PL PL - Solidarność

PL
PL
PL
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
Bruksela, dnia 2.7.2008 r.
COM(2008) 418 wersja ostateczna
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY,
EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU
REGIONÓW
„Odnowione zobowiązanie na rzecz europejskiego modelu społecznego: Udoskonalenie
otwartej metody koordynacji w zakresie ochrony socjalnej i integracji społecznej”
{SEC(2008) 2153}
{SEC(2008) 2169}
{SEC(2008) 2170}
{SEC(2008) 2179}
PL
PL
1.
WPROWADZENIE
Niniejszy komunikat stanowi część komunikatu Komisji „Odnowiona agenda społeczna:
Możliwości, dostęp i solidarność w Europie XXI wieku”. Proponuje się w nim udoskonalenie
jednego z najważniejszych narzędzi wspierających rozwój socjalny w UE i państwach
członkowskich, mianowicie otwartej metody koordynacji w dziedzinie ochrony socjalnej i
integracji społecznej (w dalszej części dokumentu – „OMK w polityce społecznej”). Metoda
ta, zapoczątkowana w 2000 r. jako proces dobrowolnej samooceny opartej na wspólnych
celach, jest częścią kompleksowego zestawu środków prawodawczych, instrumentów
finansowych (w tym Europejskiego Funduszu Społecznego) i procesów koordynacyjnych
(zwłaszcza strategii lizbońskiej), które działają na rzecz spójności społecznej i solidarności w
UE.
W ciągu ostatnich ośmiu lat państwa członkowskie wykorzystywały OMK w polityce
społecznej w celu koordynacji działań w obliczu istniejących i nowych wyzwań społecznych,
a także w celu dostosowania systemów ochrony socjalnej do nowych realiów społecznych.
Określały one za jej pomocą wspólne cele i uzgadniały wskaźniki służące nadaniu
odpowiedniego kierunku polityce w zakresie integracji społecznej, reformy systemów
emerytalnych oraz w dziedzinie ochrony zdrowia i ochrony długoterminowej. OMK w
polityce społecznej dowiodła w tym okresie swojej wartości, wspomagając wzajemne uczenie
się, promując powszechniejsze zaangażowanie stron, stymulując modernizację systemów
ochrony socjalnej, zwiększając świadomość wielowymiarowego charakteru ubóstwa i
wykluczenia społecznego, kształtując jednolite podejście do wspólnych wyzwań i
uwidaczniając nowe wspólne kwestie.
Niemniej jednak skuteczność w zakresie realizacji wspólnych celów – takich jak zwalczanie
ubóstwa i wykluczenia społecznego, zapewnianie odpowiedniości i stabilności emerytur i
rent, zapewnianie sprawiedliwego dostępu do opieki zdrowotnej i długoterminowej – nadal
pozostaje wyzwaniem. Otwarty proces koordynacji, opierający się na dobrowolnej
współpracy licznych i różnorodnych państw członkowskich, z samej swojej natury nie może
doprowadzić do efektów na dużą skalę w ograniczonym czasie. Istnieje jednak powszechna
zgoda – o czym świadczą liczne opinie wymieniane w formie pisemnej i ustnej w ramach
Komitetu Ochrony Socjalnej i wśród wszystkich zaangażowanych stron1 – co do tego, że
można i należy uczynić więcej w celu pełnego wykorzystania potencjału OMK w polityce
społecznej.
W niniejszym komunikacie proponuje się wzmocnienie OMK w polityce społecznej poprzez
jej większe wyeksponowanie, poprawę metod pracy, zwiększenie jej współzależności z
polityką w innych dziedzinach, usprawnienie jej narzędzi analitycznych, poszerzenie podstaw
merytorycznych i zwiększenie poczucia odpowiedzialności za proces w państwach
członkowskich w drodze wzajemnej weryfikacji, wzajemnego uczenia się i zaangażowania
wszystkich właściwych podmiotów. Udoskonalenie, o którym mowa, zostanie w
szczególności osiągnięte poprzez stopniowe wprowadzanie, w uzgodnieniu z państwami
członkowskimi, niektórych metod z powodzeniem stosowanych w ramach strategii
lizbońskiej. Takie podejście, oparte na poszanowaniu zasady pomocniczości i dobrowolnego
charakteru OMK, stanowić będzie nowy bodziec do rozwoju analiz i określania polityki
krajowej. Jednocześnie spowoduje ono wyeksponowanie i zwiększenie skuteczności
1
PL
Szczegóły można znaleźć w ocenie skutków.
PL
społecznego wymiaru UE, stanowiącego integralny element strategii lizbońskiej, a także
pozwoli na lepszą integrację polityki gospodarczej, polityki zatrudnienia i polityki społecznej,
co postulowała Rada Europejska w marcu 2008 r.
2.
