalnej lub o alternatywnej metodzie zastępczej. Jest to terapia estrogenami roślinnymi, tzw. fitoestrogenami. Bogate w te składniki są np. rośliny strączkowe, daktyle, granaty, siemię lniane, ziarna soi i słonecznika oraz ich kiełki. Zawiera je w dużej ilości także pluskwica – bylina, która zmniejsza nerwowość oraz wydzielanie hormonu luteinizującego LH (w nadmiarze przyczynia się on do kołatania serca i zawrotów głowy). W aptekach dostępne są wyciągi z tych roślin w postaci kapsułek lub płynów do picia. Wysoką skuteczność w łagodzeniu nieprzyjemnych objawów menopauzy mają również napary z lipy, szałwii, nagietka, a także czerwonej koniczyny. Ważne, by wcześniej skonsultować się z lekarzem, bo np. preparaty z soją nie są wskazane dla kobiet po przebytym nowotworze piersi i trzonu macicy. JOGA HORMONALNA Wiele kobiet na całym świecie, także w Polsce, praktykuje jogę hormonalną. Zestaw ćwiczeń opracowała Brazylijka Dinah Rodrigues, korzystając z tradycyjnej hatha-jogi oraz jogi kundalini (zwraca się w niej głównie uwagę na oddech i aspekty medytacyjne). Dinah wybrała takie asany (pozycje w jodze), które stymulują pracę gruczołów odpowiedzialnych za pracę kobiecych hormonów, czyli jajników, tarczycy, nadnerczy i przysadki. Badania prowadzone przez prekursorkę jogi hormonalnej pokazały, że u pań, które regularnie ją ćwiczą, poziom estrogenów podniósł się o 100, a u niektórych o 200 procent. To z kolei zapobiega zmianom w produkcji stymulujących hormonów przez przysadkę, co objawia się z reguły złym samopoczuciem. Skąd taki efekt? Ćwiczenie odpowiednich asan i oddychanie specjalną techniką powoduje, że narządy wewnętrzne są masowane. W ten sposób organizm reguluje wydzielanie żeńskich hormonów. Warto dodać, że zestaw ćwiczeń nie jest trudny i został dostosowany do osób w różnym wieku. Większość kobiet, które regularnie praktykują jogę hormonalną, mówi, że dzięki praktyce nie odczuwa typowych dolegliwości Hormony żeńskie chronią serce i kości. Kiedy ich poziom spada, organizm kobiety jest narażony na osteoporozę i choroby układu naczyniowego. menopauzalnych. Ponadto joga wpływa dobroczynnie na jędrność ciała, wzmacnia mięśnie, ma też silne działanie relaksujące. Wiele kobiet ćwiczy jogę przed wystąpieniem menopauzy, aby ją opóźnić. Więcej o ćwiczeniach można poczytać w książce „Joga hormonalna” Dinah Rodrigues (wyd. Kos). ODPOWIEDNIA DIETA Hormony żeńskie chronią serce i kości. Kiedy ich poziom spada, organizm kobiety jest narażony na osteoporozę i choroby układu naczyniowego. Poza tym w starszym wieku zwalnia metabolizm, przez co znacznie trudniej jest utrzymać zgrabną sylwetkę. A warto. Ona także świadczy o atrakcyjności i może być powodem do dumy czy wysokiej samooceny. Najlepiej jeść 4-5 niedużych posiłków, by „podkręcać” przemianę materii. W diecie nie powinno zabraknąć mleka, maślanki czy twarogu, które są źródłem wapnia i fosforu (będących budulcem kości). Co drugi dzień warto sięgnąć po rybę, taką jak makrela, szprotki czy tuńczyk. Tłuste ryby zawierają bowiem nienasycone kwasy omega, które pomagają obniżyć cholesterol i korzystnie wpływają na układ krążenia. Dieta powinna zawierać też dużo warzyw, które są źródłem przeciwutleniaczy zwalczających wolne rodniki i opóźniających procesy starzenia. Warto włączyć do codziennego menu soję i jej przetwory (ser, tzw. tofu, oraz mleko sojowe), a także orzechy i nasiona słonecznika oraz dyni – zawierają dużo witaminy B i magnez, które