EWOLUCJA I GŁÓWNE OSIĄGNIĘCIA OMK W POLITYCE SPOŁECZNEJ
Ogólna ocena OMK w polityce społecznej wśród państw członkowskich i zaangażowanych
stron jest zasadniczo pozytywna. OMK uznawana jest za narzędzie promujące postęp w sferze
społecznej i innowacyjny instrument w zarządzaniu na poziomie europejskim2. Pozwoliła ona
na przyspieszenie reform, a także zwiększała gotowości do współpracy i wzajemnego uczenia
się przy poszukiwaniu najlepszych metod dążenia do postępu społecznego, bez konieczności
określania „najmniejszego wspólnego mianownika”. Jej wpływ na politykę oraz skuteczność
jej metod pracy są regularnie weryfikowane w ramach Komitetu Ochrony Socjalnej oraz w
dialogu z podmiotami społeczeństwa obywatelskiego i partnerami społecznymi, a także w
regularnych sprawozdaniach niezależnych ekspertów
Od czasu jej wprowadzenia w 2000 r. OMK w polityce społecznej uległa daleko idącym
reformom. W 2005 r. trzy procesy koordynacji (w zakresie: integracji społecznej,
odpowiednich i stabilnych emerytur oraz wysokiej jakości i stabilności opieki zdrowotnej i
opieki długoterminowej) zostały połączone w jeden mechanizm OMK w polityce społecznej3.
Rada Europejska ustanowiła i zaktualizowała wspólne cele, a następnie potwierdziła ich
aktualność podczas wiosennej sesji w 2008 r. (zob. załącznik 1). Komitet Ochrony Socjalnej
uzgodnił wskaźniki, zarówno ogólne, jak i dotyczące poszczególnych trzech aspektów, w celu
monitorowania postępów w realizacji uzgodnionych celów (zob. załącznik 2).
Ponadto procesowi nadano strukturę trzyletniego cyklu z uproszczoną sprawozdawczością. W
pierwszym roku państwa członkowskie składają krajowe sprawozdania strategiczne, które
stanowią wkład do Wspólnego sprawozdania Rady i Komisji na temat ochrony socjalnej i
integracji społecznej. Wspólne sprawozdanie zawiera profile poszczególnych krajów, w
których zaakcentowane są zagadnienia priorytetowe i wyzwania stojące przed danym krajem.
Lata, w których nie składa się sprawozdań, poświęcone są na dogłębną analizę i wzajemne
uczenie się w zakresie priorytetowych zagadnień.
Usprawnienie OMK w polityce społecznej doprowadziło do większej koncentracji na
realizacji polityki oraz do lepszej interakcji z odnowioną strategią lizbońską na rzecz wzrostu
gospodarczego i zatrudneinia. Sprawozdania krajowe za rok 2006 miały charakter bardziej
strategiczny – koncentrowały się na ograniczonej liczbie wybranych priorytetów oraz na
spójnych metodach osiągania wspólnych celów. We wspólnym sprawozdaniu z 2007 r.
zawarto wniosek, że wspólne rozpatrywanie pełnego zestawu wspólnych celów społecznych
było pomocne w zwiększaniu spójności i skuteczności polityki. Ponadto nowy cykl
przyczynił się do głębszej analizy i zintensyfikowania procesu uczenia się w zakresie
głównych priorytetów. Sprawozdanie z 2008 r., koncentrujące się na ubóstwie dzieci, dostępie
do opieki zdrowotnej, zmieniających się potrzebach w zakresie opieki długoterminowej,
przedłużaniu życia zawodowego oraz na prywatnie zarządzanych systemach emerytalnych,
potwierdziło bogactwo nowego podejścia.
2
3
PL
Ocena skutków zawiera obszerną relację z dyskusji naukowej i publicznej na temat OMK w polityce
społecznej.
Pracując razem, pracując lepiej – Nowe ramy otwartej koordynacji polityk ochrony socjalnej i integracji
społecznej w Unii Europejskiej, COM(2005) 706 wersja ostateczna.
PL
3.
POTRZEBA UDOSKONALENIA OMK W POLITYCE SPOŁECZNEJ
Wspomniane pozytywne efekty OMK nie przeczą konieczności udoskonalenia tej metody,
szczególnie w celu skuteczniejszej realizacji uzgodnionych wspólnych celów oraz lepszego
wykorzystania uzgodnionych wskaźników. Mimo podjętego przez Radę Europejską w 2000 r.
zobowiązania do „podjęcia działań radykalnie zmierzających do eliminacji ubóstwa” nie ma
oznak ogólnego obniżenia stóp ubóstwa w UE. Zagrożonych ubóstwem jest 16% (78 mln)
obywateli UE. Wśród dzieci zagrożenie jest jeszcze większe – wynosi 19%. Reformy
emerytalne nie zlikwidowały groźby niewłaściwego zabezpieczenia emerytalnego przyszłych
pokoleń; utrzymują się dysproporcje w zakresie zdrowia (krótsze życie i gorszy stan zdrowia
grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji).
Rozwiązanie tych problemów jest w pierwszym rzędzie zadaniem władz krajowych, zgodnie
z zasadą pomocniczości. Osiągnięcia OMK wskazują, że stała się ona katalizatorem reform w
państwach członkowskich; przyjęcie podejścia opisanego poniżej może jeszcze zwiększyć jej
skuteczność.
3.1.
Silniejsze zaangażowanie w politykę i jej wyeksponowanie
Model strategii lizbońskiej
Odnowiona strategia lizbońska na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia,
koncentrująca się na realizacji i opierająca się na zaawansowanych uzgodnieniach w
dziedzinie zarządzania, angażująca państwa członkowskie, Komisję, Radę Ministrów i
Parlament Europejski na zasadzie partnerstwa, stanowi wzorzec i główny punkt odniesienia
dla udoskonalenia OMK w polityce społecznej. Sukces strategii lizbońskiej w ostatnich kilku
latach w zakresie wyników gospodarczych i w dziedzinie zatrudnienia świadczy o tym, że
silne zaangażowanie polityczne na najwyższym szczeblu, skoordynowane działania na rzecz
reform i wzajemna weryfikacja mogą przynieść konkretne, widoczne wyniki.
Jedną z mocnych stron strategii na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia jest fakt, że
opiera się ona na podejściu partnerskim i prowadzona jest w myśl wspólnie uzgodnionego
planu polityki. Jednocześnie uzupełnieniem jej wyrafinowanych ram metodycznych jest
zestaw wybranych wskaźników i ilościowych poziomów docelowych, co zwiększa
skuteczność, przejrzystość i wiarygodność nadzoru w ramach polityki. Na tej podstawie
Komisja prowadzi systematyczną ocenę postępów osiągniętych przez poszczególne kraje i
wydaje im osobne zalecenia lub wskazuje punkty wymagające uwagi. Zalecenia te pozwalają
państwom członkowskim na osiągnięcie zgody w Radzie Europejskiej i Radzie Ministrów co
do tego, która polityka jest najlepsza i powinna być realizowana na poziomie europejskim i
krajowym. Ponadto zaakcentowanie łatwo zrozumiałych poziomów docelowych pozwala na
większą świadomość i zrozumienie procesu wśród opinii publicznej.
Duże znaczenie pozytywnej interakcji pomiędzy OMK w polityce społecznej a strategią
lizbońską podkreślono w komunikacie Komisji na temat OMK z 2005 r.: „OMK powinna być
procesem równoległym, blisko współdziałającym ze zrewidowaną agendą lizbońską –
wnosząc do niej korzyści dla celów związanych ze wzrostem gospodarczym i zwiększeniem
zatrudnienia przy równoczesnym wprowadzaniu w życie programów agendy lizbońskiej,
mających na celu realizację zadań związanych ze spójnością społeczną”. Wyższy wzrost
gospodarczy i zwiększenie liczby miejsc pracy same w sobie nie wystarczyły do osiągnięcia
oczekiwanych wyników w zakresie zmniejszenia ubóstwa i poprawy położenia osób w
najbardziej niekorzystnej sytuacji. Dlatego też w marcu 2008 r. Rada Europejska ponownie
potwierdziła „istotność wymiaru społecznego UE jako integralnej części strategii lizbońskiej”
PL
PL
i zaakcentowała potrzebę dalszej integracji polityki gospodarczej, społecznej i w dziedzinie
zatrudnienia4.
Logiczne wydaje się zatem stopniowe przyjmowanie w OMK w polityce społecznej
niektórych metod i podejść stosowanych w ramach odnowionej strategii lizbońskiej na rzecz
wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Zwiększyłoby to efektywność OMK w polityce
społecznej, usprawniłoby realizację polityki w poszczególnych krajach, zmierzającej do
osiągnięcia wspólnych celów społecznych, a także zwiększyłoby zaangażowanie i
wyeksponowanie działań. Pozwoliłoby to na wypracowanie istotniejszego wkładu w strategię
lizbońską, zgodnie z wnioskami Rady Europejskiej, a także na uzyskanie optymalnej
wzajemnej interakcji polityki w dziedzinie miejsc pracy, wzrostu gospodarczego i spraw
społecznych. Podejście takie byłoby jednocześnie w pełni zgodne z zasadą pomocniczości i
dobrowolnym charakterem otwartej metody koordynacji. Jest to widoczne w innych
obszarach stosowania otwartej koordynacji (edukacja i zatrudnienie), w których ustanowiono
poziomy docelowe na szczeblu UE – np. w zakresie stóp zatrudnienia, przerywania nauki
szkolnej, uczenia się przez całe życie – i które w istotnym stopniu nadają dynamikę strategii
lizbońskiej.
Wyznaczanie poziomów docelowych
Państwa członkowskie uzgodniły już między sobą pewną liczbę wskaźników w obszarach
ochrony socjalnej i integracji społecznej (zob. załącznik 2); stanowią one wystarczająco
solidną podstawę do wprowadzenia ilościowych poziomów docelowych. Należy to rozważyć
w szczególności w celu „podjęcia działań radykalnie zmierzających do eliminacji ubóstwa”.
Mimo podjęcia tego zobowiązania w 2000 r. przez Radę Europejską wiele jeszcze pozostaje
do zrobienia. Ustanowienie poziomów docelowych nadałoby tym działaniom nową dynamikę
– mogłyby one dotyczyć zmniejszenia ogólnej skali ubóstwa, a także ograniczenia
poszczególnych jego form, np.: ubóstwa wśród dzieci, którego wskaźnik wynosi obecnie o
trzy punkty procentowe więcej, niż w przypadku ogółu ludności (19% w porównaniu z 16%),
i w niektórych krajach dotyka co czwarte dziecko; ubóstwa w pracy, które sięga 8% ludności
czynnej zawodowo i wzrasta; trwałego, długoterminowego ubóstwa, dla którego dokładne
wskaźniki będą dostępne niebawem, a także ubóstwa osób starszych (w wieku ponad 65 lat),
którego skala jest również wskaźnikiem odpowiedniości emerytur.