dobrze wpływają na pracę mózgu. Czego należy unikać? Przede wszystkim dań, które są ostro przyprawione. Pieprz i papryka rozszerzają naczynia krwionośne i nasilają odczuwanie nieprzyjemnych uderzeń gorąca. Niewskazana jest także sól, bo ogranicza wchłanianie wapnia. REKLAMA Nowe wkładki TENA LADY z systemem InstaDRY™ w wariantach Extra Plus i Maxi to najszybciej chłonące wkładki TENA! Innowacyjny system InstaDRY™ błyskawiczne wchłania wilgoć i zapewnia uczucie suchości. System Fresh Odour Control™ zapobiega powstawaniu nieprzyjemnego zapachu i zapewnia świeżość przez cały dzień. Nowy anatomiczny kształt, dzięki jeszcze lepszemu dopasowaniu do kobiecego ciała, gwarantuje skuteczną ochronę nawet przy wyższym stopniu nietrzymania moczu. s tref a zd ro w ia d la każ d eg o ZAPALENIE Dokuczliwy ból głowy w okolicy nasady czoła i przedłużający się katar mogą być objawami zapalenia zatok przynosowych. W takim przypadku konieczna jest wizyta u laryngologa. Tekst: Anna Nalikowska C horoba dotyka ok. 15 proc. Polaków, najczęściej atakuje jesienią i zimą. Może mieć postać ostrą (pojawia się raz w roku i trwa krócej niż 3 tygodnie), podostrą (od 3 tygodni do 3 miesięcy) oraz przewlekłą (utrzymuje się ponad 3 miesiące i często nawraca). Nie należy leceważyć zapalenia zatok, bo nieleczone może skutkować powikłaniami, takimi jak zapalenie opon mózgowych, ropni mózgu czy przeniesienie się stanu zapalnego na narząd wzroku. ZATOKI, CZYLI CO Zatoki przynosowe mają postać przestrzeni kostnych wypełnionych powietrzem i połączonych z jamą nosa wąskimi kanalikami, zwanymi ujściami zatok. Poprzez te ujścia do zatok przepływa powietrze, a do jamy nosa wydostaje się wydzielina produkowana przez pokrywającą je błonę śluzową. Zatoki wspomagają proces oddychania poprzez podgrzewanie i nawilżanie wdychanego powietrza oraz chronią przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze środowiska: różnymi alergenami, związkami chemicznymi, kurzem, pyłem. Kiedy dochodzi od infekcji wirusowej, powstaje obrzęk błony śluzowej i stan zapalny. W efekcie wydzielina zalega w zatokach, co stwarza idealne warunki do namnażania się bakterii. To podstawowa przyczyna zapalenia zatok, a ściślej zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych (obie te przypadłości występują razem). JAK ROZPOZNAĆ OBJAWY Jednym z najbardziej charakterystycznych symptomów zapalenia zatok przynosowych i błon śluzowych jest obfity ropny katar. Cho- 26 ZATOK PRZYNOSOWYCH PRZYCZYNY, ROZPOZNANIE, LECZENIE ry odczuwa takie objawy jak wości w budowie anatomiczkatar spływający po tylnej, np. skrzywiona przePAMIĘTAJ nej ściance gardła i niegroda nosowa, polip W terapii zapalenia zatok drożność nosa, z czym w nosie czy przerost małważne jest, aby przywrócić wiąże się czasem pożowin nosowych, a takdrożność przewodów nosowych gorszenie powonienia. że zniekształcenia po i odblokować ujścia zatok. Mogą temu towarzyurazach. Najczęściej osiąga się to szyć także rozpierający farmaceutykami, które ucisk w obrębie twarzy, DIAGNOZA obkurczają błonę śluzową zmęczenie i osłabienie, LEKARSKA nosa i rozrzedzają jak również ból głowy nasiZapalenie zatok przynosowydzielinę. lający się podczas pochylania. wych rozpoznaje się zwykle na Tego typu sygnały łatwo pomylić podstawie wywiadu z chorym i baze zwykłym przeziębieniem (najczęściej dań laryngologicznych. Stan w obrębie infekcją bakteryjną), a bóle głowy z migrenojamy nosowej sprawdza się za