Ponieważ istnieje potrzeba dokładnego monitorowania odpowiedniości przyszłych emerytur,
poziom docelowy dotyczący reformy systemów emerytalnych mógłby dotyczyć
minimalnego poziomu dochodu zapewnianego poprzez emerytury, czy to świadczone w
systemie publicznym, czy prywatnym. Wdrożeniu celów w dziedzinie opieki zdrowotnej i
opieki długoterminowej mogłoby towarzyszyć ustanowienie poziomów docelowych
dotyczących dostępności i jakości służby zdrowia i opieki społecznej. Ponadto można
rozważyć poziomy docelowe dotyczące stanu zdrowia, np. zwiększenia średniego dalszego
trwania życia (którego skrajne wskaźniki różnią się pomiędzy państwami członkowskimi aż o
13 lat dla mężczyzn i 7 lat dla kobiet) oraz lat zdrowego życia, a także ograniczenia
śmiertelności niemowląt (która w niektórych państwach członkowskich nadal sięga 10 na
tysiąc żywych urodzeń). Stan zdrowia ma decydujące znaczenie dla aktywnego uczestnictwa
w rynku pracy, dłuższego życia zawodowego i ograniczania ubóstwa.
4
PL
W przeglądzie wspólnego rynku z listopada 2007 r. również wzywa się do takiego zintegrowanego
podejścia, podkreślając, że otwarcie rynku może i powinno przebiegać równolegle z reformami
socjalnymi. Zob. Jednolity rynek Europy XXI wieku. COM (2007) 724 wersja ostateczna z 20.11.2007.
PL
Wprowadzenie takich ilościowych poziomów docelowych, wspartych wspólnie
uzgodnionymi wskaźnikami ustalonymi na podstawie solidnych narzędzi analitycznych,
pomoże państwom członkowskim w utrzymaniu zaangażowania i w bardziej konkretnej pracy
na rzecz osiągnięcia wspólnych celów. Dla uwzględnienia własnej różnorodności,
szczególnego kontekstu krajowego i różnic punktu wyjścia, państwa członkowskie mogłyby
określić krajowe poziomy docelowe.
Krajowe poziomy docelowe mogłyby stać się częścią różnicowania w ramach ustalonych
dróg postępowania, co umożliwiłoby współpracę grupom krajów będących w podobnej
sytuacji lub mających podobne problemy. Metoda ta jest już stosowana w ramach strategii
lizbońskiej w dziedzinie flexicurity (modelu elastycznego rynku pracy i bezpieczeństwa
socjalnego) i w pewnym stopniu została wykorzystana w analizie tematycznej ubóstwa dzieci
w 2007 r. Dotychczasowe doświadczenie, jakkolwiek nadal ograniczone, wskazuje, że jest to
dobra podstawa do bardziej skonkretyzowanej analizy polityki i formułowania zaleceń, która
pozwala także na realistyczne powiązanie działań poszczególnych państw członkowskich ze
wspólnymi celami. Komisja zanalizuje opracowywanie w ramach OMK dróg postępowania i
wspólnych zasad w sposób analogiczny, jak w przypadku wniosków dotyczących flexicurity,
zatwierdzonych przez Radę Europejską w grudniu 2007 r.
Zalecenia Komisji
Dyskusje w Komitecie Ochrony Socjalnej obejmują szeroki zakres tematów związanych z
ochroną socjalną i integracją społeczną. Tematy stanowiące część OMK mogłyby być jeszcze
bardziej skonsolidowane poprzez sformalizowanie zbieżności poglądów we wszystkich
przypadkach jej wystąpienia. Komisja przyczyni się do tego poprzez stosowanie we
właściwych przypadkach zaleceń na podstawie art. 211 Traktatu, ustanawiających wspólne
zasady jako podstawę do monitorowania i wzajemnej weryfikacji. Polityczne zatwierdzenie
przez inne instytucje wzmocni i wyeksponuje takie wspólne zasady. Komisja zamierza
przyjmować takie podejście stopniowo, wykorzystując doświadczenia związane z zaleceniem
w sprawie aktywnej integracji, które zamierza przedstawić w październiku 2008 r. jako
podstawę do konkluzji Rady i rezolucji Parlamentu Europejskiego.
Lepsza sprawozdawczość, działalność informacyjna i rozpowszechnianie
Na podstawie opisanego wyżej podejścia Komisja zwiększy swoją zdolność oceny i
monitorowania postępów zarówno na szczeblu UE, jak i krajowym. Skuteczniejsze
monitorowanie powinno znaleźć odzwierciedlenie w okresowym Wspólnym sprawozdaniu
Rady i Komisji w sprawie ochrony socjalnej i integracji społecznej, które będzie stanowić
podstawę do wkładu Rady EPSCO w wiosenne posiedzenie Rady Europejskiej. Parlament
Europejski będzie regularnie informowany. Ponadto Komisja, za pośrednictwem
sprawozdania dotyczącego sytuacji społecznej, opracowywanego corocznie na mocy art. 143
Traktatu, będzie przedstawiać pozostałym instytucjom własną ocenę bieżących tendencji i
postępów w kierunku wspólnych celów w celu poszerzenia i wzbogacenia debaty politycznej.
Państwa członkowskie zachęca się do dalszego przedstawiania co trzy lata sprawozdania z
postępów osiągniętych w ramach OMK w skoordynowany sposób, z zastrzeżeniem
przyszłych dyskusji o przyszłości strategii lizbońskiej.
Przekazywanie i rozpowszechnianie informacji o wynikach będzie usprawnione poprzez
stałe rozwijanie strategii proaktywnej komunikacji, wykorzystującej wszelkie możliwości,
jakie zapewnia program PROGRESS. Stanowi to nieodłączną część OMK w polityce
społecznej jako sposobu wymiany wiedzy, stymulowania pozytywnego współzawodnictwa i
przyczyniania się do stałej mobilizacji i zaangażowania. Komisja w szczególności wzmoże
wysiłki, aby informacje dotyczące osiągnięć OMK w polityce społecznej były szeroko
PL
PL
dostępne, wyczerpujące i przydatne. Istotnym narzędziem w tym zakresie będzie odnowiona
witryna internetowa poświęcona ochronie socjalnej i integracji społecznej5 .
3.2.
Zwiększenie pozytywnej interakcji z polityką UE w innych dziedzinach
Uwzględnianie kwestii społecznych w innych dziedzinach polityki
Jak podkreślono w komunikacie Komisji w sprawie całościowej, przekrojowej odnowionej
agendy społecznej, istnieje powszechna zgoda co do tego, że kwestie polityki społecznej
muszą być również uwzględniane w polityce UE we wszystkich pozostałych dziedzinach
(takich jak konkurencja, rynek wewnętrzny, polityka gospodarcza, zdrowie, imigracja, handel,
rolnictwo itp.). Komisja będzie nadal we własnym zakresie dążyć do opracowania solidnych
ocen skutków w przypadku każdej nowej inicjatywy politycznej, zwracając w tym zakresie
szczególną uwagę na skutki społeczne. Komitet Ochrony Socjalnej już teraz zwraca coraz
większą uwagę na uwzględnianie celów społecznych w polityce w innych dziedzinach,
korzystając również z konkretnych doświadczeń uzyskanych w UE w ramach uwzględniania
problematyki płci6. Komisja będzie nadal współpracować z Komitetem Ochrony Socjalnej w
celu zwiększenia wspólnych możliwości w zakresie oceny skutków.
Koordynacja pozioma
OMK w polityce społecznej w coraz większym stopniu staje się punktem odniesienia dla
szerokiego zakresu kwestii społecznych, które zajmują wysokie miejsca w planach państw
członkowskich i dotyczą różnych dziedzin polityki. Dotyczy to: społecznych aspektów
migracji; integracji społecznej mniejszości etnicznych lub znajdujących się w niekorzystnej
sytuacji, w tym społeczności romskich; ubóstwa na terenach wiejskich; długoterminowej
opieki nad osobami niepełnosprawnymi i ich integracji społecznej; społecznych skutków
zmian klimatycznych, degradacji środowiska naturalnego i tendencji cen energii; mniejszych
szans edukacyjnych i nierówności w dostępie do kształcenia ustawicznego i uczenia się przez
całe życie; edukacji finansowej i dostępu do podstawowych usług finansowych; rozłamu
informatycznego i wykluczenia społecznego oraz aktywności osób starszych i solidarności
między pokoleniami.
Otwarcie OMK w polityce społecznej na kwestie przekrojowe wyraźnie zwiększyło jej
przydatność i wpływ oraz utorowało drogę do lepszej koordynacji poziomej. Zapoczątkowana
została owocna współpraca pomiędzy Komitetem Ochrony Socjalnej a innymi właściwymi
komitetami, w tym Komitetem ds. Zatrudnienia i Komitetem Polityki Gospodarczej;
współpraca ta powinna być nadal zacieśniana. To samo dotyczy trwającego procesu
wypracowywania synergii z polityką w blisko powiązanych obszarach, m.in. z OMK w
dziedzinie kształcenia i szkolenia, strategią UE w dziedzinie zdrowia7 i europejską agendą
integracji migrantów. Komisja będzie nadal rozpatrywać sposoby zacieśnienia koordynacji
pomiędzy Komitetem Ochrony Socjalnej a innymi komitetami i grupami wysokiego
szczebla; zapewni również efektywność własnej stałej grupy, złożonej z przedstawicieli
różnych służb, zajmującej się uwzględnianiem kwestii integracji społecznej i ochrony
socjalnej w innych dziedzinach polityki.
5
6
7
PL
http://ec.europa.eu/employment_social/spsi/social_protection_en.htm
Artykuł 3 ust. 2 Traktatu wymaga od Unii, aby zmierzała do zniesienia nierówności oraz wspierania
równości mężczyzn i kobiet we wszystkich swoich działaniach.
Przykładem integracji społecznych i gospodarczych wymiarów dobrego zdrowia jest uwzględnienie w
strategii lizbońskiej wskaźnika lat zdrowego życia.
PL
3.3.
Usprawnienie narzędzi analitycznych
Program PROGRESS będzie wspierał usprawnienie zdolności statystycznych i
gromadzenia danych, szczególnie w obszarach, w których brakuje porównywalnych danych
lub są one niewystarczające. Na przykład konieczny jest przegląd badań prowadzonych w
całej UE w celu lepszego uwzględnienia niedostatku materialnego (w tym marginalizacji
informatycznej), zamożności gospodarstw domowych, sytuacji migrantów, przechodzenia na
emeryturę, a także w celu gromadzenia danych o średnim dalszym trwaniu życia w podziale
według statusu społeczno-gospodarczego oraz poprawy dostępności i analiz danych w
podziale według płci.