pomocą rynowymi. Dlatego jeśli zaobserwujemy u siebie skopii poprzez umieszczenie w nosie wziernichoćby dwa z wymienionych objawów, warka pomagającego wykryć różne zmiany: obrzęto udać się do lekarza, który w razie potrzeby ki, rodzaj wydzieliny. Endoskopia z kolei polega skieruje do laryngologa. na wprowadzeniu do zatoki cienkiego wziernika ze światłowodem i mikrokamerą. Jednak baCO JE WYWOŁUJE daniem, które daje najlepsze wyniki (stosowaZapalenie zatok pojawia się często na skutek ne u osób przewlekle chorych, wymagających infekcji bakteryjnej lub wirusowej. Jeśli nie jest leczenia operacyjnego), jest tomografia komdobrze wyleczona, nawraca, a długo utrzymuputerowa. Dlaczego? Oprócz wnikliwej oceny jący się katar gęstnieje i zalega w jamie nozagrożenia samych zatok kontroluje, czy zapasowej, tworząc idealne warunki do namnażalenie nie rozprzestrzenia się np. na podstawę nia się drobnoustrojów i powstania zakażenia, czaszki czy oczodół. a w efekcie stanu zapalnego. Narażeni są szczególnie alergicy cierpiący m.in. na katar sienny, METODY LECZENIA który upośledza wentylację zatok. Wpływ na W terapii zapalenia zatok bardzo ważne jest stan zatok ma także środowisko – silnie zanieprzywrócenie drożności przewodów nosoczyszczone roztoczami kurzu, grzybami, plewych i odblokowanie ujść zatok. Dlatego leśniami, związkami chemicznymi – sprawia, że karz przepisuje farmaceutyki obkurczające alergeny atakują agresywnie, doprowadzając błonę śluzową nosa i rozrzedzające wydzielinawet do zmian zanikowych błony śluzowej. nę (mukolityki), leki przeciwhistaminowe oraz Powodem choroby bywają też nieprawidłopreparaty z ibuprofenem o działaniu przeciw- NOWOCZESNE METODY UDRAŻNIANIA ZATOK UDRAŻNIANIE HYDRODEBRIDEREM Cienki i giętki przewód jest wprowadzany do każdego zakątka zatok i dokładnie oczyszcza je ze złogów śluzu, bakterii, wirusów, wypłukując je pod ciśnieniem. BALONIKOWANIE UJŚĆ ZATOK Przez dziurkę w nosie wsuwany jest miniaturowy cewnik zakończony balonikiem. Gdy dotrze do niedrożnego kanalika zatoki, pompowane jest do niego powietrze pod wysokim ciśnieniem, a następnie wy- puszczane. I tak na całym odcinku wymagającym odblokowania. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu. FUNKCJONALNA ENDOSKOPOWA OPERACJA ZATOK Za pomocą obrazu z mikrokamery i przy użyciu specjalnych narzędzi mikrochirurgicznych udrażniane jest ujście zatok i usuwane są zmiany zapalne (np. polipy lub torbiele) z ich wnętrza. Metoda nie wymaga cięcia chirurgicznego (zatem nie pozostawia blizn). 27 JAK ZADBAĆ O STAN ZATOK? U trzymuj odpowiednią wilgotność w mieszkaniu, zwłaszcza w sezonie grzewczym – w przeciwnym wypadku błony śluzowe wysuszają się, co może prowadzić do infekcji. Dbaj o klimatyzację, regularnie oczyszczaj filtry. W nieczyszczonej klimatyzacji zagnieżdżają się grzyby i pleśnie, które – wdychane – mogą prowadzić do chorób układu oddechowego. Unikaj miejsc, w których pali się papierosy – dym papierosowy zawiera substancje toksyczne i wysusza śluzówkę. Nawilżaj drogi oddechowe, stosując inhalacje i płukanki roztworem soli fizjologicznej, a od czasu do czasu zrób wycieczkę do groty solnej lub tężni – to rozrzedza wydzielinę i ułatwia jej wydmuchiwanie. Dodatkowo dzięki soli obkurcza się błona śluzowa, a ujścia zatok udrażniają się. zapalnym. W przypadku zapalenia wywołanego alergią zaleca stosowanie miejscowo do nosa również glikosterydów. Skuteczną metodą oczyszczania zatok, która wspomaga