W ramach programu PROGRESS wsparcie otrzymają również badanie nad zdrowiem,
starzeniem się i przechodzeniem na emeryturę oraz nowe europejskie badanie gospodarstw
domowych, a także pogłębione analizy konkretnych tematów, co pomoże państwom
członkowskim w udoskonalaniu polityki w szczególnie krytycznych obszarach. Do dalszego
rozwoju polityki opartej na wiedzy i dowodach przyczyni się większe zaangażowanie
środowiska naukowego i silniejsze powiązania z innymi trwającymi działaniami
badawczymi w ramach Komisji i organizacji międzynarodowych.
3.4.
Większe poczucie odpowiedzialności dzięki wzajemnym weryfikacjom,
wzajemnemu uczeniu się i zaangażowaniu wszystkich zainteresowanych
podmiotów
Wzajemne weryfikacje
Wzajemne weryfikacje (peer reviews) okazały się użytecznym i wzbogacającym sposobem
udoskonalenia wzajemnego uczenia się. Powinny one być stosowane w ramach OMK w
polityce społecznej na większą skalę i w sposób bardziej strategiczny. Lepsza informacja
kontekstowa, solidniejsza baza analityczna i szersze rozpowszechnianie wyników
przyczyniłyby się do określenia dobrych praktyk i ułatwiłyby dzielenie się wiedzą w zakresie
polityki. Istotne będzie również uzyskanie szerszego udziału urzędników na szczeblach
lokalnym i regionalnym we wzajemnych weryfikacjach. Komisja wraz z Komitetem Ochrony
Socjalnej rozważy, w jaki sposób udoskonalić formy przeprowadzenia wzajemnych
weryfikacji w roku 2009.
Nowe narzędzia na potrzeby wzajemnego uczenia się
Program PROGRESS stanowi wsparcie w zakresie testowania nowych narzędzi na potrzeby
wzajemnego uczenia się i wymiany najlepszych praktyk. Do takich narzędzi należą: projekty
obejmujące czasowe łączenie i przekazywanie fachowej wiedzy pomiędzy państwami
członkowskimi; szkolenia w zakresie planowania strategicznego, uwzględniania kwestii
społecznych w polityce, koordynacji, angażowania stron, monitorowania i oceny w ramach
procesu OMK w polityce społecznej. PROGRESS może również pomóc w rozwoju
„doświadczeń społecznych” służących testowaniu innowacyjnych koncepcji przed
uruchomieniem projektów społecznych na dużą skalę, np. w dziedzinie minimalnych
dochodów, świadczeń na dzieci lub opieki długoterminowej; program będzie wspierał
badania, rozpowszechnianie i ocenę tego rodzaju projektów.
Zaangażowanie wszystkich właściwych podmiotów
W proces UE na rzecz ochrony socjalnej i integracji społecznej bardziej zaangażowane
powinny być władze regionalne i lokalne. Obecnie w wielu państwach członkowskich ich
PL
PL
zaangażowanie jest nadal ograniczone. Niektóre kraje dokonały znacznych postępów w
angażowaniu społeczeństwa obywatelskiego i innych podmiotów w fazie planowania polityki,
jednak rzadko przekłada się to na udział w fazie realizacji. Doświadczenie wskazuje, że
koordynacja i udział właściwych podmiotów w całym cyklu polityki są konieczne dla jej
skutecznej realizacji. Komisja proponuje, aby te aspekty zarządzania uwzględniać w coraz
większym stopniu w działaniach w zakresie wzajemnego uczenia się w ramach OMK w
polityce społecznej. Na tej podstawie Komisja opracuje dobrowolne wytyczne dla państw
członkowskich.
4.
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
W celu pełnego wykorzystania potencjału OMK w polityce społecznej, w niniejszym
komunikacie wskazano obszary, w których metoda ta może być poprawiona, udoskonalona
lub rozwinięta. Środki te skupiają się wokół czterech celów: po pierwsze – zwiększenie
politycznego zaangażowania i silniejsze wyeksponowanie procesu; po drugie – zwiększenie
pozytywnej interakcji z polityką UE w innych dziedzinach; po trzecie – usprawnienie
narzędzi analitycznych wspierających proces w celu przejścia do określenia ilościowych
poziomów docelowych i udoskonalenia procesu tworzenia polityki na podstawie dowodów;
po czwarte – zwiększenie poczucia odpowiedzialności za proces w państwach członkowskich
poprzez poprawę jakości wdrażania i udoskonalenie wzajemnego uczenia się.
Niektóre z wymienionych środków sprowadzają się do konsolidacji dotychczasowych
praktyk. Inne, szczególnie ustalanie poziomów docelowych, wymagają istotniejszych zmian i
wypracowania zgody wśród państw członkowskich i zaanagażowanych stron. Dlatego też
Komisja przewiduje przyjęcie stopniowego podejścia, w którym ustalanie kolejności i
koniecznych priorytetów będzie przedmiotem dyskusji z państwami członkowskimi i innymi
kluczowymi podmiotami.
Wzmocniona OMK w dziedzinie ochrony socjalnej i integracji społecznej będzie stanowić
istotny wkład w realizację odnowionej agendy społecznej oraz podstawę odnowionego
zaangażowania na rzecz europejskiego modelu społecznego.