działanie leków, jest płukanie nosa roztworem wody morskiej lub soli fizjologicznej. Jeżeli choroba ma ostry i długotrwały przebieg, wskazane jest zastosowanie antybiotyków przez 10-14 dni. Gdy chory cierpi na przewlekłe zapalenie zatok przynosowych, konieczna może być operacja. Dziś nie jest ona tak inwazyjna jak kiedyś, gdy z zatok całkowicie usuwano błonę śluzową. Medycyna dysponuje nowoczesnymi metodami udrażniania zatok. Są to funkcjonalna endoskopowa operacja zatok, tzw. balonikowanie ujść zatok oraz zabieg hydrodebriderem (więcej w ramce). Konsultacja: lek. med. Marcin Broda, specjalista otolaryngolog s tref a zd ro w ia d la każ d eg o 10 września obchodzimy Dzień Solidarności z Osobami Chorymi na Schizofrenię. Jak dużo wiemy o tej chorobie? Ile z tego jest prawdą, a ile nieprawdziwymi opiniami? Tekst: dr n. med. Sławomir Murawiec SCHIZOFRENIA CO WARTO O NIEJ WIEDZIEĆ W raz z postępem badań naukowych schizofrenia stopniowo przestaje być tak tajemniczą i niezrozumiałą chorobą, jaką była przez dziesięciolecia od czasu jej opisania przez psychiatrów na przełomie XIX i XX w. Z drugiej jednak strony nie przestaje być przedmiotem wielu nieporozumień, mitów i obaw wynikających z niezrozumienia, a osoby nią dotknięte często doświadczają stygmatyzacji i odrzucenia społecznego. NIE MA GENU SCHIZOFRENII Schizofrenia to choroba ludzi młodych. Pojawia się w ważnym momencie ich życia, kiedy decydują o swojej drodze zawodowej i związkach z innymi osobami. Przeciętny wiek zacho- CZY WIESZ, ŻE… rowania w grupie mężczyzn wynosi 15-24 lata, w grupie kobiet to 25-34 lata (daje to liczebną przewagę mężczyzn wśród wczesnych, a kobiet – wśród późnych zachorowań). Przebieg zaburzeń schizofrenicznych w ciągu życia może być różny. Są osoby, które mają kilka burzliwych epizodów psychotycznych – ale w ciągu życia funkcjonują dość dobrze, a ograniczenia związane z chorobą nie są zbyt duże. U innych stan psychiczny waha się, występują objawy psychozy, przedzielone okresami remisji. Są też osoby, u których od początku dominują objawy negatywne, a po zachorowaniu stan psychiczny i możliwości prowadzenia samodzielnego życia nie wracają do stanu sprzed choroby. Dotychczasowe wyniki badań nie wskazują, aby do wystąpienia schizofrenii mógł przyczy- 28 Schizofrenia to choroba ludzi młodych. Pierwsze objawy mogą się pojawić w okresie dojrzewania. Choroba ujawnia się w ważnym momencie życia chorego, jak podejmowanie decyzji o drodze zawodowej lub związkach z innymi. nić się pojedynczy gen. Nie istnieje gen schizofrenii. Jest to wiele genów, których wpływ jest różny i zależy od czynników środowiskowych. Zdarzają się sytuacje, w których z dwojga bliźniąt jednojajowych (a więc mających dokładnie takie same geny) choruje tylko jedno dziecko. Warto jednak wiedzieć, że geny nie działają w izolacji od czynników środowiskowych i dopiero kombinacja podatności genetycznej oraz niekorzystnych czynników środowiskowych może prowadzić do zachorowania. ŻYCIE ZE SCHIZOFRENIĄ Odpowiedź na pytanie, czy można normalnie żyć ze schizofrenią, jest dokładnie taka sama jak w przypadku innych chorób przewlekłych – nadciśnienia, cukrzycy lub chorób serca. Czy można w ich przypadku żyć normalnie? Tak, ale pod pewnymi warunkami. Jednym z nich jest stałe, systematyczne leczenie. Zasadnicze znaczenie ma regularne przyjmowanie leków przeciwpsychotycznych, które zapobiegają nawrotom psychozy i stabilizują stan chorego. Chory na nadciśnienie tętnicze ma dużą szansę znaleźć się w szpitalu, jeśli nagle odstawi leki – analogicznie jest z cierpiącym na schizofrenię. Po drugie, trzeba znać swoje ograniczenia i liczyć się z nimi. Te ograniczenia wynikają np. ze słabej tolerancji stresu, dużej wrażliwości. W związku z tym osoby chore powinny podejmować się różnych zadań życiowych metodą krok po kroku, a unikać w miarę możliwości kumulacji stresu, czyli nie podejmować wielu zadań równocześnie. W przypadku każdego znaczącego kroku życiowego, zmiany sytuacji życiowej osoby chore na schizofrenię powinny zapewnić sobie silne wsparcie psychologiczne, częstsze wizyty u psychologa lub psychiatry. w członkach rodziny, przyjaciołach, czasami sąsiadach lub innych osobach może mieć takie samo, opisane wyżej działanie pozwalające na radzenie sobie z codziennymi trudnościami i stabilizowanie funkcjonowania osoby chorej. ŻYCIE Z CHORYM NA SCHIZOFRENIĘ Żyjąc wspólnie lub mając kontakt z osobą chorą na schizofrenię, warto zastosować się do trzech istotnych wskazówek. Po pierwsze, należy uzyskać i przyswoić rzetelną wiedzę na temat tej choroby. W wielu ośrodkach ochrony GDZIE SZUKAĆ POMOCY WAŻNE WSPARCIE W sytuacjach zbyt obciążającego stresu, przekraczającego psychologiczne możliwości, może wystąpić nawrót psychozy – ale nie musi. Jeśli zawodzą i nie wystarczają własne mechanizmy psychologiczne radzenia sobie z trudną sytuacją, osoby chore mogą mimo to dać sobie radę, jeśli ktoś je wspiera. Wtedy ta osoba przejmuje część ciężaru związanego ze stresem na siebie i dlatego ciężar ten staje się możliwy do udźwignięcia przez osobę chorą, a stres – do pokonania. Z tego wynika olbrzymia waga oddziaływań psychoterapeutycznych i rehabilitacyjnych w schizofrenii. Są one możliwe do uzyskania w ramach leczenia ambulatoryjnego (poradni zdrowia psychicznego lub centrum zdrowia psychicznego), a w szczególności w psychiatrii środowiskowej (leczeniu domowym). W ramach psychiatrii środowiskowej możliwe jest zapewnienie chorym częstych wizyt, nawet raz w tygodniu, a w sytuacji kryzysu nawet codziennych. Jeśli chorzy mają takie oparcie i pomoc, udaje im się przezwyciężać trudności i unikać nawrotu psychozy. Jedną z kluczowych zalet psychiatrii środowiskowej jest fakt, że chorzy całymi latami nie wracają do szpitala i mieszkają samodzielnie. Oczywiście nie do przecenienia jest w tym aspekcie rola rodziny i osób bliskich. Możliwość znalezienia oparcia psychologicznego zdrowia psychicznego prowadzone są zajęcia zwane psychoedukacją. Warto też sięgnąć po specjalne opracowania książkowe lub broszury przygotowane dla bliskich osób chorych. Posiadanie takiej wiedzy pozwala zrozumieć osobę chorą i jej zachowania oraz uniknąć błędnych interpretacji. Jeśli np. brak aktywności, apatia, brak emocji charakterystyczne dla schizofrenii są interpretowane jako lenistwo, wyzwalają krytycyzm i wrogość – nie służy to ani osobie chorej, ani członkom jej rodziny. Ponadto krytyka, wrogie i nieprzyjemne komentarze ze strony otoczenia są jednym z czynników sprzyjających nawrotowi psychozy. Nie znaczy to jednak, że od osoby chorej nie można wymagać czy oczekiwać właściwego postępowania. Ważne jednak, aby nie reagować złością i krzykiem, bo mogą mieć bardzo niekorzystny wpływ na chorego, zwłaszcza jeśli powtarzają się często. Istotny jest też sposób komunikowania się. U osób chorych na schizofrenię często występują tzw. deficyty funkcji poznawczych – a więc pamięci, uwagi, koncentracji. Dlatego komunikacja powinna być jak najbardziej czytelna i jednoznaczna. Zdania należy formułować krótko i maksymalnie zrozumiale. Trzeba unikać wypowiedzi wzajemnie sprzecznych (np. powinieneś to zrobić, ale nie powinieneś tego robić). Możliwość znalezienia oparcia psychologicznego w członkach rodziny, przyjaciołach lub innych osobach pomaga radzić sobie z trudnościami i stabilizować codzienne funkcjonowanie osoby chorej. 