PL
PL
ZAŁĄCZNIK 1
CELE OMK W ZAKRESIE OCHRONY SOCJALNEJ
I INTEGRACJI SPOŁECZNEJ
Ogólne cele OMK w zakresie ochrony socjalnej i integracji społecznej są następujące:
– a) promowanie spójności społecznej, równości mężczyzn i kobiet oraz równych szans dla
wszystkich poprzez odpowiednie, dostępne, stabilne finansowo, dające się przystosować i
skuteczne systemy ochrony socjalnej i politykę integracji społecznej;
– b) promowanie skutecznej i wzajemnej interakcji z celami lizbońskimi dotyczącymi
osiągnięcia większego wzrostu gospodarczego, większej liczby lepszej jakości miejsc
pracy i większej spójności społecznej, a także ze strategią zrównoważonego rozwoju UE;
– c) promowanie dobrych metod zarządzania oraz przejrzystości i zaangażowania
zainteresowanych stron w opracowywanie, wdrażanie i monitorowanie polityki.
Poniższe cele odnoszą się do różnych aspektów prac:
Podjęcie działań radykalnie zmierzających do eliminacji ubóstwa i wykluczenia społecznego
poprzez:
– d) zagwarantowanie wszystkim dostępu do zasobów, praw oraz usług niezbędnych do
aktywnego udziału w życiu społeczeństwa; zapobieganie i przeciwdziałanie wykluczeniu
oraz zwalczanie wszystkich form dyskryminacji prowadzących do wykluczenia;
– e) zapewnienie aktywnej integracji społecznej wszystkich ludzi poprzez promowanie
udziału w rynku pracy oraz poprzez walkę z ubóstwem i wykluczeniem;
– f) dopilnowanie, aby polityki integracji społecznej były dobrze skoordynowane i aby
obejmowały wszystkie szczeble administracji rządowej i innych odpowiednich
podmiotów, włączając w to osoby doświadczające ubóstwa; aby polityki te były skuteczne,
efektywne i uwzględniane we wszystkich odpowiednich obszarach polityki publicznej, w
tym w polityce gospodarczej i budżetowej, polityce kształcenia i szkoleń oraz w
programach funduszy strukturalnych (szczególnie ESF).
Odpowiednie i stabilne emerytury dzięki następującym działaniom:
– g) zagwarantowanie wszystkim ludziom odpowiednich dochodów na emeryturze oraz
dostępu do emerytur umożliwiających utrzymanie na rozsądnym poziomie standardu życia
po przejściu na emeryturę, w duchu solidarności i sprawiedliwości pomiędzy pokoleniami i
w ramach pokoleń;
– h) zapewnienie stabilności finansowej publicznych i prywatnych systemów emerytalnych z
uwzględnieniem presji na finanse publiczne oraz starzenia się ludności, jak również w
kontekście trójtorowej strategii rozwiązania problemu budżetowych konsekwencji
starzenia się, głównie poprzez: wspieranie dłuższego życia zawodowego oraz aktywności
osób starszych; zapewnienie właściwej i sprawiedliwej społecznie równowagi pomiędzy
składkami a otrzymywanymi świadczeniami oraz poprzez promowanie przystępności
cenowej i bezpieczeństwa systemów prywatnych oraz państwowych;
– i) zapewnienie przejrzystości systemów emerytalnych, ich dobrego przystosowania do
potrzeb i aspiracji kobiet i mężczyzn oraz do wymagań współczesnych społeczeństw,
PL
PL
demograficznego starzenia się społeczeństwa i zmian strukturalnych; zapewnienie ludziom
informacji potrzebnych do odpowiedniego zaplanowania przejścia na emeryturę oraz
dopilnowanie prowadzenia reform na podstawie możliwie jak najszerszego konsensusu.
Dostępność, wysoka jakość i stabilność opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej dzięki
następującym działaniom:
– j) zagwarantowanie wszystkim dostępu do odpowiedniej opieki zdrowotnej i opieki
długoterminowej oraz dopilnowanie, aby potrzeba opieki nie prowadziła do ubóstwa i
zależności finansowej, a także rozwiązanie problemów związanych z nierównością w
zakresie dostępu do opieki oraz w zakresie wpływu na stan zdrowia;
– k) zapewnienie jakości w opiece zdrowotnej i w opiece długoterminowej, a także
przystosowanie opieki (w tym rozwijającej się opieki prewencyjnej) do zmieniających się
potrzeb i preferencji społeczeństwa i poszczególnych osób, szczególnie poprzez
opracowanie standardów jakości odzwierciedlających najlepsze międzynarodowe praktyki
oraz poprzez wzmocnienie odpowiedzialności pracowników ochrony zdrowia oraz
pacjentów i osób korzystających z opieki;
– l) dopilnowanie, aby odpowiednia, charakteryzująca się wysoką jakością opieka zdrowotna
i długoterminowa pozostawała w zasięgu finansowym obywateli i aby była ona stabilna
finansowo, poprzez propagowanie racjonalnego wykorzystywania zasobów, szczególnie w
drodze odpowiednich bodźców zachęcających dla użytkowników i usługodawców, dobre
zarządzanie i koordynację między systemami opieki a instytucjami publicznymi i
prywatnymi. Długoterminowa stabilność i jakość wymaga propagowania zdrowego i
aktywnego stylu życia oraz promowania wysokiej jakości kadr w sektorze opieki.