29 Wybranie odpowiedniego miejsca, w którym można uzyskać fachową pomoc, zależy w dużej mierze od potrzeb osoby chorej, w tym takich czynników jak aktualna faza choroby i czas jej trwania. Większość osób z rozpoznaniem schizofrenii może być skutecznie leczona ambulatoryjnie. Tylko w określonych sytuacjach, takich jak np. psychoza o burzliwym przebiegu, zachowania samobójcze lub zagrażające innym, osoby chore wymagają czasowej hospitalizacji. W przypadku osób z pierwszym epizodem schizofrenii bardzo pomocne może być leczenie w wyspecjalizowanym ośrodku diagnostyczno-terapeutycznym przeznaczonym dla osób młodych. Ośrodki takie powstały w większych miastach w Polsce. Osoby z dłuższym przebiegiem schizofrenii powinny korzystać z jak najszerszego wachlarza dostępnych sposobów pomocy, jak wspomniana psychoedukacja i stały kontakt z lekarzem lub terapeutą. W znalezieniu odpowiedniej formy terapii w ośrodku najbliższym miejscu zamieszkania bardzo pomocny może być internet. Wystarczy wpisać w wyszukiwarce jedną z wymienionych form pomocy i miejscowość, w której mieszka chory. dr n. med. Sławomir Murawiec, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie s tref a r e la ks u www.pharmaceris.pl Litery z pól ponumerowanych od 1 do 25 utworzą rozwiązanie. Hasło czerwcowej krzyżówki to: UDANYCH WAKACJI Dziękujemy wszystkim czytelnikom za udział w konkursie! Nagrody otrzymują: Krystyna z Koniecpola, Helena z Tomaszowa Mazowieckiego, Agnieszka z Warszawy, Teresa z Warszawy, Danuta z Warszawy, Marcin z Sieradza, Urszula z Warszawy, Anna z Piekar Śląskich, Marta z Miłocina, Michalina z Płońska. Nagrody roześlemy pocztą. Nagrodą w konkursie jest 10 zestawów kosmetyków Pharmaceris: nawilżający fizjologiczny żel do mycia twarzy i oczu, lekki krem głęboko nawilżający do twarzy SPF 20, regenerujący krem przeciwzmarszczkowy do twarzy SPF 10 oraz łagodny tonik nawilżający do twarzy. Rozwiązanie krzyżówki należy przesłać pocztą do 19 września 2013 r. Pierwsze 10 osób, które we wskazanym terminie nadeślą prawidłowe rozwiązanie, otrzyma nagrodę. Korespondencję należy kierować na adres: Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA, ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa z dopiskiem: „Krzyżówka – dział marketingu” Hasło krzyżówki: Imię i nazwisko: Dokładny adres: Wyrażam zgodę na jednorazowe przetworzenie moich danych osobowych przez CF CEFARM SA, ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa, dla celów przesłania nagrody za rozwiązanie krzyżówki w magazynie „Strefa Zdrowia dla Każdego”. Jednocześnie CF CEFARM SA informuje, iż zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2002 r. nr 101, poz. 926) podanie danych jest dobrowolne, a osoba, której dane dotyczą, ma prawo dostępu do ich treści oraz ich poprawiania. Zbiór danych osobowych zebranych dla celów organizacji konkursu zostanie zniszczony niezwłocznie po jego rozstrzygnięciu. Regulamin konkursu jest dostępny w siedzibie CF CEFARM SA. nowy magazyn już od 1 października