PL
PL
ZAŁĄCZNIK 2
OGÓLNE WSKAŹNIKI NA POTRZEBY MONITOROWANIA OMK W POLITYCE
SPOŁECZNEJ
1a - Wskaźnik zagrożenia ubóstwem (ogółem, wśród dzieci i wśród osób starszych) +
ilustracyjna wartość progowa (UE)
Odsetek osób o dochodach poniżej 60% krajowej mediany dochodów8.
1b - Względna wartość średniej różnicy w stosunku do progu zagrożenia ubóstwem (UE)
Różnica pomiędzy medianą dochodu osób żyjących poniżej progu zagrożenia ubóstwem a tymże
progiem, wyrażona jako procent wartości progu zagrożenia ubóstwem.
1c - Stopa utrzymującego się zagrożenia ubóstwem (dostępna od 2010 r.) (UE)
Osoby zagrożone ubóstwem w roku bieżącym i w co najmniej 2 latach w ciągu ostatnich 3 lat.
2 - Nierówność w rozkładzie dochodów (S80/S20) (UE)
Stosunek łącznego dochodu uzyskiwanego przez grupę 20% ludności kraju uzyskującą najwyższe
dochody do łącznego dochodu uzyskiwanego przez grupę 20% ludności kraju uzyskującą najniższe
dochody.
3 - Dalsze trwanie życia w zdrowiu (NAT)
Liczba przewidywanych lat dalszego trwania życia w dobrym zdrowiu (w stanie niezaburzającym
codziennych czynności) u osoby w momencie urodzenia oraz w wieku 45 i 65 lat. Należy
interpretować łącznie ze wskaźnikiem dalszego trwania życia.
4 - Uczniowie przedwcześnie przerywający naukę szkolną (UE)
Odsetek osób w wieku od 18 do 24 lat, które posiadają jedynie wykształcenie średnie I stopnia i nie
odbierały kształcenia ani szkolenia w okresie 4 tygodni poprzedzających badanie.
5 - Osoby żyjące w gospodarstwach domowych pozbawionych pracy (UE)
Odsetek osób dorosłych (w wieku 18-59 lat, z wyjątkiem uczniów i studentów) oraz dzieci żyjących w
gospodarstwach domowych, w których nikt nie pracuje
6 - Łączne planowane wydatki publiczne w sferze socjalnej (NAT)
Plany (w odniesieniu do wieku) łącznych wydatków publicznych w sferze socjalnej (wydatki na
emerytury i renty, opiekę zdrowotną, opiekę długoterminową, edukację i wydatki związane z
bezrobociem), obecny poziom i przewidywane zmiany jako odsetek PKB.
7a - Wartość względna mediany dochodu osób starszych (UE)
Mediana dochodu osób w wieku powyżej 65 lat w stosunku do mediany dochodu osób w wieku od 0
do 64 lat.
8
PL
O ile nie określono inaczej, wskaźniki ubóstwa w niniejszej liście odnoszą się do wyrównanego
dochodu do dyspozycji gospodarstw domowych, definiowanego jako całkowity dochód do dyspozycji
gospodarstwa domowego (po uwzględnieniu świadczeń i podatków) skorygowany dla uwzględnienia
wielkości i składu gospodarstwa domowego Pełna lista wskaźników dostępna pod adresem:
http://ec.europa.eu/employment_social/spsi/common_indicators_en.htm
PL
7b - Łączny wskaźnik zastąpienia dochodu (UE)
Mediana indywidualnych emerytur osób w wieku od 65-74 lat w stosunku do mediany
indywidualnych zarobków osób w wieku od 50 do 59 lat, z wyłączeniem innych świadczeń
socjalnych.
8 - Niezaspokojone (zdaniem badanych) własne potrzeby w zakresie opieki medycznej (NAT) +
Korzystanie z opieki (NAT)
Łączne własne potrzeby w zakresie opieki medycznej, niezaspokojone (zdaniem badanych) z powodu
„barier finansowych”, „czasu oczekiwania” lub „zbyt dużej odległości”, w podziale na kwintyle
dochodów. Należy analizować łącznie z liczbą wizyt u lekarza ogólnego lub specjalisty w ciągu
ostatnich 12 miesięcy.
9 - Wskaźnik zagrożenia ubóstwem zakotwiczony w określonym momencie w czasie (UE)
Odsetek osób o dochodach poniżej progu zagrożenia ubóstwem obliczonego w roku finansowym
2004, skorygowanego o inflację w miarę upływu lat.
10 - Stopa zatrudnienia wśród starszych pracowników (UE)
Osoby mające pracę w grupach wiekowych od 55 do 59 lat i od 60 do 64 lat jako odsetek liczebności
danej grupy wiekowej.
11 - Zagrożenie ubóstwem w pracy (UE)
Osoby zaklasyfikowane jako mające pracę, zagrożone ubóstwem.
12 - Wskaźnik aktywności (UE)
Odsetek osób mających pracę i niemających pracy w stosunku do ogółu ludności w wieku
produkcyjnym (od 15 do 64 lat).
13 - Dysproporcje regionalne – współczynnik wariancji stóp zatrudnienia (NAT)
Odchylenie standardowe regionalnych stóp zatrudnienia podzielone przez ważoną średnią krajową.
14 - Wydatki w dziedzinie zdrowia ogółem na 1 mieszkańca (NAT)
Wydatki w dziedzinie zdrowia ogółem na 1 mieszkańca jako parytet siły nabywczej.
PL
PL